Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

delubrum+pj

  • 1 dēlūbrum

        dēlūbrum ī, n    [de + 3 LV-], a place of cleansing, temple, shrine, sanctuary: audita ex delubro vox, L.: delubrum eius in oppido dedicaverunt: ex alto delubri culmine, V.: deorum delubra.
    * * *
    shrine; temple; sanctuary (L+S)

    Latin-English dictionary > dēlūbrum

  • 2 delubrum

    dēlūbrum, i, n. [de-luo, the place of expiation], a temple, shrine, sanctuary (class., esp. freq. in poets and in elevated prose; usually in the plur.; for syn. cf.: templum, aedes, fanum, cella, sacellum, sacrarium).
    (α).
    Plur.:

    CONSTRVCTA A PATRIBVS DELVBRA IN VRBIBVS HABENTO, etc.,

    Cic. Leg. 2, 8:

    est mihi tecum pro aris et focis certamen et pro deorum templis atque delubris,

    id. N. D. 3, 40; cf. coupled with fana, id. Rab. perd. 10 fin.:

    ante deum delubra,

    Lucr. 2, 352; 5, 309; 1165; Verg. G. 3, 23; id. A. 2, 225; 248; Hor. Od. 3, 5, 19; id. S. 1, 6, 35 et saep.; Cic. Div. in Caecil. 1 fin.: id. Verr. 1, 5, 14; id. Arch. 11, 27; id. Rep. 1, 26; Sall. C. 11, 6; Plin. Pan. 3 fin.:

    idolorum,

    Vulg. Isa. 65, 4 al. —
    (β).
    Sing.:

    noctu audita ex delubro vox est, etc.,

    Liv. 29, 18:

    so coupled with templa,

    id. 30, 20:

    Smyrnaei delubrum ejus (sc. Homeri) in oppido dedicaverunt,

    Cic. Arch. 8 fin.;

    so Quirini,

    id. Rep. 2, 10 fin.:

    ex alto delubri culmine,

    Verg. A. 2, 410:

    Martis,

    Suet. Vit. 8.

    Lewis & Short latin dictionary > delubrum

  • 3 concedo

    con-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. (a strengthened cedo, and corresp. with it in most of its signiff.); lit., to go, walk; hence,
    I.
    Neutr., with reference to the terminus a quo, to go or walk away from a place, to depart, retire, withdraw, remove from (in lit. signif. rare but class.).
    A.
    In gen.:

    concedite atque abscedite omnes, de viā decedite,

    Plaut. Am. 3, 4, 1; so absol., Ter. Eun. 1, 2, 102; id. Hec. 4, 2, 21; cf.:

    ipsae concedite silvae,

    farewell, Verg. E. 10, 63.—With prep.:

    a foribus,

    Plaut. Most. 2, 1, 82:

    abs te,

    id. Pers. 1, 1, 51:

    ab oculis alicujus,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91:

    ex aedibus,

    Ter. Hec. 4, 4, 57.—With abl. only:

    oculis,

    Plaut. Ep. 5, 2, 16:

    caelo,

    Verg. A. 10, 215:

    solio,

    Sil. 3, 628.—With adv.:

    hinc,

    Plaut. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126; id. Heaut. 3, 3, 11.—
    B.
    Esp.
    1.
    Pregn. ( = cedo, II. A. 2.), to pass away, disappear, vanish, in Tac. (with and without vitā), to depart from life, die:

    tumor et irae Concessere deūm,

    Verg. A. 8, 41:

    vitā,

    to die, Tac. A. 1, 3; 3, 30; 6, 39; 12, 39; 14, 51; and absol.: quandoque concessero, id. ib. 4, 38; 13, 30;

    the same: concessit superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91; cf.:

    vitā per auras concessit ad Manes,

    id. ib. 10, 820. —
    2.
    With dat. or absol., prop. qs. to go out of the way for one (on account of his wishes, or his superior power or excellence), i. e. to yield to, submit, give way to, adapt one's self to.
    a.
    To yield or submit to power or compulsion:

    ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet,

    Cic. Tusc. 4, 29, 63:

    certum est, concedere homini nato nemini,

    Plaut. Cas. 2, 4, 15:

    neque nox quoquam concedit die (i. e. diei),

    id. Am. 1, 1, 120 (cf. id. ib. 1, 3, 48): cedant arma togae, concedat laurea linguae, Cic. Poët. Off. 1, 22, 77 (cf. id. Pis. 30, 74, and Quint. 11, 1, 24):

    bellum ac tumultum paci atque otio concessurum,

    id. Pis. 30, 73:

    voluptatem concessuram dignitati,

    id. Fin. 3, 1, 1:

    injuriae,

    Sall. J. 14, 24:

    obsidioni,

    i. e. permit, Tac. A. 13, 40:

    operi meo concedite,

    Ov. M. 8, 393; id. F. 1, 222:

    naturae,

    i. e. to die, Sall. J. 14, 15; so,

    fato,

    Plin. Pan. 11, 3:

    fatis magnis,

    Val. Fl. 1, 554:

    apparebat aut hostibus aut civibus de victoriā concedendum esse,

    Liv. 4, 6, 6; cf. so impers.:

    postquam concessum propemodum de victoriā credebant,

    id. 3, 60, 4.—
    b.
    To give place to in excellence, dignity, rank, etc., to yield to, to give precedence:

    me amantissimum tui, nemini concedentem,

    Cic. Fam. 10, 3, 2; so id. ib. 4, 3, 1;

    4, 3, 4: etsi de cupiditate nemini concedam,

    id. Att. 12, 47, 2:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    majestati ejus viri concedere,

    Liv. 6, 6, 7:

    aetati,

    Sall. J. 11, 4; id. H. Fragm. 1, 17; cf. so impers.:

    Sulla, cujus facundiae, non aetati a Manlio concessum,

    id. J. 102, 4:

    vigenti Silio,

    Tac. A. 3, 43:

    seniori Sentio,

    id. ib. 2, 74:

    ut vix Apronio illi de familiaritate concedere videatur,

    Cic. Verr. 2, 2, 44, § 108:

    Antario Varoque de gloriā,

    Tac. H. 3, 64:

    nemini in illa causā studio et cupiditate concedere,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nec amore in hanc patriam nobis concedunt,

    Tac. A. 11, 24:

    nec, si muneribus certes, concedat Iollas,

    Verg. E. 2, 57.—With acc. of quantity (cf. 3. infra):

    magistro tantulum de arte,

    Cic. Rosc. Am. 40, 118:

    alicui quicquam in desperatione,

    id. Att. 14, 18, 3. —
    c.
    To yield, submit to one's will, comply with one's wishes:

    ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor,

    Ter. Hec. 2, 2, 3:

    matri meae,

    id. ib. 3, 5, 28:

    concessit senatus postulationi tuae,

    Cic. Mur. 23, 47:

    jurisconsultis concedi,

    id. Caecin. 24, 67.— Impers.:

    Caesar... concedendum non putabat,

    Caes. B. G. 1, 7.—
    d.
    Like sunchôrein tini, to assent to, concede to:

    nunquamne hodie concedes mihi Neque intelleges, etc.,

    Ter. Phorm. 5, 3, 22 (credes, consenties, Ruhnk.):

    stultum me fateor, liceat concedere veris,

    Hor. S. 2, 3, 305 (cf. in Gr. sunchôrein têi alêtheiai).—
    e.
    To assent to, grant, pardon, allow, etc.:

    quos (judices) alienis peccatis concessuros putes, quo facilius ipsis peccare liceat,

    Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    poëtae non ignoscit, nobis concedit,

    id. de Or. 3, 51, 198:

    dicto concedi,

    id. Rosc. Am. 1, 3:

    cui (vitio) si concedere nolis,

    Hor. S. 1, 4, 140; cf. id. ib. 1, 3, 85.—Hence (cf. cedo, II. A. 3. fin.),
    3.
    Act., with acc. (and dat.) aliquid alicui.
    a.
    To grant, concede, allow; to consign something over to, to resign, yield, vouchsafe, confirm to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition):

    illum mihi aequius est quam me illi quae volo concedere,

    Plaut. Cas. 2, 3, 47:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum,

    Ter. Ad. 2, 2, 9:

    partem octavam pretii,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    date hoc et concedite pudori meo, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32; cf. Ter. Hec. 2, 2, 16:

    alicui primas in dicendo partis,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 49:

    amicis quicquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    neque quicquam illius audaciae,

    id. Caecin. 35, 103:

    doctrinam alicui,

    Quint. 11, 1, 89; cf.:

    artes tibi,

    Cic. Quint. 30, 93:

    intellegentiam, prudentiam,

    Quint. 12, 1, 3:

    principatum imperii maritimi Atheniensibus,

    Nep. Timoth. 2, 2; cf. id. Dion, 6, 3; Suet. Aug. 66; id. Tib. 4; Prop. 2 (3), 15, 37; cf.:

    tempus quieti, aut luxuriae,

    Sall. J. 61, 3:

    tempestivum pueris ludum,

    Hor. Ep. 2, 2, 142:

    libertatem his,

    Caes. B. G. 4, 15 fin.:

    vitam alicui,

    Suet. Caes. 68; id. Aug. 13; 16: crimen gratiae, i. e. to accuse or inform against for the sake of favor, Cic. Rosc. Com. 6, 19:

    peccata alicui,

    to pardon him, id. Verr. 2, 1, 49, § 128:

    delicta,

    Suet. Ner. 29.— Pass.: Siciliam nimis celeri desperatione rerum concessam, [p. 397] had been ceded, given up, Liv. 21, 1, 5:

    Scaevolae concessa est facundiae virtus,

    Quint. 12, 3, 9; 10, 1, 100 et saep.:

    acrius... Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis,

    Lucr. 5, 1148; cf. Nep. Them. 10 fin.; Suet. Tib. 18.— Poet., with in and acc.:

    concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae,

    gave over to be punished, Verg. A. 7, 305.—
    (β).
    With dat. and inf.:

    nec nostrā dicere linguā Concedit nobis patrii sermonis egestas,

    Lucr. 1, 831; so,

    ducere neptem,

    Cat. 64, 29:

    esse poëtis,

    Hor. A. P. 373; Suet. Aug. 44 et saep.— Impers. pass.:

    de re publicā nisi per concilium loqui non conceditur,

    Caes. B. G. 6, 20 fin.:

    quo mihi fortunam, si non conceditur uti,

    Hor. Ep. 1, 5, 12; Quint. 12, 1, 37; 12, 1, 42; 8, 6, 76; Suet. Ner. 12:

    servis quoque pueros hujus aetatis verberare concedimus,

    Curt. 8, 8, 3:

    concedunt plangere matri,

    Stat. Th. 6, 134:

    cum accusare etiam palam concessum sit,

    Quint. 6, 3, 28; 2, 17, 27; 11, 3, 150: 8, 3, 30; 12, 3, 8 al.— Poet.:

    fatis numquam concessa moveri Camarina,

    not allowed. forbidden to be removed, Verg. A. 3, 700; cf.

    also personally: haec ubi conceduntur esse facta, for conceditur haec esse facta,

    Cic. Caecin. 15, 44.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    non omnia corpora vocem Mittere concedis,

    you grant, Lucr. 2, 835:

    oculos falli,

    id. 4, 380; Quint. 2, 5, 25:

    culpam inesse concedam,

    Cic. Rosc. Am. 28, 76:

    poëtas legendos oratori futuro,

    Quint. 1, 10, 29.— Pass. impers.:

    concedatur profecto verum esse, ut, etc.,

    Cic. Lael. 14, 50. —
    (δ).
    With ut or ne:

    nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta,

    Cic. Off. 1, 35, 129:

    verum concedo tibi ut ea praetereas, quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    concedant ut viri boni fuerint,

    id. Lael. 5, 18; id. de Or. 1, 13, 57; Lucr. 2, 658:

    non concedo, ut sola sint,

    Quint. 6, 2, 11 al.: cui concedi potest, ut? etc., Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 21:

    ut concedatur ne in conspectum veniat,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (ε).
    With a simple subj.:

    concedo sit dives,

    Cat. 114, 5; Ov. A. A. 1, 523. —
    (ζ).
    Absol.:

    beatos esse deos sumpsisti: concedimus,

    Cic. N. D. 1, 31, 89; id. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Quint. 1, 1, 2:

    consules neque concedebant neque valde repugnabant,

    Cic. Fam. 1, 2, 2; Caes. B. G. 1, 44.—
    b.
    = condono, to grant or yield something to one as a favor or from regard, to desist from, forbear, give up; forgive, pardon:

    inimicitias rei publicae,

    to give up for the sake of the State, Cic. Prov. Cons. 18, 44:

    petitionem alicui,

    from regard to, id. Phil. 2, 2, 4:

    peccata liberum parentum misericordiae,

    id. Clu. 69, 195:

    cum Marcellum senatui reique publicae concessisti,

    id. Marcell. 1, 3:

    ut concessisti illum (sc. Marcellum) senatui, sic da hunc (sc. Ligarium) populo,

    as you have pardoned him in deference to the Senate, id. Lig. 12, 37; cf. Nep. Att. 7 fin.; Tac. A. 2, 55; 4, 31:

    Montanus patri concessus est,

    id. ib. 16, 33 fin.
    II.
    Neutr., in respect to the terminus ad quem, to go, walk, betake one's self somewhere, to retire, withdraw to, etc.; with ad, in, or adv.:

    tantisper hic ego ad januam concessero,

    Plaut. Aul. 4, 5, 6 Wagn.; cf.:

    ad Manes,

    i. e. to die, Verg. A. 10, 820:

    ad victorem,

    Tac. H. 2, 51:

    ad dexteram,

    Ter. And. 4, 4, 12:

    caeli distributio docet unde fulmen venerit, quo concesserit,

    Cic. Div. 2, 20, 45; so Lucr. 1, 380:

    huc,

    Plaut. Capt. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 2, 28; id. Trin. 2, 4, 116; Ter. Heaut. 1, 1, 122; Caecil. ap. Non. p. 270, 8:

    istuc,

    Plaut. As. 3, 3, 56; Ter. Eun. 4, 4, 39:

    vis animae in altum,

    Lucr. 4, 919:

    in delubrum,

    Liv. 30, 20, 6:

    in hiberna,

    id. 26, 20, 6; cf.:

    Carthaginem Novam in hiberna,

    id. 21, 15, 3:

    Argos habitatum,

    Nep. Them. 8, 1:

    Cythnum,

    Tac. A. 3, 69:

    Neapolin,

    id. ib. 14, 10:

    Patavium,

    id. H. 3, 11:

    in insulam,

    id. ib. 5, 19:

    in turbam,

    Hor. S. 1, 4, 143:

    trans Rhenum,

    Tac. H. 5, 23:

    concede huc a foribus,

    Plaut. Men. 1, 2, 48:

    hinc intro,

    id. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126:

    hinc aliquo ab ore eorum,

    id. Heaut. 3, 3, 11; cf.:

    aliquo ab eorum oculis,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    hinc rus,

    Ter. Hec. 4, 4, 7.—
    B.
    Trop.: in aliquid, of entering into an alliance, yielding to, etc., to agree or consent to, to assent, to submit, yield, or resign one's self, to acquiesce in, to go or pass over to any thing (freq. in the histt.):

    mulier, conjuncta viro, concessit in unum Conubium,

    Lucr. 5, 1010; cf.:

    in matrimonium,

    Just. 24, 2, 10: victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, were merged in, passed over into, Sall. J. 18, 12; so,

    in paucorum potentium jus atque dicionem,

    id. C. 20, 7; cf.:

    in dicionem,

    Liv. 38, 16, 9:

    in dominationem,

    Sall. H. Fragm. 3, 22 Gerl.:

    in deditionem,

    Liv. 28, 7, 9; 39, 2, 4; 42, 53, 7:

    in Tyrias leges,

    Sil. 15, 6:

    in condiciones,

    Liv. 2, 33, 1:

    in sententiam,

    id. 32, 23, 12; 32, 36, 8; Tac. A. 1, 79 fin.; cf.: in illos, assent to, yield to them, Cic. Fragm. ap. Aug. contr. Avid. 3, 7:

    in partes,

    Tac. H. 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > concedo

  • 4 dedico

    dē-dĭco, āvi, ātum, 1 (in the tmesis: data deque dicata, Lucil. ap. Non. 287, 28), v. a., to give out tidings, a notice, etc.; hence, to affirm, declare, announce any thing (cf. de in denuncio and depromo).
    I.
    In gen. (so only ante- and postclass.): legati quo missi sunt, veniunt, dedicant mandata, Cael. ap. Non. 280, 7; Att. ib. (v. 78 Ribbeck); Lucr. 1, 422; cf. id. 1, 367; 3, 208: aliae (propositiones) dedicativae sunt, quod dedicant aliquid de quopiam; ut: Virtus bonum est:

    dedicat enim virtuti inesse bonitatem,

    affirms, App. Dogm. Plat. 3, p. 30 al.; cf. dedicativus.—
    II.
    Esp.
    A.
    Relig. t. t., to dedicate, consecrate, set apart a thing to a deity or deified person (for syn. cf.:

    1. dico, consecro, inauguro, initio.—Class.): nonne ab A. Postumio aedem Castori ac Polluci in foro dedicatam vides?

    Cic. N. D. 3, 5, 13:

    aedem Saturno,

    Liv. 2, 21:

    aedem Mercurii,

    id. 2, 27 et saep.:

    delubrum Homeri,

    Cic. Arch. 8 fin.:

    simulacrum Jovis,

    id. Verr. 2, 4, 28:

    loca sacris faciendis,

    Liv. 1, 21:

    aram Augusto,

    Suet. Claud. 2:

    domum Dei,

    Vulg. 2 Par. 7, 5; id. 3 Reg. 8, 63.
    b.
    With the deity as object instead of the temple:

    ut Fides, ut Mens, quas in Capitolio dedicatas videmus (i. e. quarum aedes),

    Cic. N. D. 2, 23, 61; 2, 31, 79 (cf. however, id. Leg. 2, 11, 28):

    Junonem,

    Liv. 5, 52, 10:

    Apollinem,

    Hor. Od. 1, 31, 1;

    and even te quoque magnificā, Concordia, dedicat aede, Livia,

    Ov. F. 6, 637.—
    2.
    Transf. (post-Aug.)
    a.
    To dedicate, inscribe a composition to any one (for which mittere ad aliquem, or mittere alicui, Cic. Att. 8, 11, 7; 14, 21, 3; id. Div. 2, 1, 3; Varr. L. L. 5, 1):

    Honori et meritis dedicans illum librum tuis,

    Phaedr. 3 prol. 30;

    Plin. H. N. praef. § 12: perfecto operis tibi dedicati tertio libro,

    Quint. 4 prooem. § 1.—
    b.
    In gen., to destine, dispose, prepare, set up a thing for any purpose; to dedicate, consecrate it to any object:

    equi (sc. Bucephalae) memoriae ac nomini dedicans urbem,

    Curt. 9, 3 fin.:

    qui proprie libros huic operi dedicaverunt,

    Quint. 9, 3, 89; 12, 10, 50; Suet. Tib. 70:

    Parrhasii tabulam... in cubiculo dedicavit,

    id. ib. 44:

    testamentum,

    to establish, Vulg. Hebr. 9, 18.—
    c.
    To dedicate, consecrate, devote a thing to its future use:

    domum,

    Suet. Ner. 31:

    theatrum,

    id. Aug. 43; cf. id. Vesp. 19:

    amphitheatrum,

    id. Tit. 7:

    thermas atque gymnasium,

    id. Ner. 12.—
    B.
    Law t. t., to specify one's property in the census (rare): tu in uno scorto majorem pecuniam absumsisti, quam quanti omne instrumentum fundi Sabini in censum dedicavisti, P. Afric. ap. Gell. 7, 11, 9; cf.:

    at haec praedia in censu (al. censum) dedicavisti?... Illud quaero sintne ista praedia censui censendo?

