Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

dextrā+alicujus+v

  • 21 increpito

    āvī, ātum, āre [intens. к increpo ]
    1) взывать, кричать, ободрять криком (i. alicui V)
    2) бранить (alicui ob aliquid Prp или aliquem V etc.); попрекать, упрекать ( alicui ignaviam VM); обвинять ( aliquem alicujus rei Sil)

    Латинско-русский словарь > increpito

  • 22 nudus

    nūdus, a, um
    1)
    а) (тж. n. membra V — acc. graec.) голый, нагой
    б) непокрытый ( caput Sl); обнажённый ( ensis V); босой
    в) неосёдланный ( equus Sil); легко одетый, полуодетый ( inermis nudusque L); очищенный от сучьев ( stipes QC); лишённый листьев, облетевший, голый ( nemus Sen); лишённый растительности ( colles L)
    4) незанятый, пустой (domus, subsellia C)
    5) беззащитный ( eques C); незащищённый, неприкрытый ( nudo corpore pugnare Cs); беспомощный ( senecta O)
    6)
    а) лишённый (aliquā re, ab aliquā re или alicujus rei C etc.)
    б) лишённый украшений ( capilli O); простой, написанный простым языком ( commentarii Caesaris C); неприкрашенный, сущий ( veritas H)
    7) бедный, неимущий ( homo Pl)
    9) чистый, подлинный, истинный (simplicitas O; virtus Pt); сплошной, один лишь ( ira O)

    Латинско-русский словарь > nudus

  • 23 peto

    īvī (iī), ītum, ere [одного корня с praepes, impetus]
    1)
    а) стараться, стремиться, добиваться, искать, домогаться (victoriam ex aliquo L; consulatum C; virginem L)
    certa amittimus, dum incerta petimus погов. Pl — гонясь за сомнительным, мы упускаем верное
    decus ferro petendum Lcn — слава, которую приходится добывать мечом (с бою)
    б) собирать, добывать ( cochleas Sl)
    2) просить, требовать (aliquid ab aliquo C, Sl etc.; multa petentibus desunt multa H)
    p. poenas ab aliquo C — взыскать с (наказать) кого-л.
    p. aliquem ad supplicium G1 — требовать чьей-л. казни
    3) юр. иметь или предъявлять претензию (p. hercditatis possessionem C)
    is unde ( или a quo) petĭtur C etc.ответчик
    4) доставать, получать, брать (lignum pabulum, commeātum Cs); черпать ( doloris oblivionem a litteris C)
    p. aliquid a Graecis C — заимствовать что-л. у греков
    p. initium C — начинать, приступать
    p. iter (viam) Lизбрать путь
    поэт. p. spiritum Hдышать
    suspirium alte p. Pl или p. spiritūs (gemĭtūs) alto de corde Oтяжело вздыхать (стонать)
    6) бросаться, устремляться, нападать
    p. aliquem aliquā re L, H, O etc. — стараться ударить кого-л., запустить в кого-л. чем-л. (p. caput alicujus C, O; p. aliquem armīs VP)
    p. aliquem bello V — идти войной на кого-л. (начать с кем-л. войну)
    lege aliquis petĭtur C — закон направлен против кого-л.
    se peti putabant L — они думали, что враждебные действия направлены против них
    p. aliquem fraude V, L — стараться обмануть кого-л.
    8) направляться, отправляться (castra Nep; Dyrrhachium C; Lacedaemona classe O)
    p. aliquem Lcn — следовать за кем-л.
    9) лететь, взлетать ( caelum pennis O); изливаться, хлынуть ( campum petit amnis V); возвышаться, вздыматься, устремляться (mons petit astra O; flamma petit altum O или supera C)
    10) подходить, приближаться (aliquem Pl, C etc.)
    aliquem p. dextrā V — протягивать кому-л. правую руку
    aliquem amplexu p. Oобнимать кого-л

    Латинско-русский словарь > peto

  • 24 Поддерживать

    - continere; sustinere (amicum fortuna; quos fortuna premit; aliquo auxilio sustineri; civitatis dignitatem); sustentare (machinam mundi; aliquem ruentem dextra; aliquem omnibus copiis; rem publicam); suscipere (aliquem ruentem); fulcire; fulcrare; suffulcire; sufferre; excipere (hominem labentem; moribundum); adjuvare (aliquem in re aliqua, ad aliquid; ignem); alere (flammas; ignem; rumores; seditiones); exsequi (jus suum armis); facere cum, ab aliquo; favere; suppetiari; suffragari (alicui, alicui rei); subservire (orationi alicujus); subscribere (odiis accusationibusque Hannibalis); sublevare (defendere et sublevare aliquem; patriam pecunia); stabilire; tueri;

    • поддерживать мнение - opinionem sustinere;

    • поддерживать огонь листьями - suscipere ignem foliis;

    • поддерживать существование - tolerare vitam;

    • поддерживать в войне - adjuvare ad bellum;

    • воздух поддерживает птиц в полёте - aer volatus alitum sustinet;

    • поддерживать бодрость (в) сражающихся - sustinere animos pugnantium;

    • научные занятия меня поддерживают и подкрепляют - litteris sustentor et recreor;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Поддерживать

  • 25 adfectato

    affecto (better adf-), āvi, ātum, 1, v. freq. [adficio]; constr. aliquid.
    I.
    To strive after a thing, to exert one's self to obtain, to pursue, to aim to do: adfectare est pronum animum ad faciendum habere, Paul. ex Fest. p. 2 Müll.—So, adfectare viam or iter, trop., to enter on or take a way, in order to arrive at a destined point (very freq. in Plaut. and Ter.):

    ut me defraudes, ad eam rem adfectas viam,

    you are on your way to this, Plaut. Men. 4, 3, 12; id. Aul. 3, 6, 39:

    hi gladiatorio animo ad me adfectant viam,

    set upon me, Ter. Phorm. 5, 7, 71; so id. Heaut. 2, 3, 60:

    quam viam munitet, quod iter adfectet, videtis,

    Cic. Rosc. Am. 48.—So in other cases:

    cur opus adfectas novum?

    Ov. Am. 1, 1, 14: adfectare spem, to cling to or cherish, Liv. 28, 18; cf. Ov. M. 5, 377: navem, to seize or lay hold of:

    verum ubi nulla datur dextrā adfectare potestas (of the giant Polyphemus),

    Verg. A. 3, 670.—
    II.
    To endeavor to make one's own, to pursue, strive after, aspire to, aim at, desire:

    munditiem, non adfluentiam adfectabat,

    Nep. Att. 13, 5; Cic. Her. 4, 22:

    diligentiam,

    Plin. 17, 1, 1:

    magnificentiam verborum,

    Quint. 3, 8, 61:

    elegantiam Graecae orationis verbis Latinis,

    Gell. 17, 20:

    artem,

    Val. Max. 8, 7, n. 1 extr.Pass.: morbo adfectari, to be seized or attacked by disease, Liv. 29, 10 init.
    B.
    In a bad sense, to strive after a thing passionately, to aim at or aspire to:

    dominationes, Sall. Fragm. ap. Aug. Civ. Dei, 3, 17: caelum,

    Ov. Am. 3, 8, 51:

    uniones,

    Plin. 9, 35, 56:

    regnum,

    Liv. 1, 46, 2; 2, 7, 6:

    imperium in Latinos,

    id. 1, 50, 4:

    cruorem alicujus,

    Stat. Th. 11, 539:

    immortalitatem,

    Curt. 4, 7.—Also with inf. as object, Plaut. Bacch. 3, 1, 9:

    non ego sidereas adfecto tangere sedes,

    Ov. A. A. 2, 39; Stat. Th. 1, 132: Sil. 4, 138; Quint. 5, 10, 28:

    qui esse docti adfectant,

    id. 10, 1, 97.—
    C.
    In the histt., to seek to draw to one's self, to try to gain over:

    civitates formidine adfectare,

    Sall. J. 66:

    Gallias,

    Vell. 2, 39:

    Galliarum societatem,

    Tac. H. 4, 17; 1, 23; 4, 66; id. G. 37, 9; Flor. 2, 2, 3.—
    D.
    To imitate a thing faultily, or with dissimulation, to affect, feign (only post-Aug.):

    crebrum anhelitum,

    Quint. 11, 3, 56:

    imitationem antiquitatis,

    id. 11, 3, 10:

    famam clementiae,

    Tac. H. 2, 63:

    studium carminum,

    id. A. 14, 16; so Suet. Vesp. 23: Plin. Pan. 20.—Hence, adfectātus, a, um, P. a.; in rhetoric, choice, select, or farfetched; studied:

    subtilitas,

    Quint. 3, 11, 21:

    scurrilitas,

    id. 11, 1, 30:

    (gradatio) apertiorem habet artem et magis adfectatam,

    id. 9, 3, 54:

    adfectata et parum naturalia,

    id. 11, 3, 10 (but in 12, 10, 45 the correct read. is effectius, acc. to Spald.).— Adv.: adfec-tātō, studiously, zealously, Lampr. Heliog. 17.

    Lewis & Short latin dictionary > adfectato

  • 26 adfecto

    affecto (better adf-), āvi, ātum, 1, v. freq. [adficio]; constr. aliquid.
    I.
    To strive after a thing, to exert one's self to obtain, to pursue, to aim to do: adfectare est pronum animum ad faciendum habere, Paul. ex Fest. p. 2 Müll.—So, adfectare viam or iter, trop., to enter on or take a way, in order to arrive at a destined point (very freq. in Plaut. and Ter.):

    ut me defraudes, ad eam rem adfectas viam,

    you are on your way to this, Plaut. Men. 4, 3, 12; id. Aul. 3, 6, 39:

    hi gladiatorio animo ad me adfectant viam,

    set upon me, Ter. Phorm. 5, 7, 71; so id. Heaut. 2, 3, 60:

    quam viam munitet, quod iter adfectet, videtis,

    Cic. Rosc. Am. 48.—So in other cases:

    cur opus adfectas novum?

    Ov. Am. 1, 1, 14: adfectare spem, to cling to or cherish, Liv. 28, 18; cf. Ov. M. 5, 377: navem, to seize or lay hold of:

    verum ubi nulla datur dextrā adfectare potestas (of the giant Polyphemus),

    Verg. A. 3, 670.—
    II.
    To endeavor to make one's own, to pursue, strive after, aspire to, aim at, desire:

    munditiem, non adfluentiam adfectabat,

    Nep. Att. 13, 5; Cic. Her. 4, 22:

    diligentiam,

    Plin. 17, 1, 1:

    magnificentiam verborum,

    Quint. 3, 8, 61:

    elegantiam Graecae orationis verbis Latinis,

    Gell. 17, 20:

    artem,

    Val. Max. 8, 7, n. 1 extr.Pass.: morbo adfectari, to be seized or attacked by disease, Liv. 29, 10 init.
    B.
    In a bad sense, to strive after a thing passionately, to aim at or aspire to:

    dominationes, Sall. Fragm. ap. Aug. Civ. Dei, 3, 17: caelum,

    Ov. Am. 3, 8, 51:

    uniones,

    Plin. 9, 35, 56:

    regnum,

    Liv. 1, 46, 2; 2, 7, 6:

    imperium in Latinos,

    id. 1, 50, 4:

    cruorem alicujus,

    Stat. Th. 11, 539:

    immortalitatem,

    Curt. 4, 7.—Also with inf. as object, Plaut. Bacch. 3, 1, 9:

    non ego sidereas adfecto tangere sedes,

    Ov. A. A. 2, 39; Stat. Th. 1, 132: Sil. 4, 138; Quint. 5, 10, 28:

    qui esse docti adfectant,

    id. 10, 1, 97.—
    C.
    In the histt., to seek to draw to one's self, to try to gain over:

    civitates formidine adfectare,

    Sall. J. 66:

    Gallias,

    Vell. 2, 39:

    Galliarum societatem,

    Tac. H. 4, 17; 1, 23; 4, 66; id. G. 37, 9; Flor. 2, 2, 3.—
    D.
    To imitate a thing faultily, or with dissimulation, to affect, feign (only post-Aug.):

    crebrum anhelitum,

    Quint. 11, 3, 56:

    imitationem antiquitatis,

    id. 11, 3, 10:

    famam clementiae,

    Tac. H. 2, 63:

    studium carminum,

    id. A. 14, 16; so Suet. Vesp. 23: Plin. Pan. 20.—Hence, adfectātus, a, um, P. a.; in rhetoric, choice, select, or farfetched; studied:

    subtilitas,

    Quint. 3, 11, 21:

    scurrilitas,

    id. 11, 1, 30:

    (gradatio) apertiorem habet artem et magis adfectatam,

    id. 9, 3, 54:

    adfectata et parum naturalia,

    id. 11, 3, 10 (but in 12, 10, 45 the correct read. is effectius, acc. to Spald.).— Adv.: adfec-tātō, studiously, zealously, Lampr. Heliog. 17.

