Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

शोणसम्भव

  • 1 तार्णसम् _tārṇasam

    तार्णसम् A kind of sandal having the colour of the feather of a parrot and of sour smell; Kau. A.2.11.

    Sanskrit-English dictionary > तार्णसम् _tārṇasam

  • 2 कृष्णसमुद्भवा


    kṛishṇá-samudbhavā
    f. = - veṇā L.

    Sanskrit-English dictionary > कृष्णसमुद्भवा

  • 3 गुणसमुद्र


    guṇá-samudra
    n. an ocean of virtues, one endowed with all virtues Bhaktâm. 4.

    Sanskrit-English dictionary > गुणसमुद्र

  • 4 गुणसम्पद्


    guṇá-sampad
    f. great merit, perfection R. I VarBṛS. Kir. V, 24.

    Sanskrit-English dictionary > गुणसम्पद्

  • 5 गुणसम्पन्न


    guṇá-sampanna
    mfn. endowed with good qualities orﾠ virtues Gaut. XXVIII.

    Sanskrit-English dictionary > गुणसम्पन्न

  • 6 पुराणसमुच्चय


    purāṇá-samuccaya
    m. N. of wks.

    Sanskrit-English dictionary > पुराणसमुच्चय

  • 7 प्रमाणसमुच्चय


    pramāṇa-samuccaya
    m. N. of wks.

    Sanskrit-English dictionary > प्रमाणसमुच्चय

  • 8 प्राणसम


    prâ̱ṇá-sama
    mf (ā)n. equal to orﾠ as dear as life MBh. ;

    m. a husband orﾠ lover L. ;
    (ā) f. a wife orﾠ mistress Gīt.

    Sanskrit-English dictionary > प्राणसम

  • 9 प्राणसम्भृत


    prâ̱ṇá-sambhṛita
    m. wind, air (w.r. for - sambhūta?)

    Sanskrit-English dictionary > प्राणसम्भृत

  • 10 प्राणसम्मित


    prâ̱ṇá-sammita
    mfn. - sama mfn. MārkP. ;

    reaching to the nose GṛS.

    Sanskrit-English dictionary > प्राणसम्मित

  • 11 वर्णसमाम्नाय


    várṇa-saṉghāṭa
    várṇa-saṉghāta
    várṇa-samāmnāya
    ( Pat.), ( VPrāt. etc.) m. « assemblage orﾠ aggregate of letters», the alphabet

    Sanskrit-English dictionary > वर्णसमाम्नाय

  • 12 शोणसम्भव


    ṡóṇa-sambhava
    n. the root of long pepper L.

    Sanskrit-English dictionary > शोणसम्भव

  • 13 सकलपुराणसमुच्चय


    sa-kala-purāṇa-samuccaya
    m. N. of wks.

    Sanskrit-English dictionary > सकलपुराणसमुच्चय

  • 14 गुण


    guṇá
    m. ( grah Uṇ.) a single thread orﾠ strand of a cord orﾠ twine (e.g.. tri-g- q.v.),