    Cic. Flac. 32, 79:

    omnes in censu villas inde dedicamus aedes,

    Varr. L. L. 5, § 160 Müll. (dub.).

    Lewis & Short latin dictionary > dedico

  • 5 dico

    1.
    dĭco, āvi, ātum, 1 (dixe for dixisse, Val. Ant. ap. Arn. 5, 1; DICASSIT dixerit, Paul. ex Fest. p. 75, 15; rather = dicaverit), v. a. [orig. the same word with 2. dīco; cf. the meaning of abdĭco and abdīco, of indĭco and indīco, dedĭco, no. II. A. al., Corss. Ausspr. 1, 380].
    I.
    To proclaim, make known. So perh. only in the foll. passage: pugnam, Lucil. ap. Non. 287, 30.—Far more freq.,
    II.
    Relig. t. t., to dedicate, consecrate, devote any thing to a deity or to a deified person (for syn. cf.: dedico, consecro, inauguro).
    A.
    Prop.: et me dicabo atque animam devotabo hostibus, Att. ap. Non. 98, 12:

    donum tibi (sc. Jovi) dicatum atque promissum,

    Cic. Verr. 2, 5, 72; cf.:

    ara condita atque dicata,

    Liv. 1, 7 (for which aram condidit dedicavitque, id. 28, 46 fin.); so,

    aram,

    id. 1, 7; 1, 20:

    capitolium, templum Jovis O. M.,

    id. 22, 38 fin.:

    templa,

    Ov. F. 1, 610:

    delubrum ex manubiis,

    Plin. 7, 26, 27, § 97:

    lychnuchum Apollini,

    id. 34, 3, 8, § 14:

    statuas Olympiae,

    id. 34, 4, 9, § 16:

    vehiculum,

    Tac. G. 40:

    carmen Veneri,

    Plin. 37, 10, 66, § 178; cf. Suet. Ner. 10 fin. et saep.:

    cygni Apollini dicati,

    Cic. Tusc. 1, 30, 73.—
    2.
    With a personal object, to consecrate, to deify (cf. dedico, no. II. A. b.):

    Janus geminus a Numa dicatus,

    Plin. 34, 7, 16, § 34:

    inter numina dicatus Augustus,

    Tac. A. 1, 59.—
    B.
    Transf., beyond the relig. sphere.
    1.
    To give up, set apart, appropriate a thing to any one: recita;

    aurium operam tibi dico,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 72; so,

    operam,

    id. Ps. 1, 5, 147; Ter. Ph. 1, 2, 12:

    hunc totum diem tibi,

    Cic. Leg. 2, 3, 7:

    tuum studium meae laudi,

    id. Fam. 2, 6, 4:

    genus (orationis) epidicticum gymnasiis et palaestrae,

    id. Or. 13, 42:

    librum Maecenati,

    Plin. 19, 10, 57, § 177; cf.:

    librum laudibus ptisanae,

    id. 18, 7, 15, § 75 al.:

    (Deïopeam) conubio jungam stabili propriamque dicabo,

    Verg. A. 1, 73; cf. the same verse, ib. 4, 126:

    se Crasso,

    Cic. de Or. 3, 3, 11; cf.: se Remis in clientelam, * Caes. B. G. 6, 12, 7:

    se alii civitati,

    to become a free denizen of it, Cic. Balb. 11, 28;

    for which: se in aliam civitatem,

    id. ib. 12 fin.
    * 2.
    (I. q. dedico, no. II. A.) To consecrate a thing by using it for the first time:

    nova signa novamque aquilam,

    Tac. H. 5, 16.— Hence, dĭcātus, a, um, P. a. (acc. to no. II.), devoted, consecrated, dedicated:

    loca Christo dedicatissima, August. Civ. Dei, 3, 31: CONSTANTINO AETERNO AVGVSTO ARRIVS DIOTIMVS... N. M. Q. (i. e. numini majestatique) EIVS DICATISSIMVS,

    Inscr. Orell. 1083.
    2.
    dīco, xi, ctum, 3 ( praes. DEICO, Inscr. Orell. 4848; imp. usu. dic; cf. duc, fac, fer, from duco, etc., DEICVNTO, and perf. DEIXSERINT, P. C. de Therm. ib. 3673; imp. dice, Naev. ap. Fest. p. 298, 29 Müll.; Plaut. Capt. 2, 2, 109; id. Bac. 4, 4, 65; id. Merc. 1, 2, 47 al.; cf. Quint. 1, 6, 21; fut. dicem = dicam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. Paul. ex Fest. p. 72, 6 Müll.—Another form of the future is dicebo, Novius ap. Non. 507 (Com. v. 8 Rib.). — Perf. sync.:

    dixti,

    Plaut. As. 4, 2, 14; id. Trin. 2, 4, 155; id. Mil. 2, 4, 12 et saep.; Ter. And. 3, 1, 1; 3, 2, 38; id. Heaut. 2, 3, 100 et saep.; Cic. Fin. 2, 3, 10; id. N. D. 3, 9, 23; id. Caecin. 29, 82; acc. to Quint. 9, 3, 22.— Perf. subj.:

    dixis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 46; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.:

    dixem = dixissem,

    Plaut. Pseud. 1, 5, 84; inf. dixe = dix isse, Plaut. Fragm. ap. Non. 105, 23; Varr. ib. 451, 16; Arn. init.; Aus. Sept. Sap. de Cleob. 8; inf. praes. pass. dicier, Ter. Eun. 4, 4, 32; Vatin. in Cic. Fam. 5, 9 al.), v. a. [root DIC = DEIK in deiknumi; lit., to show; cf. dikê, and Lat. dicis, ju-dex, dicio], to say, tell, mention, relate, affirm, declare, state; to mean, intend (for syn. cf.: for, loquor, verba facio, dicto, dictito, oro, inquam, aio, fabulor, concionor, pronuntio, praedico, recito, declamo, affirmo, assevero, contendo; also, nomino, voco, alloquor, designo, nuncupo; also, decerno, jubeo, statuo, etc.; cf. also, nego.—The person addressed is usually put in dat., v. the foll.: dicere ad aliquem, in eccl. Lat., stands for the Gr. eipein pros tina, Vulg. Luc. 2, 34 al.; cf. infra I. B. 2. g).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    Amphitruonis socium nae me esse volui dicere,

    Plaut. Am. 1, 1, 228:

    advenisse familiarem dicito,

    id. ib. 1, 1, 197:

    haec uti sunt facta ero dicam,

    id. ib. 1, 1, 304; cf. ib. 2, 1, 23:

    signi dic quid est?

    id. ib. 1, 1, 265:

    si dixero mendacium,

    id. ib. 1, 1, 43; cf.

    opp. vera dico,

    id. ib. 1, 1, 238 al.:

    quo facto aut dicto adest opus,

    id. ib. 1, 1, 15; cf.:

    dictu opus est,

    Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    nihil est dictu facilius,

    id. Phorm. 2, 1, 70:

    turpe dictu,

    id. Ad. 2, 4, 11:

    indignis si male dicitur, bene dictum id esse dico,

    Plaut. Curc. 4, 2, 27:

    ille, quem dixi,

    whom I have mentioned, named, Cic. de Or. 3, 12, 45 et saep.: vel dicam = vel potius, or rather:

    stuporem hominis vel dicam pecudis attendite,

    Cic. Phil. 2, 12, 30; cf.:

    mihi placebat Pomponius maxime vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207; so id. ib. 70, 246; id. Fam. 4, 7, 3 al.—
    b.
    Dicitur, dicebatur, dictum est, impers. with acc. and inf., it is said, related, maintained, etc.; or, they say, affirm, etc.: de hoc (sc. Diodoro) Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc., Cic. Verr. 2, 4, 18:

    non sine causa dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes,

    id. Fin. 3, 18, 60; so,

    dicitur,

    Nep. Paus. 5, 3; Quint. 5, 7, 33; 7, 2, 44; Ov. F. 4, 508:

    Titum multo apud patrem sermone orasse dicebatur, ne, etc.,

    Tac. H. 4, 52; so,

    dicebatur,

    id. A. 1, 10:

    in hac habitasse platea dictum'st Chrysidem,

    Ter. And. 4, 5, 1:

    dictum est,

    Caes. B. G. 1, 1, 5; Liv. 38, 56; Quint. 6, 1, 27:

    ut pulsis hostibus dici posset, eos, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 3. Cf. also: hoc, illud dicitur, with acc. and inf., Cic. Fin. 5, 24, 72; id. de Or. 1, 33, 150; Quint. 4, 2, 91; 11, 3, 177 al. —Esp. in histt. in reference to what has been previously related:

    ut supra dictum est,

    Sall. J. 96, 1:

    sicut ante dictum est,

    Nep. Dion. 9, 5; cf. Curt. 3, 7, 7; 5, 1, 11; 8, 6, 2 et saep.—
    c.
    (See Zumpt, Gram. § 607.) Dicor, diceris, dicitur, with nom. and inf., it is said that I, thou, he, etc.; or, they say that I, thou, etc.:

    ut nos dicamur duo omnium dignissimi esse,

    Plaut. As. 2, 2, 47: cf. Quint. 4, 4, 6:

    dicar Princeps Aeolium carmen ad Italos Deduxisse modos,

    Hor. Od. 3, 30, 10 al.:

    illi socius esse diceris,

    Plaut. Rud. 1, 2, 72: aedes Demaenetus ubi [p. 571] dicitur habitare, id. As. 2, 3, 2:

    qui (Pisistratus) primus Homeri libros confusos antea sic disposuisse dicitur, ut nunc habemus,

    Cic. de Or. 3, 34, 137 et saep.:

    quot annos nata dicitur?