    Lewis & Short latin dictionary > adfecto

  • 27 aes

    aes, aeris (often used in plur. nom. and acc.; abl. aeribus, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll., and Lucr. 2, 636; gen. AERVM, Inscr. Orell. 3551), n. [cf. Germ. Eisen = iron, Erz = copper; Goth. aiz = copper, gold; Angl.Sax. ar, ær = ore, copper, brass; Eng. iron, ore; Lat. aurum; with the com. notion of brightness; cf. aurora, etc.].
    I.
    Any crude metal dug out of the earth, except gold and silver; esp.,
    a.
    Aes Cyprium, whence cuprum, copper: scoria aeris, copper dross or scoria, Plin. 34, 11, 24, § 107:

    aeris flos,

    flowers of copper, id. 34, 11, 24, § 107:

    squama aeris,

    scales of copper, Cels. 2, 12 init.:

    aes fundere,

    Plin. 33, 5, 30, § 94:

    conflare et temperare,

    id. 7, 56, 57, § 197:

    India neque aes neque plumbum habet,

    id. 34, 17, 48, § 163:

    aurum et argentum et aes,

    Vulg. Ex. 25, 3.—
    b.
    An alloy, for the most part of copper and tin, bronze (brass, an alloy of copper and zinc, was hardly known to the ancients. For their bronze coins the Greeks adhered to copper and tin till B.C. 400, after which they added lead. Silver is rare in Greek bronze coins. The Romans admitted lead into their bronze coins, but gradually reduced the quantity, and, under Calig., Nero, Vesp., and Domit., issued pure copper coins, and then reverted to the mixture of lead. In the bronze mirrors now existing, which are nearly all Etruscan, silver predominated to give a highly reflecting surface. The antique bronze had about 87 parts of copper to 13 of tin. An analysis of several objects has given the following centesimal parts: statua ex aere, Cic. Phil. 9, 6:

    simulacrum ex aere factum,

    Plin. 34, 4, 9, § 15:

    valvas ex aere factitavere,

    id. 34, 3, 7, § 13.—Hence:

    ducere aliquem ex aere,

    to cast one's image in bronze, id. 7, 37, 38, § 125; and in the same sense poet.:

    ducere aera,

    Hor. Ep. 2, 1, 240:

    aes Corinthium,

    Plin. 34, 2, 3, §§ 5-8; v. Corinthius.—
    II.
    Meton.
    A.
    (Esp. in the poets.) For everything made or prepared from copper, bronze, etc. ( statues, tables of laws, money), and (as the ancients had the art of hardening and tempering copper and bronze) weapons, armor, utensils of husbandry: aes sonit, franguntur hastae, the trumpet sounds, Enn. ap. Non. 504, 32 (Trag. v. 213 Vahl.):

    Et prior aeris erat quam ferri cognitus usus: Aere solum terrae tractabant, aereque belli Miscebant fluctus et vulnera vasta serebant, etc.,

    Lucr. 5, 1287:

    quae ille in aes incidit, in quo populi jussa perpetuasque leges esse voluit,

    Cic. Phil. 1, 17; cf. id. Fam. 12, 1; Tac. A. 11, 14; 12, 53; id. H. 4, 40: aere ( with the trumpet, horn) ciere viros, Verg. A. 6, 165:

    non tuba directi, non aeris cornua flexi,

    Ov. M. 1, 98 (hence also rectum aes, the tuba, in contr. with the crooked buccina, Juv. 2, 118); a brazen prow, Verg. A. 1, 35; the brazen age, Hor. Epod. 16, 64.—In plur.: aera, Cato ap. Paul. ex Fest. p. 27 Müll.; Verg. A. 2, 734; Hor. C. 4, 8, 2 al.—
    B.
    Money: the first Roman money consisted of small rude masses of copper, called aes rude, Plin. 33, 3, 13, § 43; afterwards as coined:

    aes signatum,

    Cic. Leg. 3, 3; Plin. 33, 3, 13, § 43;

    so aes alone: si aes habent, dant mercem,

    Plaut. As. 1, 3, 49:

    ancilla aere suo empta,

    Ter. Phorm. 3, 2, 26: aes circumforaneum. borrowed from the brokers in the forum, Cic. Att. 2, 1: Hic meret aera liber Sosiis, earns them money, Hor. A. P. [p. 61] 345:

    gravis aere dextra,

    Verg. E. 1, 36:

    effusum est aes tuum,

    Vulg. Ez. 16, 36:

    neque in zona aes (tollerent),

    ib. Maarc. 6, 8:

    etiam aureos nummos aes dicimus,

    Dig. 50, 16, 159.—Hence,
    1.
    Aes alienum, lit. the money of another; hence, in reference to him who has it, the sum owed, a debt, Plaut. Curc. 3, 1, 2:

    habere aes alienum,

    Cic. Fam. 5, 6:

    aes alienum amicorum suscipere,

    to take upon one's self, id. Off. 2, 16:

    contrahere,

    to run up, id. Q. Fr. 1, 1, 8:

    facere,

    id. Att. 13, 46:

    conflare,

    Sall. C. 14, 2; 24, 3:

    in aes alienum incidere,

    to fall into debt, Cic. Cat. 2, 9:

    in aere alieno esse,

    to be in debt, id. Verr. 2, 2, 4, § 6; so,

    aere alieno oppressum esse,

    id. Font. 1; so Vulg. 1 Reg. 22, 2:

    laborare ex aere alieno,

    Caes. B. C. 3, 22:

    liberare se aere alieno,

    to get quit of, Cic. Att. 6, 2; so,

    aes alienum dissolvere,

    id. Sull. 56:

    aere alieno exire,

    to get out of, id. Phil. 11, 6.—
    2.
    In aere meo est, trop., he is, as it were, among my effects, he is my friend (only in the language of common conversation):

    in animo habui te in aere meo esse propter Lamiae nostri conjunctionem,

    Cic. Fam. 13, 62; 15, 14.—
    * 3.
    Alicujus aeris esse, to be of some value, Gell. 18, 5.—
    * 4.
    In aere suo censeri, to be esteemed according to its own worth, Sen. Ep. 87.—
    C.
    Sometimes = as, the unit of the standard of money (cf. as); hence, aes grave, the old heary money (as weighed, not counted out):

    denis milibus aeris gravis reos condemnavit,

    Liv. 5, 12:

    indicibus dena milia aeris gravis, quae tum divitiae habebantur, data,

    id. 4, 60; so, aes alone and in the gen. sing., instead of assium:

    aeris miliens, triciens,

    a hundred millions, three millions, Cic. Rep. 3, 10:

    qui milibus aeris quinquaginta census fuisset,

    Liv. 24, 11.—Also for coins that are smaller than an as (quadrans, triens, etc.):

    nec pueri credunt, nisi qui nondum aere, i. e. quadrante, lavantur (those who bathed paid each a quadrans),

    Juv. 2, 152 (cf.:

    dum tu quadrante lavatum Rex ibis,

    Hor. S. 1, 3, 137).—
    D.
    Wages, pay.
    1.
    A soldier's pay = stipendium:

    negabant danda esse aera militibus,

    Liv. 5, 4. And soon after: annua aera habes: annuam operam ede.— Hence in plur., = stipendia, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 33.—
    2.
    Reward, payment, in gen., Juv. 6, 125: nullum in bonis numero, quod ad aes exit, that has in view or aims at pay, reward, Sen. Ep. 88.—
    E.
    In plur.: aera, counters; hence also the items of a computed sum (for which, later, a sing. form aera, ae (q. v.), came into use): si aera singula probāsti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. ap. Non. 3, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > aes

  • 28 affecto

    affecto (better adf-), āvi, ātum, 1, v. freq. [adficio]; constr. aliquid.
    I.
    To strive after a thing, to exert one's self to obtain, to pursue, to aim to do: adfectare est pronum animum ad faciendum habere, Paul. ex Fest. p. 2 Müll.—So, adfectare viam or iter, trop., to enter on or take a way, in order to arrive at a destined point (very freq. in Plaut. and Ter.):

    ut me defraudes, ad eam rem adfectas viam,

    you are on your way to this, Plaut. Men. 4, 3, 12; id. Aul. 3, 6, 39:

    hi gladiatorio animo ad me adfectant viam,

    set upon me, Ter. Phorm. 5, 7, 71; so id. Heaut. 2, 3, 60:

    quam viam munitet, quod iter adfectet, videtis,

    Cic. Rosc. Am. 48.—So in other cases:

    cur opus adfectas novum?

    Ov. Am. 1, 1, 14: adfectare spem, to cling to or cherish, Liv. 28, 18; cf. Ov. M. 5, 377: navem, to seize or lay hold of:

    verum ubi nulla datur dextrā adfectare potestas (of the giant Polyphemus),

    Verg. A. 3, 670.—
    II.
    To endeavor to make one's own, to pursue, strive after, aspire to, aim at, desire:

    munditiem, non adfluentiam adfectabat,

    Nep. Att. 13, 5; Cic. Her. 4, 22:

    diligentiam,

    Plin. 17, 1, 1:

    magnificentiam verborum,

    Quint. 3, 8, 61:

    elegantiam Graecae orationis verbis Latinis,

    Gell. 17, 20:

    artem,

    Val. Max. 8, 7, n. 1 extr.Pass.: morbo adfectari, to be seized or attacked by disease, Liv. 29, 10 init.
    B.
    In a bad sense, to strive after a thing passionately, to aim at or aspire to:

    dominationes, Sall. Fragm. ap. Aug. Civ. Dei, 3, 17: caelum,

    Ov. Am. 3, 8, 51:

    uniones,

    Plin. 9, 35, 56:

    regnum,

    Liv. 1, 46, 2; 2, 7, 6:

    imperium in Latinos,

    id. 1, 50, 4:

    cruorem alicujus,

    Stat. Th. 11, 539:

    immortalitatem,

    Curt. 4, 7.—Also with inf. as object, Plaut. Bacch. 3, 1, 9:

    non ego sidereas adfecto tangere sedes,

    Ov. A. A. 2, 39; Stat. Th. 1, 132: Sil. 4, 138; Quint. 5, 10, 28:

    qui esse docti adfectant,

    id. 10, 1, 97.—
    C.
    In the histt., to seek to draw to one's self, to try to gain over:

    civitates formidine adfectare,

    Sall. J. 66:

    Gallias,

    Vell. 2, 39:

    Galliarum societatem,

    Tac. H. 4, 17; 1, 23; 4, 66; id. G. 37, 9; Flor. 2, 2, 3.—
    D.
    To imitate a thing faultily, or with dissimulation, to affect, feign (only post-Aug.):

    crebrum anhelitum,

    Quint. 11, 3, 56:

    imitationem antiquitatis,

    id. 11, 3, 10:

    famam clementiae,

    Tac. H. 2, 63:

    studium carminum,

    id. A. 14, 16; so Suet. Vesp. 23: Plin. Pan. 20.—Hence, adfectātus, a, um, P. a.; in rhetoric, choice, select, or farfetched; studied:

    subtilitas,

    Quint. 3, 11, 21:

    scurrilitas,

    id. 11, 1, 30:

    (gradatio) apertiorem habet artem et magis adfectatam,

    id. 9, 3, 54:

    adfectata et parum naturalia,

    id. 11, 3, 10 (but in 12, 10, 45 the correct read. is effectius, acc. to Spald.).— Adv.: adfec-tātō, studiously, zealously, Lampr. Heliog. 17.

