Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

contubernalis

  • 1 contubernalis

    contŭbernālis, is, m. [st2]1 [-] camarade de tente, compagnon de chambrée. [st2]2 [-] qui accompagne un général, qui suit un magistrat dans sa province. [st2]3 [-] collègue (dans une magistrature). [st2]4 [-] masc. et fém. mari ou femme d'esclave.    - contubernalis illi in consulatu, Cic. Brut. 27, 105: son collègue dans le consulat.    - crucibus contubernalis datus, Plaut. Mil. 2, 2, 28: marié avec la potence.
    * * *
    contŭbernālis, is, m. [st2]1 [-] camarade de tente, compagnon de chambrée. [st2]2 [-] qui accompagne un général, qui suit un magistrat dans sa province. [st2]3 [-] collègue (dans une magistrature). [st2]4 [-] masc. et fém. mari ou femme d'esclave.    - contubernalis illi in consulatu, Cic. Brut. 27, 105: son collègue dans le consulat.    - crucibus contubernalis datus, Plaut. Mil. 2, 2, 28: marié avec la potence.
    * * *
        Contubernalis, pen. prod. com. g. D'une mesme chambree.
    \
        Contubernales. Cicero. Qui n'ont qu'un pot et un feu, Grant compaignons.

    Dictionarium latinogallicum > contubernalis

  • 2 contubernalis

    contubernālis, is, c. (con u. taberna), der Mitbenutzer derselben taberna, I) der Zeltgenosse, Zeltkamerad, a) im engern Sinne v. Soldaten übh., von denen gew. zehn in einem Zelte unter einem Aufsichtführenden zusammenlagen, Torquatus, meus familiaris et c., Cic.: domi unā eruditi, militiae contubernales, Cic.: milites contubernales appellare, Tac. – b) im weitern Sinne: α) vom jungen vornehmen Römer, der zu seiner eigenen höhern militär. Ausbildung sich einem Prätor (Statthalter) als Begleiter u. Freund anschloß und sich immer in seiner unmittelbaren Nähe befand (vgl. comes no. b, β u. cohors no. II, B, 2, b), c. aut comes magistratus, Suet.: Q. Pompeio pro consule c., Cic.: fuit in Creta postea c. Saturnini, Cic.: filium contubernalem habere perpetuum, Frontin. – Ironisch, contubernales praeclarae, v. Buhlerinnen im Zelte des Antonius, Cael. bei Quint. 4, 2, 123. – dah. β) der Genosse, Gefährte, Schildträger in der höhern Staatsverwaltung, L. ille Torquatus, cum esset meus c. in consulatu, Cic.: alci contubernalem in consulatu fuisse, Cic. – II) der Haus- od. Wohnungsgenosse, Haus- u. Tischfreund u. übh. der fortwährende Gesellschafter, a) übh.: C. Arrius proximus est vicinus (Gutsnachbar); immo ille quidem iam contubernalis, Cic.: municeps tu meus et condiscipulus et ab ineunte aetate c., Plin. ep.: ille meus in urbe, ille in secessu c., Plin. ep.: habuisses non hospitem, sed contubernalem, Cic. – Ironisch, c. Quirini, von Cäsar, dessen Statue im Tempel des Quirinus stand, Cic. ad Att. 13, 28, 3. – b) der geschlechtliche Wohnungsgenosse, die geschlechtliche Wohnungsgenossin, v. als Mann u. Frau in wilder Ehe Zusammenlebenden, bes. von Sklaven u. Sklavinnen, der Zuhälter, die Zuhälterin, Plin. u.a. – scherzh., crucibus contubernales dari, mit dem Kreuze vermählt werden, Plaut. mil. 184. – / Abl. Sing. contubernale, Pompon. com. 73; contubernali, Macr. sat. 2, 4, 29. Gaius dig. 40, 7, 31. § 1. Callistr. dig. 50, 16, 220. § 1.

    lateinisch-deutsches > contubernalis

  • 3 contubernalis

    contubernālis, is, c. (con u. taberna), der Mitbenutzer derselben taberna, I) der Zeltgenosse, Zeltkamerad, a) im engern Sinne v. Soldaten übh., von denen gew. zehn in einem Zelte unter einem Aufsichtführenden zusammenlagen, Torquatus, meus familiaris et c., Cic.: domi unā eruditi, militiae contubernales, Cic.: milites contubernales appellare, Tac. – b) im weitern Sinne: α) vom jungen vornehmen Römer, der zu seiner eigenen höhern militär. Ausbildung sich einem Prätor (Statthalter) als Begleiter u. Freund anschloß und sich immer in seiner unmittelbaren Nähe befand (vgl. comes no. b, β u. cohors no. II, B, 2, b), c. aut comes magistratus, Suet.: Q. Pompeio pro consule c., Cic.: fuit in Creta postea c. Saturnini, Cic.: filium contubernalem habere perpetuum, Frontin. – Ironisch, contubernales praeclarae, v. Buhlerinnen im Zelte des Antonius, Cael. bei Quint. 4, 2, 123. – dah. β) der Genosse, Gefährte, Schildträger in der höhern Staatsverwaltung, L. ille Torquatus, cum esset meus c. in consulatu, Cic.: alci contubernalem in consulatu fuisse, Cic. – II) der Haus- od. Wohnungsgenosse, Haus- u. Tischfreund u. übh. der fortwährende Gesellschafter, a) übh.: C. Arrius proximus est vicinus (Gutsnachbar); immo ille quidem iam contubernalis, Cic.: municeps tu meus et condiscipulus et ab ineunte aetate c., Plin.
    ————
    ep.: ille meus in urbe, ille in secessu c., Plin. ep.: habuisses non hospitem, sed contubernalem, Cic. – Ironisch, c. Quirini, von Cäsar, dessen Statue im Tempel des Quirinus stand, Cic. ad Att. 13, 28, 3. – b) der geschlechtliche Wohnungsgenosse, die geschlechtliche Wohnungsgenossin, v. als Mann u. Frau in wilder Ehe Zusammenlebenden, bes. von Sklaven u. Sklavinnen, der Zuhälter, die Zuhälterin, Plin. u.a. – scherzh., crucibus contubernales dari, mit dem Kreuze vermählt werden, Plaut. mil. 184. – Abl. Sing. contubernale, Pompon. com. 73; contubernali, Macr. sat. 2, 4, 29. Gaius dig. 40, 7, 31. § 1. Callistr. dig. 50, 16, 220. § 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contubernalis