    string orﾠ thread, rope TS. VII Mṛicch. Kum. Ragh. ;
    a garland W. ;
    a bow-string R. III, 33, 16 ( cāpa-) Ragh. IX, 54 Ṛitus. Hit. ;
    (in geom.) a sinew;
    the string of a musical instrument, chord Ṡiṡ. IV, 57:
    ifc. (f. ā) with numerals « fold, times» ( seeﾠ cátur-, tri-, daṡa-, dví-, pañca-;
    rarely the numeral stands by itself along with guṇá <e.g.. viṡishṭodaṡabhirguṇaiḥ, « of ten times higher value» Mn. II, 85 >
    AV. X, 8, 43 MBh. III, 15649 Hariv. 509 ;
    < guṇa = bhāga> Pāṇ. 5-2, 47 Kāṡ.);
    a multiplier, co-efficient (in alg.);
    subdivision, species, kind
    (e.g.. gandhasyaguṇāḥ, the different kinds of smell MBh. XII, 6847);
    the 6 subdivisions of action for a king in foreign politics (viz. peace, war, march, halt, stratagem, andﾠ recourse to the protection of a mightier king) Mn. VII, 160 Yājñ. I, 346 MBh. II, 155 ;
    = upâ̱ya (q.v., denoting the 4 ways of conquering an enemy) R. V, 81, 41 ;
    « requisite» seeﾠ - ṇôpêta;
    a secondary element, subordinate orﾠ unessential part of any action (e.g.. sarva-g- mfn. « reaching to all subordinate parts», hence « valid throughout» KātyṠr.) ṠāṇkhṠr. ĀṡvṠr. KātyṠr. R. V, 1, 71 ;
    an auxiliary act ṠāṇkhBr. XXVI, 4 ;
    a secondary dish (opposed to anna i.e. rice orﾠ the chief dish), side-dish Mn. III, 224 ff. ;
    (= - karman, in Gr.) the secondary orﾠ less immediate object of an action Pāṇ. 1-4, 51 Sch. ;
    a quality, peculiarity, attribute orﾠ property Lāṭy. ṠāṇkhGṛ. Mn. III, IX, etc.. ;
    an attribute of the 5 elements (each of which has its own peculiar quality orﾠ qualities as well as organ of sense;
    thus
    1. ether has ṡabda, orﾠ sound for its Guṇa andﾠ the ear for its organ;
    2. the air has tangibility andﾠ sound for its Guṇas andﾠ the skin for its organ;
    3. fire orﾠ light has shape orﾠ colour, tangibility, andﾠ sound for its Guṇas, andﾠ the eye for its organs;
    4. water has flavour, shape, tangibility, andﾠ sound for its Guṇas, andﾠ the tongue for its organ;
    5. earth has the preceding Guṇas,
    with the addition of its own peculiar Guṇa of smell, andﾠ the nose for its organ)
    Mn. I, 20 and 76-78 MBh. XII, 6846 ff. Ṡak. I, 1 BhP. III, 5, 35 ;
    (in Ṡāṃkhya phil.) an ingredient orﾠ constituent of Prakṛiti, chief quality of all existing beings
    (viz. sattva, rajas, andﾠ tamas
    i.e. goodness, passion, andﾠ darkness, orﾠ virtue, foulness, andﾠ ignorance;
    cf. RTL. pp. 31; 36; 163)
    Mn. I; III, 40; XII, 24 ff. Sāṃkhyak. Bhag. XIII f. ;
    (hence) the number « three» VarBṛS. IIc, 1 ;
    a property orﾠ characteristic of all created things (in Nyāya phil. twenty-four Guṇas are enumerated, viz.
    1. rūpa, shape, colour;
    2. rasa, savour;
    3. gandha, odour;
    4. sparṡa, tangibility;
    5. saṉkhyā, number;
    6. parimāṇa, dimension;
    7. pṛithaktva, severalty;
    8. saṉyoga, conjunction;
    9. vibhāga, disjunction;
