षडभिज्ञात

m. possessed of the six Abhijñās, a Buddha L. ;

mfn. possessed of the six Abhijñās Divyâ̱v.

in comp. for shash

अद्वय a. [नास्ति द्वयं यस्य]

1 Not two.

-2 Without a second, unique; sole; अद्वयं ब्रह्म Ved. Sūtra.

-यः [अद्वयं विज्ञानाभेदः पदार्थानाम् अस्त्यस्य वादकत्वेन अस्त्यर्थे अच्] N. of Buddha

-यम् [न. त.] Non-duality, unity, identity; especially of Brahman and the universe, or of spirit and matter; the highest truth.

-Comp. -आनन्दः = अद्वैतानन्दः q. v.

-वादिन् (= अद्वैत˚) one who propounds the identity of spirit and matter or of Brahman +and the universe (सर्वमेव वस्तु चित्स्वरूपं नान्यदतो द्वितीयमस्ति इति यः प्रतिपादयति) 2. Buddha; Jina; षडभिज्ञो दशबलो$द्वयवादी विनायकः Ak.

षष् num. a. (used in pl., nom. षट्; gen. षण्णाम्) Six; तेषां त्ववयवान् सूक्ष्मान् षण्णामप्यमितौजसाम् Ms.1.16;8.43.

-Comp. -अंशः (ष़डंशः) a sixth part.

-अक्षीणः (षडक्षीणः) a fish.

-अङ्गम् (ष़डङ्गम्) 1 (a) six parts of the body taken collectively: जङ्घे बाहू शिरो मध्यं षडङ्गमिदमुच्यते । (b) The other six parts of the body are 'हृदयशिरःशिखा- नेत्रकवचास्त्राणि' as in Māl.5.2 (नित्यं न्यस्तषडङगचक्रनिहितं हृत्पद्यमध्योदितम्); cf. com. on the verse.

-2 the six works auxiliary to the Veda; शिक्षा कल्पो व्याकरणं निरुक्तं छन्दसां चितिः । ज्योतिषामयनं चैव षडङ्गो वेद उच्यते ॥ see वेदाङ्ग also. ˚विद् knowing the six वेदाङ्गs; Ms.3.145.

-3 six auspicious things, i. e. the six things obtained from a cow; गोमूत्रं गोमयं क्षीरं सर्पिर्दधि च रोचना । षडङ्गमेतन्माङ्गल्यं पठितं सर्वदा गवाम् ॥

-3 any set of six articles.

˚जत् m. N. of Viṣṇu.

-अङ्घ्रिः (षडङ्घ्रिः) a bee; किमिह बहु षडङ्घ्रे गायसि त्वम् Bhāg.1.47.14.; Śi.1.4.

-अधिक a. (

-षडधिक) exceeded by six; षडधिकदशनाडीचक्रमध्यस्थितात्मा Māl.5.1.

-अभिज्ञः (षडभिज्ञः) a Buddhist deified saint.

-अशीत (षडशीत) eighty-sixth.

-अशीतिः f.

(-ष़डशीतिः) 1 eighty-six.

-2 N. of the four passages of the sun from one zodiacal sign to the other; L. D. B.

-अष्टकम् (in astr.) a particular Yoga.

-अहः (ष़डहः) a period of six days.

-आननः, -वक्त्रः, -वदनः, (षडाननः, षड्वक्त्रः, षड्वदनः) epithets of Kārtikeya; षडाननापीतपयोधरासु नेता चमूनामिव कृत्तिकासु R.14.22.

-आम्नायः (षडाम्नायः) the six-fold Tantra.

-ऊर्मिः the six waves of existence.

-ऊषणम् (ष़डूषणम्) six spices taken collectively; पञ्चकोलं समरिचं षडूषणमुदाहृतम्.

-ऋतुः m. pl. the six seasons (i. e. वसन्त, ग्रीष्म, वर्षा, शरद्, हेमन्त and शिशिर).

-कर्ण a. (

-षट्कर्ण) heard by six ears; i. e. by a third person other than the speaker and the person spoken to; told to more than one listener (as a counsel, secret &c.); षट्कर्णो भिद्यते मन्त्रः Pt.1.99. (

-र्णः) a kind of lute.