  • 4 contubernālis

        contubernālis is, m and f    [com-+taberna], a tent-companion, messmate (usu. ten men and a decanus in one tent), C., Ta., Cu.—A personal follower, attendant: Pompeio.—A comrade, companion, associate, colleague: tui: meus in consulatu.
    * * *
    tent mate, comrade-in-arms; staff trainee; companion; colleague; slave's mate

    Latin-English dictionary > contubernālis

  • 5 contubernalis

    contŭbernālis, is, comm. (abl. contubernale. Pomp. ap. Charis. p. 99 P., or Com. Rel. v. 73, where Rib. reads contubernaleio;

    usu. -nali,

    Macr. S. 2, 4, 29; Dig. 40, 7, 31, § 1; 50, 16, 220, § 1) [contubernium].
    I.
    Milit. t. t.
    A.
    A tent-companion or comrade (usu. ten men and a decanus in one tent), Cic. Lig. 7, 21; id. Planc. 11, 27; id. Sull. 15, 44; Curt. 6, 2, 16; Tac. H. 1, 23; Veg. Mil. 2, 8 and 13; Dig. 13, 6, 21, § 1; Inscr. Orell. 3557; cf. Dict. of Antiq.—
    B.
    A young man who, in order to become familiar with military service, attended a general in war, an attendant:

    Q. Pompeio proconsuli,

    Cic. Cael. 30, 73:

    Saturnini,

    id. Planc. 11, 27; Suet. Caes. 42.—
    II.
    Transf. from military affairs.
    A.
    In gen., a comrade, companion, mate, Cic. Fam. 9, 20, 1; id. Fl. 17, 41:

    illi in consulatu,

    id. Brut. 27, 105; cf.:

    meus in consulatu,

    id. Sull. 12, 34: praeclarae (ironically of harlots), Cael. ap. Quint. 4, 2, 123 Spald.; also,

    iron.: Quirini,

    i. e. Cæsar, whose statue stood in the temple of Quirinus, Cic. Att. 13, 28, 3; cf. id. ib. 12, 45, 3, and Suet. Caes. 76.—
    B.
    In partic., in colloq. lang., the husband or wife of a slave (given by their master); masc., Col. 12, 1, 1; 12, 3, 7; fem., id. 1, 8, 5; Petr. 57, 6; Plin. 36, 12, 17, § 82; Dig. 50, 16, 220.— Hence, facete: nisi illa nos volt... omnis crucibus contubernalis dari, qs. to be united in wedlock with the cross, Plaut. Mil. 2, 2, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > contubernalis

  • 6 contubernalis

    contubernālis, is m., f. [ contubernium ]
    1) товарищ, сосед по палатке (meus familiaris et c. C)
    crucibus contubernales dari ирон. Plбыть повенчанными с крестами (т. е. распятыми на крестах)
    3) товарищ, приятель, закадычный друг C, PJ
    4) контубернал, член преторской свиты (из молодых знатных римлян, которые для ознакомления с военным делом прикомандировывались к претору-наместнику) C etc.

    Латинско-русский словарь > contubernalis

  • 7 contubernalis

    1) лагерный товарищ (1. 21 § 1 D. 13, 6. 1. 184 D. 50, 16) 2) наложница раба (1. 41 § 2. 5 D. 32. 1. 81 D. 35, 1. 1. 41 § 15 D. 40, 5);

    contubernales, также дети раба (1. 12 § 33 D. 33, 7).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > contubernalis