    10. paratva, remoteness;
    11. aparatva, proximity;
    12. gurutva, weight;
    13. dravatva, fluidity;
    14. sneha, viscidity;
    15. ṡabda, sound;
    16. buddhi orﾠ jñāna, understanding orﾠ knowledge;
    17. sukha, pleasure;
    18. duḥkha, pain;
    19. icchā, desire;
    20. dvesha, aversion;
    21. prayatna, effort;
    22. dharma, merit orﾠ virtue;
    23. adharma, demerit;
    24. saṉskāra, the self-reproductive quality);
    an epithet KātyṠr. ;
    good quality, virtue, merit, excellence Mn. MBh. etc.;
    the merit of composition (consistency, elegance of expression, etc.) Kāvyâd. I, 41 f. Kpr. VIII Sāh. VIII ;
    the peculiar properties of the letters (11 in number,
    viz. the 8 bāhya-prayatnās <q.v.> andﾠ the 3 accents) Kāṡ. on Pāṇ. 1-1, 9 and 50 (cf. - mātra);
    the first gradation of a vowel, the vowels a (with ar, al Pāṇ. 1-1, 51),
    e, o Nir. X, 17 RPrāt. XI, 6 Pāṇ. ;
    an organ of sense L. ;
    a cook (cf. - kāra) L. ;
    Bhīma-sena (cf. - kāra) L. ;
    (ā) f. Sanseviera Roxburghiana L. ;
    the plant māṉsarohiṇī L. ;
    N. of a princess Rājat. IV, 695 (cf. nir-, vi-, sa-;
    gauṇa.)
    - गुणकरण्डव्यूह
    - गुणकरी
    - गुणकर्मन्
    - गुणकार
    - गुणकारक
    - गुणकिरणावली
    - गुणकिरी
    - गुणकीर्तन
    - गुणकृत्य
    - गुणकेतु
    - गुणकेशी
    - गुणक्री
    - गुणगण
    - गुणगान
    - गुणगृध्नु
    - गुणगृह्य
    - गुणग्रहण
    - गुणग्रहीतृ
    - गुणग्राम
    - गुणग्राहक
    - गुणग्राहिन्
    - गुणघातिन्
    - गुणचन्द्र
    - गुणच्छेद
    - गुणज्ञ
    - गुणतन्त्र
    - गुणतस्
    - गुणता
    - गुणत्यागिन्
    - गुणत्रय
    - गुणत्रितय
    - गुणत्व
    - गुणदीधितिटिप्पनी
    - गुणदीधितिटिका
    - गुणदीपक
    - गुणदेव
    - गुणदोष
    - गुणधर
    - गुणधर्म
    - गुणनिधि
    - गुणपदी
    - गुणपालित
    - गुणपूग
    - गुणप्रकर्ष
    - गुणप्रकाशदीधितिमाथुरी
    - गुणप्रकाशविवृति
    - गुणप्रभ
    - गुणप्रिय
    - गुणबद्ध
    - गुणभद्र
    - गुणभाज्
    - गुणभिन्न
    - गुणभुज्
    - गुणभूत
    - गुणभेदतस्
    - गुणभोक्तृ
    - गुणभ्रंश
    - गुणमत
    - गुणमति
    - गुणमय
    - गुणमहत्
    - गुणमात्र
    - गुणमुख्या
    - गुणयुक्त
    - गुणयोग
    - गुणरत्न
    - गुणराग
    - गुणराजप्रभास
    - गुणराशि
    - गुणर्द्ध
    - गुणलक्षण
    - गुणलयनिका
    - गुणलयनी
    - गुणलेशसुखद
    - गुणलुब्ध
    - गुणवचन
    - गुणवत्
    - गुणवर्णन
    - गुणवर्तिन्
    - गुणवर्मन्
    - गुणवाचक
    - गुणवाद
    - गुणवादिन्
    - गुणविध
    - गुणविवेचन
    - गुणविशेष
    - गुणविष्णु
    - गुणविस्तर
    - गुणवृक्ष
    - गुणवृक्षक
    - गुणवृत्ति
    - गुणवृद्धी
    - गुणवेदिन्
    - गुणवैचित्र्य
    - गुणवैशेष्य
    - गुणव्रत
    - गुणशत
    - गुणशब्द
    - गुणशिल
    - गुणशील
    - गुणश्लाघा
    - गुणसंयुक्त
    - गुणसंस्कार
    - गुणसंकीर्तन
    - गुणसंख्यान
    - गुणसङ्ग
    - गुणसंग्रह
    - गुणसमुद्र
    - गुणसम्पद्
    - गुणसम्पन्न
    - गुणसागर
    - गुणसुन्दर
    - गुणस्तुति
    - गुणस्थानप्रकरण
    - गुणहानि
    - गुणहीन