    Lewis & Short latin dictionary > affecto

  • 29 confero

    confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
    I.
    To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    ligna circa casam,

    Nep. Alcib. 10, 4:

    arma,

    Vell. 2, 114, 4:

    cibos ore suo (aves),

    Quint. 2, 6, 7:

    undique collatis membris,

    Hor. A. P. 3 al.:

    sarcinas in unum locum,

    Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

    collatis militaribus signis,

    id. ib. 7, 2:

    ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

    Hor. C. 3, 4, 19:

    quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

    Col. 1, 6, 7:

    illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

    Tac. A. 4, 46 fin.:

    dentes in corpore (canes),

    Ov. M. 3, 236:

    materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

    Quint. 3, 9, 8:

    summas (scriptorum) in commentarium et capita,

    id. 10, 7, 32:

    plura opera in unam tabulam,

    id. 8, 5, 26:

    quae in proximos quinque libros conlata sunt,

    id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

    rogus inimicis collatus manibus,

    Petr. 115 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

    dona mihi,

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    contulit aes populus,

    Ov. F. 4, 351;

    so freq. on monuments: AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

    EX AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3991:

    aurum argentumque in publicum,

    Liv. 28, 36, 3:

    munera ei,

    Nep. Ages. 7, 3:

    tributa quotannis ex censu,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

    conferre eo minus tributi,

    Liv. 5, 20, 5:

    in commune,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

    quadringena talenta quotannis Delum,

    Nep. Arist. 3, 1:

    (pecunia) ad ejus honores conlata,

    Cic. Fl. 25, 59:

    ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    sextantes in capita,

    Liv. 2, 33, 11:

    pecunias,

    Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

    vinum alius, alius mel,

    Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

    sua bona in medium,

    ib. 37, 6, 1 pr.:

    magnam partem patrimonii alicui rei,

    ib. 50, 4, 5:

    cum et Socrati collatum sit ad victum,

    Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

    nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

    Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
    b.
    Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
    (α).
    With ad:

    naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

    Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
    * (β).
    With in:

    rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

    Quint. 10, 7, 26.—
    (γ).
    With dat.:

    Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

    Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
    (δ).
    With subj. inf.:

    incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

    Plin. 19, 5, 26, § 83.—
    (ε).
    Absol.:

    multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

    Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
    2.
    To bring into connection, to unite, join, connect:

    membris collatis, of an embrace,

    Lucr. 4, 1101; cf.

    ora,

    App. M. 5, p. 161, 17:

    fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

    Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

    gradum ( = congredi),

    id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

    dissimiles et dispares res in unam potestatem,

    Vitr. 2, 6, 4.—
    b.
    Trop.:

    collatis viribus,

    Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

    conferre vires in unum,

    Liv. 33, 19, 7:

    collata omnium vota in unius salutem,

    Plin. Pan. 23, 5:

    e singulis frustis collata oratio,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

    velut studia inter nos conferebamus,

    id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

    si quid res feret, coram inter nos conferemus,

    Cic. Att. 1, 20, 1:

    sollicitudines nostras inter nos,

    id. Fam. 6, 21, 2:

    rationes,

    id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

    cum hoc in viā sermonem contulit,

    id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

    cum aliquo aut sermones aut consilia,

    id. Phil. 2, 15, 38:

    consilia ad adulescentes,

    Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

    consilia dispersim antea habita,

    Suet. Caes. 80:

    injurias,

    to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

    omnes sapientes decet conferre et fabulari,

    Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

    fusi contulerimus inter nos... quid finis,

    Cic. Fin. 2, 2, 4:

    ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

    Liv. 27, 20, 4.—
    3.
    To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

    (Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    signa cum Alexandrinis,

    id. Pis. 21, 49; cf.:

    collatis signis depugnare,

    Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

    arma cum aliquo,

    Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

    arma inter se,

    Liv. 21, 1, 2:

    castra cum hoste,

    id. 26, 12, 14; cf.:

    castra castris,

    id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

    pedem cum pede,

    to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

    pede conlato,

    id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

    gradum cum aliquo,

    id. 7, 33, 11:

    pectora luctantia nexu pectoribus,

    Ov. M. 6, 242:

    stat conferre manum Aeneae,

    Verg. A. 12, 678:

    prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

    Ov. F. 1, 569:

    collatis cursibus hastas conicere,

    Val. Fl. 6, 270:

    seque viro vir contulit,

    Verg. A. 10, 735.— Poet.:

    inter sese duri certamina belli,

    Verg. A. 10, 147:

    contra conferre manu certamina pugnae,

    Lucr. 4, 843:

    collato Marte,

    Ov. M. 12, 379.— Absol.:

    mecum confer, ait,

    fight with me, Ov. M. 10, 603.—
    b.
    Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

    non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

    Cic. Planc. 19, 48:

    pedem cum singulis,

    Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

    qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

    Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

    lites,

    to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
    4.
    To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum:

    quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

    Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

    ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

    id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

    cum maximis minima,

    id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

    nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

    Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

    illa cum Graeciā,

    id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
    (β).
    With inter se (rare):

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
    * (γ).
    With ad:

    bos ad bovem collatus,

    Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
    (δ).
    With dat.:

    tempora praesentia praeteritis,

    Lucr. 2, 1166:

    parva magnis,

    Cic. Or. 4, 14:

    alicui illud,

    id. Inv. 2, 50, 151:

    lanam tinctam Tyriae lacernae,

    Quint. 12, 10, 75:

    ingenia ingeniis,

    Sen. Contr. 5, 33:

    illam puellis,

    Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

    nil jucundo amico,

    Hor. S. 1, 5, 44:

    (Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
    (ε).
    With acc. only:

    tesseram hospitalem,

    Plaut. Poen. 5, 2, 88:

    conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    exemplum,

    Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

    nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

    Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

    census,

    Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

    haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
    5.
    With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

    quam potero in verba conferam paucissima,

    Plaut. Men. prol. 6; cf.:

    in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

    id. Ps. 1, 3, 44:

    rem in pauca,

    id. Poen. 5, 4, 68; and:

    in pauca verba,

    id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

    totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

    Cic. Att. 13, 13, 1:

    ut in pauca conferam,

    id. Caecin. 6, 17:

    sua verba in duos versus,

    Ov. F. 1, 162:

    ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

    Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
    6.
    To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

    fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

    Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
    II.
    (Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
    A.
    Prop.
    1.
    In gen.
    (α).
    With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

    qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

    Caes. B. G. 2, 13:

    se suaque eo,

    id. ib. 3, 28:

    se suaque in naves,

    Nep. Them. 2, 7 al.:

    iter Brundisium versus,

    Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

    suas rationes et copias in illam provinciam,

    id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

    Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

    Liv. 23, 17, 8:

    parentes illuc,

    Tac. A. 4, 46:

    se Rhodum conferre,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

    se Colonas,

    Nep. Paus. 3, 3:

    quo se fusa acies,

    Liv. 9, 16, 1 al.:

    se ad Tissaphernem,

    Nep. Alcib. 5, 2; so,

    se ad Pharnabazum,

    id. Con. 2, 1:

    se in fugam,

    Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

    conicere se in pedes,

    Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

    pituita eo se umorve confert,

    Cels. 2, 12.—
    (β).
    Absol.:

    pulcre haec confertur ratis,

    is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
    2.
    Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

    aliquem in saxum,

    Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

    corpus in albam volucrem,

    id. ib. 12, 145.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

    quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

    Cic. Lael. 1, 1:

    (Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

    id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

    qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

    id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

    se ad studium scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    se ad studia litterarum,

    id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

    meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

    Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

    suspitionem in Capitonem,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

    Tac. A. 4, 39:

    lamentationes suas etiam in testamentum,

    id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
    2.
    With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
    (α).
    With dat.:

    dona quid cessant mihi Conferre?

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    tibi munera,

    Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

    victoribus praemia,

    Suet. Calig. 20:

    puellae quinquaginta milia nummūm,

    Plin. Ep. 6, 32, 2:

    fructum alio,

    Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
    (β).
    With ad and acc.:

    hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

    Tac. A. 3, 72:

    Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

    omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

    id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

    omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

    id. ib. 4, 3, 4:

    omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

    id. Att. 7, 1, 2:

    animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

    Cic. Off. 1, 33, 120:

    orationem omnem ad misericordiam,

    id. Lig. 1, 1.—
    (γ).
    With in:

    omnes curas cogitationesque in rem publicam,

    Cic. Off. 2, 1, 2:

    diligentiam in valetudinem tuam,

    id. Fam. 16, 4, 4:

    praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

    id. Agr. 2, 23, 60:

    in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

    id. Off. 1, 15, 48; so,

    plurimum benignitatis in eum,

    id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

    in unius salutem collata omnium vota,

    Plin. Pan. 23, 5.—
    (δ).
    With erga:

    commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

    Cic. Fam. 10, 5, 1.—
    3.
    With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

    species istas hominum in deos,

    Cic. N. D. 1, 27, 77:

    res ad imperium deorum,

    Lucr. 6, 54:

    permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

    Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

    mortis illius invidiam in L. Flaccum,

    id. Fl. 17, 41:

    suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

    Caes. B. G. 1, 40:

    sua vitia et suam culpam in senectutem,

    Cic. Sen. 5, 14:

    hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

    id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

    culpam in aliquem,

    Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

    causam in aliquem,

    id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

    causam in tempus,

    Cic. de Or. 3, 61, 228.—
    4.
    To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

    Carthaginis expugnationem in hunc annum,

    Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

    omnia in mensem Martium,

    Cic. Att. 6, 1, 24:

    aliquid in ambulationis tempus,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

    Caes. B. G. 1, 40 fin.:

    alicujus consulatum in annum aliquem,

    Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

    idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

    Caes. B. C. 3, 81 fin.
    5.
    To bring on, cause, occasion, induce:

    pestem alicui,

    Col. 1, 5, 4:

    candorem mollitiamque,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.

    Lewis & Short latin dictionary > confero

  • 30 data

    1.
    do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:

    duim = dem,

    Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:

    duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:

    duas = des,

    id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:

    duit,

    Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:

    duint,

    Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:

    dane = dasne,

    Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).
    I.
    In gen.:

    eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,

    Plaut. Am. prol. 138; cf.:

    patera, quae dono mi illic data'st,

    id. ib. 1, 3, 36:

    dandis recipiendisque meritis,

    Cic. Lael. 8; cf.:

    ut par sit ratio acceptorum et datorum,

    id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:

    obsides,

    id. ib. 1, 19, 1;

    1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,

    Cic. Rep. 1, 13:

    hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,

    id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:

    ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,

    id. ib. 1, 31; cf.

    imperia,

    id. ib. 1, 44:

    centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,

    id. ib. 2, 22:

    Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,

    id. ib. 3, 9 fin.:

    ei filiam suam in matrimonium dat,

    Caes. B. G. 1, 3, 5:

    litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,

    Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;

    and in the same signif.: aliquid ad aliquem,

    id. ib. 10, 8 fin.:

    litteras alicui, said of the writer,

    to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;

    of the bearer, rarely,

    to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;

    al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,

    parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:

    dare poenas,

    to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:

    alicui poenas dare,

    to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;

    v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,

    Cic. Rep. 1, 41:

    quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,

    id. ib. 1, 10:

    dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,

    id. ib. 1, 9; cf.:

    ansas alicui ad reprehendendum,

    id. Lael. 16, 59:

    multas causas suspicionum offensionumque,

    id. ib. 24:

    facultatem per provinciam itineris faciundi,

    Caes. B. G. 1, 7, 5;

    for which: iter alicui per provinciam,

    id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:

    modicam libertatem populo,

    Cic. Rep. 2, 31:

    consilium,

    id. Lael. 13:

    praecepta,

    id. ib. 4 fin.:

    tempus alicui, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 3:

    inter se fidem et jusjurandum,

    Caes. B. G. 1, 3 fin.:

    operam,

    to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:

    operam virtuti,

    id. Lael. 22, 84;

    also: operam, ne,

    id. ib. 21, 78:

    veniam amicitiae,

    id. ib. 17:

    vela (ventis),

    to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:

    dextra vela dare,

    to steer towards the right, Ov. 3, 640:

    me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,

    Cic. Att. 2, 1:

    sin homo amens diripiendam urbem daturus est,

    id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:

    prout tempus ac res se daret,

    Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:

    DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,

    Mart. 5, 81, 2; cf.:

    dat census honores,

    Ov. F. 1, 217.—
    (β).
    Poet. with inf.:

    da mihi frui perpetuā virginitate,

    allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:

    di tibi dent captā classem reducere Trojā,

    Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—
    (γ).
    With ne:

    da, femina ne sim,

    Ov. M. 12, 202.
    II.
    In partic.
    A.
    In milit. lang.
    1.
    Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.

