-
1 siç
come tale, di per se, in se -
2 as you know
siç e dini -
3 properly
siç duhet -
4 seems
siç duket -
5 such
siç -
6 CPU
[si:pi:ju:] shkurtim për Central Processing Unit - njësi qendrore e procesimit (përpunimit) e cila quhet procesor apo mikroprocesor. Procesori është një tërësi e qarqeve të integruara elektronike (çip). Procesori (apo mikroprocesori) paraqet "trurin e komjuterit" dhe nga një herë quhet edhe njësi procesore qëndrore CPU. Udhëheq dhe drejton me të gjitha operacionet për përpunim të të dhënave.PROCESORIProcesori (apo mikroprocesori) paraqet trurin e kompjuterit dhe nga një herë quhet edhe njësi procesore qëndrore CPU ( Central Processing Unit). Procesori përposë në kompjuter, përdoret edhe në orët digjitale, në televizor, pajisjet audivizuele, instrumente matëse, në kalkulatorët e xhepit etj. Procesori është i vendosur në një pllakzë të hollë siliciumi me të gjitha komponentet e tij e që janë:● Njësia e adresave AU ( Adressing Unit);● Njësia ekzekutive EU ( Execution Unit);● Njësia e instruksioneve IU ( Instruction Unit);● Njësia e magjistrales BU ( Bus Unit) etj.Nga procesori del magjistralja e adresave ( Adress Bus) dhe magjistralja e të dhënave ( Daten Bus). Komponentet e procesorit përmbajnë me qinda mijë tranzistorë të lidhur në qarqet e integruara elektrike të cilët i formojnë njësitë e kujtesës. Procesorët, pa dallim, punojnë në parimin e sistemit binar të numrave, ku numrave logjik 0 dhe 1 u korrespondojnë tensionet elektrike prej 0 dhe 5 volt (tani edhe 3,3 V). Procesori i ka disa detyra:* Përpunimi i të dhënave është detyra themelore e procesorit (njësisë procesore qëndrore) nga dhe është emërtuar. Me përpunimin e të dhënave nënkuptohen veprimet logjike dhe matematike me të gjitha veprimet tjera përcjellëse, siç janë p. sh. operacionet e ndërlikuara matematikore, renditja e të dhënave sipas kritereve të caktuara, përshkrimi, kopjimi, bartja, arkivimi i të dhënave etj.* Mbikqyrja dhe harmonizimi i veprimeve të sistemit është detyra tjetër themelore e procesorit. Gjatë punës së kompjuterit vihen dhe hiqen, sipas nevojes, pajisje të ndryshme, disa nga ato punojnë në të njëjtën kohë, prandaj harmonizimi i veprimeve të tyre është më se i domosdoshëm.Vetia themelore e një procesori është fuqia e tij me të cilën nënkuptohet aftësia që të kryejë sa më shumë veprime në përpunimin e të dhënave. Në fuqinë e një procesori të caktuar ndikojnë disa faktorë, ndër të cilët janë:● Kapaciteti i procesorit;● Shpejtësia e procesorit;● Takti i procesorit;● Frekuenca e takt gjeneratorit;● Arkitektura e ndërtimit të vetë procesorit.Takti i procesorit është njëri ndër faktorët më me rëndësi që ndikon në fuqinë e tij. Në kompjuter është e ndërtuar një fare "ore" e quajtur gjenerator i taktit. Përpunimi i të dhënave në procesor bëhet në takte. Një veprim i caktuar në përpunimin e të dhënave kryhet brenda një takti.Frekuenca e taktit e procesorit paraqet numrin e takteve të bërë nga ana e takt gjeneratorit në njësinë e kohës. Veprimet në procesor, siç u tha më sipër, kryhen në takte të caktuara. Kryerja e një veprimi bëhet brenda një takti. Sa më i madh të jetë numri i takteve në ketë njësi, aq më e shpejtë dhe më e fuqishme do të jetë ajo. Kjo frekuencë shprehet në njësinë MHz. Koha e zgjatjes së një takti është e barabartë me vlerën reciproke të frekuencës.Procesori që nga krijimi i tij i parë gjithënjë është përsosur dhe vazhdon të përsoset. Ka filluar p.sh. me 25 000 tranzistorë, me frekuencë 0,25 MHz, me magjistrale 4 bitëshe në vitin 1992 e sot prodhohen me 3 100 000 tranzistorë e më shumë, me frekuence 330 MHz, me magjistrale 64 bitëshe. Këtë zhvillim të hovshëm më së miri mund ta përcjellni me ndihmën e tabelës vijuese të procesorëve të Intelit.Simboli.........Numri i tranzistorëve.....Frekuenca MH.....Magjistralja bit.....Viti i prodhimit4004............................25 000..................0,25....................4.......................19728088............................80 000..................4,77....................8.......................197880286.........................130 000................12.......................16.......................198280386DX.....................275 000................33.......................32.......................198980486DX..................1 200 000................50.......................32.......................1991Pentium...................3 100 000..............100........................32......................1992Pentium II.......Më se 3 100 000............. 