    Plaut. Cist. 4, 2, 89:

    is nunc dicitur venturus peregre,

    id. Truc. 1, 1, 66 et saep. In a double construction, with nom. and inf., and acc. and inf. (acc. to no. b. and c.): petisse dicitur major Titius... idque ab eis facile (sc. eum) impetrasse, Auct. B. Afr. 28 fin.; so Suet. Oth. 7.—
    d.
    Dictum ac factum or dictum factum (Gr. hama epos hama ergon), in colloq. lang., no sooner said than done, without delay, Ter. And. 2, 3, 7:

    dictum ac factum reddidi,

    it was "said and done" with me, id. Heaut. 4, 5, 12; 5, 1, 31; cf.:

    dicto citius,

    Verg. A. 1, 142; Hor. S. 2, 2, 80; and:

    dicto prope citius,

    Liv. 23, 47, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn.
    a.
    To assert, affirm a thing as certain (opp. nego):

    quem esse negas, eundem esse dicis,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12; cf.:

    dicebant, ego negabam,

    id. Fam. 3, 8, 5; and:

    quibus creditum non sit negantibus, iisdem credatur dicentibus?

    id. Rab. Post. 12, 35.—
    b.
    For dico with a negative, nego is used, q. v.; cf. Zumpt, Gram. § 799;

    but: dicere nihil esse pulchrius, etc.,

    Liv. 30, 12, 6; 21, 9, 3 Fabri; so,

    freq. in Liv. when the negation precedes,

    id. 30, 22, 5; 23, 10, 13 al.; cf. Krebs, Antibar. p. 355.—
    2.
    dico is often inserted parenthetically, to give emphasis to an apposition:

    utinam C. Caesari, patri, dico adulescenti contigisset, etc.,

    Cic. Phil. 5, 18, 49; id. Tusc. 5, 36, 105; id. Planc. 12, 30; Quint. 9, 2, 83; cf. Cic. Or. 58, 197; id. Tusc. 4, 16, 36; Sen. Ep. 14, 6; id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 1, 6, 24:

    ille mihi praesidium dederat, cum dico mihi, senatui dico populoque Romano,

    Cic. Phil. 11, 8, 20; Sen. Ep. 83, 12; Plin. Ep. 2, 20, 2; 3, 2, 2.—
    3.
    In rhetor. and jurid. lang., to pronounce, deliver, rehearse, speak any thing.
    (α).
    With acc.:

    oratio dicta de scripto,

    Cic. Planc. 30 fin.; cf.:

    sententiam de scripto,

    id. Att. 4, 3, 3:

    controversias,

    Quint. 3, 8, 51; 9, 2, 77:

    prooemium ac narrationem et argumenta,

    id. 2, 20, 10:

    exordia,

    id. 11, 3, 161:

    theses et communes locos,

    id. 2, 1, 9:

    materias,

    id. 2, 4, 41:

    versus,

    Cic. Or. 56, 189; Quint. 6, 3, 86:

    causam, of the defendant or his attorney,

    to make a defensive speech, to plead in defence, Cic. Rosc. Am. 5; id. Quint. 8; id. Sest. 8; Quint. 5, 11, 39; 7, 4, 3; 8, 2, 24 al.; cf.

    causas (said of the attorney),

    Cic. de Or. 1, 2, 5; 2, 8, 32 al.:

    jus,

    to pronounce judgment, id. Fl. 3; id. Fam. 13, 14; hence the praetor's formula: DO, DICO, ADDICO; v. do, etc.—
    (β).
    With ad and acc. pers., to plead before a person or tribunal:

    ad unum judicem,

    Cic. Opt. Gen. 4, 10:

    ad quos? ad me, si idoneus videor qui judicem, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 29, § 72; Liv. 3, 41.—
    (γ).
    With ad and acc. of thing, to speak in reference to, in reply to:

    non audeo ad ista dicere,

    Cic. Tusc. 3, 32, 78; id. Rep. 1, 18, 30.—
    (δ).
    Absol.:

    nec idem loqui, quod dicere,

    Cic. Or. 32:

    est oratoris proprium, apte, distincte, ornate dicere,

    id. Off. 1, 1, 2; so,

    de aliqua re pro aliquo, contra aliquem, etc., innumerable times in Cic. and Quint.: dixi, the t. t. at the end of a speech,

    I have done, Cic. Verr. 1 fin. Ascon. and Zumpt, a. h. 1.;

    thus, dixerunt, the t. t. by which the praeco pronounced the speeches of the parties to be finished,

    Quint. 1, 5, 43; cf. Spald. ad Quint. 6, 4, 7.— Transf. beyond the judicial sphere:

    causam nullam or causam haud dico,

    I have no objection, Plaut. Mil. 5, 34; id. Capt. 3, 4, 92; Ter. Ph. 2, 1, 42.—
    4.
    To describe, relate, sing, celebrate in writing (mostly poet.):

    tibi dicere laudes,

    Tib. 1, 3, 31; so,

    laudes Phoebi et Dianae,

    Hor. C. S. 76:

    Dianam, Cynthium, Latonam,

    id. C. 1, 21, 1:

    Alciden puerosque Ledae,

    id. ib. 1, 12, 25:

    caelestes, pugilemve equumve,

    id. ib. 4, 2, 19:

    Pelidae stomachum,

    id. ib. 1, 6, 5:

    bella,

    id. Ep. 1, 16, 26; Liv. 7, 29:

    carmen,

    Hor. C. 1, 32, 3; id. C. S. 8; Tib. 2, 1, 54:

    modos,

    Hor. C. 3, 11, 7:

    silvestrium naturas,

    Plin. 15, 30, 40, § 138 et saep.:

    temporibus Augusti dicendis non defuere decora ingenia,

    Tac. A. 1, 1; id. H. 1, 1:

    vir neque silendus neque dicendus sine cura,

    Vell. 2, 13.—
    b.
    Of prophecies, to predict, foretell:

    bellicosis fata Quiritibus Hac lege dico, ne, etc.,

    Hor. C. 3, 3, 58:

    sortes per carmina,

    id. A. P. 403:

    quicquid,

    id. S. 2, 5, 59:

    hoc (Delphi),

    Ov. Tr. 4, 8, 43 et saep.—
    5.
    To pronounce, articulate a letter, syllable, word: Demosthenem scribit Phalereus, cum Rho dicere nequiret, etc., Cic. Div. 2, 46, 96; id. de Or. 1, 61, 260; Quint. 1, 4, 8; 1, 7, 21 al.—
    6.
    To call, to name: habitum quendam vitalem corporis esse, harmoniam Graii quam dicunt, Lucr. 3, 106; cf.: Latine dicimus elocutionem, quam Graeci phrasin vocant, Quint. 8, 1, 1:

    Chaoniamque omnem Trojano a Chaone dixit,

    Verg. A. 3, 335:

    hic ames dici pater atque princeps,

    Hor. Od. 1, 2, 50:

    uxor quondam tua dicta,

    Verg. A. 2, 678 et saep. —Prov.:

    dici beatus ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 135.—
    7.
    To name, appoint one to an office:

    ut consules roget praetor vel dictatorem dicat,

    Cic. Att. 9, 15, 2: so,

    dictatorem,

    Liv. 5, 9; 7, 26; 8, 29:

    consulem,

    id. 10, 15; 24, 9; 26, 22 (thrice):

    magistrum equitum,

    id. 6, 39:

    aedilem,

    id. 9, 46:

    arbitrum bibendi,

    Hor. Od. 2, 7, 26 et saep.—
    8.
    To appoint, set apart. fix upon, settle:

    nam mea bona meis cognatis dicam, inter eos partiam,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113; cf. Pompon. ap. Non. 280, 19:

    dotis paululum vicino suo,

    Afran. ib. 26:

    pecuniam omnem suam doti,

    Cic. Fl. 35: quoniam inter nos nuptiae sunt dictae, Afran. ap. Non. 280, 24; cf.:

    diem nuptiis,

    Ter. And. 1, 1, 75:

    diem operi,

    Cic. Verr. 2, 1, 57:

    diem juris,

    Plaut. Men. 4, 2, 16:

    diem exercitui ad conveniendum Pharas,

    Liv. 36, 8; cf. id. 42, 28, and v. dies:

    locum consiliis,

    id. 25, 16:

    leges pacis,

    id. 33, 12; cf.:

    leges victis,

    id. 34, 57:

    legem tibi,

    Hor. Ep. 2, 2, 18; Ov. M. 6, 137; cf.:

    legem sibi,

    to give sentence upon one's self, id. ib. 13, 72:

    pretium muneri,

    Hor. C. 4, 8, 12 et saep.—With inf.: prius data est, quam tibi dari dicta, Pac. ap. Non. 280, 28. — Pass. impers.:

    eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit,

    Sall. J. 113, 6.—
    9.
    To utter, express, esp. in phrases:

    non dici potest, dici vix potest, etc.: non dici potest quam flagrem desiderio urbis,

    Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 17, 5:

    dici vix potest quanta sit vis, etc.,

    id. Leg. 2, 15, 38; id. Verr. 2, 4, 57, § 127; id. Or. 17, 55; id. Red. ad Quir. 1, 4; cf. Quint. 2, 2, 8; 11, 3, 85.—
    10.
    (Mostly in colloq. lang.) Alicui, like our vulg. to tell one so and so, for to admonish, warn, threaten him:

    dicebam, pater, tibi, ne matri consuleres male,

    Plaut. As. 5, 2, 88; cf. Nep. Datam. 5; Ov. Am. 1, 14, 1.—Esp. freq.:

    tibi (ego) dico,

    I tell you, Plaut. Curc. 4, 2, 30; id. Bacch. 4, 9, 76; id. Men. 2, 3, 27; id. Mil. 2, 2, 62 et saep.; Ter. And. 1, 2, 33 Ruhnk.; id. ib. 4, 4, 23; id. Eun. 2, 3, 46; 87; Phaedr. 4, 19, 18; cf.:

    tibi dicimus,

    Ov. H. 20, 153; id. M. 9, 122; so, dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, it shall be done, Ter. Phorm. 2, 3, 90; 92.—
    11.
    Dicere sacramentum or sacramento, to take an oath, to swear; v. sacramentum.
    II.
    Transf., i. q. intellego, Gr. phêmi, to mean so and so; it may sometimes be rendered in English by namely, to wit:

    nec quemquam vidi, qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret, mortem dico et deos,