    Sanskrit-English dictionary > गुण

  • 15 धन्विन् _dhanvin

    धन्विन् a. (
    -नी f.) [धन्वं चापो$स्त्यस्य इनि]
    1 Armed with a bow.
    -2 Cunning, shrewd. -m.
    1 An archer; के मम धन्विनो$न्ये Ku.3.1; उत्कर्षः स च धन्विनां यदिषवः सिध्यन्ति लक्ष्ये चले Ś.2.5. यस्य तृणसमा बाणा यस्येन्धनसमं धनुः । यस्य प्राणसमा मौर्वी स धन्वी धन्विनां वरः ॥ Dhanur.147.
    -2 An epithet of Arjuna.
    -3 Of Śiva.
    -4 Of Viṣṇu.
    -5 The sign Sagittarius of the zodiac.
    -Comp. -स्थानम् A posture of an archer; वैक्लवं समपादं च वैशाखं मण्डलं तथा । प्रत्यालीढं तथा लीढं स्थानान्येतानि धन्विनाम् ॥

    Sanskrit-English dictionary > धन्विन् _dhanvin

  • 16 अनुगुण _anuguṇa

    अनुगुण a. [अनुकूलो गुणो यस्य] Having similar quali- ties, of the same nature; कान्तारतापसाविक्षू वंशकानुगुणौ स्मृतौ Susr.; conformable to, favourable or agreeable to, suitable, according to; मनोरथस्यानुगुणं सर्वदा यस्य चेष्टितम् Mv.7.7 obedient to the will 7.38; गुणसम्पदानुगुणतां गमितः Ki.6.33;1.13; congenial, suitable, fit; ˚अन्न- लाभात् Dk.64,94; अननुगुणदाराणाम् Dk.13 not having wives worthy of themselves; (वीणा) उत्कण्ठितस्य हृदयानुगुणा वयस्या Mk.3.3 agreeable or pleasing to the heart, exactly after the heart (Tv. here takes ˚णा mean तन्त्रीयुक्तवीणा itself); अत्र द्वावप्युपध्मानीयावेव न शान्तानुगुणौ R. G.; रसानुगुणतामेति S. D.; ˚णं सर्वास्ववस्थासु यत् U.1.39.
    -णः A natural peculiarity.
    -णम् adv.
    1 Favourably, conformably to one's desires; चिरेणानुगुणं प्रोक्ता प्रतिपत्तिपराङ्मुखी Bk.8.95.
    -2 Agreeably or con- formably to (in comp.); तदादेशानुगुणं भवदागमनमभूत् Dk. 11.
    -3 Naturally.

    Sanskrit-English dictionary > अनुगुण _anuguṇa

  • 17 अनुप्रासः _anuprāsḥ

    अनुप्रासः [अनुगतः रसाद्यनुगुणं प्रकृष्टमासं वर्णन्यासं समवर्ण- रचनां समवर्णोच्चारणं वा] Alliteration, repetition of similar letters, syllables or sounds; वर्णसाम्यमनुप्रासः K. P.9; (स्वरवैसादृश्ये$पि व्यञ्जनसदृशत्वं वर्णसाम्यं ससाद्यानुगतः प्रकृष्टो न्यासः; अनुप्रासः शब्दसाम्यं वैषम्ये$पि स्वरस्य यत् S. D.633.) अनुप्रास is of 5 kinds; (a) छेक˚ or single alliteration; बकुलगन्धा- नन्धीकुर्वन्, कावेरीवारिपावनः पवनः, मूर्ध्नामुद्वृत्तकृत्ताविरलगरल &c. K. P.7. (b) वृत्ति˚ or harmonious. उदा°ree उन्मीलन्मधुगन्ध- लुब्धमधुपव्याधूतचूताङ्कुरक्रीडत्कोकिलकाकलीकलकलैरुद्गीर्णकर्णज्वराः । नीयन्ते पथिकैः कथंकथमपि ध्यानावधानक्षणप्राप्तप्राणसमासमागमरसोल्ला- सैरमी वासराः ॥ (c) श्रुति˚ or melodious. उदा˚ दृशा दग्धं मनसिजं जीवयन्ति दृशैव याः । विरूपाक्षस्य जयिनीस्ताः स्तुमो वामलोचनाः ॥ (d) अन्त्य˚ or final; as मन्दं हसन्तः पुलकं वहन्तः. (e) लाट˚; स्मेरराजीवनयने नयने किं निमीलिते । पश्य निर्जीतकन्दर्पे कन्दर्पवशगं प्रियम् ॥ For definitions and examples see S. D. 633-38 and K. P.9th Ullāsa.