    transf. beyond the military sphere,

    Plaut. Ps. 4, 6, 38.—
    2.
    Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;

    hence),

    to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;

    and more freq. transf. beyond the milit. sphere,

    to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—
    3.
    Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—
    B.
    To grant, consent, permit.
    1.
    Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;

    hence called tria verba,

    Ov. F. 1, 47.—
    2.
    Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:

    interim tamen recedere sensim datur,

    Quint. 11, 3, 127:

    ex quo intellegi datur, etc.,

    Lact. 5, 20, 11.—
    C.
    In philos. lang., to grant a proposition:

    in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),

    Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin.
    D.
    Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:

    tum genu ad terram dabo,

    to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:

    aliquem ad terram,

    Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:

    me haec deambulatio ad languorem dedit!

    has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:

    hanc mihi in manum dat,

    id. And. 1, 5, 62:

    praecipitem me in pistrinum dabit,

    id. ib. 1, 3, 9:

    hostes in fugam,

    Caes. B. G. 5, 51 fin.:

    hostem in conspectum,

    to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:

    aliquem in vincula,

    to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:

    arma in profluentes,

    id. 4, 12, 9:

    aliquem usque Sicanium fretum,

    Val. Fl. 2, 28:

    aliquem leto,

    to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:

    se in viam,

    to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:

    sese in fugam,

    id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:

    se fugae,

    id. Att. 7, 23, 2:

    Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,

    id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—
    E.
    Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:

    qui dederit damnum aut malum,

    Ter. And. 1, 1, 116:

    nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,

    Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:

    malum dare,

    id. N. D. 1, 44, 122:

    hoc quī occultari facilius credas dabo,

    Ter. Hec. 5, 4, 29:

    inania duro vulnera dat ferro,

    Ov. M. 3, 84:

    morsus,

    Prop. 5, 5, 39; cf.:

    motus dare,

    to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):

    stragem,

    id. 1, 288:

    equitum ruinas,

    to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:

    pectora tristitiae dissolvenda dedit,

    caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—

    Prov.: dant animos vina,

    Ov. M. 12, 242. —
    F.
    Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:

    Caere hospitio Vestalium cultisque diis,

    Liv. 7, 20:

    plus stomacho quam consilio,

    Quint. 10, 1, 117 et saep.:

    ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,

    i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:

    dabat et famae, ut, etc.,

    Tac. A. 1, 7.—Hence,
    b.
    Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:

    dedit se etiam regibus,

    Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:

    mihi si large volantis ungula se det equi,

    Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:

    se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,

    Cic. Rep. 1, 111:

    se sermonibus vulgi,

    id. ib. 6, 23:

    se jucunditati,

    id. Off. 1, 34 al.:

    se populo ac coronae,

    to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:

    se convivio,

    Suet. Caes. 31 et saep.:

    si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,

    Cic. de Or. 2, 44, 187.—
    G.
    Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):

    erili filio hanc fabricam dabo,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 132:

    quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,

    Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:

    imo etiam dabo, quo magis credas,

    Ter. Phorm. 5, 6, 37:

    da mihi nunc, satisne probas?

    Cic. Ac. 1, 3, 10:

    Thessalici da bella ducis,

    Val. Fl. 5, 219:

    is datus erat locus colloquio,

    appointed, Liv. 33, 13:

    fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,

    i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:

    seu pius Aeneas eripuisse datur,

    Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—
    H.
    Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:

    docere fabulam, agere fabulam),

    Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;

    and transf.,

    Cic. Clu. 31, 84; cf.

    also: dare foras librum = edere,

    Cic. Att. 13, 22, 3.—
    I.
    Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—
    K.
    Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:

    nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,

    Ter. And. prol. 8:

    hoc vitio datur,

    id. Ad. 3, 3, 64:

    inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,

    Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—
    L.
    Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):

    qui cenam parasitis dabit,

    Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:

    prandium dare,

    id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—
    M.
    To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):

    dari sibi diem postulabat,

    a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.
    2.
    - do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;

    but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,

    Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.
    3.
    do, acc. of domus, v. domus init.

    Lewis & Short latin dictionary > data

  • 31 do

    1.
    do, dĕdi, dătum, dăre (also in a longer form, dănunt = dant, Pac., Naev., and Caecil. ap. Non. 97, 14 sq.; Plaut. Most. 1, 2, 48; id. Ps. 3, 1, 1 et saep.; cf. Paul. ex Fest. p. 68, 12 Müll.— Subj.:

    duim = dem,

    Plaut. Aul. 4, 6, 6; Ter. Heaut. 1, 1, 38:

    duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81; id. Men. 2, 1, 42:

    duas = des,

    id. Merc. 2, 3, 67; id. Rud. 5, 3, 12; an old formula in Liv. 10, 19:

    duit,

    Plaut. As. 2, 4, 54; id. Aul. 1, 1, 23; an old formula in Liv. 22, 10 init.:

    duint,

    Plaut. Most. 3, 1, 126; id. Ps. 4, 1, 25; id. Trin. 2, 4, 35; Ter. And. 4, 1, 43; id. Phorm. 3, 2, 34 al.— Imper.: DVITOR, XII. Tab. ap. Plin. 21, 3, 5 ex conject.—Inf.: DASI = dari, acc. to Paul. ex Fest. p. 68, 13 Müll.:

    dane = dasne,

    Plaut. Truc. 2, 4, 22.—The pres. pass., first pers., dor, does not occur), v. a. [Sanscr. dā, da-dā-mi, give; Gr. di-dô-mi, dôtêr, dosis; cf.: dos, donum, damnum], to give; and hence, with the greatest variety of application, passing over into the senses of its compounds, derivatives, and synonyms (edere, tradere, dedere; reddere, donare, largiri, concedere, exhibere, porrigere, praestare, impertire, suppeditare, ministrare, subministrare, praebere, tribuere, offerre, etc.), as, to give away, grant, concede, allow, permit; give up, yield, resign; bestow, present, confer, furnish, afford; offer, etc. (very freq.).
    I.
    In gen.:

    eam carnem victoribus danunt, Naev. ap. Non. l. l.: ea dona, quae illic Amphitruoni sunt data,

    Plaut. Am. prol. 138; cf.:

    patera, quae dono mi illic data'st,

    id. ib. 1, 3, 36:

    dandis recipiendisque meritis,

    Cic. Lael. 8; cf.:

    ut par sit ratio acceptorum et datorum,

    id. ib. 16, 58: ut obsides accipere non dare consuerint, Caes. B. G. 1, 4 fin.:

    obsides,

    id. ib. 1, 19, 1;

    1, 31, 7 et saep.: patriam (sc. mundum) dii nobis communem secum dederunt,

    Cic. Rep. 1, 13:

    hominibus animus datus est ex illis sempiternis ignibus,

    id. ib. 6, 15; cf. ib. 6, 17:

    ea dant magistratus magis, quae etiamsi nolint, danda sint,

    id. ib. 1, 31; cf.

    imperia,

    id. ib. 1, 44:

    centuria, ad summum usum urbis fabris tignariis data,

    id. ib. 2, 22:

    Lycurgus agros locupletium plebi, ut servitio, colendos dedit,

    id. ib. 3, 9 fin.:

    ei filiam suam in matrimonium dat,

    Caes. B. G. 1, 3, 5:

    litteras ad te numquam habui cui darem, quin dederim,

    Cic. Fam. 12, 19: litteras (ad aliquem), to write to one, saep.; cf. id. Att. 5, 11;

    and in the same signif.: aliquid ad aliquem,

    id. ib. 10, 8 fin.:

    litteras alicui, said of the writer,

    to give one a letter to deliver, id. ib. 5, 15 fin.;

    of the bearer, rarely,

    to deliver a letter to one, id. ib. 5, 4 init.: colloquium dare, to join in a conference, converse ( poet.), Lucr. 4, 598 (Lachm.;

    al. videmus): colloquiumque sua fretus ab urbe dedit,

    parley, challenge, Prop. 5, 10, 32:

    dare poenas,

    to give satisfaction, to suffer punishment, Sall. C. 18:

    alicui poenas dare,

    to make atonement to any one; to suffer for any thing, Ov. M. 6, 544; Sall. C. 51, 31;

    v. poena: decus sibi datum esse justitia regis existimabant,

    Cic. Rep. 1, 41:

    quoniam me quodammodo invitas et tui spem das,

    id. ib. 1, 10:

    dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,

    id. ib. 1, 9; cf.:

    ansas alicui ad reprehendendum,

    id. Lael. 16, 59:

    multas causas suspicionum offensionumque,

    id. ib. 24:

    facultatem per provinciam itineris faciundi,

    Caes. B. G. 1, 7, 5;

    for which: iter alicui per provinciam,

    id. ib. 1, 8, 3; Liv. 8, 5; 21, 20 al.:

    modicam libertatem populo,

    Cic. Rep. 2, 31:

    consilium,

    id. Lael. 13:

    praecepta,

    id. ib. 4 fin.:

    tempus alicui, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 3:

    inter se fidem et jusjurandum,

    Caes. B. G. 1, 3 fin.:

    operam,

    to bestow labor and pains on any thing, Cic. de Or. 1, 55:

    operam virtuti,

    id. Lael. 22, 84;

    also: operam, ne,

    id. ib. 21, 78:

    veniam amicitiae,

    id. ib. 17:

    vela (ventis),

    to set sail, id. de Or. 2, 44, 187:

    dextra vela dare,

    to steer towards the right, Ov. 3, 640:

    me librum L. Cossinio ad te perferendum dedisse,

    Cic. Att. 2, 1:

    sin homo amens diripiendam urbem daturus est,

    id. Fam. 14, 14 et saep.: ita dat se res, so it is circumstanced, so it is, Poëta ap. Cic. N. D. 2, 26; cf.:

    prout tempus ac res se daret,

    Liv. 28, 5 et saep.— Impers.: sic datur, so it goes, such is fate, i. e. you have your reward, Plaut. Truc. 4, 8, 4; id. Ps. 1, 2, 22; id. Men. 4, 2, 40; 64; id. Stich. 5, 6, 5.— Part. perf. sometimes (mostly in poets) subst.: dăta, ōrum, n., gifts, presents, Plaut. Ps. 1, 3, 72; Prop. 3, 15, 6 (4, 14, 6 M.); Ov. M. 6, 363 (but not in Cic. Clu. 24, 66, where dona data belong together, as in the archaic formula in Liv. 22, 10 init.:

    DATVM DONVM DVIT, P. R. Q.).— Prov.: dantur opes nulli nunc nisi divitibus,

    Mart. 5, 81, 2; cf.:

    dat census honores,

    Ov. F. 1, 217.—
    (β).
    Poet. with inf.:

    da mihi frui perpetuā virginitate,

    allow me, Ov. M. 1, 486; id. ib. 8, 350:

    di tibi dent captā classem reducere Trojā,

    Hor. S. 2, 3, 191; so id. ib. 1, 4, 39; id. Ep. 1, 16, 61; id. A. P. 323 et saep.—
    (γ).
    With ne:

    da, femina ne sim,

    Ov. M. 12, 202.
    II.
    In partic.
    A.
    In milit. lang.
    1.
    Nomina, to enroll one's self for military service, to enlist, Cic. Phil. 7, 4, 13; Liv. 2, 24; 5, 10; cf.

    transf. beyond the military sphere,

    Plaut. Ps. 4, 6, 38.—
    2.
    Manus (lit., as a prisoner of war, to stretch forth the hands to be fettered; cf. Cic. Lael. 26, 99;

    hence),

    to yield, surrender, Nep. Ham. 1, 4;

    and more freq. transf. beyond the milit. sphere,

    to yield, acquiesce, Plaut. Pers. 5, 2, 72; Cic. Lael. 26, 99; id. Att. 2, 22, 2; Caes. B. G. 5, 31, 3; Ov. H. 4, 14; id. F. 3, 688; Verg. A. 11, 568; Hor. Epod. 17, 1 al.—
    3.
    Terga, for the usual vertere terga; v. tergum.—
    B.
    To grant, consent, permit.
    1.
    Esp. in jurid. lang.: DO, DICO, ADDICO, the words employed by the praetor in the execution of his office; viz. DO in the granting of judges, actions, exceptions, etc.; DICO in pronouncing sentence of judgment; ADDICO in adjudging the property in dispute to one or the other party; cf. Varr. L. L. 6, § 30 Müll.;

    hence called tria verba,

    Ov. F. 1, 47.—
    2.
    Datur, it is permitted, allowed, granted; with subj. clause: quaesitis diu terris, ubi sistere detur, Ov. M. 1, 307:

    interim tamen recedere sensim datur,

    Quint. 11, 3, 127:

    ex quo intellegi datur, etc.,

    Lact. 5, 20, 11.—
    C.
    In philos. lang., to grant a proposition:

    in geometria prima si dederis, danda sunt omnia: dato hoc, dandum erit illud (followed by concede, etc.),