    Cic. N. D. 1, 31, 86; id. de Or. 3, 44, 174: M. Sequar ut institui divinum illum virum, quem saepius fortasse laudo quam necesse est. At. Platonem videlicet dicis, id. Leg. 3, 1:

    uxoris dico, non tuam,

    Plaut. As. 1, 1, 30 et saep.—Hence, dictum, i, n., something said, i. e. a saying, a word.
    A.
    In gen.: haut doctis dictis certantes sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.; acc. to Hertz.: nec maledictis); so,

    istaec dicta dicere,

    Plaut. Trin. 1, 2, 40:

    docta,

    id. ib. 2, 2, 99; id. Men. 2, 1, 24; Lucr. 5, 113; cf.

    condocta,

    Plaut. Poen. 3, 2, 3:

    meum,

    id. As. 2, 4, 1:

    ridiculum,

    id. Capt. 3, 1, 22:

    minimum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    ferocibus dictis rem nobilitare,

    Liv. 23, 47, 4 al.:

    ob admissum foede dictumve superbe,

    Lucr. 5, 1224; cf.

    facete,

    Plaut. Capt. 1, 2, 73; id. Poen. 3, 3, 24; Ter. Eun. 2, 2, 57; Cic. Off. 1, 29, 104 al.:

    lepide,

    Plaut. Most. 1, 3, 103:

    absurde,

    id. Capt. 1, 1, 3:

    vere,

    Nep. Alc. 8, 4:

    ambigue,

    Hor. A. P. 449 et saep.—Pleon.:

    feci ego istaec dicta quae vos dicitis (sc. me fecisse),

    Plaut. Casin. 5, 4, 17.—
    B.
    In partic.
    1.
    A saying, maxim, proverb:

    aurea dicta,

    Lucr. 3, 12; cf.

    veridica,

    id. 6, 24: Catonis est dictum. Pedibus compensari pecuniam, Cic. Fl. 29 fin. Hence, the title of a work by Caesar: Dicta collectanea (his Apophthegmata, mentioned in Cic. Fam. 9, 16), Suet. Caes. 56.—Esp. freq.,
    2.
    For facete dictum, a witty saying, bon-mot, Enn. ap. Cic. de Or. 2, 54 fin. (cf. Cic. ap. Macr. S. 2, 1 fin.); Cic. Phil. 2, 17; Quint. 6, 3, 2; 16; 36; Liv. 7, 33, 3; Hor. A. P. 273 et saep.; cf. also, dicterium.—
    3.
    Poetry, verse (abstr. and concr.): dicti studiosus, Enn. ap. Cic. Brut. 18, 71:

    rerum naturam expandere dictis,

    Lucr. 1, 126; 5, 56:

    Ennius hirsuta cingat sua dicta corona,

    Prop. 4 (5), 1, 61.—
    4.
    A prediction, prophecy, Lucr. 1, 103; Verg. A. 2, 115; Val. Fl. 2, 326 al.; cf. dictio.—
    5.
    An order, command:

    dicto paruit consul,

    Liv. 9, 41; cf. Verg. A. 3, 189; Ov. M. 8, 815:

    haec dicta dedit,

    Liv. 3, 61; cf. id. 7, 33; 8, 34; 22, 25 al.: dicto audientem esse and dicto audire alicui, v. audio.—
    6.
    A promise, assurance:

    illi dixerant sese dedituros... Cares, tamen, non dicto capti, etc.,

    Nep. Milt. 2, 5; Fur. ap. Macr. S. 6, 1, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > dico

  • 6 Fanum

    1.
    fānum, i, n. [fari; cf. Varr. L. L. 6, § 54 Müll.; Paul. ex Fest. p. 88, 1, and 93, 17 Müll.; Cic. Div. 1, 41, 90], a place dedicated to some deity by forms of consecration, a sanctuary, temple (syn.:

    templum, aedes, delubrum, cella, sacellum, sacrarium): in ea pugna Jovis Statoris aedem votam, ut Romulus ante voverat: sed fa num tantum, id est locus templo effatus, sacratus fuerat,

    Liv. 10, 37 fin.; Sen. Ben. 7, 7:

    eamque unam ob causam Xerxes inflammari Atheniensium fana jussisse dicitur, quod deos inclusos parietibus contineri nefas esse duceret,

    Cic. Rep. 3, 9:

    pro patriis fanis atque delubris propugnandum,

    id. Rab. Perd. 10, 30:

    de aris ac focis, de fanis ac templis,

    id. Cat. 4, 11, 24:

    fana templaque expilavit,

    Suet. Caes. 54:

    propter fani religionem,

    Cic. Inv. 2, 1, 1:

    fanum antiquissimum et sanctissimum,

    id. Verr. 2, 1, 20, § 54:

    Dianae Ephesi,

    Caes. B. C. 3, 33, 1:

    Junonis,

    Cic. Verr. 2, 1, 20, § 52:

    Herculis,

    Caes. B. C. 2, 18, 1:

    Hammonis,

    Lucr. 6, 848:

    Eumenidum,

    Cic. N. D. 3, 18, 46; Vulg. Judic. 9, 4 al.
    2.
    Fanum, i, n., a city in Umbria, on the Adriatic Sea, with a celebrated temple of Fortuna, now Fano, Caes. B. C. 1, 11 fin.;

    called also Fanum Fortunae,

    Plin. 3, 14, 19, § 113; Tac. H. 3, 50; Inscr. Orell. 83 and 84;

    and Colonia Fanestris,

    Vitr. 2, 9, 16; 5, 1, 6; cf. Inscr. Orell. 1535; 3143; 3969.

    Lewis & Short latin dictionary > Fanum

  • 7 fanum

    1.
    fānum, i, n. [fari; cf. Varr. L. L. 6, § 54 Müll.; Paul. ex Fest. p. 88, 1, and 93, 17 Müll.; Cic. Div. 1, 41, 90], a place dedicated to some deity by forms of consecration, a sanctuary, temple (syn.:

    templum, aedes, delubrum, cella, sacellum, sacrarium): in ea pugna Jovis Statoris aedem votam, ut Romulus ante voverat: sed fa num tantum, id est locus templo effatus, sacratus fuerat,

    Liv. 10, 37 fin.; Sen. Ben. 7, 7:

    eamque unam ob causam Xerxes inflammari Atheniensium fana jussisse dicitur, quod deos inclusos parietibus contineri nefas esse duceret,

    Cic. Rep. 3, 9:

    pro patriis fanis atque delubris propugnandum,

    id. Rab. Perd. 10, 30:

    de aris ac focis, de fanis ac templis,

    id. Cat. 4, 11, 24:

    fana templaque expilavit,

    Suet. Caes. 54:

    propter fani religionem,

    Cic. Inv. 2, 1, 1:

    fanum antiquissimum et sanctissimum,

    id. Verr. 2, 1, 20, § 54:

    Dianae Ephesi,

    Caes. B. C. 3, 33, 1:

    Junonis,

    Cic. Verr. 2, 1, 20, § 52:

    Herculis,

    Caes. B. C. 2, 18, 1:

    Hammonis,

    Lucr. 6, 848:

    Eumenidum,

    Cic. N. D. 3, 18, 46; Vulg. Judic. 9, 4 al.
    2.
    Fanum, i, n., a city in Umbria, on the Adriatic Sea, with a celebrated temple of Fortuna, now Fano, Caes. B. C. 1, 11 fin.;

    called also Fanum Fortunae,

    Plin. 3, 14, 19, § 113; Tac. H. 3, 50; Inscr. Orell. 83 and 84;

    and Colonia Fanestris,

    Vitr. 2, 9, 16; 5, 1, 6; cf. Inscr. Orell. 1535; 3143; 3969.

    Lewis & Short latin dictionary > fanum

  • 8 Leocorion

    Lĕōcŏrĭon, i, n., = Leôkorion, a temple in Athens, reared in honor of the three daughters of Leos, who suffered themselves to be sacrificed in order to avert a famine:

    Leoidum est delubrum Athenis, quod Leocorion nominatur,

    Cic. N. D. 3, 19, 50.

    Lewis & Short latin dictionary > Leocorion

  • 9 manubiae

    mănŭbĭae, ārum (in sing., v. infra, II.), f. [1. manus].
    I.
    In milit. and legal lang.
    A.
    Lit.: money obtained from the sale of booty (opp. praeda, the booty itself). Of this money, one part was put into the ærarium, one was given to the soldiers, and the remainder to the general; this last part was usually expended by the general on public buildings: aliud omnino praeda est, ut in libris rerum verborumque veterum scriptum est, aliud manubiae. Nam praeda dicitur corpora ipsa rerum, quae capta sunt: manubiae vero appellatae sunt pecunia a quaestore ex venditione praedae redacta, etc.... Est tamen nonnusquam invenire, ita scripsisse quosdam non ignobiles scriptores, ut aut temere aut incuriose praedam pro manubiis et manubias pro praeda posuerint, etc.... Sed enim, qui proprie atque signate locuti sunt, manubias pecuni [p. 1111] am dixerunt, Favorin. ap. Gell. 13, 24, 25 sq.; Cato ap. Front. Ep. ad Anton. 1, 2 Mai.:

    qua ex praeda aut manubiis haec abs te donatio constituta est?