300........................32......................1998Pentium III......Më se 3 100 000..............400........................32......................1999Pentium IV......Më se 3 100 000..............500........................32......................1999Kapaciteti i procesorit paraqet madhësinë e fjalës procesorike që mund ta përpunojë përnjëheri procesori. Fjala procesorike paraqet numrin e bitëve që mund t'i përpunojë procesori brenda një takti që është faktori tjetër me rëndësi, i cili përcakton fuqinë e procesorit. Procesorët e pare kanë mundur ta përpunojnë në një takt fjalën procesorike prej 8 bitë, prandaj janë 8 bitësh; procesorët e llojit 80286 kanë mundur ta përpunojnë brenda një takti fjalën procesorike prej 16 bitë, prandaj janë 16 bitësh; procesorët e llojit 80386 dhe 80486 kanë mundur ta përpunojnë brenda një takti tjalen procesorike prej 32 bitë, prandaj janë 32 bitësh dhe procesori pentium (80586) mund ta përpunojë në një takt fjalën procesorike prej 64 bitë, prandaj është 64 bitësh.Sa i takon prodhuesit, sot procesorë prodhojnë disa firma me fame botërore siç janë: Intel, AMD, Cyrix dhe IBM.Shpejtësia e procesorit paraqet numrin e instrukcioneve që ai mund ta përpunojë në njësinë e kohës. Njësia ndërkombëtare e shpejtësisë së procesorit është milion instrukcione në sekondë, simboli MIPS ( Milion Instructions Per Second). Sot prodhohen PC që kanë procesorë me shpejtësi të përpunimit të instrukcioneve prej nga disa kilomipsa (kMIPS).Kooprocesorët janë procesorë të posaçëm, të cilët montohen në pllakëzën amë me qëllim të kryerjes së operacioneve të ndryshme matematikore, me ç'rast e çlirojnë procesorin kryesor për veprime tjera. Simbolet e kooprocesorëve bazohen në simbolet e procesorëve kryesorë, kështu që procesorit 8 bitësh, 8086, i korrespondon kooprocesori, 8087; procesorit 16 bitësh 80186 i korrespondon kooprocesori 80187; procesorit 16 bitësh, 80286, i korrespondon kooprocesori 80287; procesorit 32 bitësh, 80386, i korrespondon kooprocesori 80387 dhe procesorit 32 bitësh, 80486, i korrespondon kooprocesori 80487. Pentiumi nuk ka kooprocesor të ndarë, pasi vetë i kryen edhe kalkulimet matematikore.Njësia kontrolluese është një pjesë e pllakzës amë e cila ka për detyrë që t'i kotrollojë punën e veprimet e procesorit. Kjo njësi e njeh çdo program, kujdeset që ai të realizohet dhe pas kryerjes së tij të kujdeset për programet apo komandat tjera deri sa të kryhen të gjitha kërkesat e dërguara. Po ashtu kjo njësi kujdeset edhe për përcjelljen e të dhënave në printer apo ndonjë njësi tjetër periterike.Disk kontrolleri ( Disk Controller) është një kartelë me detyrë që të bëjë kontrollimin e komunikimit të kompjuterit me ngasësit e disketave, diskut dhe CD-ROM-it. Secila njësi e diskut, disketës apo CD-ROM-it e ka kontrollerin e vetë. Sot përdoren shumë lloje të këtyre kontrolluesëve sikurse janë IDE, EISA etj.Kartelat hyrëse/dalëse ( Input/Output - I/O card) mundësojnë lidhjen serike apo paralele të pajisjeve periferike me njësinë qëndrore. Dallojmë kartelat hyrëse për miun, modemin, tastierën, skenerin, monitorin, printerin, ploterin etj.Magjistralja ( Bus) është një farë "kanali" i përbërë prej një tërsie përçuesish nëpër të cilët kalojnë informatat brenda strukturës së procesorit apo nga procesori kah komponentet tjera të kompjuterit. Duke patur parasysh se frekuenca e taktit të procesorëve bashkëkohorë dita ditës zmadhohet, atëherë magjistralja paraqet një fyt të ngusht në punën e kompjuterit, për shkak se të dhënat e përpunuara nuk mund të barten në harmoni me shpejtësinë e përpunimit të tyre në procesor, prandaj nuk shfrytëzohet fuqia e procesorit dhe kompjuteri bëhet i ngadalshëm. Sot ekziston numër i konsiderueshëm i magjistraleve, por çmimi i tyre ende është i lartë. Në shumicën e kompjuterëve personal është ndërtuar magjistralja e quajtur ISA ( Industrial Standard Architecture), të cilën e ka prodhuar IBM për kompjuterët AT(286). Magjistralja EISA ( Enhanced Industrial Standard Architecture), e cila bart dy here më shumë të dhëna se ISA. Magjistralja e të dhënave {Data Bus) është një tërësi e përçuesëve që shërben për bartjen e sinjaleve elektrike të të dhënave. P. sh. kompjuterët 16 bitësh kanë magjistralen prej 16 përçuesëve. Magjistralja e adresave ( Address Bus) është një tërësi e përçuesëve që shërben për bartjen e sinjaleve elektrike, të cilët paraqesin adresa. Magjistralja MCA ( Micro Chanel Architecture) shërben për kompjuterët e gjeneratës 386 dhe të kompjuterëve PS/2. Magjistralja lokale ( Local Bus) është e lidhur drejtëpërsëdrejti në procesor. Ekzitojnë edhe shumë magjistrale si VESA ose VL-Bus, e cila mundëson instalimin e modemit, PCI, e cila ndërtohet në pllakëzat amë të procesorëve Pentium etj. Kapaciteti i të dhënave që mund të transmetohen me këto magjistrale mund të jetë 8, 16, 32 dhe 64 bitëshe. -
7 all right
['o:l'rait] adj., adv. -adj 1. a) në rregull, pranoj, dakord, mirë, si duhet; b) shëndosh e mirë, krejt në rregull, siç duhet things have worked out all right punët kanë shkuar mirë/siç duhet. 2. pa dyshim; it is true all right pa dyshim që është e vërtetë. 3. në gjendje të mirë; we're all right for the rest of our lives jemi të siguruar (me para) deri në fund të jetës./-adj. amer. i rregullt; an all-right guy njeri për së mbari* * *në rregull -
8 as
[æz, ëz] adv., conj.,prep. -adv. (e ndjekur nga as) po aq, aq sa; as tall as you i gjatë po aq sa ti; not so difficult as I expected jo aq e vështirë sa ç'e prisja.-conj. 1. kur; ndërsa; as he was getting off the bus ndërsa po zbriste nga autobuzi. 2. meqë, përderisa, duke qenë se; as he wasn't ready, we left meqë nuk ishte gati, ne ikëm. 3. (në krahasime): twice as large dy here më e madhe; as much as I po aq sa/njëlloj si unë. 4. ndonëse; young as I am ndonëse jam i ri; try as he would sado që përpiqej. 5. siç; leave it as it is lëre siç është. 6. si; dressed as a woman i veshur si grua; do you treat all men as your equals? a i trajton të gjithë njerëzit si të barabartë me veten?● as if, as though sikur, thua se; as if he knew thua se e dinte; as for sa për: as for you, I never want to see you here again sa për ty, nuk dua të të shoh më këtu; as good as dead pothuaj i vdekur; as long as, so long as a) me kusht që; b) sa kohë që; as of që nga, duke filuar nga; as though thua se; as to përsa i përket: as to accepting their demand përsa i takon pranimit të kërkesës së tyre; so as to a) për të, që të: he stood up so as to see better ai u çua për të parë më mirë; b) në atë mënyrë që; as well gjithashtu; as well as përveç, si edhe; as yet ende, deritani.-prep. si; as a statesman si burrë shteti; acknowledge sb. as leader e pranoj dike si/për drejtues* * *si -