-कर्मन् n.

(षट्कर्मन्) 1 the six acts or duties enjoined on a Brāhmaṇa; they are अध्यापनमध्ययनं यजनं याजनं तथा । दानं प्रतिग्रहश्चैव षट्कर्माण्यग्र- जन्मनः ॥ Ms.1.75.

-2 the six acts allowable to a Brāhmaṇa for his subsistence:- उच्छं प्रतिग्रहो भिक्षा वाणिज्यं पशुपालनम् । कृषिकर्म तथा चेति षट्कर्माण्यग्रजन्मनः ॥.

-3 the six acts that may be performed by means of magic:- शान्ति, वशीकरण, स्तम्भन, विद्वेष, उच्चाटन and मरण.

-4 the six acts belonging to the practice of Yoga:- धौतिर्वस्ती तथा नेती नौलिकी (नौलिकः) त्राटकस्तथा । कपालभाती चैतानि षट्कर्माणि समाचरेत् ॥ (-m.)

1 a Brāhmaṇa skilled in the above six acts.

-2 one well-versed in the Tantra magical rites.

-कोण a. (

-षट्कोण) hexangular.

(-णम्) 1 a hexagon.

-2 the thunderbolt of Indra.

-3 a diamond.

-गया the sixfold gayā; गयागजो गयादित्यो गायत्री च गदाधरः । गया गयासुरश्चैव षड्गया मुक्तिदायकाः ॥

-गवम् (षड्गवम् 1 a team or yoke of six oxen.

-2 a yoke of six (sometimes after the names of other animals); i. e. हस्ति˚, अश्व˚ 'six elephants, horses &c.'.

-गवीय a. drawn by six oxen; न यद्वहेच्छकटं षड्गवीयम् Mb.8.76.17.

-गुण a.

(-षड्गुण) 1 sixfold.

-2 having six attributes.

(-णम्) 1 an assem- blage of six qualities.

-2 the six expedients to be used by a king in foreign politics; see under गुण (21); cf. षाड्गुण्य also.

-ग्रन्थः a kind of Karañja tree.

-ग्रन्थि n. (

-षड्ग्रन्थि) the root of long pepper.

-ग्रन्थिका (षड्- ग्रन्थिका) zedoary (शठी).

-चक्रम्, (षट्चक्रम्) the six my- stical circles of the body, i. e. मूलाधार, स्वाधिष्ठान, मणिपूर, अनाहत, विशुद्ध and आज्ञाख्य.

-चत्वारिंशत् (षट्चत्वारिंशत्) forty-six.

-चरणः (षट्चरणः) -1 a bee.

-2 a locust.

-3 a louse.

-जः, (ष़ड्जः) the fourth (or first according to some) of the seven primary notes of the Indian gamut; so called because it is derived from the six organs: नासां कण्ठमुरस्तालु जिह्वां दताञ्श्च संस्पृशन् । षड्जः सञ्जायते (षढ्भ्यः संञ्जायते) यस्मात्तस्मात् षड्ज इति स्मृतः ॥ it is said to resemble the note of peacocks; षड्जं रौति मयूरस्तु Nārada; षड्जसंवादिनीः केकाः द्विधा भिन्नाः शिखण्डिभिः R.1.39.

-तन्त्री N. of the six philosophical systems.

-त्रिंशत् f. (

-षट्त्रिंशत्) thirty-six; (

-षट्रत्रिंश a. thirtysixth).

-तिलिन् m. one performing six acts with sesamum seeds; तिलोद्वतीं तिलस्नायी तिलहोमी तिलप्रदः । तिलभुक् तिलवापी च षट्तिली नावसीदति ॥

-दर्शनम् (षड्दर्शनम्) the six principal systems of Hindu philosophy; they are: सांख्य, योग, न्याय, वैशेषिक, मीमांसा and वेदान्त. (

-नः) one conversant with the above six systems.

-दीर्घः the six long vowels: आ, ई, ऊ, ऐ, औ.

-दुर्गम्, (षड्दुर्गम्) the six kinds of forts taken collectivelly; धन्वदुर्गं महीदुर्गं गिरिदुर्गं तथैव च । मनुष्यदुर्गं मृद्दुर्गं वनदुर्गमिति क्रमात् ॥

-नवतिः f. (

-षण्णवतिः) ninety-six.