  • 8 creta

    [st1]1 [-] crēta, ae, f.: - [abcl][b]a - craie (terre blanche de Crète ou toute argile semblable), argile, terre à potier. - [abcl]b - blanc, fard. - [abcl]c - craie pour blanchir les vêtements. - [abcl]d - craie pour marquer les jours heureux. - [abcl]e - craie à cacheter. - [abcl]f - craie qui marque les limites du cirque. - [abcl]g - craie, le caillou blanc pour acquitter.[/b]    - creta est horum hominum oratio, Plaut. Poen. 5, 2, 10: [les paroles de ces hommes sont la craie (des blanchisseuses)] = les paroles de ces hommes enlèvent tout trouble de l'esprit.    - cretā notare, Pers.: approuver. [st1]2 [-] Crēta: acc. masc. sing. de Cres. [st1]3 [-] Crēta, ae, f.: la Crète (île de la mer Egée).    - fuit in Creta postea contubernalis Saturnini, propinqui sui, Cic. Planc.: en Crète, il a demeuré sous la même tente que Saturninus, son parent.    - in Creta insula (in insula Creta): dans l'île de Crète.    - a Creta excire, Liv. 34: faire venir de Crète.    - a Creta Ephesum Fabius redit, Liv. 37: de la Crète, Fabius retourna à Éphèse.    - in Cretam legatos tres ire placuit, Liv. 42: on décida d'envoyer en Crète trois ambassadeurs. Creta, considérée comme une petite île.    - Cretam ad Gortynios venit, Nep.: il se rendit en Crète, chez les Gortyniens.    - Cretae (locatif) - non haec tibi litora suasit Delius, aut Cretae jussit considere Apollo, Virg. En. 3: il ne t'a pas conseillé ces rivages, le dieu de Délos; Apollon ne t'a pas ordonné de t'établir en Crète. - voir hors site la Crète.
    * * *
    [st1]1 [-] crēta, ae, f.: - [abcl][b]a - craie (terre blanche de Crète ou toute argile semblable), argile, terre à potier. - [abcl]b - blanc, fard. - [abcl]c - craie pour blanchir les vêtements. - [abcl]d - craie pour marquer les jours heureux. - [abcl]e - craie à cacheter. - [abcl]f - craie qui marque les limites du cirque. - [abcl]g - craie, le caillou blanc pour acquitter.[/b]    - creta est horum hominum oratio, Plaut. Poen. 5, 2, 10: [les paroles de ces hommes sont la craie (des blanchisseuses)] = les paroles de ces hommes enlèvent tout trouble de l'esprit.    - cretā notare, Pers.: approuver. [st1]2 [-] Crēta: acc. masc. sing. de Cres. [st1]3 [-] Crēta, ae, f.: la Crète (île de la mer Egée).    - fuit in Creta postea contubernalis Saturnini, propinqui sui, Cic. Planc.: en Crète, il a demeuré sous la même tente que Saturninus, son parent.    - in Creta insula (in insula Creta): dans l'île de Crète.    - a Creta excire, Liv. 34: faire venir de Crète.    - a Creta Ephesum Fabius redit, Liv. 37: de la Crète, Fabius retourna à Éphèse.    - in Cretam legatos tres ire placuit, Liv. 42: on décida d'envoyer en Crète trois ambassadeurs. Creta, considérée comme une petite île.    - Cretam ad Gortynios venit, Nep.: il se rendit en Crète, chez les Gortyniens.    - Cretae (locatif) - non haec tibi litora suasit Delius, aut Cretae jussit considere Apollo, Virg. En. 3: il ne t'a pas conseillé ces rivages, le dieu de Délos; Apollon ne t'a pas ordonné de t'établir en Crète. - voir hors site la Crète.
    * * *
        Creta, cretae. Plin. De la croye, ou Cree.
    \
        Creta aut carbone notare. Persius. Croyer, ou Creer.
    \
        Creta viridis. Vitru. Verd de terre.

    Dictionarium latinogallicum > creta

  • 9 artus

    I (редко arctus), a, um [ arceo ]
    1) узкий, тесный (ostium L; iter T; regio Lcr)
    2) тугой, туго натянутый (frenum Tib; catena O, Sen)
    4) плотный, густой ( silva Cs); густой, непроглядный ( tenebrae Su)
    6) крепкий, глубокий (somnus C, Su)
    7) строгий, точный (jura Lcr; leges PM)
    8) скудный, ограниченный (numerus T; commeatus L; annona Su)
    9) жестокий, сильный ( fames Sil)
    10) стеснительный, неблагоприятный, трудный (res O, T, Fl)
    11) угнетённый, подавленный ( animus H)
    12) слабый, сомнительный ( spes alicujus rei Col)
    13) близкий, интимный (affinitas VP; contubernalis Ap)
    II artus, ūs (преим. pl. artūs, uum, dat. /abl. ubus) m. [одного корня с ars, arma]
    1) сочленение, сустав
    2) поэт. член, pl. тело
    3) сила, мощь ( sapientiae C)

    Латинско-русский словарь > artus

  • 10 artus [1]

    1. artus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (Stamm AR-o, griech. ΑΡ-ω, wov. auch 2. artus, arma u.a.), gefügt, d.i. eingeengt, eingeschränkt, zusammengedrängt, -gezwängt, eng geschlossen, eng, knapp, I) eig.: a) im Ggstz. zum Lockern, Schlaffen, eng, straff, fest (Ggstz. laxus), catena, Ov. u. (Ggstz. laxa) Sen.: frenum, Tibull.: toga, fest anschließende, Hor.: compressiones artae amantum comparum, Plaut.: artissima oscula, Kuß auf Kuß, Suet.: complexus artiores, Sen., artissimi, Petr.: artissimo nodo vinciri (Ggstz. levi nodo contineri), Plin. – u. oft im Bilde, artioribus (ille) apud populum Romanum laqueis tenebitur, Cic.: vinculum ad astringendam fidem artius, Cic.: artissimum societatis vinculum, Cic. – b) im Ggstz. zum Weiten, eng (Ggstz. latus), α) v. Örtl.: regiones, Lucr.: loca, Sall. fr.: artiores silvae, dichtere, Caes.: vallis, Liv.: via, semita, Liv.: itinera, Tac.: aditus, Curt.: fauces, Tac.: ostium (Mündung), Liv.: os specus, Curt.: Arabici sinus os artius (Ggstz. latum), Mela: saltus artior, Liv.: mare artius, Mela: artissimum inter Europam Asiamque divortium, Tac.: coit deinde murus ex utraque parte in artiorem velut cuneum, Liv.: inde se rursus laxat (mare), rursusque etiam, quam fuit, artius exit in spatium, Mela: terra quae sequitur nusquam lata, atque hic artissima inter Hellespontum Aegaeumque procurrit, Mela. – subst., artum, ī, n., die Enge, der enge Raum, in artum concreti montes nimborum, Lucr.: mare adeo in artum agitur, ut etc., Mela: u. (im Bilde) nec desilies imitator in artum, dich verrennen, Hor.: quinquaginta ferme volumina collecta in artum, gekürzte, Plin.: ita in arto stipatae erant naves, ut etc., Liv.: per omnia arta praeruptaque velut caeci evadunt, Liv.: im Compar. u. Superl., montes paulatim in artius coëunt, Curt.: quā in artissimum cogitur regio, Curt. – bes. die Enge, das Gedränge des Kampfes, pugna in arto, Fuß an Fuß, Tac.: in artum compulsi, eingekeilt, eingezwängt, Liv.: suomet ipso agmine in arto haerentes, Liv. – β) v. a. Dingen, eng, gedrängt, dicht, turbā artā circumstare, Tibull.: nimis arta convivia, Hor.: cernere alqd artiore cribro, mit dichterem (feinerem) Siebe, Plin.: trahi in artissimas tenebras, Suet. Ner. 46, 1 (vgl. Apul. de deo Socr. 3): custodia arta, Tac., artiwsima, Mela. – u. γ) v. Pers., eng gewachsen, mulierem ita artam, ut mulier fieri non possit, sanam non videri constat, Ulp. dig. 21, 1, 14. § 7. – II) übtr.: a) nicht schlaff, eng, fest, artus somnus, artior somnus, fester, tiefer Schl., Suet. u. Cic.: artissimus somnus, Suet.: artā propinquitate coniunctus, Curt.: arto contubernio intime iunctus, App.: u. artā familiaritate alqm complecti, mit enger, inniger, Plin. ep.: alqm in artissimam affinitatem recipere, Vell. – v. Pers., eng verbunden, contubernalis artissimus, Apul. met. 9, 23. – b) eingeengt, beengt, α) unter dem Zwange befindlich, sponte suā cadere sub leges artaque iura (Zwang der Rechte), Lucr.: leges artae ideoque superbae, Plin. – β) beengt durch Sorgen, animus, Hor. sat. 2, 6, 82. – c) eingeengt = knapp, beschränkt, nur sparsam, gering, numerus, Tac.: commeatus, Liv.: annona arta, artior, artissima, Suet.: artiora tempora somni quam noctis, Curt.: omnia sibi in dies artiora esse viderunt, Curt. – u. artior petitio, mit geringer Aussicht, Liv. – subst., in arto (esse) commeatum, die Zufuhr sei knapp, Tac. hist. 3, 12: nobis in arto et inglorius labor, beschränkt, Tac. ann. 4, 32: alci spem ponere in arto, jmdm. die H. beschränken, Ov. – d) drangvoll, mißlich (s. Duker Flor. 2, 6, 31), res (Lage), Ov., Tac. u.a.: spes artior, Col. – subst., cum in arto res esset, als er in der Klemme war, sich bedrängt sah, Liv.: numquam Mavors adeo constrinxit in artum res, Claud.

