-
1 प्रथमकल्प
-
2 प्रथमकल्पिक
prathamá-kalpikam. a term applied to a Yogī just commencing his course (cf. prāthama-k-) Yogas. Comm.
-
3 प्रथमकल्पित
-
4 प्रथम
prathamá
rarely declined as a pron. e.g.. - másyāḥ AV. VI, 18, 1 ;
- me PañcavBr. XXV, 18, 5 R. IV, 37, 11 Kir. II, 44 ;
cf. Pāṇ. 1-1, 33)
foremost, first (in time orﾠ in a series orﾠ in rank);
earliest, primary, original, prior, former;
preceding, initial, chief, principal, most excellent RV. etc. etc.;
often translatable adverbially = ibc. (cf. below) andﾠ (ám), ind. firstly, at first, for the first time;
just, newly, at once, forthwith ( alsoﾠ āt Hariv.);
formerly, previously (am alsoﾠ as prep. with gen. = before, e.g.. Mn. II, 194 ;
prathamam-anantaram, orﾠ paṡcāt, first-afterwards;
prñprathamam-tatas, firstnext);
m. (in gram., scil. varṇa), the first consonant of a Varga, a surd unaspirate letter;
(scil. purusha), the first (= our 3rd) person orﾠ its terminations;
(scil. svara), the first tone;
in math. the sum of the products divided by the difference between the squares of the cosine of the azimuth andﾠ the sine of the amplitude;
(ā) f. (in gram.) the first orﾠ nominative case andﾠ its terminations;
du. the first two cases andﾠ their terminations
- प्रथमकथित
- प्रथमकल्प
- प्रथमकल्पिक
- प्रथमकल्पित
- प्रथमकुसुम
- प्रथमगर्भ
- प्रथमग्रन्थ
- प्रथमचित्तोत्पादिक
- प्रथमच्छद्
- प्रथमज
- प्रथमजा
- प्रथमजात
- प्रथमतरम्
- प्रथमतस्
- प्रथमत्रिसौपर्ण
- प्रथमदर्शन
- प्रथमदिवस
- प्रथमदुग्ध
- प्रथमधार
- प्रथमनिर्दिष्ट
- प्रथमपरापातिन्
- प्रथमपरिगृहीत
- प्रथमपुरुष
- प्रथमप्रवद
- प्रथमप्रसूता
- प्रथमप्लुत
- प्रथमभक्ष
- प्रथमभक्षण
- प्रथमभाज्
- प्रथमभाविन्
- प्रथममङ्गल
- प्रथममञ्जरी
- प्रथमयज्ञ
- प्रथमयौवन
- प्रथमरात्र
- प्रथमवयस्
- प्रथमवयसिन्
- प्रथमवषट्कार
- प्रथमवसति
- प्रथमवास्य
- प्रथमवित्ता
- प्रथमविरह
- प्रथमवृत्तान्त
- प्रथमवैयाकरण
- प्रथमश्रवस्
- प्रथमश्री
- प्रथमसंगम
- प्रथमसमावृत्त
- प्रथमसाहस
- प्रथमसुकृत
- प्रथमसोम
- प्रथमस्थान
- प्रथमस्वर
-
5 अनुकल्पः _anukalpḥ
1अनुकल्पः An alternative, a second alternative, a make-shift, अभावे हि श्रुतस्य अनुकम्पः प्रतिनिधिः । ŚB. on MS.6.3.35.2अनुकल्पः [अनुगतः मुख्यं कल्पम्]1 A secondary direction or precept, a substitute or alternative to be used in times of necessity when the primary one (प्रथमकल्प) is not possible; as the direction to use गोधूम or तण्डुल in the absence of यव; प्रभुः प्रथमकल्पस्य यो$नुकल्पेन वर्तते Ms. 11.3,3.147.-2 A work connected with Kalpa (one of the six auxiliaries of the Vedas). -
6 कल्प _kalpa
कल्प a. [क्लृप्-घञ्]1 Practicable, feasible, possible,-2 Proper, fit, right.-3 Strong, vigorous; चरन्तं ब्राह्मणं कञ्चित्कल्पचित्तमनामयम् Mb.12.179.3.-4 Able, competent (with a gen., loc.; inf. or at the end of comp.); धर्मस्य, यशसः, कल्पः Bhāg. able to do his duty &c.; स्वक्रियायामकल्पः ibid. not competent to do one's duty; अकल्प एषामधिरोढुमञ्जसा पद्म्द्म् ibid., so स्वभरणाकल्प &c.-ल्पः 1 A sacred precept or rule, law, ordinance.-2 A prescribed rule, a prescribed alternative, optional rule; प्रभुः प्रथमकल्पस्य यो$नुकल्पेन वर्तते Ms.11.3 'able to follow the prescribed rule to be observed in preference to all others'; प्रथमः कल्पः M.1; cf. also Pratimā 4, and Abhiṣekanāṭakam 6 and Ś.4. a very good (or best) alternative; एष वै प्रथमः कल्पः प्रदाने हव्यकव्ययोः Ms. 3.147.