9 computer
[këm'pju:të:] n 1. makinë llogaritëse; kompjuter, ordinator. 2. llogaritës, njehsues (person)- Kompjuteri është pajisje elektronike shumë e ndërlikuar që shërben për regjistrimin, transmetimin dhe përpunimin e informatave që mund të manifestohen si llogaritje, udhëheqje të proceseve, përpunim i tekstit, të dhënave të ndryshme si dhe për përdorime më të përgjithëshme. Kompjuteri, marrë në kuptimin e gjerë, përbëhet prej dy komponentëve të quajtura: harduer ( hardware - pjesë fizike e tij) dhe softuer ( software - programet dhe udhëzimet për punë). Me fjalë tjera, softueri është pjesa programore e hardueri pjesa mekanika e kompjuterit.● Hardueri përmban komponentet fizike të kompjuterit siç janë: tastiera ( Keyboard), monitori, shtypësi ( Printer), miu ( Mouse), disku i ngurtë ( Hard Disk), njësia e diskut, disketa ( Floppy Disk), njësia e disketës, CD-ROM-i ( CD ROM), njësia e CD-ROM-it, vizatuesi, modemi, lexuesi ( Scanner), kamera digjitale etj.● Softueri përmbanë programet dhe të dhënat të cilat e udhëzojnë kompjuterin në punën e tij, literatura, dokumentacioni dhe udhëzimet në lidhje me kompjuterin. Hardueri mund të krahasohet me gramafonin e disqet, ndërsa softueri me muzikën e inçizuar në disqe.)Zhvillimi historik i kompjuterit- Njeriu gjithmon ka tentuar të zgjidhë edhe problemet monotone, të vështira dhe të papërshtatshme. Gjatë zgjidhjeve të këtyre problemeve ka hasur në punë të vështira fizike, prandaj, çdo here ka tentuar që të liroj veten nga këta punë duke menduar makina të lloj-llojshme. Një makinë e këtyllë për lehtësimin e llogaritjeve aritmetike është makina e quajtur Abacus për të cilën dihet se është në përdorim prej para 5000 vjetëve. Kjo makinë i ngjanë numratores së sotme të cilën e përdorin nxënësit në klasë të pare dhe njihet si zanafilla e kompjuterëve të sotëm. Prej kohës së zbulimit të Abacusit e deri në shekullin 17 historia e zhvillimit të kompjuterëve nuk posedon të dhëna për ndonjë lëvizje në rrugën e zhvillimit të kompjuterëve.- Gjatë shekullit 17, respektivisht në vitin 1614 matematikani skocez J. Napier zbulon logaritmet dhe në vtin 1622 W. Oughtred ndërton kompjuterin (makinën) logaritmik cirkular për llogaritjen e logaritmeve.- Në vitin 1649 Blaise Pascal ndërton makinën mekanike për kryerjen e operacioneve aritmetike. Makina e Pascalit është e ndërtuar prej disa dhëmbëzorëve të cilët në lëvizje vendohen mekanikisht (me dorë). Ideja e konstruktimit të një makine-kalkulatori (kalkulator quhet makina e cila kryen operacionet aritmetike) ka qenë lehtësimi i punës së të atit të tij i cili ka qenë puntor i tatimeve (mbledhës i tatimeve) dhe ka patur nevojë për shumë llogaritje.- Në vitin 1672 G.W. Laibniz në Pariz projekton kalkulatorin mekanik më të përsosur nga dy të parët i cili me sukse do t'i kryej katër operacionet elementare aritmetike. Kufizimi në realizimin konkret të këtij kalkulatori ka qenë teknologjia e dobët e asaj kohe prandaj ky projekt ka ngelur i pa realizuar. Është interesant të përmendet se Laibnitz ka qenë pioneri i parë në hulumtimin e sistemit binar i cili përdoret në ndërtimin e kompjuterëve të sotëm. Gjatë 150viteve në vazhdim të gjithë tentimet për zhvillimin e kalkulatorëve kanë qenë të inspiruar nga kalkulatori i Laibnitzit.- Në vitin 1822 Anglezi Charles Babbage paraqet projekt të një kalkulatori krejtësisht të ndryshëm i dedikuar për llogaritjen e tabelave për funksione të caktuara. Projekti i këtillë do të finansoheshe nga qeveria Angleze e asaj kohe dhe do të përdoreshe për llogaritjen e tabelave për navigacionin detar. Për shkak të kompleksitetit dhe kushteve financiare e teknologjike ky projekt nuk u krye, në vitin 1842 definitivisht projekti u ndërpre. Makinën e këtillë Babbage e quajti makina diferenciale. Projektin e makinës diferenciale me sukse e realizuan Suedezët në vitin 1854 nën udhëheqen e P. G. Scheutza (duke i zbatuar sqarimet dhe vërejtjet e dhëna nga Babbage në 7000 faqe të shkruara) dhe makina e fituar nën pogon mekanik me sukse i llogariti tabelat (për 80 orë ka logarit 10000 logaritme).- Në vitin 1835 Babbage erdhi në idenë e konstruktimit të një makine programabile me funksionet që i kanë kompjuterët e tanishëm (me njësinë aritmetike-logjike, memorjen, etj.). Makinën e këtillë e quajti makina analitike. Për shkak të krizave finaciare dhe të vështirësive teknologjike kjo makinë ngeli vetëm në fazën e projektimit në letër por dha një inpuls të fuqishëm në zhvillimin e kompjuterëve të mëtutjeshëm.