    Sanskrit-English dictionary > अनुप्रासः _anuprāsḥ

  • 18 अर्णस् _arṇas

    अर्णस् n. [ऋ-असुन्-नुट् Untod;.4.196]
    1 Water, a wave, flood, stream; सवर्णमर्णः कथमन्यथास्य Śi.12.69.
    -2 The sea, ocean (usually ˚सः); अभ्राजि शर्धो मरुतो यदर्णसम् Rv. 5.54.6.
    -3 The ocean of air.
    -Comp. -दः 1 a cloud.
    -2 N. of a plant मुस्तक.
    -भवः conch-shell.
    -रुहम् (अर्णोरुहम्) A lotus; इत्थं सूतप्रसूतां वरगिरमुपकर्ण्यायमर्णोरुहाक्षी U.7.92.
    -वृत् a. Ved. including the water; अहिमिन्द्रो अर्णोवृतं वि वृश्चत् Rv.2.19.2.

    Sanskrit-English dictionary > अर्णस् _arṇas

  • 19 गौडः _gauḍḥ

    गौडः 1 N. of a country; the स्कन्दपुराण thus descri- bes its position:-- वङ्गदेशं समारभ्य भुवनेशान्तगः शिवे । गौडदेशः समाख्यातः सर्वविद्याविशारदः ॥
    -2 A particular subdivision of Brāhmaṇas.
    -3 see गोण्डः above. L. D. B.
    -डाः (pl.) The inhabitants of Gauḍa.
    -डी 1 Spirit distilled from molasses; गौडी पैष्ठी च माध्वी च विज्ञेया त्रिविधा सुरा Ms. 11.95.
    -2 One of the Rāgiṇis.
    -3 (In rhet.) One of the Ritis or Vrittis or styles of poetic composition; S. D. mentions four Ritis, while K. P. only three, गौडी being another name for पुरुषा वृत्ति; ओजःप्रकाशकैस्तैः (वर्णैः) तु परुषा (i. e. गौडी) M. P.7; ओजःप्रकाशकैर्वर्णैर्बन्ध आडम्बरः पुनः समासबहुला गौडी S. D.627. Here is an illustration: उन्मीलन्मधुगन्धलुब्धमधुपव्याधूतचूताङ्कुरः क्रीडत्कोकिलकाकंलीकलकलैरु- द्गीर्णकर्णज्वराः । नीयन्ते पथिकैः कथं कथमपि ध्यानावधानक्षणप्राप्त- प्राणसमासमागमरसोल्लासैरमी वासराः ॥ अलंकारशेखर 6.
    -डम् Sweet- meats; भोजनानि सुपूर्णानि गौडानि च सहस्रशः Rām.1.53.4. -a. Relating to or prepared from molasses; विविधानि च गौडानि खाण्डवानि तथैव च Rām.7.92.12.
    -Comp. -पादः N. of a commentator.
    -मालवः N. of a Rāga.