    lateinisch-deutsches > artus [1]

  • 11 attubernalis

    attubernālis (attibernalis) = contubernalis, Paul. ex Fest. 12. Gloss. V, 342, 22.

    lateinisch-deutsches > attubernalis

  • 12 comes

    comes, itis, c. (com u. eo; vgl. coëo, comitium), der Mitgänger, der Begleiter, die Begleiterin, a) übh.: c. Antonii, Cic.: c. Herculis, Suet.: Cyri, Frontin.: c. tuus, Cic.: comite Agrippā, Suet.: T. Agusius comes meus fuit illo miserrimo tempore, Cic.: age age, absolve me, ne comites morer, Plaut. – comes fugae, Cic.: exsilii, Vell. u. Mart.: c. victoriae, Caes. – in studiis c. et in lusibus, Ps. Quint. decl.: esse comitem alcis, Cic., u. alci, Ov. – dare (alci) comitem, Curt.: alqm od. se comitem alci addere, Liv. u. Verg.: alqm comitem alci adiungere, Cic.: comites de suis adiungere alci, Nep.: se comitem fugae alcis adiungere, Cic.: aggregare alqm alci comitem (v. Zufall), Vell.: alqm comitem habere, Cic.: alqm od. alqam (zB. uxorem) comitem fugae habere, Sen. poët. u. Vell.: u. alqm rerum omnium socium comitemque habere, Cic.: alqm comitem habere consiliis suis, Plaut.: praebere se alci comitem in inimicis ulciscendis, Cic.: non praebere se comitem illius furoris, sed ducem, Cic.: comitem negare (verst. se), nicht mitgehen wollen, Ov.: si nemo tantae virtutis exstitisset comes, Liv. – v. lebl. Subjj., luna, c. in nostras officiosa vias, Ov.: eloquentia pacis comes otiique socia, Cic.: mortis comes gloria, Cic.: invidia gloriae comes, Nep.: eminentis fortunae comes invidia, Vell.: grammatice dulcis secretorum c., Quint.: ira et metus et reliqui motus animi, comites superiorum, Cic.: hāc igitur conscientiā comite proficiscar, Cic. – b) insbes.: α) der Begleiter = Führer eines Knaben, gew. verb. custos comesque alcis, Verg.: comes et rector alcis, Suet.: puero (Alexandro) comes et custos salutis datus (v. Arzt Philippus), Curt. – β) der Begleiter, einer aus dem Gefolge, im Plur. die Begleiter = das Gefolge (vgl. cohors no. II, B, 2, b), sowohl der Magistrate, bes. des Prätors in der Provinz (Unterbeamte [Präfekten, Schreiber, Herolde, Ärzte, Haruspices], junge Vornehme, Freunde, Schmarotzer, Klienten, Freigelassene, s. Ernesti Exc. XV zu Suet. Tib. 46. Ruhnken Suet. Caes. 42), comites omnes magistratuum, Cic.: comites eius (Verris), Cic.: comites et adiutores negotiorum publicorum, Cic.: comites illi tui delecti, Cic.: senatoris filius contubernalis aut comes magistratus, Suet.: comes scribaque Neronis, Hor.: Pompeii libertus et paene omnium expeditionum comes, Suet.: comitum coetus, Catull.: quorum comes in provincia fuit, Suet. – als auch in der august. Zeit vornehmer Privatleute auf Ausflügen u. Reisen (bes. Schmarotzer; vgl. Schmid Hor. ep. 1, 7, 76. Bremi Suet. Tib. 46), ducendus et unus et comes alter, uti ne solus rusve peregreve exirem, Hor.: comites servosque ceteros dimiserat, Suet. – als auch (zur Kaiserzeit) des Kaisers (zuw. in Rangklassen geteilt, s. Suet. Tib. 46), servus Aemilii Pauli comitis eius, Suet.: inter comites Neronis, Suet.: comites a se removere, Suet. – dah. in spät. Kaiserzeit comes als Bezeichnung für den Inhaber irgend eines Hof- od. Staatsamts, zB. der c. stabuli, Oberstallmeister, Cod. Theod. 11, 18, 1. Greg. Tur. hist. Franc. 3, 32: comes (als General) rei castrensi praefuit per Africam, Amm. 30, 7, 3. Vgl. Seeck in Pauly-Wissowa Realenz. IV, 622 ff.