- Koha moderne fillon me përdorimin e energjisë elektrike në makinat për llogaritje. Në vitin 1884 emigranti gjerman në Amerikë Herman Holerith patenton makinën e pare elektrike e cila do të mund të rendit (sortoj) kartelat e shpuara me të dhënat për banorët e Amerikës. Makina e Holerithit në lëvizje vendoheshte me ndihmën e baterive. Qëllimi i kësaj makine ishte renditja e kartelave me të dhënat e banorëve të Amerikës të regjistruar në vitin 1890. Holerithi ishte inzhenier dhe punonte në institutin e statistikës, problem në atë kohë ishte përpunimi statistikor i të dhënave. Kështu regjistrimi statistikor në teren zgjatë disa muaj ndërsa përpunimi zgjate disa vjetë por bile edhe dhjetra vjetë dhe kur të dhënat përpunoheshin rezultatet e fituara ishin të vjetëruara (sepse regjistrimi statistikor zakonisht bëhet çdo 10 vjetë). Qeveria e asaj kohe shpall konkurs për përpunimin automatik të të dhënave me qëllim të përshpejtimit të përpunimit. Holerithi pasi punonte në institutin ku bëheshte përpunimi i të dhënave të këtylla, e njihte problemin dhe për këtë qëllim patentoi makinën e tij. Kështu me ndihmën e 56 makinave të Holerithit u aritë që të dhënat statistikore për popullsinë e Amerikës të përpunohen vetëm për gjashtë javë (në atë regjistrim Amerika doli me 62 622 250 banorë).- Pas këtij suksesi Holerithi themeloi kompaninë për prodhimin dhe huazimin e këtyre makinave (makina quheshe Tabulating Machine) me emrin Tabulating Machine Company e cila në vitin 1924 u bashkua me disa kompani të tjera dhe ndëroi emrin në IBM (International Business Machines), e njohur edhe sot.- Në vitin 1936 gjermani K. Zuse në Berlin arrinë të konstruktoj kalkulatorin programabil i cili do të mund të zgjidhë barazimet lineare. Zuse ariti të konstruktoj makinën e pare e cila shfrytëzonte sistemin binar, këtë makinë e konstriktoi në katër modele të njëpasnjëshëm Z1, Z2, Z3 dhe Z4, por modeli Z4 ngeli vetëm si ide interesante.- Me fillimin e luftës së dytë botërore interesimi për makina llogaritëse (kompjuterë) u zvoglua dhe gjithnjë mendohej në përmirësimin e armatimit. Mirëpo për prodhimin e armëve të reja artilerike nevoitej një hulumtin më i thellë dhe llogaritje të vështira, për hulumtime dhe llogaritje të thella nevoiteshe kohë e cila mungonte. Në vitin 1942 Fakulteti Moore School of Electrical Engineering nga Universiteti i Pensilvanisë bashkë me institutin Ballistic Research Laboratory nga armata Amerikane filloi hulumtimet për një makinë-kompjuter i cili do t'u lehtësonte punën puntorëve në industrinë ushtarake për prodhimin e armatimit artilerik respektivisht do të llogaritë tabelat balistike. Projekti deri në 1943 ishte në fshehtësi. Në vitin 1943 filloi ndërtimin nën udhëheqjen e udhëheqësve të projektit John W. Mauchly dhe J. Presper Eckert. Kompjuteri i menduar u quajt ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) dhe në përdorim u lëshua më 15 Shkurt 1946. Kompjuteri ENIAC meret si kompjuteri i parë i formës dhe me funksionet e kompjuterëve të sotëm. Me konstruktimin e ENIAC-ut fillon edhe gjenerata e parë e zhvillimit të kompjuterëve. Vlenë të përmendet se idenë për ndërtimin e kompjuterit të këtillë (në vitin 1930) e dha matematicienti John V. Atanasoff i cili në atë kohë punonte me kompjuterët analog për zgjidhjen e barazimeve lineare në lëminë e kërkimeve operacionale si dhe matematikani i shekullit 20 John von Neuman i cili ariti që teoretikisht ta përpunojë idenë dhe të bëjë sistematizimin e idesë.- Kompjuteri ENIAC përmbante afër 18000 llëmba elektronike, peshonte afër 30 tonë, zënte sipërfaqe prej 150 m2.- Kompjuterët e prodhuar prej vitit 1946 deri 1953 (kompjuterët EDVAC, ILLIAC, MANIAC etj.), njihen si gjenerata e parë dhe karakterizohen me llëmbat elektronike.- Me zbulimin e tranzistorit fillon gjenerata e dytë, kjo gjenerat zgjat prej vitit 1953 deri 1964. Tek kompjuterët e gjeneratës së dytë fillon zbatimi i gjuhëve të larta programore (Fortran-i paraqitet në vitin 1957, Algol në vitin 1961, etj.)- Gjenerata e tretë e kompjuterëve fillon në vitin 1964 dhe vazhdon deri në vitin 1971, kompjuterat e konstruktuar në këtë periudhë karakterisohen me qarqet e integruara-çipat.- Gjenerata e katër e kompjuterëve fillon në vitin 1971, kompjuterët e kësaj gjenerate karakterizohen me qarqet integrale të dendësisë së madhe LSI dhe VLSI (V-very). Gjenerata e katër e kompjuterëve ende është e hapur, PC kompjuterët e sotëm i takojnë gjeneratës së katër.- Për dallim nga katër gjeneratat e para kompjuterët e të cilave bëjnë përpunimin e të dhënave, kompjuterët e gjeneratës pestë e cila fillon në vitin 1981 bëjnë përpunimin e njohurive. Në këtë gjeneratë bien makinat e quajtura Robot.- Kompjuterët e gjeneratës së gjashtë (njëherit gjenerata e fundit e kompjuterëve) e cila fillon në vitin 1986 merren me përpunimin e inteligjencës. Kompjuterët e kësaj gjenerate quhen Neurocomputers (Kompjuterët neural, Kompjuterët biologjik) të cilët në punën e tyre tentojnë të imitojnë trurin dhe sistemin nervorë të njeriut. Këta kompjuterë në fillim të jetës mësojnë (me metoda speciale eksperimentale) dhe pastaj janë në gjendje të veprojnë pa prezencën dhe ndikimin e njeriut.PJESA PROGRAMORE E KOMPJUTERIT-SOFTUERISistemi operativ- Programet, asemblerët dhe kompajlerët ekzekutohen në kompjuter, në praninë e një mjedisi të caktuar programues. Këtë mjedis programues e përcakton sistemi operativ. Sistemi operativ është një grumbull i programeve i cili manipulon me resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik (harduerit), siç janë memoria qëndrore, njësitë hyrëse-dalëse, etj. Pra sistemi operativ e komandon (manipulon) me hardverin e sistemit kompjuterik. Programi, në mënyrë implicite apo eksplicite, vetëm përmes direktivave të sistemit operativ mund t'i shfrytëzojë resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik. Pra programi e urdhëron apo kërkon nga sistemi operativ shfrytëzimin e resurseve kompjuterike.