    Sanskrit-English dictionary > गौडः _gauḍḥ

  • 20 प्राणः _prāṇḥ

    प्राणः 1 Breath, respiration.
    -2 The breath of life, vitality, life, vital air, principle of life (usually pl. in this sense, the Prāṇas being five; प्राण, अपान, समान, व्यान and उदान); प्राणैरुपक्रोशमलीमसैर्वा R.2.53;12.54; (हृदि प्राणो गुदे$पानः समानो नाभिसंस्थितः । उदानः कण्ठदेशस्थो व्यानः सर्वशरीरगः ॥).
    -3 The first of the five life-winds or vital airs (which has its seat in the lungs); अपाने जुह्वति प्राणं प्राणे$पानं तथापरे । प्राणापानगती रुद्ध्वा प्राणायाम- परायणाः ॥ Bg.4.29.
    -4 Wind, air inhaled.
    -5 Energy, vigour, strength, power; as in प्राणसार q. v.; युद्धातिथ्यं प्रदास्यामि यथाप्राणं निशाचर Rām.3.5.28; Bhāg.8.2.29; सर्वप्राणप्रवणमघवन्मुक्तमाहत्य वक्षः Mv.1.45.
    -6 The spirit or soul (opp. शरीर).
    -7 The Supreme Spirit; इमानि भूतानि प्राणमेवाभिसंविशन्ति Bṛi. Up.1.11.5.
    -8 An organ of sense; स्पृष्ट्वैतानशुचिर्नित्यमद्भिः प्राणानुपस्पृशेत् । गात्राणि चैव सर्वाणि नाभिं पाणितलेन तु ॥ Ms.4.143; मरीचिमिश्रा ऋषयः प्राणेभ्यो$हं च जज्ञिरे Bhāg.1.6.31.
    -9 Any person or thing as dear and necessary as life, a beloved person or object; कोशः कोशवतः प्राणाः प्राणाः प्राणा न भूपतेः H.2.9; अर्थपतेर्विमर्दको बहिश्चराः प्राणाः Dk.
    -1 The life or essence of poetry, poetical talent or genius; inspiration.
    -11 Aspiration; as in महाप्राण or अल्पप्राण q. v.
    -12 Digestion.
    -13 A breath as a measure of time.
    -14 Gum-myrrh.
    -15 Life, living (जीवन); दैवं च दैवसंयुक्तं प्राणश्च प्राणदश्च ह । अपेक्षापूर्वकरणादशुभानां शुभं फलम् ॥ Mb.12.36.14.
    -16 Food (अन्न); अनस्तिकानां भूतानां प्राणदाः पितरश्च ये Mb.12.12.4.
    -17 N. of Brahmā, Viṣṇu and other gods.
    -Comp. -अतिपातः killing a living being, taking away life.
    -अत्ययः loss of life.
    -अधिक a.
    1 dearer than life.
    -2 superior in strength or vigour.
    -अधिनाथः a husband.
    -अधिपः the soul.
    -अन्तः death; capital punishment; अब्राह्मणः संग्रहणे प्राणान्तं दण्डमर्हति Ms.8.359.
    -अन्तिक a.
    1 fatal, mortal.
    -2 lasting to the end of life, ending with life.
    -3 dangerous.
    -4 capital (as a sentence); अज्ञानात् वारुणीं पीत्वा संस्कारेणैव शुद्ध्यति । मतिपूर्वमनिर्देश्यं प्राणान्तिकमिति स्थितिः ॥ Ms. 11.146. (
    -कम्) murder.
    -अपहारिन् a. fatal, destructive to life.
    -अपानम्, -नौ air inhaled and exhaled; प्राणापाना- न्तरे देवी वाग्वै नित्यं प्रतिष्ठिता Mañjūṣā.
    -अयनम् an organ of sense; (सुप्तिमूर्च्छोपतापेषु प्राणायनविघाततः । नेहते$हमिति ज्ञानं मृत्युप्रज्वारयोरपि ॥ Bhāg.4.29.72.
    -आघातः destruction of life, killing a living being; प्राणाघातान्निवृत्तिः Bh.3.63.
    -आचार्यः a physician to a king.
    -आत्मन् m. the vital or animal soul.
    -आद a. fatal, mortal, causing death.
    -आबाधः injury to life; प्राणाबाधयुक्तास्वापत्सु Kau. A.1.8.
    -आयामः restraining or suspending the breath during the mental recitation of the names or attributes of a deity.
    -आहुतिः f. an oblation to the five Prāṇas.
    -ईशः, -ईश्वरः 1 a lover, husband; नीचैः शंस हृदि स्थितो हि ननु मे प्राणेश्वरः श्रोष्यति Amaru.67; बाला लोलविलोचना शिव शिव प्राणेशमालोकते Bv.2.57.
    -2 wind.
    -ईशा, -ईश्वरी a wife, beloved, mistress.
    -उत्क्रमणम्, -उत्सर्गः departure of the soul, death.
    -उपहारः food.
    -कर a. refreshing or reviving the spirits; सद्यो मांसं नवान्नं च बाला स्त्री क्षीरभोजनम् । क्षीर- मुष्णोदकं चैव सद्यः प्राणकराणि षट् ॥ Chāṇakya.
    -कर्मन् n. Vital function.
