-
1 नयचक्षुस्
naya-cakshusn. the eye of prudence R. ;
mfn. wise, prudent Ragh.
-
2 अर्हणम् _arhaṇam _णा _ṇā
अर्हणम् णा [अर्ह्-भावे-ल्युट्]1 Worship, adoration, honour, treating with respect or veneration; अर्हणामर्हते चक्रुर्मुनयो नयचक्षुषे R.1.55; Śi.15.22;14.58; R.11.23; Ms.3.54.-2 A present of honour, requisites for worship; तभुपेयुस्तत्र तत्र पौरा अर्हणपाणयः Bhāg.9.11.29.-3 A precious jewel; मलिनं यथार्हणमसंस्कृतम् Bhāg.3.21.47. -
3 चक्षुस् _cakṣus
चक्षुस् a. [चक्ष् करणे उसि Uṇ.2.118] Seeing. -n.1 The eye; दृश्यं तमसि न पश्यति दीपेन विना सचक्षुरपि M.1.9; कृष्णसारे ददच्चक्षुः Ś.1.6; cf. words like घ्राणचक्षुस्, ज्ञानचक्षुस्, नयचक्षुस्, चारचक्षुस् &c.-2 Sight, look, vision, the faculty of sight; चक्षुरायुश्चैव प्रहीयते Ms.4.41,42.-3 Light, clearness.-4 Lustre, splendour.-Comp. -गोचर a. visible, being within the range of the eye.-ग्रहणम् morbid affection of the eye.-दानम् the ceremony of anointing the eyes of an image at the time of consecrating it.-पथः the range of sight, the horizon.-बन्धः blinding the sight; Vās.67.-मलम् the excretion of the eyes.-रागः (चक्षूरागः)1 redness in the eyes.-2 'eye-love', love or liking as expressed by an exchange of glances; पुरश्चक्षूरागस्तदनु मनसो$नन्यपरता Māl. 6.15; चक्षूरागः कोकिलेषु न परकलत्रेषु K.41 (where the word has sense 1 also).-रोगः (चक्षूरोग) a disease of the eye.-विषयः 1 the range of sight, ken, presence, visibility; चक्षुर्विषयातिक्रान्तेषु कपोतेषु H.1; Ms.2.198.-2 an object of sight, any visible object.-3 the horizon.-श्रवस् m. a serpent; तमाशु चक्षुःश्रवसां समूहं मन्त्रेण तार्क्ष्यो- दयकारणेन-श्रुति m. (=-श्रवस्) गोभिः कण्ठतटस्य हृष्यति पुरो दृक्पश्य चक्षुःश्रुतेः Rāj. T.5.1; Ki.16.42; इति स्म चक्षुःश्रवसां प्रियानले स्तुवन्ति निन्दन्ति हृदा तदात्मनः N.1.28.-हन् a. who kills the enemy by the mere glance; सेवे चक्षुर्हणः पार्थानुग्र- वीर्यप्रतापिनः Mb.3.233.22. -
4 नय _naya
नय a. [नी भावे अच्]1 Leading, conducting.-2 A guide.-3 Suitable, right, proper.-यः 1 Guiding, leading, managing.-2 (a) Behaviour, course of con- duct, conduct, way of life as in दुर्नय. सितोन्नतेनैव नयेन हृत्वा कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् Bu. Ch.1.3. (b) Prudent or righteous conduct, virtue. नयानयौ दण्डनीत्याम् Kau. A.1.2.-3 Prudence, foresight, circumspection; तत् तासामुपशान्तये सुमतिभिः कार्यो विशेषान्नयः Pt.1.371;3.176.-4 Policy, political wisdom, statesmanship, civil administration, state-policy; नयप्रचारं व्यवहारदुष्टताम् Mk.1.7; नयगुणोप- चितामिव भूपतेः सदुपकारफलां श्रियमर्थिनः R.9.27; नयशालिभिः Mu.1.22.-5 Morality, justice, rectitude, equity; चलति नयान्न जिगीषतां हि चेतः Ki.1.29;2.3;6.38;16.42.-6 A plan, design, scheme; हितैः साधुसमाचारैः शास्त्रज्ञैर्मतिशालिभिः । कथंचिन्न विकल्पन्ते विद्वद्भिश्चिन्तिता नयाः ॥ Pt.1.339;377; Mu.6.11;7.9.-7 A maxim, principle.-8 Course, method, manner.-9 A system, doctrine, opinion.-1 A philosophical system; वैशेषिके नये Bhāṣā P.15.-11 N. of Viṣṇu.-12 A kind of game.-Comp. -कोविद, -ज्ञ a. skilled in policy, prudent.-ग a. behaving properly or prudently.-चक्षुस् a. having political foresight, wise, prudent; अर्हणामर्हते चक्रुर्मुनयो नयचक्षुषे R.1.55.-नेतृ m. a master in politics.-पीठी the board or cloth on which men are moved in play.-प्रयोगः political wisdom, statesmanship.-वादिन् m. a politician; Pt.3.-विद् m.,-विशारदः a politician, statesman; सन्धिविग्रहिको कार्यो राज्ञा नयविशारदः Matsya P.-शास्त्रम् 1 the science of politics.-2 any work on politics or political econo- my.-3 a work on morality.-शालिन् a. just, right- eous; नयशालिनि श्रिय इवाधिपतौ विरमन्ति न ज्वलितुमौषधयः Ki.5.24. -
5 नय
nayam. (1. nī) leading (of an army) R. ;
conduct, behaviour, (esp.) prudent conduct orﾠ behaviour, good management, polity, civil andﾠ military government MBh. Kāv. etc.;
wisdom, prudence, reason ( naya ibc. orﾠ nayeshu, in a prudent manner MBh.) R. BhP. ;
plan, design MBh. Pañc. Kathās. ;
leading thought, maxim, principle, system, method, doctrine R. Sāh. Bhāshāp. Sarvad. ;
a kind of game andﾠ a sort of dice orﾠ men for playing it L. ;
N. of a son of Dharma andﾠ Kriyā Pur. ;
of a son of 13th Manu Hariv. ;
guide, conductor L. ;
mfn. fit, right, proper L. ;
- नयकोविद
- नयग
- नयचक्षुस्
- नयचन्द्र
- नयजा
- नयज्ञ
- नयदत्त
- नयद्युमणि
- नयनिरूपण
- नयनेतृ
- नयपाल
- नयपीठी
- नयप्रकाशिका
- नयप्रयोग
- नयबोधिका
- नयमणिमञ्जरी
- नयमाणिमालिका
- नयमयूखमालिका
- नयमार्तण्ड
- नयरत्न
- नयरत्नमाला
- नयलोचन
- नयवत्
- नयवर्त्मन्
- नयविद्
- नयविवेक
- नयविशारद
- नयवीथि
- नयवेदिन्
- नयशालिन्
- नयशास्त्र
- नयसंग्रह
- नयसाधन
- नयसार
- नयसाहसोन्नतिमत्
- नयसिद्धि
См. также в других словарях:
naya-cakshus — नयचक्षुस् … Indonesian dictionary