    Cic. Fin. 5, 28, 83; id. Tusc. 1, 11, 25; id. Inv. 1, 31 fin.
    D.
    Designating the limit, to put, place, carry somewhere; and with se, to betake one's self somewhere:

    tum genu ad terram dabo,

    to throw, Plaut. Capt. 4, 2, 17; cf.:

    aliquem ad terram,

    Liv. 31, 37; Flor. 4, 2 fin.:

    me haec deambulatio ad languorem dedit!

    has fatigued me, Ter. Heaut. 4, 6, 3:

    hanc mihi in manum dat,

    id. And. 1, 5, 62:

    praecipitem me in pistrinum dabit,

    id. ib. 1, 3, 9:

    hostes in fugam,

    Caes. B. G. 5, 51 fin.:

    hostem in conspectum,

    to bring to view, Liv. 3, 69 fin.:

    aliquem in vincula,

    to cast into prison, Flor. 3, 10, 18; cf.:

    arma in profluentes,

    id. 4, 12, 9:

    aliquem usque Sicanium fretum,

    Val. Fl. 2, 28:

    aliquem leto,

    to put to death, to kill, Phaedr. 1, 22, 9:

    se in viam,

    to set out on a journey, Cic. Fam. 14, 12:

    sese in fugam,

    id. Verr. 2, 4, 43 fin.; cf.:

    se fugae,

    id. Att. 7, 23, 2:

    Socrates, quam se cumque in partem dedisset, omnium fuit facile princeps,

    id. de Or. 3, 16, 60 et saep.—
    E.
    Designating the effect, to cause, make, bring about, inflict, impose:

    qui dederit damnum aut malum,

    Ter. And. 1, 1, 116:

    nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest,

    Cic. Tull. 14, 34; 16, 39; cf.:

    malum dare,

    id. N. D. 1, 44, 122:

    hoc quī occultari facilius credas dabo,

    Ter. Hec. 5, 4, 29:

    inania duro vulnera dat ferro,

    Ov. M. 3, 84:

    morsus,

    Prop. 5, 5, 39; cf.:

    motus dare,

    to impart motion, Lucr. 1, 819 al. (but motus dare, to make motion, to move, be moved, id. 2, 311):

    stragem,

    id. 1, 288:

    equitum ruinas,

    to overthrow, id. 5, 1329.—With part. fut. pass.:

    pectora tristitiae dissolvenda dedit,

    caused to be delivered from sadness, Tib. 1, 7, 40.—

    Prov.: dant animos vina,

    Ov. M. 12, 242. —
    F.
    Aliquid alicui, to do any thing for the sake of another; to please or humor another; to give up, sacrifice any thing to another (for the more usual condonare): da hoc illi mortuae, da ceteris amicis ac familiaribus, da patriae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5 fin.: aliquid auribus alicujus, Trebon. ib. 12, 16:

    Caere hospitio Vestalium cultisque diis,

    Liv. 7, 20:

    plus stomacho quam consilio,

    Quint. 10, 1, 117 et saep.:

    ut concessisti illum senatui, sic da hunc populo,

    i. e. forgive him, for the sake of the people, Cic. Lig. 12, 37:

    dabat et famae, ut, etc.,

    Tac. A. 1, 7.—Hence,
    b.
    Se alicui, to give one's self up wholly, to devote, dedicate one's self to a person or thing, to serve:

    dedit se etiam regibus,

    Cic. Rab. Post. 2, 4; so Ter. Eun. 3, 3, 10; id. Heaut. 4, 3, 10; Poëta ap. Cic. Fam. 2, 8, 2; Cic. Att. 7, 12, 3; Nep. Att. 9; Tac. A. 1, 31:

    mihi si large volantis ungula se det equi,

    Stat. Silv, 2, 2, 38; 1, 1, 42; 5, 3, 71 al.; Aus. Mosel. 5, 448; cf. Ov. H. 16, 161:

    se et hominibus Pythagoreis et studiis illis,

    Cic. Rep. 1, 111:

    se sermonibus vulgi,

    id. ib. 6, 23:

    se jucunditati,

    id. Off. 1, 34 al.:

    se populo ac coronae,

    to present one's self, appear, id. Verr. 2, 3, 19; cf.:

    se convivio,

    Suet. Caes. 31 et saep.:

    si se dant (judices) et sua sponte quo impellimus inclinant,

    Cic. de Or. 2, 44, 187.—
    G.
    Of discourse, to announce, tell, relate, communicate (like accipere, for to learn, to hear, v. accipio, II.; mostly ante-class. and poet.):

    erili filio hanc fabricam dabo,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 132:

    quam ob rem has partes didicerim, paucis dabo,

    Ter. Heaut. prol. 10; cf. Verg. E. 1, 19:

    imo etiam dabo, quo magis credas,

    Ter. Phorm. 5, 6, 37:

    da mihi nunc, satisne probas?

    Cic. Ac. 1, 3, 10:

    Thessalici da bella ducis,

    Val. Fl. 5, 219:

    is datus erat locus colloquio,

    appointed, Liv. 33, 13:

    fixa canens... Saepe dedit sedem notas mutantibus urbes,

    i. e. foretold, promised, Luc. 5, 107.—In pass., poet. i. q.: narratur, dicitur, fertur, etc., is said:

    seu pius Aeneas eripuisse datur,

    Ov. F. 6, 434; Stat. Th. 7, 315; Claud. Rapt. Pros. 3, 337.—
    H.
    Fabulam, to exhibit, produce a play (said of the author; cf.:

    docere fabulam, agere fabulam),

    Cic. Brut. 18 fin.; id. Tusc. 1, 1 fin.; Ter. Eun. prol. 9; 23; id. Heaut. prol. 33; id. Hec. prol. 1 Don.;

    and transf.,

    Cic. Clu. 31, 84; cf.

    also: dare foras librum = edere,

    Cic. Att. 13, 22, 3.—
    I.
    Verba (alicui), to give [p. 605] empty words, i. e. to deceive, cheat, Plaut. Capt. 5, 1, 25; id. Ps. 4, 5, 7; id. Rud. 2, 2, 19; Ter. And. 1, 3, 6 Ruhnk.; Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 24; Cic. Phil. 13, 16 fin.; id. Att. 15, 16 A.; Hor. S. 1, 3, 22; Pers. 4, 45; Mart. 2, 76 et saep.—
    K.
    Alicui aliquid (laudi, crimini, vitio, etc.), to impute, assign, ascribe, attribute a thing to any one, as a merit, a crime, a fault, etc.:

    nunc quam rem vitio dent, quaeso animum attendite,

    Ter. And. prol. 8:

    hoc vitio datur,

    id. Ad. 3, 3, 64:

    inopiā criminum summam laudem Sex. Roscio vitio et culpae dedisse,

    Cic. Rosc. Am. 16, 48; id. Off. 1, 21, 71; 2, 17, 58; id. Div. in Caecil. 10; id. Brut. 80, 277 et saep.—
    L.
    Alicui cenam, epulas, etc., to give one a dinner, entertain at table (freq.):

    qui cenam parasitis dabit,

    Plaut. Capt. 4, 4, 2; 3, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 8; Ter. Heaut. 3, 1, 45; Cic. Fam. 9, 20, 2; id. Mur. 36, 75:

    prandium dare,

    id. ib. 32, 67; cf. Sen. Ben. 1, 14, 1; Tac. A. 2, 57 al.—
    M.
    To grant, allow, in gen. (rare, but freq. as impers.; v. B. 2. supra):

    dari sibi diem postulabat,

    a respite, Plin. Ep. 3, 9, 32.
    2.
    - do, -dāre ( obsol., found only in the compounds, abdo, condo, abscondo, indo, etc.), 1, v. a. [Sanscr. root dhā-, da-dhāmi, set, put, place; Gr. the-, tithêmi; Ger. thun, thue, that; Eng. do, deed, etc.]. This root is distinct from 1. do, Sanscr. dā, in most of the Arian langg.; cf. Pott. Etym. Forsch. 2, 484; Corss. Ausspr. 2, 410;

    but in Italy the two seem to have been confounded, at least in compounds,

    Curt. Gr. Etym. p. 254 sq.; cf. Max Müller, Science of Lang. Ser. 2, p. 220, N. Y. ed.; Fick, Vergl. Wört. p. 100.
    3.
    do, acc. of domus, v. domus init.

    Lewis & Short latin dictionary > do

  • 32 gero

    1.
    gĕro, gessi, gestum ( Part. gen. plur. sync. gerentum, Plaut. Truc. 2, 1, 13; imper. ger, like dic, duc, fac, fer, Cat. 27, 2), 3, v. a. [root gas-, to come, go; Zend, jah, jahaiti, come; gero (for geso), in caus. sense, to cause to come; cf. Gr. bastazô, from bastos = gestus], to bear about with one, to bear, carry, to wear, have (in the lit. signif. mostly poet., not in Cic., Cæs., Sall., or Quint.; but instead of it ferre, portare, vehere, sustinere, etc.; but in the trop. signif. freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    (vestem ferinam) qui gessit primus,

    Lucr. 5, 1420; so,

    vestem,

    Ov. M. 11, 276 (with induere vestes), Nep. Dat. 3; cf.:

    coronam Olympiacam capite,

    Suet. Ner. 25:

    ornamenta,

    id. Caes. 84:

    angues immixtos crinibus,

    Ov. M. 4, 792:

    clipeum (laeva),

    id. ib. 4, 782; cf.:

    galeam venatoriam in capite, clavam dextra manu, copulam sinistra,

    Nep. Dat. 3:

    ramum, jaculum,

    Ov. M. 12, 442:

    spicea serta,

    id. ib. 2, 28:

    vincla,

    id. ib. 4, 681:

    venabula corpore fixa,

    id. ib. 9, 206; cf.:

    tela (in pectore fixus),

    id. ib. 6, 228:

    Vulcanum (i. e. ignem) in cornu conclusum,

    Plaut. Am. 1, 1, 185:

    spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens,

    Liv. 1, 10, 5; cf.:

    Horatius trigemina spolia prae se gerens,

    id. 1, 26, 2:

    onera,

    Varr. L. L. 6, § 77 Müll.: uterum or partum gerere, to be pregnant, be with young; so, gerere partum, Plin. 8, 47, 72, § 187:

    uterum,

    id. 8, 40, 62, § 151:

    centum fronte oculos centum cervice gerebat Argus,

    Ov. Am. 3, 4, 19:

    lumen unum media fronte,

    id. M. 13, 773:

    cornua fronte,

    id. ib. 15, 596:

    virginis os habitumque gerens et virginis arma,

    Verg. A. 1, 315:

    virginis ora,

    Ov. M. 5, 553; cf.:

    quae modo bracchia gessit, Crura gerit,

    id. ib. 5, 455 sq.:

    Coae cornua matres Gesserunt tum,

    i. e. were turned into cows, id. ib. 7, 364:

    principio (morbi) caput incensum fervore gerebant,

    Lucr. 6, 1145:

    qui umbrata gerunt civili tempora quercu,

    Verg. A. 6, 772:

    tempora tecta pelle lupi,

    Ov. M. 12, 380:

    (Hector) squalentem barbam et concretos sanguine crines Vulneraque illa gerens, quae, etc.,

    Verg. A. 2, 278:

    capella gerat distentius uber,

    Hor. S. 1, 1, 110.—
    b.
    Of inanimate things:

    semina rerum permixta gerit tellus discretaque tradit,

    Lucr. 6, 790; cf.:

    (terram) multosque lacus multasque lacunas In gremio gerere et rupes deruptaque saxa,

    id. ib. 6, 539; Enn. ap. Non. 66, 26 (Sat. 23, p. 157 Vahl.); and:

    quos Oceano propior gerit India lucos,

    Verg. G. 2, 122:

    speciem ac formam similem gerit ejus imago,

    Lucr. 4, 52.—
    B.
    In partic. (very rare).
    1.
    With respect to the term. ad quem, to bear, carry, bring to a place:

    (feminae puerique) saxa in muros munientibus gerunt,

    Liv. 28, 19, 13:

    neque eam voraginem conjectu terrae, cum pro se quisque gereret, expleri potuisse,

    id. 7, 6, 2; cf. id. 37, 5, 1. — Absol.:

    si non habebis unde irriges, gerito inditoque leniter,

    Cato, R. R. 151, 4; Liv. 7, 6, 2 Drak.—Prov.:

    non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,

    Plaut. Ps. 1, 1, 100.—
    2.
    With the accessory idea of production, to bear, bring forth, produce:

    quae (terra) quod gerit fruges, Ceres (appellata est),

    Varr. L. L. 5, § 64 Müll.; cf. Tib. 2, 4, 56:

    violam nullo terra serente gerit,

    Ov. Tr. 3, 12, 6:

    arbores (Oete),

    id. M. 9, 230:

    malos (platani),

    Verg. G. 2, 70: frondes (silva), Ov. M. 11, 615:

    terra viros urbesque gerit silvasque ferasque Fluminaque et Nymphas et cetera numina ruris,

    Ov. M. 2, 16.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bear, have, entertain, cherish: vos etenim juvenes animum geritis muliebrem, illa virago viri, Poët. ap. Cic. Off. 1, 18, 61; cf.:

    fortem animum gerere,

    Sall. J. 107, 1:

    parem animum,

    id. ib. 54, 1 Kritz.:

    animum invictum advorsum divitias,

    id. ib. 43, 5:

    animum super fortunam,

    id. ib. 64, 2:

    mixtum gaudio ac metu animum,

    Liv. 32, 11, 5; cf. also Verg. A. 9, 311; and v. infra B. 3.: aeque inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v. 8 Vahl.):

    personam,

    to support a character, play a part, Cic. Off. 1, 32, 115; cf.:

    est igitur proprium munus magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis debereque ejus dignitatem et decus sustinere,

    id. ib. 1, 34, 132; Aug. Doctr. Christ. 4, 29 init.;

    id. Civ. Dei, 1, 21 al.: mores, quos ante gerebant, Nunc quoque habent,

    Ov. M. 7, 655:

    et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,

    Verg. A. 2, 89:

    seu tu querelas sive geris jocos Seu rixam et insanos amores Seu facilem, pia testa (i. e. amphora), somnum,

    Hor. C. 3, 21, 2:

    in dextris vestris jam libertatem, opem... geritis,

    Curt. 4, 14 fin.:

    plumbeas iras,

    Plaut. Poen. 3, 6, 18:

    iras,

    Ter. Hec. 3, 1, 30: M. Catonem illum Sapientem cum multis graves inimicitias gessisse accepimus propter Hispanorum injurias, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66:

    veteres inimicitias cum Caesare,

    Caes. B. C. 1, 3, 4:

    muliebres inimicitias cum aliqua,

    Cic. Cael. 14, 32:

    inimicitias hominum more,

    id. Deiot. 11, 30: simultatem cum aliquo pro re publica, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3; cf. Suet. Vesp. 6; and Verg. A. 12, 48:

    de amicitia gerenda praeclarissime scripti libri,

    Cic. Fam. 3, 8, 5:

    amicitiam,

    Nep. Dat. 10 fin.:

    praecipuum in Romanos gerebant odium,

    Liv. 28, 22, 2:

    cum fortuna mutabilem gerentes fidem,

    id. 8, 24, 6:

    utrique imperii cupiditatem insatiabilem gerebant,

    Just. 17, 1 fin. —Absol.:

    ad ea rex, aliter atque animo gerebat, placide respondit,

    Sall. J. 72, 1.—
    B.
    In partic.
    1.
    Gerere se aliquo modo, to bear, deport, behave, or conduct one's self, to act in any manner:

    in maximis rebus quonam modo gererem me adversus Caesarem, usus tuo consilio sum,

    Cic. Fam. 11, 27, 5; cf. id. Off. 1, 28, 98:

    ut, quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,

    id. ib. 1, 26, 90; so,

    se liberius (servi),

    id. Rep. 1, 43:

    se inconsultius,

    Liv. 41, 10, 5:

    se valde honeste,

    Cic. Att. 6, 1, 13:

    se perdite,

    id. ib. 9, 2, A, 2:

    se turpissime (illa pars animi),

    id. Tusc. 2, 21, 48:

    se turpiter in legatione,

    Plin. Ep. 2, 12, 4:

    sic in provincia nos gerimus, quod ad abstinentiam attinet, ut, etc.,

    Cic. Att. 5, 17, 2:

    sic me in hoc magistratu geram, ut, etc.,

    id. Agr. 1, 8, 26; cf.:

    nunc ita nos gerimus, ut, etc.,

    id. ib. 2, 22, 3:

    uti sese victus gereret, exploratum misit,

    Sall. J. 54, 2:

    se medium gerere,

    to remain neutral, Liv. 2, 27, 3.—
    b.
    In a like sense also post-class.: gerere aliquem, to behave or conduct one's self as any one (like agere aliquem):

    nec heredem regni sed regem gerebat,

    Just. 32, 3, 1; Plin. Pan. 44, 2:

    tu civem patremque geras,

    Claud. IV. Cons. Hon. 293:

    aedilem,

    App. M. 1, p. 113:

    captivum,

    Sen. Troad. 714.—
    c.
    Gerere se et aliquem, to treat one's self and another in any manner:

    interim Romae gaudium ingens ortum cognitis Metelli rebus, ut seque et exercitum more majorum gereret,

    Sall. J. 55, 1:

    meque vosque in omnibus rebus juxta geram,

    id. ib. 85, 47.—
    d.
    Pro aliquo se gerere, to assume to be:

    querentes, quosdam non sui generis pro colonis se gerere,

    Liv. 32, 2, 6:

    eum, qui sit census, ita se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11 dub.—
    2.
    Gerere prae se aliquid (for the usual prae se ferre), to show, exhibit, manifest:

    affectionis ratio perspicuam solet prae se gerere conjecturam, ut amor, iracundia, molestia, etc.,

    Cic. Inv. 2, 9, 30; cf.:

    prae se quandam gerere utilitatem,

    id. ib. 2, 52, 157: animum altum et erectum prae se gerebat, Auct. B. Afr. 10 fin.; Aug. de Lib. Arbit. 3, 21, 61 al.;

    so gerere alone: ita tum mos erat, in adversis voltum secundae fortunae gerere, moderari animo in secundis,

    to assume, Liv. 42, 63, 11.—
    3.
    With the accessory idea of activity or exertion, to sustain the charge of any undertaking or business, to administer, manage, regulate, rule, govern, conduct, carry on, wage, transact, accomplish, perform (cf.: facio, ago).—In pass. also in gen., to happen, take place, be done (hence, res gesta, a deed, and res gestae, events, occurrences, acts, exploits; v. the foll.): tertium gradum agendi esse dicunt, ubi quid faciant;

    in eo propter similitudinem agendi et faciundi et gerundi quidam error his, qui putant esse unum. Potest enim aliquid facere et non agere, ut poëta facit fabulam et non agit: contra actor agit et non facit.... Contra imperator quod dicitur res gerere, in eo neque facit neque agit, sed gerit, id est sustinet, translatum ab his qui onera gerunt, quod hi sustinent,

    Varr. L. L. 6, § 77 Müll.:

    omnia nostra, quoad eris Romae, ita gerito, regito, gubernato, ut nihil a me exspectes,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    gerere et administrare rem publicam,

    id. Fin. 3, 20, 68; cf. id. Rep. 2, 1 and 12:

    rem publicam,

    id. ib. 1, 7; 1, 8; id. Fam. 2, 7, 3 et saep.:

    magistratum,

    id. Sest. 37, 79; cf.

    potestatem,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    consulatum,

    id. Agr. 1, 8, 25; id. Sest. 16, 37:

    duumviratum,

    id. ib. 8, 19:

    tutelam alicujus,

    Dig. 23, 2, 68; 27, 1, 22 al.: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.); so,

    rem, of private affairs,

    Plaut. Pers. 4, 3, 34; Cic. de Sen. 7, 22 al.:

    aliquid per aes et libram gerere,

    to transact by coin and balance, Gai. Inst. 3, 173; cf. Weissenb. ad Liv. 6, 14.—Of war: etsi res bene gesta est, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168 (Ann. v. 512 Vahl.): vi geritur res, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 272 ib.); cf.:

    gladiis geri res coepta est,

    Liv. 28, 2, 6:

    ubi res ferro geratur,

    id. 10, 39, 12: qui rem cum Achivis gesserunt statim, Enn. ap. Non. 393, 14 (Trag. v. 39 Vahl.); cf. Plaut. Am. 1, 1, 84:

    Alexander... passurus gestis aequanda pericula rebus,

    exploits, Juv. 14, 314:

    miranda quidem, sed nuper gesta referemus,

    id. 15, 28.—Of public affairs, affairs of government:

    magnae res temporibus illis a fortissimis viris summo imperio praeditis, dictatoribus atque consulibus, belli domique gerebantur,

    Cic. Rep. 2, 32 fin.; 2, 24:

    a rebus gerendis senectus abstrahit,

    id. de Sen. 6, 15; cf. § 17: quid quod homines infima fortuna, nulla spe rerum gerendarum ( public business), opifices denique, delectantur historia? maximeque eos videre possumus res gestas ( public events or occurrences) audire et legere velle, qui a spe gerendi absunt, confecti senectute, id. Fin. 5, 19, 52:

    sin per se populus interfecit aut ejecit tyrannum, est moderatior, quoad sentit et sapit et sua re gesta laetatur,

    their deed, id. Rep. 1, 42:

    ut pleraque senatus auctoritate gererentur,

    id. ib. 2, 32; cf. id. ib. 1, 27:

    haec dum Romae geruntur,

    id. Quint. 6, 28:

    ut iis, qui audiunt, tum geri illa fierique videantur,

    id. de Or. 2, 59, 241:

    susceptum negotium,

    id. Fam. 13, 5, 1; cf.:

    si ipse negotium meum gererem, nihil gererem, nisi consilio tuo,

    id. Att. 13, 3, 1:

    negotium bene, male, etc.,

    id. Rosc. Com. 11, 32; id. Cat. 2, 10, 21; Caes. B. G. 3, 18, 5 et saep.; cf.:

    quid negotii geritur?

    Cic. Quint. 13, 42: annos multos bellum gerentes summum summā industriā, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 104 Vahl.); cf.:

    bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt,

    Cic. Rep. 1, 16; so,

    bella,

    id. ib. 5, 2: pacem an bellum gerens, v. Andrews and Stoddard's Gram. § 323, 1 (2); Sall. J. 46 fin.:

    bella multa felicissime,

    Cic. Rep. 2, 9:

    bellum cum aliquo,

    id. Sest. 2, 4; id. Div. 1, 46, 103; Caes. B. G. 1, 1, 4 et saep.:

    bello gesto,

    Liv. 5, 43, 1: mea mater de ea re gessit morem morigerae mihi, performed my will, i. e. complied with my wishes, gratified, humored me, Plaut. Cist. 1, 1, 87; cf.:

    geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo,

    Cic. Tusc. 1, 9, 17: morem alicui (in aliqua re), Enn. ap. Non. 342, 24 (Trag. v. 241 Vahl.):

    sine me in hac re gerere mihi morem,

    Ter. Heaut. 5, 1, 74; Plaut. Capt. 2, 3, 44; id. Men. 5, 2, 37; id. Mil. 2, 1, 58; Cic. Rep. 3, 5; id. N. D. 2, 1, 3; Ov. Am. 2, 2, 13 et saep.; also without dat., Plaut. Most. 3, 2, 36; Ter. Ad. 3, 3, 77.— Pass.:

    ut utrique a me mos gestus esse videatur,

    Cic. Att. 2, 16, 3; Plaut. Most. 1, 3, 69; Ter. Eun. 1, 2, 108; id. Ad. 2, 2, 6; Nep. Them. 7, 3 al.—With a play upon this meaning and that in II. A.: magna, inquit, [p. 813] bella gessi:

    magnis imperiis et provinciis praefui. Gere igitur animum laude dignum,

    Cic. Par. 5, 2, 37.— Absol.:

    cum superiores alii fuissent in disputationibus perpoliti, quorum res gestae nullae invenirentur, alii in gerendo probabiles, in disserendo rudes,

    Cic. Rep. 1, 8; cf.

    the passage,

    id. Fin. 5, 19, 52 supra:

    Armeniam deinde ingressus prima parte introitus prospere gessit,

    Vell. 2, 102, 2 (where others unnecessarily insert rem), Liv. 25, 22, 1; cf.

    also: sive caesi ab Romanis forent Bastarnae... sive prospere gessissent,

    id. 40, 58 fin.:

    cum Persis et Philippus qui cogitavit, et Alexander, qui gessit, hanc bellandi causam inferebat, etc.,