    lateinisch-deutsches > comes

  • 13 contubernium

    contubernium, iī, n. (con u. taberna), I) abstr. die Gemeinschaft einer taberna, 1) die Zeltgenossenschaft, Zeltkameradschaft der Soldaten, a) im engern Sinne: erant decani decem militibus propositi, qui nunc caput contubernii (Korporal) vocantur, Veget. mil. 2, 8; vgl. 2, 13. – b) im weitern Sinne: α) vom Zusammenleben mit Soldaten übh., legionum (mit den L.), Tac. ann. 1, 41: militum (mit den S.), Tac. hist. 2, 80. – β) v. nähern Umgang des jungen vornehmen Römers mit dem Prätor (s. contubernālis no. I, b, α), contubernii necessitudo, Cic.: patris contubernio (im militärischen Gefolge des V.) ibidem militare, Sall. – Ironisch, c. muliebris militiae, vom Zusammenleben, vom vertrauten Umgang mit einer Buhlerin, Cic. Verr. 5, 104. – 2) die Wohnungsgemeinschaft, Haus-und Tischfreundschaft u. übh. der nähere Umgang, a) übh., mit Verwandten, Freunden, Schülern usw., arto contubernio intime iunctus, Apul.: primum in matris, deinde Liviae Augustae proaviae suae contubernio mansit, Suet.: ut tot tantisque dotibus villulae nostrae maxima commendatio ex tuo contubernio accedat, Plin. ep.: Metrodorum et Polyaenum magnos viros non schola Epicuri, sed contubernium fecit, Sen. – Übtr.: α) von der Wohnungsgemeinschaft der Tiere mit Menschen, si hominis contubernium passa est (bestia immanis), Sen. de ira 3, 8, 2: u. der Tiere mit Tieren, fortuitum c., Phaedr. 2, 4, 4. – β) im Bilde, v. Abstr., adeo felicitatis et moderationis dividuum contubernium est, so selten wohnen G. u. M. unter einem Dache zusammen, Val. Max.: necesse est assidua sit in tam magno vitiorum contubernio rixa, in einer so großen Gesellschaft von Lastern, Sen. – b) die geschlechtliche Wohnungsgemeinschaft = die wilde Ehe, Zuhälterschaft, das Konkubinat, sowohl des Sklaven mit einer Sklavin (die in Rom allein mögliche Art der Ehe zwischen Sklaven), Col. u.a., als auch (im Ggstz. zu conubium) des Freien mit einer Buhlerin usw., Curt. u.a. (vgl. Mützell Curt. 5, 5 [19], 20): u. = Ehe übh., Ambros. de off. 3, 19, 110. – II) concr. die gemeinschaftliche taberna, 1) das gemeinschaftliche Zelt, deponere in contubernio arma, Caes.: milites progrediuntur contuberniis, Tac.: non capit idem contubernium virum fortem et victum, Sen. – 2) die gemeinschaftliche Wohnung, insbes. eines in wilder Ehe lebenden Sklavenpaares, contubernio servi publici abditus, Tac. hist. 1, 43. – übtr., der Bienen, Plin. 11, 26.

    lateinisch-deutsches > contubernium

  • 14 obsequens

    obsequēns, entis, PAdi. (v. obsequor), nachgiebig, willfährig, I) im allg.: patri sum obsequens, Ter.: ubi iidem equi obsequentes alteri equiti, alteri contumaces sunt, Sen. – animus omni umore obsequentior, Sen.: tibi obsequentior, Ps. Sall.: mihi obsequentissimus, Inscr.: nurus obsequentissima, Ps. Quint. decl.: contubernalis obsequentissimus, Inscr.: curae mortalium obsequentissimam esse Italiam, Colum. – II) insbes., v. der Gottheit = gnädig, v. der Venus, Plaut. rud. 260 Sch.: bes. v. der Fortuna, Plaut. asin. 716. Corp. inscr. Lat. 1, 1153; 5, 814 (vgl. L. Preller Röm. Mythol. Bd. 2. S. 186. Aufl. 3).