- Nga kjo që u tha më sipër shihet se programet të cilat i shkruajmë (programeve aplikative) në gjuhët larta programuese, nuk e komandojnë harduerin, por i dërgojnë komanda sistemit operativ, i cili më pastaj manipulon me harduer për të arritur te rezultatet e dëshiruara. Kjo do të thotë se sistemi operativ është një lloj ndërmjetësuesi (interfejs) në mes të programeve aplikative dhe harduerit kompjuterik.- Roli kryesor i sistemit operativ është të shërbej si ndërmjetësues në mes të shfrytëzuesit dhe hardverit kompjuterik, dhe në mes të programeve aplikative dhe hardverit kompjuterik.- Ekzistojnë sisteme të ndryshme operative, mirëpo më të njohurat në PC janë MS-DOS dhe MS WINDOWS 95.- MS-DOS ( MicroSoft Disk Operating System), që do të thotë sistemi operativ i diskut i majkrosoftit. Nga këndi i vështrimit të programerit MS-DOS është sistem operativ hierarkial, që përmbanë tri nivele (shtresa), të cilat e ndajnë shfrytëzuesin dhe programet aplikative prej hardverit kompjuterik. Këto shtresa janë BIOS ( Basic Input-Output System që do të thotë sistemi themelor për hyrje-dalje), kerneli i DOS-it, dhe interpretuesi i komandave. Shtresa më e ulët është BIOS-i. BIOS-i kryesisht manipulon me këto njësi hardverike:● Konzolla (tastatiera dhe ekrani);● Printed i përgjithshëm;● Portet serike;● Orën e taktit të kompjuterit;● Diskun startues.- Kerneli i DOS-it, përveq tjerash, ofron shërbimet për:● Manipulimin e folderëve dhe fajllave;● Manipulimin e memories qëndrore;● Kohën dhe datën;● Menagjmentin e programeve aplikative.- Interpretuesi i komandave ka për detyrë që të ekzekutojë komandat të cilat ia jep shfrytëzuesi, duke kyçur edhe leximin dhe ekzekutimin e programeve aplikative.- Edhe pse Windows është paraqitur në mes të viteve 1980, nuk pati ndonjë sukses të madh në treg. Mirëpo me lansimin e verzionit Windows 3.0 më 1990, e sidomos me Windows 3.1 një vit më vonë e gjithë kjo ndryshoi, dhe tani Windows është produkt softverik i dyti më i shituri i të gjitha kohrave, pas MS DOS-it (e sidomos me lajmërimin e Windows 95/98).Windows punon se bashku me DOS-in por sillet si sistem operativ në vehte. Duke i shtuar nivel softverik mbi DOS, Windows-i i shton zgjerime grafike DOS-it.- Popullariteti i Windows-it i ka shtyer shumë programerë dhe shtëpi softverike botuese që të zhvillojnë aplikacione të cilat janë vetëm për Windows. Të gjitha këto aplikacione kanë një pamje të përgjithshme të ngjashme. Nëse dini të drejtoni një strukturë të menysë në një aplikacion të Windows-it atëherë dini të bëni të njejtën gjë edhe në aplikacionet tjera.- Përparësitë kryesore të Windows-it janë:● Platformë multitasking, në të cilën shumë aplikacione mund të ekzekutohen në të njejtën kohë.● Pamje gjenerale e ngjashme e të gjitha aplikacioneve të shkruara për Windows.● Mjedis grafik, i cili manipulohet me ndihmën e miut (apo tastierës).● Mundësia e shkëmbimit të informatave - duke përfshirë fotografi, dokumente, etj. ndërmjet aplikacioneve të ndryshme.● Një numër të veglave ndihmëse, duke përfshirë editor të tekstit, program per vizatim, kalkulator, program komunikues për modem, etj. computer dating [këm'pju:të:deiting] n. takim (dy personash) me ndihmën e sistemit informatik telefonik computerese [këmpju:të'ri:z] n. gj.fol. zhargon i / gjuhë e informatikës● computer game [këm'pju:të:geim] n. lojë elektronike, lojë me kompjuter● computer aided design, computer assisted design [këm'pju:të: eidid di'zain/ ë'sistid] n. vizatim teknik me kompjuter● computerist [këm'pju:tërist] n. amer. informatikan● computerization [këmpju:tërai'zeishën] n 1. trajtim elektronik, kompjuterizim; automatizim. 2. hedhje (të dhënash etj) në kompjuter● computerize [këm'pju:tëraiz] vt 1. informatizoj, kompjuterizoj; përpunoj në kompjuter. 2. hedh në kompjuter● computer language [këm'pju:'længwixh] n. gjuhë programimi● computer literate [këm'pju:'litërit] adj. që ka njohuri në informatikë, që njeh kompjuterin● computer operator [këm'pju:'opëreitë:(r)] n. kompjuterist, person që punon në/me kompjuter● computer programmer [këm'pju:'prëugræmë:(r)] n. kmp. programist● computer science [këm'pju:'saiëns]n. informatikë● computer studies [këm'pju:'stadis] n. informatikë* * *kompjuter -
10 worth