    Cic. Rep. 3, 9.—
    4.
    Of time, to pass, spend (mostly post-Aug.; not in Cic.): ut (Tullia) cum aliquo adolescente primario conjuncta aetatem gereret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; cf.:

    pubertatis ac primae adolescentiae tempus,

    Suet. Dom. 1:

    vitam,

    Petr. 63; Val. Fl. 6, 695:

    annum gerens aetatis sexagesimum et nonum,

    Suet. Vesp. 24.—Hence, gĕrens, entis, P. a. (acc. to II. B. 3.), managing, conducting, etc.; with gen.:

    rei male gerentes,

    Plaut. Truc. 1, 2, 43:

    sui negotii bene gerens,

    Cic. Quint. 19, 62.
    2.
    gĕro, ōnis, m. [1. gero], a carrier; connected per hyphen with foras:

    ite, ite hac, simul eri damnigeruli, foras gerones, Bonorum hamaxagogae,

    that carry off, ravishers, Plaut. Truc. 2, 7, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > gero

  • 33 laevo

    1.
    lĕvo, āvi, ātum, 1 (old form of fut. perf. levasso, Enn. ap. Cic. de Sen. 1), v. a. [1. levis], to lift up, raise, elevate (syn.: extollo, erigo).
    I.
    Lit. (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    ter sese attollens cubitoque annixa levavit,

    Verg. A. 4, 690:

    se de caespite,

    to rise, Ov. M. 2, 427:

    se saxo,

    id. F. 4, 528:

    cum se matura levarit progenies (avium),

    Juv. 14, 83:

    apis se confestim levat sublimius,

    Col. 9, 12, 1; Plin. 2, 16, 13, § 69; 36, 16, 24, § 122:

    per hiemem, quae altius levat Alpes, i. e. by the snow,

    Flor. 3, 3, 11.—
    B.
    Transf.
    1.
    To make lighter, lighten, to relieve, ease: cantantes ut eamus, ego te fasce levabo, Verg. E. 9, 65:

    serpentum colla levavit,

    i. e. alighted from the dragon-car, Ov. M. 8, 798:

    dentes,

    to clean the teeth, Mart. 14, 22:

    vesicam,

    Spart. Carac. 7:

    jactatur rerum utilium pars maxima, sed nec damna levant,

    do not lighten the ship, Juv. 12, 53.—
    2.
    To take away, take:

    furcā levat ille bicorni sordida terga suis,

    takes down, Ov. M. 8, 647:

    alicui manicas atque arcta Vincla,

    Verg. A. 2, 146:

    tributum,

    to raise, levy, Dig. 50, 15, 4, § 2.—
    II.
    Trop., to lighten, relieve, console, refresh, support a person or thing with any thing (freq. and class.). —Of a personal object:

    non nihil enim me levant tuae litterae hoc tempore,

    Cic. Att. 11, 8, 1.—Of things as objects: O Tite, si quid te adjuero curamve levasso, Enn. ap. Cic. de Sen. 1 (Ann. v. 339 Vahl.); so,

    auxilio viros,

    Verg. A. 2, 452; 4, 538:

    curam et angorem animi sermone et consilio,

    Cic. Att. 1, 18, 1:

    molestias,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    fonte sitim,

    to slake, Ov. Tr. 4, 8, 26:

    arida ora aqua,

    to refresh, id. R. Am. 230; so,

    membra gramine,

    id. F. 6, 328.— Pass.:

    levantur tamen miserae civitates, quod nullus fit sumptus in nos,

    Cic. Att. 5, 16, 3.—
    B.
    Transf.
    1.
    To lighten, lessen, alleviate, mitigate (cf.:

    laxo, libero): meam egestatem,

    Plaut. Trin. 3, 2, 62:

    alicui paupertatem,

    id. Ep. 4, 1, 33:

    morbum,

    id. Mil. 4, 6, 57:

    inopiam multum,

    Caes. B. C. 3, 48, 1:

    salutari arte fessos Corporis artus,

    Hor. C. S. 63:

    morbi vim levaturus,

    Curt. 3, 6, 2:

    levavitque apertis horreis pretia frugum,

    reduced, Tac. A. 2, 59:

    vario viam sermone,

    Verg. A. 8, 309:

    injurias,

    Caes. B. C. 1, 9:

    suspicionem,

    Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

    ut sumptus levaretur,

    Plin. Ep. 10, 43 (52), 2:

    calamitatem innocentium,

    Cic. Rosc. Am. 3, 7:

    his levabat omnem vulnerum metum nobilitas mortis,

    id. Tusc. 2, 24, 59:

    qui paupertatem levet propinqui,

    Juv. 14, 236.—
    2.
    To lessen, diminish, weaken, impair: cave lassitudo poplitum cursum levet, Att. ap. Non. 336, 29:

    laudem alicujus,

    id. ib. 31:

    inconstantiā levatur auctoritas,

    Cic. Ac. 2, 22, 69:

    multa fidem promissa levant,

    Hor. Ep. 2, 2, 10.—
    3.
    To relieve, release, discharge, free from any thing.
    (α).
    With abl.:

    leva me hoc onere,

    Cic. Fam. 3, 12, 3:

    aliquem miseriis,

    id. ib. 3, 8:

    me molestia,

    id. ib. 16, 9, 2:

    aliquem metu,

    Liv. 2, 22:

    animos religione,

    id. 21, 62; cf.:

    qui hac opinione non modo verbis, sed etiam opere levandi sunt,

    Cic. Lael. 20, 72:

    ut homines populares supplicio aut exsilio levarentur,

    id. Verr. 2, 5, 6, § 13:

    se aere alieno,

    id. Att. 6, 2, 4:

    se infamiā,

    id. Verr. 2, 3, 61, § 141: se vitā, Varr. ap. Non. 336, 33.—
    * (β).
    With gen.:

    ut me omnium jam laborum levas,

    Plaut. Rud. 1, 4, 27.—
    4.
    To avert:

    omen,

    Verg. A. 3, 36:

    ictum dextra,

    Hor. C. 2, 17, 28.
    2.
    lēvo ( laevo), āvi, ātum, 1, v. a. [2. levis], to make smooth, to smooth, polish.
    I.
    Lit.:

    levare ac radere tigna,

    Lucr. 5, 1267: corpus, * Cic. Fragm. Or. in Clod. et Cur. 5; Cels. 8, 3:

    magni levatique mensarum orbes,

    Sen. Helv. 11, 6:

    mensas,

    Stat. Th. 1, 519.—
    II.
    Trop., of speech, to smooth down, polish, soften:

    nimis aspera sano Levabit cultu,

    Hor. Ep. 2, 2, 123.—Hence, P. a.: lēvātus, a, um; comp.:

    quae levatiora levioraque sunt,

    more highly polished, Gell. 17, 8, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > laevo

  • 34 levo

    1.
    lĕvo, āvi, ātum, 1 (old form of fut. perf. levasso, Enn. ap. Cic. de Sen. 1), v. a. [1. levis], to lift up, raise, elevate (syn.: extollo, erigo).
    I.
    Lit. (mostly poet. and in post-Aug. prose):

    ter sese attollens cubitoque annixa levavit,

    Verg. A. 4, 690:

    se de caespite,

    to rise, Ov. M. 2, 427:

    se saxo,

    id. F. 4, 528:

    cum se matura levarit progenies (avium),

    Juv. 14, 83:

    apis se confestim levat sublimius,

    Col. 9, 12, 1; Plin. 2, 16, 13, § 69; 36, 16, 24, § 122:

    per hiemem, quae altius levat Alpes, i. e. by the snow,

    Flor. 3, 3, 11.—
    B.
    Transf.
    1.
    To make lighter, lighten, to relieve, ease: cantantes ut eamus, ego te fasce levabo, Verg. E. 9, 65:

    serpentum colla levavit,

    i. e. alighted from the dragon-car, Ov. M. 8, 798:

    dentes,

    to clean the teeth, Mart. 14, 22:

    vesicam,

    Spart. Carac. 7:

    jactatur rerum utilium pars maxima, sed nec damna levant,

    do not lighten the ship, Juv. 12, 53.—
    2.
    To take away, take:

    furcā levat ille bicorni sordida terga suis,

    takes down, Ov. M. 8, 647:

    alicui manicas atque arcta Vincla,

    Verg. A. 2, 146:

    tributum,

    to raise, levy, Dig. 50, 15, 4, § 2.—
    II.
    Trop., to lighten, relieve, console, refresh, support a person or thing with any thing (freq. and class.). —Of a personal object:

    non nihil enim me levant tuae litterae hoc tempore,

    Cic. Att. 11, 8, 1.—Of things as objects: O Tite, si quid te adjuero curamve levasso, Enn. ap. Cic. de Sen. 1 (Ann. v. 339 Vahl.); so,

    auxilio viros,

    Verg. A. 2, 452; 4, 538:

    curam et angorem animi sermone et consilio,

    Cic. Att. 1, 18, 1:

    molestias,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    fonte sitim,

    to slake, Ov. Tr. 4, 8, 26:

    arida ora aqua,

    to refresh, id. R. Am. 230; so,

    membra gramine,

    id. F. 6, 328.— Pass.:

    levantur tamen miserae civitates, quod nullus fit sumptus in nos,

    Cic. Att. 5, 16, 3.—
    B.
    Transf.
    1.
    To lighten, lessen, alleviate, mitigate (cf.:

    laxo, libero): meam egestatem,

    Plaut. Trin. 3, 2, 62:

    alicui paupertatem,

    id. Ep. 4, 1, 33:

    morbum,

    id. Mil. 4, 6, 57:

    inopiam multum,

    Caes. B. C. 3, 48, 1:

    salutari arte fessos Corporis artus,

    Hor. C. S. 63:

    morbi vim levaturus,

    Curt. 3, 6, 2:

    levavitque apertis horreis pretia frugum,

    reduced, Tac. A. 2, 59:

    vario viam sermone,

    Verg. A. 8, 309:

    injurias,

    Caes. B. C. 1, 9:

    suspicionem,

    Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

    ut sumptus levaretur,

    Plin. Ep. 10, 43 (52), 2:

    calamitatem innocentium,

    Cic. Rosc. Am. 3, 7:

    his levabat omnem vulnerum metum nobilitas mortis,

    id. Tusc. 2, 24, 59:

    qui paupertatem levet propinqui,

    Juv. 14, 236.—
    2.
    To lessen, diminish, weaken, impair: cave lassitudo poplitum cursum levet, Att. ap. Non. 336, 29:

    laudem alicujus,

    id. ib. 31:

    inconstantiā levatur auctoritas,

    Cic. Ac. 2, 22, 69:

    multa fidem promissa levant,

    Hor. Ep. 2, 2, 10.—
    3.
    To relieve, release, discharge, free from any thing.
    (α).
    With abl.:

    leva me hoc onere,

    Cic. Fam. 3, 12, 3:

    aliquem miseriis,

    id. ib. 3, 8:

    me molestia,

    id. ib. 16, 9, 2:

    aliquem metu,

    Liv. 2, 22:

    animos religione,

    id. 21, 62; cf.:

    qui hac opinione non modo verbis, sed etiam opere levandi sunt,

    Cic. Lael. 20, 72:

    ut homines populares supplicio aut exsilio levarentur,

    id. Verr. 2, 5, 6, § 13:

    se aere alieno,

    id. Att. 6, 2, 4:

    se infamiā,

    id. Verr. 2, 3, 61, § 141: se vitā, Varr. ap. Non. 336, 33.—
    * (β).
    With gen.:

    ut me omnium jam laborum levas,

    Plaut. Rud. 1, 4, 27.—
    4.
    To avert:

    omen,

    Verg. A. 3, 36:

    ictum dextra,

    Hor. C. 2, 17, 28.
    2.
    lēvo ( laevo), āvi, ātum, 1, v. a. [2. levis], to make smooth, to smooth, polish.
    I.
    Lit.:

    levare ac radere tigna,

    Lucr. 5, 1267: corpus, * Cic. Fragm. Or. in Clod. et Cur. 5; Cels. 8, 3:

    magni levatique mensarum orbes,

    Sen. Helv. 11, 6:

    mensas,

    Stat. Th. 1, 519.—
    II.
    Trop., of speech, to smooth down, polish, soften:

    nimis aspera sano Levabit cultu,

    Hor. Ep. 2, 2, 123.—Hence, P. a.: lēvātus, a, um; comp.:

    quae levatiora levioraque sunt,

    more highly polished, Gell. 17, 8, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > levo