    lateinisch-deutsches > obsequens

  • 15 artus

    1. artus, a, um, Adi. m. Compar. u. Superl. (Stamm AR-o, griech. ΑΡ-ω, wov. auch 2. artus, arma u.a.), gefügt, d.i. eingeengt, eingeschränkt, zusammengedrängt, -gezwängt, eng geschlossen, eng, knapp, I) eig.: a) im Ggstz. zum Lockern, Schlaffen, eng, straff, fest (Ggstz. laxus), catena, Ov. u. (Ggstz. laxa) Sen.: frenum, Tibull.: toga, fest anschließende, Hor.: compressiones artae amantum comparum, Plaut.: artissima oscula, Kuß auf Kuß, Suet.: complexus artiores, Sen., artissimi, Petr.: artissimo nodo vinciri (Ggstz. levi nodo contineri), Plin. – u. oft im Bilde, artioribus (ille) apud populum Romanum laqueis tenebitur, Cic.: vinculum ad astringendam fidem artius, Cic.: artissimum societatis vinculum, Cic. – b) im Ggstz. zum Weiten, eng (Ggstz. latus), α) v. Örtl.: regiones, Lucr.: loca, Sall. fr.: artiores silvae, dichtere, Caes.: vallis, Liv.: via, semita, Liv.: itinera, Tac.: aditus, Curt.: fauces, Tac.: ostium (Mündung), Liv.: os specus, Curt.: Arabici sinus os artius (Ggstz. latum), Mela: saltus artior, Liv.: mare artius, Mela: artissimum inter Europam Asiamque divortium, Tac.: coit deinde murus ex utraque parte in artiorem velut cuneum, Liv.: inde se rursus laxat (mare), rursusque etiam, quam fuit, artius exit in spatium, Mela: terra quae sequitur nusquam lata, atque hic artissima inter Hellespontum Aegaeumque procurrit, Mela. – subst.,
    ————
    artum, ī, n., die Enge, der enge Raum, in artum concreti montes nimborum, Lucr.: mare adeo in artum agitur, ut etc., Mela: u. (im Bilde) nec desilies imitator in artum, dich verrennen, Hor.: quinquaginta ferme volumina collecta in artum, gekürzte, Plin.: ita in arto stipatae erant naves, ut etc., Liv.: per omnia arta praeruptaque velut caeci evadunt, Liv.: im Compar. u. Superl., montes paulatim in artius coëunt, Curt.: quā in artissimum cogitur regio, Curt. – bes. die Enge, das Gedränge des Kampfes, pugna in arto, Fuß an Fuß, Tac.: in artum compulsi, eingekeilt, eingezwängt, Liv.: suomet ipso agmine in arto haerentes, Liv. – β) v. a. Dingen, eng, gedrängt, dicht, turbā artā circumstare, Tibull.: nimis arta convivia, Hor.: cernere alqd artiore cribro, mit dichterem (feinerem) Siebe, Plin.: trahi in artissimas tenebras, Suet. Ner. 46, 1 (vgl. Apul. de deo Socr. 3): custodia arta, Tac., artissima, Mela. – u. γ) v. Pers., eng gewachsen, mulierem ita artam, ut mulier fieri non possit, sanam non videri constat, Ulp. dig. 21, 1, 14. § 7. – II) übtr.: a) nicht schlaff, eng, fest, artus somnus, artior somnus, fester, tiefer Schl., Suet. u. Cic.: artissimus somnus, Suet.: artā propinquitate coniunctus, Curt.: arto contubernio intime iunctus, App.: u. artā familiaritate alqm complecti, mit enger, inniger, Plin. ep.: alqm in artissimam affinitatem recipere, Vell. – v. Pers., eng verbunden, contubernalis artissimus, Apul. met. 9,
    ————
    23. – b) eingeengt, beengt, α) unter dem Zwange befindlich, sponte suā cadere sub leges artaque iura (Zwang der Rechte), Lucr.: leges artae ideoque superbae, Plin. – β) beengt durch Sorgen, animus, Hor. sat. 2, 6, 82. – c) eingeengt = knapp, beschränkt, nur sparsam, gering, numerus, Tac.: commeatus, Liv.: annona arta, artior, artissima, Suet.: artiora tempora somni quam noctis, Curt.: omnia sibi in dies artiora esse viderunt, Curt. – u. artior petitio, mit geringer Aussicht, Liv. – subst., in arto (esse) commeatum, die Zufuhr sei knapp, Tac. hist. 3, 12: nobis in arto et inglorius labor, beschränkt, Tac. ann. 4, 32: alci spem ponere in arto, jmdm. die H. beschränken, Ov. – d) drangvoll, mißlich (s. Duker Flor. 2, 6, 31), res (Lage), Ov., Tac. u.a.: spes artior, Col. – subst., cum in arto res esset, als er in der Klemme war, sich bedrängt sah, Liv.: numquam Mavors adeo constrinxit in artum res, Claud.
    ————————
    2. artus, ūs, m. (Stamm AR-o, griech. ΑΡ-ω, wov. auch 1. artus, arma, ἄρθρον u.a.), das Gefüge, gew. Plur. artūs, tuum, Dat. u. Abl. tubus, m., die Gelenke mit ihren Gliedern, die Gelenkglieder, Gliedmaßen ( dagegen membra die Glieder [Kopf u. Rumpf nicht ausgenommen] als Körperteile, von denen eben die artus die äußern Teile bilden), magni membrorum artus, magna ossa lacertique, Verg.: nervi atque artus sapientiae (im Bilde), Cic.: digitorum contractio facilisque porrectio propter molles commissuras et artus nullo in motu laborat, Cic.: nondum in sua membra artus redierant, Sen. rhet.: luxata corpora in artus redeunt, Plin.: ambusti multorum artus vi frigoris, Tac. – dolor artuum, Gelenk-, Gliederschmerz, Gicht, Cic.: artubus trementibus, Sisenn. fr.: omnibus artubus contremisco, Cic. – poet. = membra, die Glieder (s. Heinse Ov. met. 2, 823), salsus per artus sudor iit, Verg.: sopor fessos complectitur artus, Verg.: ubi mortales Tirynthius exuit artus, Ov. – Der Singul. nur Lucan. 6, 754. Val. Flacc. 4, 312. Prisc. inst. 6, 77 (wo hoc artu) u. part. XII vers. Aen. 1, 11 (wo artu corporis). – Plur. heterokl. artua, Plaut. Men. 855. – Dat. u. Abl. Plur. gew. artubus (vgl. Diom. 308, 3); selten artibus, zB. Tert. de anim. 10; vgl. Ter. Scaur. (VII) 25, 1 sqq. – Spät. lat. Plur. arctus, Akk. arctus, Virg. gramm. p. 86, 9: Abl. Plur.
    ————
    arctubus, ibid. p. 8, 8.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > artus