[wë:th] adj.,n. -adj 1. i vlefshëm; me vlerë; the car is worth \$3000 makina vlen 3000 dollarë; what/how much is it worth? sa vlen? 2. që e vlen, që e meriton; Albania is a country worth visiting Shqipëria është një vend që e vlen ta vizitosh; it's worth reading ia vlen ta lexosh; it is not worth while/the trouble/it nuk ia vlen mundimi. 3. që kap, që ka, që i arrin pasuria; the old man is worth millions plaku t'i ka disa milionë.● for all one is worth me të gjitha forcat, me sa i mban takati. -n 1. vlerë; a book/a man of great worth libër/ njeri me vlera. 2. sasi; 10 dollars worth, please më jep/më pesho 10 dollarë, të lutem (benzinë, fruta etj).● worthlessness ['wë:thlisnis] n. mungesë vlere; kotësi; mungesë vlerash (te personi)● worthwhile ['wë:thwail] adj. që e vlen; që e meriton● worthy ['wë:dhi] adj.,n. -adj 1. i denjë; i merituar; worthy of praise që meriton të lavdërohet; worthy of respect i denjë për respekt. 2. i lavdërueshëm./-n. njeri me vlera; njeri i admirueshëm* * *i vlefshëm -
11 alphabet
['ælfëbit] n. alfabet- Alfabeti i gjuhës angleze ka 26 shkronja, kurse gjuha ka 44 tinguj. Prandaj egziston shpërthuje e madhe mes të shkruarit dhe të shqiptuarit. Shumë zëra shkruhen me më shumë shkronja apo të njejtat shkronja shqiptohen ndryshe. Këto dy terme nuk duhet përzier. Shkronjat shkruhen ndërsa tingujt shqiptohen.- Gjuha shqipe është gjuhë fonetike - tingulli shkruhet ashtu si shqiptohet. Çdo tingull prezentohet me një shkronjë dhe çdo tingull shprehet gjithmonë me të njëjtën shkronjë.- Gjuha angleze nuk është si gjuha shqipe-fjala ndryshe shqiptohet dhe ndryshe shkruhet.- Rregulla për shqiptim, megjithatë, egzistojnë por janë aq të koklavitura saqë s'e vlenë barra qiranë të mësohen. Mbetet edhe metoda tjetër (e përqafuar në përgjithësi): Për çdo fjalë të mësohet edhe shqiptimi njëkohësisht. Kjo metodë niset nga zërat, e jo nga mënyra se si shkruhen këto.- Theksi është një nga pjesët më të rëndësishme të gjuhës së folur për të mos thënë më e rëndësishmja. Në rast se e lëvizim theksin nga një vend i fjalës në një tjetër,mund të ndryshoj kuptimi i saj. (si në shqip- ba ri dhe bari).- Në të njëjtën mënyrë edhe theksimi apo mëshimi i zërit në zanoren ku bie theksi është kryesorë për anglishten e folur.Kujdesi më i madh për fillim është që të kontrollohemi nëse e kemi në vendin e duhur theksin në fjalën që mësojmë. Mos u nxitoni me shpejtësi në fillim, sepse një shtrembërim i lehtë i një fjale të mësuar keq në fillim, sjell pasoja që ndreqen me shumë vështirësi.Ja alfabeti sipas rendit të shkronjave:A (ei)B (bi:)C (si:)D (di:)E (i:)F (ef)G (xhi:)H (eixh)I (ai)J (xhei)K (kei)L (el)M (em)N (en)O (ou)P (pi:)Q (kju:)R (a:)S (es)T (ti:)U (ju:)V (vi:)W (dablju:)X (eks)Y (wai:) Z (zed)* Për të arritur të fitosh një shqiptim të mirë, kërkohet kohë dhe ushtrim. Shpeshherë edhe ai që flet mirë, e shqipton ndonjë fjalë në një mënyrë që nuk kuptuhet shpejt nga ai që e dëgjon.Në këtë rast bashkëbiseduesi kërkon me mirësjellje që fjala të përsëritet duke i thënë shkronjat që përbëjnë fjalën njëra pas tjetrës, dhe në këtë mënyrë e dëgjon ashtu siç shkruhet.Është pak a shumë ajo që bëjmë kur duam që të merret vesh mirë nëpërmjet telefonit emri i një personi ose i një qyteti.* Zakonisht pyetja në këto raste është: How do you spell it ? - që don të thotë -Si e shkruani.Pra, është e nevojshme të dimë se si shqiptohen secili emër veç e veç i shkronjave të alfabetit anglez,që janë 26.- Asnjëherë nuk do të ishte e tepërt të përsëritej se për të pasur një shqiptim të mirë, është thelbësore të dëgjoni me vëmendje dhe të imitoni me kujdes.- Elementet themelore që përcaktojnë shqiptimin e një gjuhe janë tre: intenziteti (domethënë mënyra në të cilën disa rrokje theksohen e disa jo); toni (ose mënyra në të cilën zëri ngrihet më shumë mbi një zanore se sa në një zanore tjetër); dhe së fundi vetë tingujt (ose më mirë,mënyra se si përfitohen ata nga organet e zërit.Çdonjëri nga këta tre elemente është i rëndësishëm: secili prej tyre i marrëveç e veç, nuk është i mjaftueshëm për të arritur një shqiptim të mirë.- Rrokjet e fjalëve angleze ndryshojnë në mënyrë të dukshme në varësi të theksit tonik.Një rrokje e theksuar,shqiptohet me forcë më të madhe se të tjerat..Mos u druani nëse e teproni për të vënë në dukje rrokjen e theksuar. Ajo që ka rëndësi është të dihet se ku bije theksi në fjalë të ndryshme.- Për të lehtësuar punën, përpara çdo rrokjeje të theksuar, vendoset shenja (,) P.sh.fjalën cigarette, do ta gjejmë të shkurtuar kështu: (sig?,ret)- Përveç theksit tonik, d.m.th. theksit në trupin e një fjale, ka edhe një mëshim më të madh që një fjalë merr në fjali. Zakonisht janë emrat, mbiemrat dhe foljet ata që theksohen me mëshim më të madh.Kjo duhet të kijet kujdes, se është thelbësore për një shqiptim më të mire.- Vetëm në sajë të një ushtrimi dhe praktike të gjatë bashkëbisedimi, mund të mësohet toni i drejtë, që në anglishten e folur ka një rëndësi të madhe. Nëpërgjithësi, mund të vihet re, se zëri ulet duke shkuar drejt fundit të fjalisë, veçanarisht kur është fjala për një pohim. Por, pa pritur mund të bëhet i mprehtë, mbi të gjitha në fund të një fjalie pyetëse.- Në fillim të ligjeratës, zëri mund të jetë i mprehtë ose i rëndë.- Një rrokje e theksuar, mund të jetë me ton më të rëndë ose më të mprehtë se sa ato që e paraprijnë ose që e ndjekin.- Për të bërë të mundur leximin korrekt përdoret alfabeti fonetik në transkriptim të fjalës. Transkriptimi e përdor alfabetin fonetik të përpiluar nga Shoqata Ndërkombëtare Fonetike që është paraqitur me 44 simbole.Secila shenjë e këtij alfabeti përfaqëson një tingull dhe vetëm një tigull.Për gjuhën angleze një sistem veçanarisht i vlefshëm, pasi shkrimi i saj shumë shpesh është krejt ndryshe nga shqiptimi.