-3 (Hence) A proposal, suggestion, resolve, determination; एष मे प्रथमः कल्पः Rām.2.52.63; उदारः कल्पः Ś.7.-4 Manner of acting, procedure, form, way, method (in religious rites); श्रूयते हि पुराकल्पे Mb. 6.43.23; क्षात्रेण कल्पेनोपनीय U.2; कल्पवित्कल्पयामास वन्यामे- वास्य संविधाम् R.1.94; Ms.7.185.-5 End of the world, universal destruction.-6 A day of Brahmā or 1, Yugas, being a period of 432 million years of mortals and measuring the duration of the world; cf. Bhāg.3.11; श्रीश्वेतवाराहकल्पे [the one in which we now live]; कल्पं स्थितं तनुभृतां तनु- भिस्ततः किम् Śānti.4.2. Hence कल्पिक means 'born in the primeval age' Bu. Ch.2.48.-7 Medical treat- ment of the sick.-8 One of the six Vedāṅgas, i. e. that which lays down the ritual and prescribes rules for ceremonial and sacrificial acts; शिक्षा कल्पो व्याकरणम् Muṇdtod; 1.1.5 see under वेदाङ्ग.-9 A termination added to nouns and adjectives in the sense of 'a little less than', 'almost like', 'nearly equal to', P.V.3.67 [denoting similarity with a degree of infe- riority]; कुमारकल्पं सुषुवे कुमारम् R.5.36; उपपन्नमेतदस्मिन्नृषि- कल्पे राजनि Ś.2; प्रभातकल्पा शशिनेव शर्वरी R.3.2; so मृतकल्पः, प्रतिपन्नकल्पः &c.-1 The doctrine of poisons and antidotes.-11 One of the trees of paradise; cf. कल्पद्रुम.-12 Vigour, strength; लौकिके समयाचारे कृतकल्पो विशारदः Rām.2.1.22.-ल्पा, -ल्पम् A kind of intoxicating liquor.-Comp. -अन्तः end of the world, universal destruction; कल्पान्तेष्वपि न प्रयाति निधनं विद्याख्यमन्तर्धनम् Bh.2.16. कल्पान्तक्रूरकेलिः क्रतुक्रदनकरः कुन्दकर्पूरकान्तिः Udb. ˚स्थायिन् a. lasting to the end of a कल्प; शरीरं क्षणविध्वंसि कल्पान्तस्थायिनो गुणाः H.1.46.-आदिः renovation of all things in the creation; कल्पक्षये पुनस्तानि कल्पादौ विसृजाम्यहम् Bg.9.7;-उपनिषद् pharmacology; Charak 1.4.-कारः 1 author of Kalpasūtra, q. v.-2 a barber.-क्षयः end of the world, universal destruction; e. g. कल्पक्षये पुनस्तानि Bg.9.7. पुरा कल्पक्षये वृत्ते जातं जलमयं जगत् Ks.2.1.-तरुः, -द्रुमः, -पादपः, -वृक्षः 1 one of the trees of heaven or Indra's praradise, fabled to fulfill all desires; आसीत्कल्पतरुच्छायामाश्रिता सुरभिः पथि R.1.75; 17.26; Ku.2.39;6.41.-2 a tree supposed to grant all desires; 'wish-yielding tree'; नाबुद्ध कल्पद्रुमतां विहाय जातं तमात्मन्यसिपत्रवृक्षम् R.14.48; मृषा न चक्रे$- ल्पितकल्पपादपः N.1.15.-3 any productive or boun- tiful source; निगमकल्पतरोर्गलितं फलम् Bhāg.1.1.3.-4 (fig.) a very generous person; सकलार्थिसार्थकल्पद्रुमः Pt.1.-नृत्यम् a particular kind of dance.-पालः 1 a pro- tector of order.-2 a seller of spirituous liquors.-लता, -लतिका 1 a creeper of Indra's paradise; Bh. 1.9.-2 a creeper supposed to grant all desires; नानाफलैः फलति कल्पलतेव भूमिः Bh.2.46; cf. कल्पतरु above.-वल्ली see कल्पलता; Ks.1.66; कल्पवल्लीगृहेषु 52.21.-विद् a. conversant with sacred precepts; कल्पवित्कल्पया- मास वन्यामेवास्य संविधाम् R.1.94.-स्थानम् 1 the art of preparing drugs; Charak 7.-2 the science of poisons and antidotes; Suśr.-सूत्रम् a manual of ritual in the form of Sūtras. Mb.14.54.9. N. of a sacred Jaina book written by भद्रबाहु sketching the life of महावीर.
См. также в других словарях:
prathamá-kalpa — प्रथमकल्प … Indonesian dictionary
prathamá-kalpika — प्रथमकल्पिक … Indonesian dictionary
prathamá-kalpita — प्रथमकल्पित … Indonesian dictionary