    -कृच्छ्रम्, -बाधा peril of life, a danger to life.
    -ग्रहः the nose.
    -घातक a. destructive to life.
    -घोषः the sound from the ears when the fingers are put therein; छिद्रप्रतीतिश्छायायां प्राणघोषानुपश्रुतिः Bhāg.1.42.29.
    -घ्नः a. fatal, life-destroying.
    -चयः increase of strength.
    -छिद् a.
    1 murderous.
    -2 destructive.
    -छेदः murder.
    -त्यागः 1 suicide; वरं प्राणत्यागो न च पिशुनवाक्येष्वभिरुचिः H.1.
    -2 death.
    -द a. life-giving.
    (-दम्) 1 water.
    -2 blood.
    (-दः) 1 Viṣṇu.
    -2 Brahmā.
    -3 Terminalia Tomentosa (Mar. ऐन).
    -दा Terminalia Chebula (Mar. हिरडा).
    -दक्षिणा gift of life; प्राणदक्षिणां दा 'to grant one his life'.
    -दण्डः capital punishment.
    -दयितः a husband.
    -दातृ a. 'life-giver', saviour, deliverer.
    -दानम् 1 resigning life.
    -2 the gift of life, saving one's life.
    -दुरोदरम्, -द्यूतम् fighting for life.
    -दृह् a. Sustaining or prolonging the breath.
    -द्रोहः an attempt upon any body's life.
    -धार a. living, animate. (
    -रः) a living being.
    -धारणम् 1 maintenance or support of life.
    -2 vitality.
    -3 a means of supporting life.
    -नाथः 1 a lover, husband.
    -2 an epithet of Yama.
    -निग्रहः restraint of breath, checking the breath.
    -पतिः 1 a lover, husband.
    -2 the soul; बुद्धिं समाच्छाद्य च मे समान्युरुद्भूयते प्राणपतिः शरीरे Mb.3. 269.4.
    -3 a physician.
    -पत्नी the voice.
    -परिक्रयः staking one's life.
    -परिक्षीण a. one whose life is drawing to a close.
    -परिग्रहः possession of life, life, existence.
    -प्रद, -दायक, -दायिन् a. restoring or saving life.
    -प्रयाणम् departure of life, death.
    -प्रियः 'as dear as life', a lover, husband.
    -भक्ष a. feeding on air only.
    -भास्वत् m. the ocean.
    -भृत् a. possessed of life, living, animate, sentient. (-m.) a living being; अन्तर्गतं प्राणभृतां हि वेद R.2.43.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -मोक्षणम् 1 departure of life, death.
    -2 suicide.
    -यमः = प्राणायाम q. v.
    -यात्रा 1 support of life; maintenance, livelihood; पिण्डपात- मात्रप्राणयात्रां भगवतीम् Māl.1.
    -2 the act of breathing.
    -यात्रिक requisite for subsistence; प्राणयात्रिकमात्रः स्यात् Ms.6.57.
    -योनिः 1 the Supreme Being.
    -2 wind. (-f.) the source of life.
    -रन्ध्रम् 1 the mouth.
    -2 a nostril.
    -रोधः 1 suppressing the breath.
    -2 danger to life.
    -वल्लभा a mistress, wife.
    -विद्या the science of breath or vital airs.
    -विनाशः, -विप्लवः loss of life, death.
    -वियोगः separation of the soul from the body, death.
    -वृत्तिः f. a vital function.
    -व्ययः cost or sacri- fice of life.
    -शरीरः the Supreme Being; स क्रतुं कुर्वीत मनोमयः प्राणशरीरः Ch. Up.
    -संयमः suspension of breath.
    -संशयः, -संकटम्, -संदेहः risk or danger to life, peril of life, a very great peril.
    -संहिता a manner of reciting the Vedic text.
    -सद्मन् n. the body.
    -सम a. as dear as life. (
    -मः) a husband, lover. (
    -मा) a wife; नूनं प्राणसमावियोगविधुरः स्तम्बेरमस्ताम्यति Māl.9.33.
    -सार a. 'having life as the essence', full of strength and vigour, muscular; गिरिचर इव नागः प्राणसारं (गात्रं) विभर्ति Ś.2.4.
    -हर, -हारिन् a. causing death, taking away life, fatal; पुरो मम प्राणहरो भविष्यसि Gīt.7.
    -2 capital.
    -हारक a. fatal. (
    -कम्) a kind of deadly poison.

    Sanskrit-English dictionary > प्राणः _prāṇḥ

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»