- Më poshtë, në kllapa katrore paraqiten shkronjat e alfabetit fonetik.Lista përfshin shembuj të fjalëve që përmbajnë tingullin përkatës, në fillim, në mes dhe në fund të fjalës. Përveç kësaj jepen shembuj për të treguar mënyrat e ndryshme për të paraqitur të njëjtin tingull në fjalë të ndryshme.- Siç kemi thënë, shenja [ , ] përpara një rrokje tregon se kjo është e theksuar.Shenja [ : ] pas një zanoreje, tregon se është puna për një zanore të zgjatur;shënja [ : ] tregon se shkronja "r" fundore, zakonisht e shurdhët, shqiptohet kur ndiqet nga një fjalë që fillon me zanore.- Në gjuhën angleze egzistojnë 12 zanore.Dy pikat ( :) të shënuara pas zanores tregojnë se zanorja shqiptohet e zgjatur.i: - /i/- e gjatë - ea st [i:st], fee l [fi:l], he [hi:], three [thri:], sea t [si:t], the se [ði:z].i - /i/- e shkurtë - sit [sit], in [in], is [iz], city [,siti], this [ðis].e - /e/- e hapur - set [set], any [,eni:], end [end], yes [jes], head [hed], letter [,letë:].æ - në mes tingujve /a-e / - sat [sæt], match [mæç], hat [hæt], hand [hænd].a: - /a/- e gjatë - ask [a : sk], father [,fa:ðë:], car [ka:], March [ma: ç], after [,a:ftë(r)].a - /a/- e shkurtë - much [maç, us [as], come [kam], son [san], mother [,maðë:].o - në mes tingujve /a-o / - on [on], off [of], dog [dog], pot [pot], gone [gon].o: - /o/- e gjatë - all [o:l], saw [so:] , more [mo:], four [fo:], thought [tho:t], caught [ko:t].u: - /u/- e gjatë - do [du:], you [ju:], food [fu:d], group [gru:p].u - /u/- e shkurtë - good [gud], foot [fut], book [buk], put [put].3: ose c: - /ë/- e gjatë - turn [t3:n], word [w3:d], early [,ë:li], her [hë:], bird [bë:d], church [çë:ç].ë - /ë/- e shkurtë- a [ë], about [ë,baut], the [ðë], father [,fa:ðë:], away [ë,wei], collect [kë,lekt].- Diftonjgjet paraqesin grup prej dy zanoresh që shqiptohen si një rrokje e vetme..Zanorja e parë, si bartëse e rrokjes, shqiptohet zëshëm dhe qartë,kurse e dyta pazëshëm dhe pjesërisht.Në gjuhën angleze egzistijnë 8 diftonjgje:ei take [teik], wait [weit], April [,eipril], they [ðei], play [plei], name [neim].ai I [ai], my [mai], mine [main], light [lait], five [faiv].oi oil [oil], boy [boi], noise [noiz].ëu no [nëu], open [,ëupën], over [,ëuvë:], go [gëu], window [windëu],au our [auë], now [nau], house [haus].ië ear [ië:], here [hië:], hear [hië(r)], beer [bië:], beard [biëd], deer [dië(r)].eë air [eë], hair [heë:], there [ðeë:], their [ðeë:], where [weë(r)].uë poor [puë:], sure [shuë:], tour [tuë(r)], endure [in,djuë(r)].- Shumica e bashkëtingëlloreve në gjuhën angleze shqiptohen njësoj ose përafërsisht si ato në gjuhenshqipe me perjashtim te dy bashketinglloreve:/ ng / dhe / w / te cilat nuk egzistojne ne gjuhen shqipe.b, d, g, f, h, j, k, l, m, n, p, r, s, t, v, z,±- /c/ ; (r) - /xh/ ; ? - /sh/ ; ¥ - /zh/ ; ? - /th/ ; ð- / dh / ; ng-/ng/ si një tingull;w - fillon si / u / dhe menjiherë kalon në shqiptimin e zanores së pastajme. -
12 DOS
[dos] shkurtim për d isk o perating s ystem sistem operativ i diskut apo shkurt DOS (një lloj sistemi operativ për kompjuter)SISTEMI OPERATIV I DISKUT - MS-DOS- Softueri përbëhet nga programet e ndryshme kompjutrike, të cilat përbëhen nga një mori udhëzimesh të cilat në mënyren e vet i diktojnë kompjutrit se çka duhet dhe si duhet vepruar në situata të caktuara. Urdhërat kompjutrit i jepen nepërmjet të tastierës apo miut. Programi i cili i nevoitet kompjutrit për të komunikuar me shfrytëzuesin në njërën anë dhe harduerit e programeve aplikative në anën tjetër e që është i arkivuar në disk, quhet sistem operativ i diskut apo shkurt DOS ( Disk Operating System). DOS-i, siç thamë, ndodhet i arkivuar në diskun e ngurtë dhe me rastin e çdo ndezjeje të kompjutrit ai lexohet në kujtesën oparative. Pa leximin e DOS-it (apo të ndonjë sistemi tjetër operativ) kompjutri nuk funksionon fare.DOS-i është një sistem operativ për IBM PC dhe PC të tjera kompatibile me të. DOS-i emërtohet me parashtesa të ndryshme: MS DOS ( MicroSoft Disk Operating System), PC DOS ( Personal Computer Disk Operating System) dhe DR DOS ( Digital Research Disk Operating System). Kryesisht, nuk ka dallime të mëdha ndërmjet këtyre programeve.Natyrisht, ekziston një numër i madh i programeve operative siç janë: CP/M (program i dikurshëm për procesorët tetë bitësh 8080, Z80 etj.; pastaj programi operativ UNIX, WINDOWS. -
13 worthily
['wë:dhili] adv. denjësisht, siç duhet, siç i ka hije -
14 after
● three days after tri ditë më vonë● what comes after? çfarë vjen prapa?- prep 1. (kohë, vend) pas, mbas, prapa;● the day after tomorrow pasnesër● after the verb prapa foljes2. megjithë, pavarësisht nga;● after all megjithatë; në fund të fundit● after all my care, It was broken megjithë kujdesin tim, u thye3. për; day after day ditë për ditë4. sipas, në modelin e, në stilin e;● a painting after Rembrandt një pikturë në stilin e Rembrandit● a man after your heart një burrë siç ta do zemra5. për, në lidhje me; inquire after sb pyes për dikë6. kërkoj, jam në kërkim të;● be/get after sb jam në ndjekje/në kërkim të dikujt● what are you after? a) çfarë do? b) çfarë ke ndër mend?- conj. pasi, mbasi; I arrived after he had left unë mbërrita pasi ai kishte ikur- adj. i mëvonshëm; pasardhës; in after life më vonë; in after years /days në vitet/ditët që vijnë* * *pas; mbas; pasi -