  • 35 lumen

    lūmen, ĭnis, n. [contr. from lucmen, from the root luc; v. luceo], light.
    I.
    Lit.: quasi lumen de suo lumine accendat, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Fragm. v. 388 Vahl.):

    solis,

    Cic. Div. 2, 42, 91:

    tabulas bene pictas conlocare in bono lumine,

    id. Brut. 75, 261:

    solare,

    Ov. Tr. 5, 9, 37:

    lumina solis,

    the sunbeams, Lucr. 2, 162.—
    B.
    Transf.
    1.
    A light, a source of light, a lamp, torch:

    lumine apposito,

    Cic. Div. 1, 36, 79:

    diurnum,

    the morning-star, Lucr. 4, 455; Liv. 29, 25:

    lumini oleum instillare,

    Cic. de Sen. 11, 36:

    luminibus accensis,

    Plin. 11, 19, 21, § 65:

    multa lumina nocte tuli,

    Tib. 1, 10 (9), 42.—
    2.
    Brightness, splendor, gleam ( poet.):

    ferri,

    Stat. Th. 9, 802; Claud. Cons. Prob. et Olybr. 94.—
    3.
    A bright color ( poet.): flaventia lumina calthae, Col. poët. 10, 97; 9, 4.—
    4.
    Daylight, day ( poet.): si te secundo lumine hic offendero, Moriere, Enn. ap. Cic. Rab. Post. 11, 29 (Trag. v. 302 Vahl.):

    lumine quarto,

    Verg. A. 6, 356; cf.: eos hostes, urbes agrosque eorum... lumine supero privetis, Vet. Form. ap. Macr. S. 3, 9, 11. —
    5.
    The light of life, life ( poet.):

    lumen linque,

    Plaut. Cist. 3, 12:

    lumine adempto,

    Lucr. 3, 1033; Ov. Tr. 4, 4, 45.—
    6.
    The light of the eye, the eye (mostly poet.):

    luminibus amissis,

    Cic. Tusc. 5, 39, 114:

    astantes lumine torvo Aetnaeos fratres,

    Verg. A. 3, 677:

    fossis lumen abire genis, Ov P. 2, 8, 66: acuentes lumina rutae,

    id. R. Am. 801:

    lumina defixa tenere in gremio,

    id. H 21, 113:

    lumina flectere,

    id. M. 5, 232: parcite luminibus, close or turn away the eyes, Tib. 1, 2, 33:

    lumina sera dextra componere,

    to close one's eyes, Val. Fl. 3, 279.—Fig.:

    Romani imperii lumen,

    Vell. 2, 52, 3:

    reipublicae lumen et caput,

    id. 2, 99, 1.—
    * b.
    The pupil of the eye, Veg. Vet. 2, 16.—
    7.
    An opening through which light can penetrate, a light, Val. Fl. 1, 168; Vitr. 4, 6.— An airhole, air-shaft, Plin. 31, 6, 31, § 57.— A window:

    stabula non egeant septentrionis luminibus,

    Pall. 1, 21:

    obserare lumina,

    App. M. 2, p 125: altius aedes non tollendi, ne luminibus vicini officiatur, Gai Inst. 2, 31:

    immittere lumina,

    to put in windows, Dig. 7, 1, 13.—
    8.
    In plur., the light in a building:

    ne quid altius exstruendo, aut arborem ponendo, lumina cujusquam obscuriora fiant,

    Dig. 8, 2, 14:

    cum M. Buculeius aedes L. Fufio venderet, in mancipio lumina, uti tum essent, ita recepit,

    Cic. de Or. 1, 39, 179.—Hence, se luminibus ejus esse obstructurum, to obstruct the light by building, Cic. pro Dom. 44, 115.—
    9.
    The opening or orifice in a water-pipe or funnel, Front. Aquaed. 27; 29; 36; 105.—
    10.
    The light in pictures, in opp. to the shade:

    invenit lumen atque umbras,

    Plin. 35, 5, 11, § 29; 35, 11, 40, § 131; Plin. Ep. 3, 13.—
    II.
    Trop.
    A.
    A light, i. e. a most distinguished person or thing, an ornament, glory, luminary:

    clarissimis viris interfectis lumina civitatis exstincta sunt,

    Cic. Cat. 3, 10, 24:

    certis dicendi luminibus ornare orationem,

    id. de Or. 2, 27, 119:

    animi, ingenii consiliique tui,

    id. Rep. 6, 12, 12:

    probitatis et virtutis,

    id. Lael. 8, 27: est corporis macula, naevus;

    illi tamen hoc lumen videbatur,

    i. e. a beautyspot, id. N. D. 1, 28, 79: luminibus alicujus obstruere or officere, to obscure one's glory or reputation, id. Brut. 17, 66.—
    B.
    Light, clearness, perspicuity:

    ordo est maxime, qui memoriae lumen affert,

    Cic. de Or. 2, 86, 353:

    oratio adhibere lumen rebus debet,

    id. ib. 3, 13, 50: nunc parvulos nobis dedit (natura) igniculos, quos celeriter... sic restinguimus, [p. 1085] ut nusquam naturae lumen adpareat, id. Tusc. 3, 1, 2:

    nec mentis quasi luminibus officit altitudo fortunae,

    id. Rab. Post. 16, 43.—
    C.
    Merit, excellence, beauty of style:

    Origines (Catonis) quod lumen eloquentiae non habent?

    Cic. Brut. 17, 66;

    so in the pun: Catonis luminibus obstruere,

    id. ib.; cf. I. B. 7. 8. supra.—
    D.
    Ornaments of style:

    at sunt qui haec excitatoria lumina a componendis orationibus excludenda arbitrentur,

    Quint. 12, 10, 49; 8, 5, 29:

    orationis,

    id. 8, 5, 34:

    lumina sententiarum,

    id. 9, 2, 202.

    Lewis & Short latin dictionary > lumen

  • 36 sustento

    sustento, āvi, ātum, 1, v. freq. a. [sustineo], to hold up or upriqht, to uphold, support, prop, sustain (syn. sustineo).
    I.
    Lit. (only poet. and in post-Aug. prose):

    multos per annos Sustentata ruet moles et machina mundi,

    Lucr. 5, 96: Hercule quondam [p. 1822] Sustentante polum, Claud. Laud. Stil. 2, 143:

    Alcanor fratrem ruentem Sustentat dextrā,

    Verg. A. 10, 339:

    in Tiberim abjectum,

    Plin. 8, 40, 61, § 145:

    naufraga sustentant... vela (i. e. navem) Lacones,

    Claud. B. Gild. 222; cf.:

    aegre seque et arma sustentans,

    Curt. 8, 4, 15.—
    B.
    To bear, wear:

    catenas,

    Vop. Aur. 34.—
    II.
    Trop., to keep up, uphold, sustain, maintain, support, bear, uplift, preserve (class. and freq.).
    A.
    In gen.:

    exsanguem jam et jacentem (civitatem),

    Cic. Rep. 2, 1, 2; cf.:

    rem publicam,

    id. Mur. 2, 3:

    imbecillitatem valetudinis tuae sustenta et tuere,

    id. Fam. 7, 1, 5:

    valetudo sustentatur notitiā sui corporis,

    id. Off. 2, 24, 86; Vell. 2, 114, 1:

    Terentiam, unam omnium aerumnosissimam, sustentes tuis officiis,

    Cic. Att. 3, 23, 5:

    tu velim tete tuā virtute sustentes,

    id. Fam. 6, 4, 5:

    me una consolatio sustentat, quod, etc.,

    id. Mil. 36, 100:

    per omnis difficultates animo me sustentavi,

    Quint. 12, prooem. §

    1: litteris sustentor et recreor,

    Cic. Att. 4, 10, 1; cf.:

    praeclarā conscientiā sustentor, cum cogito, etc.,

    id. ib. 10, 4, 5:

    Pompeius intellegit, C. Catonem a Crasso sustentari,

    id. Q. Fr. 2, 3, 4:

    jurisconsultus, non suo artificio sed alieno sustentatus,

    id. de Or. 1, 56, 239:

    amicos suos fide,

    id. Rab. Post. 2, 4:

    si qua spes reliqua est, quae fortium civium mentes cogitationesque sustentet,

    id. Fl. 2, 3:

    spes inopiam sustentabat,

    Caes. B. C. 3, 49:

    res publica magnis meis laboribus sustentata,

    Cic. Mur. 2, 3:

    Venus Trojanas sustentat opes,

    Verg. A. 10, 609:

    multa virum meritis sustentat fama tropaeis,

    upholds, id. ib. 11, 224:

    Arminius manu, voce, vulnere sustentabat pugnam,

    kept up, maintained, Tac. A. 2, 17:

    aciem,

    id. ib. 1, 65 fin.; id. H. 2, 15.—
    B.
    In partic.
    1.
    To support, sustain, maintain, preserve by food, money, or other means:

    familiam,

    Ter. Ad. 3, 4, 36:

    cum esset silvestris beluae sustentatus uberibus,

    Cic. Rep. 2, 2, 4:

    idem (aër) spiritu ductus alit et sustentat animantis,

    id. N. D. 2, 39, 101:

    qui se subsidiis patrimonii aut amicorum liberalitate sustentant,

    id. Prov. Cons. 5, 12:

    eo (frumento) sustentata est plebs,

    Liv. 2, 34, 5:

    sustentans fovensque,

    Plin. Ep. 9, 30, 3:

    saucios largitione et curā,

    Tac. A. 4, 63 fin.:

    animus nullā re egens aletur et sustentabitur isdem rebus, quibus astra sustentantur et aluntur,

    Cic. Tusc. 1, 19, 43; cf.:

    furtim rapta sustentat pectora terra,

    refreshes, Stat. Th. 6, 875:

    parsimoniam patrum suis sumptibus,

    Cic. Cael. 16, 38:

    tenuitatem alicujus,

    id. Fam. 16, 21, 4:

    egestatem et luxuriem domestico lenocinio sustentavit,

    id. Red. Sen. 5, 11:

    Glycera venditando coronas sustentaverat paupertatem,

    Plin. 35, 11, 40, § 125; cf.:

    ut milites pecore ex longinquioribus vicis adacto extremam famem sustentarent,

    Caes. B.G. 7, 17.—Mid.:

    mutando sordidas merces sustentabatur,

    supported himself, got a living, Tac. A. 4, 13; for which in the act. form: Ge. Valuistin' bene? Pa. Sustentavi sedulo, I have taken good care of myself, have kept myself in good case, Plaut. Stich. 4, 2, 8; cf. impers. pass.: Ge. Valuistin' usque? Ep. Sustentatum'st sedulo, id. ib. 3, 2, 14. —
    2.
    To keep in check, hold back, restrain:

    milites, paulisper ab rege sustentati, paucis amissis profugi discedunt,

    Sall. J. 56, 6; cf. aciem, Auct. B. Afr. 82: aquas, Auct. Cons. Liv. 221. —
    3.
    To bear, hold out, endure, suffer (rare but class.;

    syn.: fero, patior): miserias plurimas,

    Plaut. Capt. 5, 1, 3:

    moerorem doloremque,

    Cic. Pis. 36, 89. — Absol. (sc. morbum), Suet. Tib. 72:

    procellas invidiae,

    Claud. in Eutr. 1, 265:

    aegre is dies sustentatur,

    Caes. B. G. 5, 39:

    quorum auxiliis atque opibus, si qua bella inciderint, sustentare consuerint,

    id. ib. 2, 14 fin.—Impers. pass.:

    aegre eo die sustentatum est,

    a defence was made, Caes. B. G. 2, 6:

    hostem,

    Tac. A. 15, 10 fin.:

    bellum,

    Vell. 2, 104, 2: impetus legionum, Auct. B. Hisp. 17, 3. — Absol.:

    nec, nisi in tempore subventum foret, ultra sustentaturi fuerint,

    Liv. 34, 18, 2. —
    4.
    To put off, defer, delay (Ciceron.;

    syn. prolato): rem, dum, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    aedificationem ad tuum adventum,

    id. Q. Fr. 2, 7:

    id (malum) opprimi sustentando ac prolatando nullo pacto potest... celeriter vobis vindicandum est,

    id. Cat. 4, 3, 6; cf. Ov. R. Am. 405.

    Lewis & Short latin dictionary > sustento

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»