  • 16 attubernalis

    attubernālis (attibernalis) = contubernalis, Paul. ex Fest. 12. Gloss. V, 342, 22.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > attubernalis

  • 17 comes

    comes, itis, c. (com u. eo; vgl. coëo, comitium), der Mitgänger, der Begleiter, die Begleiterin, a) übh.: c. Antonii, Cic.: c. Herculis, Suet.: Cyri, Frontin.: c. tuus, Cic.: comite Agrippā, Suet.: T. Agusius comes meus fuit illo miserrimo tempore, Cic.: age age, absolve me, ne comites morer, Plaut. – comes fugae, Cic.: exsilii, Vell. u. Mart.: c. victoriae, Caes. – in studiis c. et in lusibus, Ps. Quint. decl.: esse comitem alcis, Cic., u. alci, Ov. – dare (alci) comitem, Curt.: alqm od. se comitem alci addere, Liv. u. Verg.: alqm comitem alci adiungere, Cic.: comites de suis adiungere alci, Nep.: se comitem fugae alcis adiungere, Cic.: aggregare alqm alci comitem (v. Zufall), Vell.: alqm comitem habere, Cic.: alqm od. alqam (zB. uxorem) comitem fugae habere, Sen. poët. u. Vell.: u. alqm rerum omnium socium comitemque habere, Cic.: alqm comitem habere consiliis suis, Plaut.: praebere se alci comitem in inimicis ulciscendis, Cic.: non praebere se comitem illius furoris, sed ducem, Cic.: comitem negare (verst. se), nicht mitgehen wollen, Ov.: si nemo tantae virtutis exstitisset comes, Liv. – v. lebl. Subjj., luna, c. in nostras officiosa vias, Ov.: eloquentia pacis comes otiique socia, Cic.: mortis comes gloria, Cic.: invidia gloriae comes, Nep.: eminentis fortunae comes invidia, Vell.: grammatice dulcis secretorum c., Quint.: ira et metus et reliqui motus
    ————
    animi, comites superiorum, Cic.: hāc igitur conscientiā comite proficiscar, Cic. – b) insbes.: α) der Begleiter = Führer eines Knaben, gew. verb. custos comesque alcis, Verg.: comes et rector alcis, Suet.: puero (Alexandro) comes et custos salutis datus (v. Arzt Philippus), Curt. – β) der Begleiter, einer aus dem Gefolge, im Plur. die Begleiter = das Gefolge (vgl. cohors no. II, B, 2, b), sowohl der Magistrate, bes. des Prätors in der Provinz (Unterbeamte [Präfekten, Schreiber, Herolde, Ärzte, Haruspices], junge Vornehme, Freunde, Schmarotzer, Klienten, Freigelassene, s. Ernesti Exc. XV zu Suet. Tib. 46. Ruhnken Suet. Caes. 42), comites omnes magistratuum, Cic.: comites eius (Verris), Cic.: comites et adiutores negotiorum publicorum, Cic.: comites illi tui delecti, Cic.: senatoris filius contubernalis aut comes magistratus, Suet.: comes scribaque Neronis, Hor.: Pompeii libertus et paene omnium expeditionum comes, Suet.: comitum coetus, Catull.: quorum comes in provincia fuit, Suet. – als auch in der august. Zeit vornehmer Privatleute auf Ausflügen u. Reisen (bes. Schmarotzer; vgl. Schmid Hor. ep. 1, 7, 76. Bremi Suet. Tib. 46), ducendus et unus et comes alter, uti ne solus rusve peregreve exirem, Hor.: comites servosque ceteros dimiserat, Suet. – als auch (zur Kaiserzeit) des Kaisers (zuw. in Rangklassen geteilt, s. Suet. Tib. 46), servus Aemilii Pauli comitis eius,
    ————
    Suet.: inter comites Neronis, Suet.: comites a se removere, Suet. – dah. in spät. Kaiserzeit comes als Bezeichnung für den Inhaber irgend eines Hof- od. Staatsamts, zB. der c. stabuli, Oberstallmeister, Cod. Theod. 11, 18, 1. Greg. Tur. hist. Franc. 3, 32: comes (als General) rei castrensi praefuit per Africam, Amm. 30, 7, 3. Vgl. Seeck in Pauly-Wissowa Realenz. IV, 622 ff.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > comes

  • 18 contubernium

    contubernium, iī, n. (con u. taberna), I) abstr. die Gemeinschaft einer taberna, 1) die Zeltgenossenschaft, Zeltkameradschaft der Soldaten, a) im engern Sinne: erant decani decem militibus propositi, qui nunc caput contubernii (Korporal) vocantur, Veget. mil. 2, 8; vgl. 2, 13. – b) im weitern Sinne: α) vom Zusammenleben mit Soldaten übh., legionum (mit den L.), Tac. ann. 1, 41: militum (mit den S.), Tac. hist. 2, 80. – β) v. nähern Umgang des jungen vornehmen Römers mit dem Prätor (s. contubernalis no. I, b, α), contubernii necessitudo, Cic.: patris contubernio (im militärischen Gefolge des V.) ibidem militare, Sall. – Ironisch, c. muliebris militiae, vom Zusammenleben, vom vertrauten Umgang mit einer Buhlerin, Cic. Verr. 5, 104. – 2) die Wohnungsgemeinschaft, Haus-und Tischfreundschaft u. übh. der nähere Umgang, a) übh., mit Verwandten, Freunden, Schülern usw., arto contubernio intime iunctus, Apul.: primum in matris, deinde Liviae Augustae proaviae suae contubernio mansit, Suet.: ut tot tantisque dotibus villulae nostrae maxima commendatio ex tuo contubernio accedat, Plin. ep.: Metrodorum et Polyaenum magnos viros non schola Epicuri, sed contubernium fecit, Sen. – Übtr.: α) von der Wohnungsgemeinschaft der Tiere mit Menschen, si hominis contubernium passa est (bestia immanis),
    ————
    Sen. de ira 3, 8, 2: u. der Tiere mit Tieren, fortuitum c., Phaedr. 2, 4, 4. – β) im Bilde, v. Abstr., adeo felicitatis et moderationis dividuum contubernium est, so selten wohnen G. u. M. unter einem Dache zusammen, Val. Max.: necesse est assidua sit in tam magno vitiorum contubernio rixa, in einer so großen Gesellschaft von Lastern, Sen. – b) die geschlechtliche Wohnungsgemeinschaft = die wilde Ehe, Zuhälterschaft, das Konkubinat, sowohl des Sklaven mit einer Sklavin (die in Rom allein mögliche Art der Ehe zwischen Sklaven), Col. u.a., als auch (im Ggstz. zu conubium) des Freien mit einer Buhlerin usw., Curt. u.a. (vgl. Mützell Curt. 5, 5 [19], 20): u. = Ehe übh., Ambros. de off. 3, 19, 110. – II) concr. die gemeinschaftliche taberna, 1) das gemeinschaftliche Zelt, deponere in contubernio arma, Caes.: milites progrediuntur contuberniis, Tac.: non capit idem contubernium virum fortem et victum, Sen. – 2) die gemeinschaftliche Wohnung, insbes. eines in wilder Ehe lebenden Sklavenpaares, contubernio servi publici abditus, Tac. hist. 1, 43. – übtr., der Bienen, Plin. 11, 26.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contubernium