15 agreed
[ë'grhd] adj 1. i një mendjeje, dakord; we are agreed jemi të një mendjeje. 2. i rënë dakord, i miratuar; as agreed siç u morëm vesh* * *rash dakort -
16 all
[o:l] adj., pron.,n.,adv. -adj 1. i gjithë, i tërë; all my life gjithë jetën ; why me, of all people pse pikërisht mua? 2. çdo, çfarëdo; gjithë; beyond all doubt jashtë çdo dyshimi; All Saints' Day fet. Dita e të Gjithë Shenjtorëve. 3. vetëm, veçse; all words and no thought veç fjalë e aspak mendim./-pron. gjithçka, gjithkush; çdo gjë, të gjithë; all of us të gjithë ne; all that glitters is not gold s'është flori gjithçka që ndrit; it's all the go [its o:l dhë gou] është në modë; është bërë modë-n. gjithçka; above all mbi të gjitha; after all në fund të fundit; all at once befas, papritur, sakaq; all in all në tërësi; at all a) sadopak; b) fare: I don't know at all nuk e di fare; not at all aspak, fare; s'ka gjë!, të lutem! all is well gjithçka në rregull; for all (that) ndonëse, megjithëse; for all I know me sa di unë; in all gjithësej; once (and) for all njëherë e përgjithmonë.- adv. tërësisht, plotësisht; all alone a) krejt vetëm; b) vetë, krejt, vetë; all along gjithë kohës; all but pothuaj; he was all but dead from fatigue ishte si (gati) i vdekur nga lodhja; all clear gjithçka në rregull, s'ka më rrezik; all for plotësisht dakord, i etur; all in a) i këputur; b) të gjitha të përfshira (në çmim); c) pakufizim; all one to (me) është njësoj (për mua), s'ka rëndësi; all that fort, edhe aq; all over kudo; all right a) në rregull, pranoj, dakord; b) shëndosh e mirë, krejt në rregull, siç duhet; all the better sa më mirë; all up (with) në mbarim; it is all up with him i ka ardhur fundi; go all out i bëj të gjitha, s'kursehem; all clear [o:l klië:] n 1. usht. mbarim i alarmit, alarmi mbaroi!. 2. gjithçka në rregull.* * *të gjithë -
17 angle
angle I ['ængel] n., v. -n 1. mat. kënd. 2. këndvështrim, pikëpamje /-vt 1. paraqes, përpunoj, orientoj; angle the news i jap lajmet siç më intereson. 2. i rregulloj këndin/ pjerrësinë (llampës)* * *kënd -
18 apparently
[ë'pærëntli] adv. në dukje; me sa duket; this is apparently the case me sa duket kështu është puna* * *siç duket -
19 apple
['æpël] n. mollë● apple of one's eye ['æpël ëv uans ai] dritë e syrit● apple of discord ['æpël ëv 'disko:d] mollë sherri● apple pie ['æpël pai] n. byrek me mollë● as American as apple pie [æz ë'merikën æz 'æpël pai] tipik amerikan● in apple pie order [in 'æpël pai 'o:dë:(r)] në mënyrë të përkryer, tamam siç duhet* * *mollë -
20 belief
Страницы
См. также в других словарях:
SIC — Saltar a navegación, búsqueda Para el club de rugby de Buenos Aires (Argentina), véase San Isidro Club. Sociedade Independente de Comunicação Nombre público SIC Eslogan Estamos juntos! ( Estamos juntos! ) Propietario Impresa País … Wikipedia Español
Sic — is a Latin word meaning thus , so , as such , or just as that . In writing, it is placed within square brackets and usually italicized [ sic ] to indicate that an incorrect or unusual spelling, phrase, punctuation, and/or other preceding quoted… … Wikipedia
Sic — est un mot latin signifiant « ainsi ». Sommaire 1 Usage 2 Citations latines 3 Autres sens 4 Annexes … Wikipédia en Français
SIC — ist: das lateinische Wort sic, gebräuchlich zur Kennzeichnung ungewöhnlicher Textstellen und steht für: sic! (Zeitschrift), eine schweizerische Fachzeitschrift für Immaterialgüter , Informations und Wettbewerbsrecht Sic steht für: Sic (Band),… … Deutsch Wikipedia
sic — [ sik ] adv. • 1771; mot lat. « ainsi » ♦ Se met entre parenthèses à la suite d une expression ou d une phrase citée pour souligner qu on cite textuellement, si étranges que paraissent les termes. ⊗ HOM. Sikh. ● sic adverbe (latin sic, ainsi)… … Encyclopédie Universelle
Sic et Non — an early scholastic text whose title translates from Latin as Yes and No, was written by Peter Abelard. In the work, Abélard juxtaposes apparently contradictory quotations from the Church Fathers on many of the traditional topics of Christian th … Wikipedia
sic — (izg. sȋk) uzv. DEFINICIJA znak kojim se upozorava na kakvu grešku u tekstu ili na kakav važan podatak; »tako (stoji u originalu)« SINTAGMA sic erat in fatis (izg. sic ȅrat ȉn fȃtis) tako je bilo suđeno; sic itur ad astra (izg. sic ȋtur ȁd ȁstra) … Hrvatski jezični portal
SIC — is a Latin word that means thus or, in writing, it was thus in the source material .Sic may also refer to: * Sic, Cluj, a commune in Romania * SiC, Silicon carbide, a semiconducting material, also used to make metalworking tools from * SIC, the… … Wikipedia
SIC (Portugal) — Création 6 octobre 1992 Langue Portugais Pays … Wikipédia en Français
Sic transit gloria mundi — is a Latin phrase that means Thus passes the glory of the world . It has been interpreted as Worldly things are fleeting. TraditionallyFact|date=July 2008, Papal coronations are thrice interrupted by a monk (some saywho? barefoot) holding a pole… … Wikipedia
Sic transit gloria mundi — Sic transit gloria mundi лат. Так проходит мирская слава. Выражение представляет собой незначительную переделку текста из книги немецкого философа мистика Фомы Кемпийского (XV в.) «О подражании Христу» (I, 3, 6): «О как скоро проходит… … Википедия