-पञ्चाशत् f. (

-षट्पञ्चाशत्) fifty-six.

-पदः (षट्पदः) 1 a bee; न पङ्कजं तद्यदलीनषट्पदं न षट्पदो$सौ न जुगुञ्ज यः कलम् Bk.2.19; Ku.5.9; R.6.69.

-2 a louse.

-3 a verse consisting of six padas. ˚अथितिः

1 the mango tree.

-2 the Champaka tree. ˚आनन्दवर्धनः the Aśoka or Kiṅkirāta tree. ˚ज्य a. having bees for the bow-string (as the bow of Cupid); प्रायश्चापं न वहति भयान्मन्मथः षट्पदज्यम् Me.75. ˚प्रियः the tree called नाग- केशर.

-पदी (षट्पदी) 1 a stanza consisting of six lines.

-2 a female bee.

-3 a louse.

-4 the six states ('यो$शनायापिपासे शोकं मोहं जरां मृत्युमत्येति' इति श्रुत्युक्ताः Mb. 3.314.9 Com.):-- hunger, thrist, sorrow, disordered intellect, old age and death; other version is:-- कामक्रोधौ लोभमोहौ मदमानौ च षट्पदी ।.

-पादः (षट्पादः) a bee.

-प्रज्ञः, (षट्प्रज्ञः) 1 one who is well acquainted with six subjects i. e. the four Puruṣārthas or objects of human existence, the nature of the world, and the nature of the Supreme Sprit; धर्मार्थकाममोक्षेषु लोक- तत्त्वार्थयोरपि । षट्सु प्रज्ञा तु यस्यासौ षट्प्रज्ञः परिकीर्तितः ॥

-2 a lustful or licentious man.

-3 a good-hearted neighbour.

-बिन्दुः (षड्बिन्दुः) an epithet of Viṣṇu.

-भागः (षड्भागः) a sixth part, one-sixth; तपःषड्भागमक्षय्यं ददत्यारण्यका हि नः Ś.2.14; Ms.7.131;8.33.

-भाववादिन् a maintainer of the theory of the six भावs (i. e. द्रव्य, गुण, कर्मन्, सामान्य, विशेष and समवाय).

-भुज a.

(-षड्भुज) 1 six-armed.

-2 six-sided, hexagonal. (

-जः) a hexa- gon.

(-जा) 1 an epithet of Durgā.

-2 the water- melon.

-मतस्थापकः (षण्मतस्थापकः) N. of Śaṁkarāchārya.

-मासः (षण्मासः) a period of six months. ˚निचय a. one who has a store (of food) sufficient for six months; Ms.6.18.

-मासिक a. (

-षण्मासिक) half-yearly, occurring every six months.

-मुखः (षण्मुखः) an epithet of Kārtikeya; स गुणानां बलानां च षण्णां षण्मुख- विक्रमः R.17.67; Mv.1.33. (खा) a water-melon.

-रसम्, -रसाः (m. pl.) (

-षड्रसम् &c.) the six flavours taken collectively; see under रस.

-रात्रम् (षड्रात्रम्) a period of six nights.

-रेखा, (षड्रेखा) a water-melon.

-वर्गः (षड्वर्गः) 1 an aggregate of six things.

-2 espe- cially, the six enemies of mankind; (also called षड्रिपु); कामः क्रोधस्तथा लोभो मदमोहौ च मत्सरः; कृतारिषड्वर्गजयेन Ki.1 9; व्यजेष्ठ षड्वर्गम् Bk.1.2.

-3 the five senses and Manas.

-र्विशम् N. of a Brāhmaṇa belonging to the Sāma Veda.

-विंशतिः f. (

-षड्विंशतिः)twenty-six; (

-षड्विंश twentysixth).

-विध (षड्विध) a. of six kinds, sixfold; षड्विधं बलमादाय प्रतस्थे दिग्जिगीषया R.4.26.

-शास्त्रिन् m. one conversant with the six Śāstras or darśanas.

-षष्टिः f. (

-षट्षष्टिः) sixty-six.

-सप्ततिः (षट्सप्ततिः) seventy-six.