  • 19 obsequens

    obsequēns, entis, PAdi. (v. obsequor), nachgiebig, willfährig, I) im allg.: patri sum obsequens, Ter.: ubi iidem equi obsequentes alteri equiti, alteri contumaces sunt, Sen. – animus omni umore obsequentior, Sen.: tibi obsequentior, Ps. Sall.: mihi obsequentissimus, Inscr.: nurus obsequentissima, Ps. Quint. decl.: contubernalis obsequentissimus, Inscr.: curae mortalium obsequentissimam esse Italiam, Colum. – II) insbes., v. der Gottheit = gnädig, v. der Venus, Plaut. rud. 260 Sch.: bes. v. der Fortuna, Plaut. asin. 716. Corp. inscr. Lat. 1, 1153; 5, 814 (vgl. L. Preller Röm. Mythol. Bd. 2. S. 186. Aufl. 3).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > obsequens

  • 20 prō-cōnsul

        prō-cōnsul is, m    a governor of a province, military commander, proconsul (usu. sent out from Rome at the end of his term as consul): (Caelius) Pompeio proconsuli contubernalis: proconsules de provinciis Romam redierunt, L.: L. Manilius Procos., Cs.

    Latin-English dictionary > prō-cōnsul

См. также в других словарях:

  • Contubernalis — (röm. Ant.), 1) Bewohner eines Contubernium, d.h. gemeinschaftlichen Zeltes, über welches der Decanus die Aufsicht hatte; 2) Zeitgenoß eines Heerführers; vornehme Jünglinge, die sich unter demselben zum Kriegsdienste bildeten; 3) Stubengenoß; 4)… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Lucio Gelio Publícola — (en latín, Lucius Gellius Publicola) era un político y militar romano. Nadie de su familia había alcanzado ninguno de los altos cargos del estado antes que él. Fue contubernalis del cónsul Cayo Papirio Carbón.[1] [2] El año en que fue pretor se… …   Wikipedia Español

  • КОНТУБЕРНАЛЫ — (лат. contubernalis, от cum с, вместе, и taberna хижина). У древних римлян: 1) знатные юноши при полководцах в походах и при наместниках в провинции. 2) муж и жена, если не были свободны и брак их не имел юридического значения, называясь… …   Словарь иностранных слов русского языка

  • contubernal — contubernál s. m., pl. contubernáli Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar ortografic  CONTUBERNÁL s.m. (Ant.) Militar care locuia împreună cu alţii în acelaşi cort (contuberniu). [cf. it. contubernale, lat. contubernalis]. Trimis de… …   Dicționar Român

  • Contubernal — Con*tu ber*nal, Contubernial Con tu*ber ni*al, a. [L. contubernalis a tent companion, fr. contubernium tent companionship.] Living or messing together; familiar; in companionship. [1913 Webster] Humble folk ben Christes friends: they ben… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Contubernial — Contubernal Con*tu ber*nal, Contubernial Con tu*ber ni*al, a. [L. contubernalis a tent companion, fr. contubernium tent companionship.] Living or messing together; familiar; in companionship. [1913 Webster] Humble folk ben Christes friends: they… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Saxo Grammaticus — Saxo redirects here. For the car, see Citroën Saxo and for the bank, see Saxo Bank Saxo Grammaticus (c. 1150 1220) also known as Saxo cognomine Longus is thought to have been a secular clerk or secretary to Absalon, Archbishop of Lund. He is the… …   Wikipedia

  • Tibullus — Albius Tibullus (ca. 54 19 BC) was a Latin poet and writer of elegies.Little is known about his life. His first and second books of poetry are extant; many other texts attributed to Tibullus are of questionable origins. There are only a few… …   Wikipedia

  • List of Corinnidae species — This page lists all described species of the spider family Corinnidae as of Apr. 21, 2008.Abapeba Abapeba Bonaldo, 2000 * Abapeba abalosi (Mello Leitão, 1942) Paraguay, Argentina * Abapeba cleonei (Petrunkevitch, 1926) St. Thomas * Abapeba… …   Wikipedia

  • Omiodes — Coconut Leafroller (Omiodes blackburni) Scientific classification Kingdom …   Wikipedia

  • Всадник — В древнейшие времена выражение римский В. (eques romanus) применялось исключительно к служащему в коннице римскому гражданину; в эпоху Цицерона с ним соединяется представление о принадлежности к известному сословию, обладающему известными… …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»