    Cic. Verr. 2, 3, 80, § 186;

    so with praeda,

    id. Agr. 1, 4, 13; 2, 22, 59; id. Fragm. ap. Gell. 13, 24, 6:

    qui manubias sibi tantas ex L. Metelli manubiis fecerit,

    id. Verr. 2, 1, 59, § 154:

    manubias alicui concedere,

    id. Rosc. Am. 37, 108:

    quae (rostra) censor imperatoriis manubiis ornarat,

    id. de Or. 3, 3, 10:

    (Tullus Hostilius) sepsit de manubiis comitium et curiam,

    id. Rep. 2, 17, 31:

    aedem Fortis Fortunae de manubiis faciendam locavit,

    Liv. 10, 46:

    de manubiis captarum urbium templum erexit,

    Flor. 1, 7, 8:

    delubrum Minervae ex manubiis dicavit,

    Plin. 7, 26, 27, § 97:

    sacratas ab Augusto manubias,

    i. e. the temple of Apollo, near Actium, Tac. A. 2, 53; cf. Suet. Aug. 18.—
    B.
    Transf., in gen.
    1.
    Booty, spoils taken from the enemy (ante-class. and post-Aug.; cf. above the passage from Gell. 13, 24, 25), Naev. ap. Non. 138, 17:

    partiri manubias,

    Petr. 79 fin.:

    contenti armorum manubiis,

    Flor. 2, 18, 6. —(The reading manubia machaera, Plaut. Truc. 5, 35, is doubtless corrupt.)—
    2.
    Unlawful gain, plunder:

    ad manubias et rapinas compulsus,

    Suet. Vesp. 16; id. Calig. 41.—
    II.
    In the lang. of augurs, kinds of flashes or strokes of lightning, thunderbolts:

    tres manubias... prima... secunda.. tertiam manubiam, etc.,

    Sen. Q. N. 2, 41, 1:

    fatales,

    Amm. 17, 7, 3:

    Minervales,

    Serv. Verg. A. 11, 259:

    fulminis,

    id. ib. 8, 429; cf. Paul. ex Fest. p. 129, 16; p. 214, 25 Müll.; Mart. Cap. 9, § 896.

    Lewis & Short latin dictionary > manubiae

  • 10 Olimpus

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olimpus

  • 11 Olumpus

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olumpus

  • 12 Olympia

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olympia

  • 13 Olympiacus

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olympiacus

  • 14 Olympianus

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olympianus

  • 15 Olympium

    Ŏlympĭa (anciently Ŏlimpus and Ŏlumpus), ae, f., = Olumpia, a sacred region in Elis Pisatis, with an olive wood, where the Olympian games were held; there, too, were the famous temple and statue of Juppiter Olympius:

    cum Olympiam venisset, maximā illā quinquennali celebritate ludorum,

    Cic. de Or. 3, 32, 127; id. N. D. 2, 2, 6:

    cum uno die duo suos filios victores Olympiae vidisset,

    id. Tusc. 1, 46, 111; 2, 20, 46; Auct. Her. 4, 3, 4; Liv. 26, 24, 14.—Hence,
    A.
    Ŏlympĭăcus, a, um, adj., = Olumpiakos, Olympic:

    cursus,

    Auct. Her. 4, 3, 4:

    palma,

    Verg. G. 3, 49:

    corona,

    Suet. Ner. 25:

    rami, i. e. oleaster,

    Stat. Th. 6, 554:

    palaestra,

    Luc. 4, 614.—
    B.
    Ŏlympĭānus, a, um, adj., Olympic (post-class.), Marc. Emp. 35.—
    C.
    Ŏlympĭcus, a, um ( gen. plur. Olympicūm for Olympicarum, Plaut. Trin. 2, 4, 23), adj., = Olumpikos, Olympic ( poet. and in post-class. prose):

    pulvis,

    Hor. C. 1, 1, 3:

    certamen,

    Just. 12, 16, 6; 13, 5, 3.—
    D.
    Ŏlympĭus, a, um, adj., = Olumpios, Olympic (class.):

    certamina,

    the Olympic games, Plaut. Men. 2, 3, 59:

    ludi,

    id. Stich. 2, 1, 34:

    delubrum Olympii Jovis,

    Mel. 2, 3, 4; Vulg. 2 Macc. 6, 2; Plin. 4, 5, 6, § 14. There was also a temple of Juppiter Olympius in Athens, Suet. Aug. 60;

    and in Syracuse,

    Liv. 24, 21:

    equa,

    that had run in the Olympic races, Plin. 28, 11, 49, § 181.—
    2.
    Subst.
    a.
    Ŏlympĭus, ĭi, m., an appellation bestowed on distinguished men by the Greeks and Romans; of Pericles, Plin. 34, 8, 19, § 74; Val. Max. 5, 10, 1 ext.; on coins, also of the Roman emperors, Hadrian and Commodus, Eckhel. D. N. t. 6, p. 518.—
    b.
    Ŏlympĭum, ĭi, n., the temple of the Olympic Jupiter, Liv. 24, 33, 3.—
    c.
    Ŏlympia, ōrum, n., Gr. ta Olumpia (sc. hiera), the Olympic games held every four years at Olympia: sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, in the Olympic games (Gr. Olumpia nikan), Enn. ap. Cic. Sen. 5, 14 (Ann. v. 442 Vahl.):

    ad Olympia proficisci,

    Cic. Div. 2, 70, 144: magna coronari Olympia (Gr. Olumpia ta megala;

    opp. to the games held elsewhere),

    Hor. Ep. 1, 1, 50:

    Olympiorum solenne ludicrum,

    Liv. 28, 7:

    Olympiorum victoria,

    the victory in the Olympic games, Cic. Tusc. 2, 17, 41.—
    E.
    Ŏlympĭas, ădis, f., = Olumpias, an Olympiad, the period of four years that elapsed between the Olympic games, and which the Greeks usually employed in the computation of time: centum et octo annis, postquam Lycurgus leges scribere instituit, prima posita est Olympias, Cic. Rep. 2, 10, 18:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septumae,

    id. ib. 2, 10, 18;

    2, 15, 28: ante primam Olympiadem condita,

    id. ib. 2, 23, 42:

    sextā Olympiade,

    Vell. 1, 8, 1.—In the poets sometimes for lustrum, i. e. a period of five years:

    quinquennis Olympias,

    Ov. P. 4, 6, 5:

    ter senas vidit Olympiadas,

    Mart. 7, 40, 6.—
    F.
    Ŏlympĭēum, i, n., = Olumpieion, a temple of the Olympic Jupiter, Vell. 1, 10, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Olympium

  • 16 sacrarium

    sā̆crārĭum, ii, n. [sacer].
    I.
    A place for the keeping of holy things (sometimes, also, a place for prayer); a shrine, sacristy, sanctuary (cf.: fanum, sacellum, delubrum); an oratory, chapel:

    notandum est aliud esse sacrum locum, aliud sacrarium. Sacer locus est locus consecratus, sacrarium est locus, in quo sacra reponuntur: quod etiam in aedificio privato esse potest,

    Dig. 1, 8, 9; cf. Serv. Verg. A. 12, 199;

    Fest. s. v. secespitam, p. 348 Müll.: erat apud Hejum sacrarium magnā cum dignitate in aedibus, a majoribus traditum, perantiquum: in quo signa pulcherrima quattuor, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 4; 2, 4, 3, § 5:

    Caere, sacrarium populi Romani, deversorium sacerdotum ac receptaculum Romanorum sacrorum,

    Liv. 7, 20, 7:

    qui habitat in tuo sacrario,

    Cic. Fam. 13, 2:

    ubi nunc sacrarium est,

    Suet. Aug. 5:

    tensam Jovis e sacrario in domum deducere,

    id. Vesp. 5.—In plur.:

    vetito temerat sacraria probro,

    Ov. M. 10, 695:

    ante ipsum sacrarium Bonae Deae,

    Cic. Mil. 31, 86:

    Fidei,

    Liv. 1, 21; cf. in the plur.:

    Vestae,

    Mart. 7, 73, 3:

    Ditis,

    Verg. A. 12, 199:

    Mentis bonae,

    Prop. 3 (4), 24, 19:

    VENERIS,

    Inscr. Orell. 1359:

    CERERIS ANTIATINAE,

    ib. 1494:

    MITHRAE,

    ib. 1051 al.:

    iis juvenibus bacchantibus ex obsceno sacrario eductis arma committenda?

    Liv. 39, 15 fin.
    II.
    Transf., a secret place, etc.:

    a quo (sc. te, Catilina) aquilam illam argenteam... cui domi tuae sacrarium scelerum tuorum constitutum fuit, sciam esse praemissam,

    Cic. Cat. 1, 9, 24; 2, 6, 13:

    illa arcana (naturae)... in interiore sacrario clausa sunt,

    Sen. Q. N. 7, 31, 3 (for which, shortly before:

    in sanctiore secessu): testor mentis sacraria, Jovis jusjurandum,

    Stat. Th. 3, 246.

    Lewis & Short latin dictionary > sacrarium

  • 17 sui

    sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;

    1, 1180 et saep.: sibe,

    ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:

    semet,

    Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;

    cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,

    Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).
    I.
    Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.
    A.
    In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.
    1.
    As direct obj. of verb:

    dedistine gladium, qui se occideret?

    Plaut. Trin. 1, 2, 92:

    artis eloquar quem ad modum se expediant,

    id. ib. 2, 1, 10:

    se in plagas conicere,

    id. ib. 2, 1, 12:

    numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

    id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:

    adplicat ad Chrysidis patrem se,

    id. ib. 5, 4, 22:

    si is posset ab ea sese avellere,

    id. Hec. 4, 1, 39:

    hi se ad nos adplicant,

    id. Heaut. 2, 4, 13:

    per eos, ne causam diceret, se eripuit,

    Caes. B. G. 1, 4:

    cum ferrum se inflexisset,

    id. ib. 1, 25:

    praecipites fugae sese mandabant,

    id. ib. 2, 24:

    si se telo defenderet fur,

    Cic. Mil. 3, 9:

    Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,

    id. ib. 6, 25, 27:

    statim homo se erexit,

    id. Rosc. Am. 22, 60:

    majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,

    Liv. 22, 59, 7:

    in montem sese recipere,

    Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:

    ad inpedimenta se conferre,

    Caes. B. G. 1, 26:

    sese alicui ad pedes proicere,

    id. ib. 1, 31:

    se gerere,

    to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:

    sic se res habet, ut, etc.,

    id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:

    quod uxor sua ex fico se suspendisset,

    Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:

    hic se ipsus fallit,

    Ter. And. 3, 2, 15:

    ut se ipse diliget,

    Cic. Fin. 2, 11, 33:

    ipse enim se quisque diligit,

    id. Lael. 21, 80:

    ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,

    id. Or. 52, 176:

    omne animal se ipsum diligit,

    id. Fin. 5, 9, 24:

    neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

    Nep. Paus. 4, 3:

    miles se ipse interfecit,

    Tac. H. 3, 51; 4, 11:

    ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,

    Liv. 2, 12, 7:

    nec sese ipsi gravant,

    Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:

    inperator qui se ipsum non continet,

    Cic. Imp. Pomp. 13, 38:

    quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,

    id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:

    ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,

    id. N. D. 2, 3, 10:

    quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    admovisse semet ipsos lateri suo,

    Curt. 7, 1, 14:

    gladio se ipsam transfixit,

    Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:

    ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,

    Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:

    principes sui conservandi causa profugerunt,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    maximam causam ad se inundandam terra praestabit,

    Sen. Q. N. 3, 29, 4.—
    2.
    As indirect obj.:

    animo servit, non sibi,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27:

    sapiens ipsus fingit fortunam sibi,

    id. ib. 2, 2, 84:

    ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,

    id. Mil. 3, 1, 126:

    nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,

    id. Trin. 2, 3, 4:

    quaerunt sibi liberos,

    id. Ps. 1, 1, 21:

    aurum habeat sibi,

    id. Mil. 4, 2, 108:

    illum multae sibi expetessunt,

    id. ib. 4, 6, 16:

    tum me convivam solum abducebat sibi,

    Ter. Eun. 3, 1, 17:

    non sibi soli postulat, etc.,

    id. ib. 3, 2, 27:

    nunc sibi uxorem expetit,

    id. And. 3, 2, 40:

    is sibi legationem ad civitates suscepit,

    Caes. B. G. 1, 3:

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,

    id. ib. 1, 33:

    hoc sibi nomen adrogare,

    Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:

    alia sunt tamquam sibi nata,

    id. Fin. 3, 19, 63:

    proposita sibi morte,

    id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:

    ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,

    Sall. J. 62, 1:

    ut populum Romanum sibi desumerent hostem,

    Liv. 7, 20, 5:

    Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,

    id. 1, 2:

    petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,

    Curt. 8, 1, 9:

    nemo sibi tantummodo errat,

    Sen. Vit. Beat. 1, 4:

    locum sibi ad formam sui exsculpsit,

    id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:

    ipse tantos sibi spiritus sumpserat,

    Caes. B. G. 1, 33 fin.:

    nec ipsi sibi exemplo sunt,

    Cic. Lael. 21, 80:

    iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,

    id. Verr. 2, 5, 25, § 64:

    Junius necem sibi ipse conscivit,

    id. N. D. 2, 3, 7:

    voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,

    Liv. 39, 52, 9:

    proinde consulant sibi ipsi,

    Just. 16, 4, 15:

    avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,

    Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —
    3.
    After substt., adjj., etc.:

    omnino est amans sui virtus,

    Cic. Lael. 26, 98:

    ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 7:

    omnem naturam esse servatricem sui,

    Cic. Fin. 5, 9, 26:

    cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,

    id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:

    habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,

    Cic. Cat. 4, 9, 19:

    potens sui,

    Hor. C. 3, 29, 41:

    nihil est tam incontinens sui,

    Sen. Q. N. 3, 30, 6:

    quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,

    Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:

    cum ipsi homines sibi sint per se cari,

    id. ib. 5, 13, 38:

    Medus infestus sibi,

    Hor. C. 3, 8, 19:

    crescit indulgens sibi hydrops,

    id. ib. 2, 2, 13; cf.:

    nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,

    Sen. Ben. 1, 11, 5:

    Campanus se digna probra in insontem jacere,

    Liv. 25, 18, 8:

    (mundus) se ipse consumptione alebat sui,

    Cic. Univ. 6:

    cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

    Liv. 40, 54, 8:

    caecus amor sui,

    Hor. C. 1, 18, 14:

    sui contemptor,

    Quint. 12, 1, 20:

    in spem sui bonam adducitur,

    Sen. Ira, 2, 21, 3:

    (aer) ima sui parte maxime varius est,

    id. Q. N. 2, 11, 1:

    ipsa (virtus) pretium sui,

    id. Vit. Beat. 9, 4:

    neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,

    id. Ben. 1, 9, 1:

    saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,

    Curt. 5, 9, 7:

    nemo non benignus est sui judex,

    Sen. Ben. 2, 26, 1:

    Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,

    Val. Max. 3, 2, 11:

    equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,

    id. 2, 2, 9; cf. with ipse:

    utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,

    id. 2, 1, 7. —
    4.
    With prepp.:

    qui admisit in se culpam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 6:

    culpam ut ab se segregent,

    id. ib. 1, 2, 42:

    segregat ab se omnis,

    id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:

    me ad se deduxit,

    id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:

    quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,

    id. Men. 4, 2, 108:

    habet aliud (negotium) magis ex se et majus,

    Ter. And. 5, 4, 51:

    et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,

    id. ib. 1, 3, 15:

    duxit secum virginem,

    id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:

    ex se generare,

    Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):

    Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,

    Plaut. Am. 1, 1, 76:

    pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,

    Sen. Q. N. 4, 6, 2:

    pro se quisque sedulo Faciebant,

    Ter. Heaut. 1, 1, 74:

    cum pro se quisque tenderet ad portas,

    Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;

    2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,

    Caes. B. G. 1, 5 fin.:

    exercitum ante se mittit,

    id. ib. 1, 21:

    supra se collocare,

    id. ib. 1, 24:

    ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    litteras ad se ab amico missas protulit,

    id. Phil. 2, 4, 7:

    praedam prae se agentes,

    Liv. 5, 45; 38, 21:

    quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,

    id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):

    quibus poterat sauciis ductis secum,

    Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:

    nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,

    Cic. Deiot. 2, 4:

    non quia per se beatum est malo caruisse,

    Sen. Q. N. 1, prol. 6. —
    5.
    With inf. pass. in obj.-clause:

    ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,

    id. ib. 1, 33, 50:

    qui se minus timidos existimari volebant,

    Caes. B. G. 1, 39, 6.—
    6.
    As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):

    quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,

    in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —
    B.
    Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.
    1.
    To a definite subj.:

    neque praeter se umquam ei servos fuit,

    Plaut. Capt. 3, 4, 48:

    hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,

    id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;

    quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,

    Caes. B. G. 7, 20 fin.:

    reliquos sese convertere cogunt,

    id. B. C. 1, 46:

    multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,

    Cic. Phil. 9, 3, 6:

    cur his persequendi juris sui adimis potestatem,

    id. Div. in Caecil. 6, 21:

    cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,

    id. Fam. 10, 33, 5:

    tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,

    id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:

    Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

    Liv. 10, 28, 11:

    nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,

    id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:

    proelium cum fiducia sui commissum est,

    id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:

    detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,

    id. 36, 12, 8:

    patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,

    id. 32, 7, 11:

    jusso magistro equitum abdicare se magistratu,

    id. 4, 35; 22, 33, 12:

    haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,

    id. 6, 37, 1:

    ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,

    id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:

    signa peditum, prae se habentium scuta,

    id. 38, 21, 3:

    invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,

    id. 6, 9, 7:

    exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,

    id. 43, 18, 11; cf.

    § 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,

    Sen. Vit. Beat. 5, 2:

    quia nullum illis sui regimen est,

    id. Ep. 94, 67:

    inter se nihil inlicitum,

    Tac. H. 5, 5; 1, 64:

    quasi objurgatio sui est,

    Quint. 11, 3, 49.—
    2.
    To indefinite subj.:

    deforme est de se ipsum praedicare,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,

    id. ib. 2, 18, 64:

    non arbitrari sese scire quod nesciat,

    id. Ac. 1, 4, 16:

    cui proposita sit conservatio sui,

    id. Fin. 5, 13, 37:

    sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,

    id. ib. 1, 20, 67:

    amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,

    id. ib. 2, 24, 78:

    (judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,

    id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:

    ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,

    id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:

    si nullus ex se metus aut spes,

    Tac. A. 2, 38:

    ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,

    Quint. 9, 2, 14:

    sibi servire gravissima est servitus,

    Sen. Q. N. 3, praef. 17:

    quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,

    id. Ben. 6, 38, 5:

    nec haec vilitas sui est,

    id. Clem. 1, 3, 4:

    culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,

    Dig. 50, 17, 36:

    profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,

    Val. Max. 3, 2, 6.
    II.
    Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.
    A.
    In gen., of an obj. indentified with,
    1.
    The gram. subj. of the principal clause:

    qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,

    Plaut. Mil. 4, 9, 14:

    illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,

    id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:

    orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,

    Ter. And. 4, 2, 4:

    ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,

    id. Eun. 1, 2, 61:

    timet animum amicae se erga ut sit suae,

    id. Heaut. 1, 2, 15:

    utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,

    Cic. Tusc. 5, 20, 60:

    qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,

    id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:

    ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,

    id. Or. 28, 100:

    impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,

    id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

    hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,

    id. Rosc. Am. 2, 6:

    Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,

    Caes. B. G. 2, 6 fin.:

    quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,

    id. ib. 1, 47:

    mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,

    id. B. C. 1, 17:

    Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,

    Liv. 21, 39, 8:

    Pausanias orare coepit, ne se prodiret,

    Nep. Paus. 8, 6:

    cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,

    id. Them. 8, 3:

    Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,

    Caes. B. G. 6, 9:

    tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,

    Liv. 2, 55, 6:

    transfugit, patris in se saevitiam conquerens,

    id. 1, 53, 5:

    praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,

    Sall. J. 61, 1:

    navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?

    Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:

    Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,

    Cic. Att. 13, 1, 3:

    nihil est appetentius similium sui,

    id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:

    praefectum in se ruentem trans fixit,

    Curt. 4, 16, 23:

    rediere cum legatis ad redimendos sese missis,

    Liv. 22, 59, 18:

    potestatem omnibus adeundi sui fecit,

    Suet. Tib. 40:

    Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,

    id. Calig. 1:

    quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,

    Sen. Clem. 1, 19, 9:

    (terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,

    id. Q. N. 6, 16, 3.—
    2.
    Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:

    a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,

    Cic. Att. 2, 18, 3:

    horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,

    id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:

    nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,

    id. Fam. 9, 15, 4:

    testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,

    id. ib. 1, 4, 10:

    quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,

    id. Cat. 2, 8, 17:

    quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,

    Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:

    cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,

    Nep. Paus. 4, 1:

    cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,

    Tac. H. 1, 64. —
    B.
    In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.
    1.
    As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:

    quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,

    Cic. Off. 1, 13, 40:

    Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,

    id. Fam. 4, 12, 2:

    qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,

    id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:

    nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,

    Caes. B. G. 2, 6 fin.:

    Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,

    id. ib. 1, 20:

    unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,

    id. ib. 1, 31:

    haec sibi esse curae,

    id. ib. 1, 40:

    non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,

    id. ib. 1, 44:

    ipsos se inter multitudinem militum occultasse,

    id. ib. 7, 38:

    sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,

    Nep. Them. 8, 6:

    dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,

    Liv. 36, 12, 8.—
    2.
    In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.
    a.
    In gen.:

    qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,

    Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:

    conclamavit, quid ad se venirent?

    Caes. B. G. 1, 47:

    unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,

    id. ib. 2, 31:

    ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,

    id. ib. 4, 16:

    cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?

    id. ib.:

    Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,

    id. ib. 5, 41:

    Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    id. ib. 7, 4:

    rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,

    Liv. 23, 39:

    hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,

    Nep. Them. 8, 6:

    legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),

    id. Hann. 12, 2.—
    b.
    Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:

    magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,

    Caes. B. G. 1, 36:

    quod sibi Caesar denuntiaret,

    id. ib.:

    sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,

    id. ib. 1, 14:

    quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,

    Liv. 35, 44, 3:

    Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,

    Caes. B. G. 5, 27:

    Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,

    id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:

    decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,

    id. ib. 1, 41:

    doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

    id. B. C. 1, 9:

    tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,

    Cic. Div. 1, 27, 57:

    Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,

    Liv. 21, 39, 8:

    Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,

    Nep. Paus. 4, 6:

    neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

    id. ib. 4, 3:

    Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,

    Caes. B. G. 1, 35:

    nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,

    id. ib. 1, 44:

    neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,

    id. ib.:

    maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,

    Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.

    infra, C.),

    Liv. 2, 55, 6.—
    C.
    Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.

    B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),

    Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:

    me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,

    id. Bacch. 4, 2, 9:

    ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,

    id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;

    3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,

    id. Trin. 1, 2, 122:

    ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,

    id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:

    dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,

    id. Merc. 2, 1, 15:

    unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,

    Cic. Inv. 1, 33, 55:

    et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,

    id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):

    Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 128:

    postea quam exposuit quae sibi videbantur,

    id. Div. 1, 54, 122 (dub.;

    B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):

    quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,

    Caes. B. C. 3, 53:

    Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,

    id. B. G. 6, 9 init.:

    Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,

    Sall. J. 61, 1; 66, 1:

    Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,

    id. ib. 103, 2:

    statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,

    id. ib. 88, 4:

    ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,

    Hirt. B. Afr. 8 fin.:

    vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:

    centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,

    Liv. 7, 37, 3; 8, 35:

    Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,

    id. 26, 38, 1:

    alter victus fratrum ante se strage,

    id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;

    7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,

    Vell. 2, 56, 1:

    quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,

    Suet. Caes. 34:

    cujus rector circa se dimicans occubuerat,

    id. Tib. 4:

    quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,

    Nep. Epam. 8, 3 (cf.:

    ante illum,

    id. Iphic. 1, 3):

    quae nox sibi proxima venit, insomnis,

    Luc. 5, 805.
    III.
    Pron. recipr., each other, one another:

    nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,

    Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:

    video eos inter se amare,

    Ter. Ad. 5, 3, 42:

    neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),

    Cic. Lael. 22, 82:

    Cicerones pueri amant inter se,

    id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:

    inter se adspicere,

    id. Cat. 3, 5, 13:

    inter se congruere,

    id. Rosc. Am. 22, 62:

    complecti inter se milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6:

    ut neque inter se contingant trabes,

    Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:

    inter se nondum satis noti,

    Liv. 21, 39, 7:

    populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,

    Sall. J. 41, 2:

    bellum summa inter se contentione gerere,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    cum inter se timerent,

    Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;

    v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,

    Caes. B. G. 1, 1:

    cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,

    by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:

    quosdam inter se similis,

    id. Ac. 2, 17, 55:

    res inter se similes,

    Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:

    adhaesitationes atomorum inter se,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    quae res eos in bello inter se habuit,

    Sall. J. 79, 3; cf.:

    auxerant inter se opinionem,

    their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20:

    compositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    vitatur duriorum inter se congressus,

    Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:

    duas insulas propinquas inter se,

    Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:

    postquam haud procul inter se erant,

    id. ib. 53, 7:

    haud longe inter se castra facere,

    id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).
    IV.
    Idiomatic uses.
    A.
    Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:

    quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,

    Plaut. Men. 4, 2, 108:

    postquam in aedis me ad se deduxit domum,

    id. Mil. 2, 1, 43:

    me ad se ad prandium, ad cenam vocant,

    id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:

    L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,

    Cic. Att. 15, 4, 5:

    qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,

    id. ib. 5, 6, 1.—
    2.
    Trop.:

    num tibi videtur esse apud sese?

    in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —
    B.
    Sibi pleonast. as dat. of the interested person:

    ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,

    Caes. B. G. 1, 33 fin.:

    tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,

    Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):

    quid sibi vult pater? cur simulat?

    Ter. And. 2, 3, 1:

    quid sibi hic vestitus quaerit?

    id. Eun. 3, 5, 10:

    hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,

    Liv. 44, 12, 1:

    quid ergo sibi vult pars altera orationis?

    id. 40, 12, 14:

    mirantes, quid sibi vellet,

    id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;

    32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?

    id. 3, 67, 7. —
    C.
    Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):

    cocleae... Suo sibi suco vivont,

    Plaut. Capt. 1, 1, 13:

    sed is quo pacto serviat suo sibi patri,

    id. ib. prol. 5;

    46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,

    id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:

    suam sibi rem salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123:

    locus argumento'st suom sibi proscaenium,

    id. ib. prol. 57;

    97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,

    id. Pers. 1, 3, 1:

    suo sibi gnato,

    id. As. 4, 2, 16:

    hunc telo suo sibi a foribus pellere,

    id. Am. 1, 1, 113:

    sua sibi ingenua indoles,

    id. Mil. 3, 1, 38:

    suo sibi gladio hunc jugulo,

    Ter. Ad. 5, 8, 35:

    uvas suo sibi pampino tegito,

    Col. Arb. 11:

    suo sibi jure ablui,

    id. R. R. 12, 7; 12, 41:

    suo sibi argumento refutatus,

    Gell. 5, 10, 16:

    suo sibi lacte aleret,

    id. 12, 1, 6:

    a suis sibi parentibus,

    App. M. 1, p. 104, 35:

    in suis sibi domibus,

    id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;

    6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,

    Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:

    in suo sibi pervoluta sanguine,

    App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:

    cum sua sibi natione captivus,

    Min. Fel. 10, 4:

    IN SVO SIBI POSITVS,

    Inscr. Orell. 4495:

    AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,

    Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:

    factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

    in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:

    satis superque esse sibi suarum cuique rerum,

    id. ib. 13, 45:

    priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,

    id. Phil. 2, 37, 96:

    vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?

    Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a).

    Lewis & Short latin dictionary > sui

См. также в других словарях:

  • DELUBRUM — dictum fuisse fustem delibratum vel decorticatum, quem pro Deo antiqui venerati sint, tradit Paulus Festi Pompeii abbreviator: cui Serv. adstipulatur dicens: Delubrum dictum propter lacum, in quo manus abluuntur; vel propter tectum coniunctum;… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Delūbrum — (lat.), Ort, wo man die Bilder eines Gottes aufstellte …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Delūbrum — (lat.), ursprünglich Sühn und Reinigungsort; dann soviel wie Tempel, Heiligtum …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Delubrum —    • Delūbrum (luere),          собственно место искупления или очищения, храм, в особенности тихое, священное жилище богов, а потому, как ναός у греков, место, где стоял кумир и принадлежащий к нему жертвенник. Древние объясняют это название… …   Реальный словарь классических древностей

  • delubrum — /deuh looh breuhm/, n., pl. delubra / breuh/. (in ancient Rome) a temple, shrine, or sanctuary. [1655 65; < L delubrum, appar. equiv. to delu(ere) to wash off (de DE + luere, comb. form of lavere to wash) + brum instrumental suffix] * * * …   Universalium

  • delubrum — /deuh looh breuhm/, n., pl. delubra / breuh/. (in ancient Rome) a temple, shrine, or sanctuary. [1655 65; < L delubrum, appar. equiv. to delu(ere) to wash off (de DE + luere, comb. form of lavere to wash) + brum instrumental suffix] …   Useful english dictionary

  • delubrum — n. (in Ancient Rome) shrine, temple, sanctuary with a font …   English contemporary dictionary

  • PROTESILAI Turris et delubrum — Protiseleum Strab. oppid. Cherronesi, in ora, ex adverso Sigaei promontor. Troadis. Plin. l. 4. c. 11. Solin. c. 16. Vide hîc infra …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Glossary of ancient Roman religion — This is an incomplete list, which may never be able to satisfy particular standards for completeness. You can help by expanding it with reliably sourced entries. Ancient Roman religion …   Wikipedia

  • PALATINUS Mons Romae — inhabitatus longô tempore ante urbem conditam a Valentiâ Itali filiâ, inde ab Euandro, qui et arcem in eo constituit. Idem inter septem colles praecipuus, ideoque celebris prae reliquis, varias sui nominis causas habet apud auctores bonos. Nam et …   Hofmann J. Lexicon universale

  • DIOMEDES — I. DIOMEDES Grammaticus, multi ingenii vir. II. DIOMEDES Rex Aetoliae, Tydei et Deipylae fil. qui cum reliquis Graecis ad Troiam profectus adeo strenue se gessit, ut post Achillem et Aiacem Telamonem fortissimus haberetur. Nam praeter occisos a… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»