धनधानी

n. money andﾠ grain (-nyâ̱dhika mfn. rich in money andﾠ grain MW.);

( dhána-) f. receptacle for valuable articles TĀr.

n. the prize of a contest orﾠ the contest itself (lit. a running match, race, orﾠ the thing raced for;

अधिक a. [abbreviation of अध्यारूढ; अध्यारूढशब्दात् कन् उत्तरपदलोपश्च P.V.2.73].

1 More, additional, greater (opp. ऊन or सम); तदस्मिन्नधिकम् P.V.2.45. (In comp. with numerals) plus, greater by; अष्टाधिकं शतम् 1 plus 8 = 18; चत्वारिंशतो$धिकाः = ˚चत्वारिंशाः more than 4; नवाधिकां नवतिम् R.3.69; एकाधिकं हरेज्जयेष्टः Ms.9.117.

-2 (a) Surpassing in quantity, more numerous, copious, excessive, abundant; in comp. or with instr.; श्वासः प्रमाणाधिकः Ś.1.29. more than the usual measure. (b) Inordinate, grown, increased, become greater; abounding in, full of; strong in; ˚क्रोध R.12.9; वयो$धिकः Ms.4.141 senior in years; शिशुरधिकवयाः Ve.3.32. old, advanced in years; भवनेषु रसाधिकेषु v. l. (सुधारितेषु) पूर्वं Ś.7.2; करोति रागं हृदि कौतुकाधिकं K.2.; रसाधिके मनसि Śi.17.48 abounding in.

-3 (a) More, greater, stronger, mightier, more violent or intense; अधिकां कुरु देवि गुरुभक्तिम् K.62; ऊनं न सत्त्वेष्वधिको बबाधे R.2.14 the stronger animal did not prey on the weaker; पुमान्पुंसो$धिके शुक्रे स्त्री भवत्यधिके स्त्रियाः Ms.3.49; अधिकं मेनिरे विष्णुम् Rām.; अधिकं मित्रम् Pt.2; यवीयान्गुणतो$धिकः Ms.11.185;9.154. (b) Superior to, better than; higher than [with abl. or in comp.); प्रमाणादधिकस्यापि मत्तदन्तिनः Pt.1.327; सेनाशते- भ्यो$धिका बुद्धिः Mu.1.27 surpassing, more than a match for &c.; विधेरधिकसंभारः R.15.62 more than what was sanctioned by rules; तपस्विभ्यो$धिको योगी Bg.6.46; ब्रह्म प्रदानेभ्यो$धिकम् Y.1.212; अश्वाधिको राजा H.3.77 strong in cavalry; धनधान्याधिको वैश्यः H.4.21 excels in, is supe- rior by reason of; लोकाधिकं तेजः Mu.4.1 superior to; sometimes with gen.; पञ्चदशानां भ्रातणामधिको गुणैः K.136.

-4 Later, subsequent, further than (of time); राजन्य- बन्धोर्द्वाविंशे (केशान्तो विधीयते) वैश्यस्य द्वयधिके ततः Ms.2.65.2 years later i. e. in the 24th year; sometimes with gen.; ममाधिका वा तुल्या वा Rām.

-5 Eminent, uncommon, special, peculiar (असाधारण); विद्या नाम नरस्य रूपमधिकम् Bh.2.2 superior or uncommon form or beauty; धर्मो हि तेषामधिको विशेषः H. Pr.25; इज्याध्ययनदानानि वैश्यस्य क्षत्रियस्य च । प्रतिग्रहो$धिको विप्रे याजनाध्यनापने तथा ॥ Y.1.118; some- times used in the comparative in the above senses; क्लेशो$धिकतरस्तेषाम् Bg.12.5; ˚तरमिदानीं राजते राजलक्ष्मीः V. 5.22; स्वर्गादधिकतरं निर्वृत्तिस्थानम् Ś.7.

-6 Redundant, super- fluous; ˚अङ्ग having a redundant limb; नोद्वहेत्कपिलां कन्यां नाधिकाङ्गीं न रोगिणीम् Ms.3.8.

-7 Intercalated, intercalary (as a month &c.)

-8 Inferior, secondary.

-कम् 1 Surplus, excess, more; लाभो$धिकं फलम् Ak.

-2 Abun- dance, redundancy, superfluity.

-3 A figure of speech equivalent to hyperbole; आश्रयाश्रयिणोरेकस्याधिक्ये$धिक- मुच्यते । किमधिकमस्य ब्रूमो महिमानं वारिधेईरिर्यत्र । अज्ञात एव शेते कुक्षौ निक्षिप्य भुवनानि ॥ अत्र आश्रयस्याधिक्यम् । युगान्तकालप्रतिसंहृता- त्मनो जगन्ति यस्यां सविकाशमासत । तनौ ममुस्तत्र न कैटभद्विपस्तपो- धनाभ्यागमसंभृता मुदः ॥ S. D; महतोर्यन्महीयांसावाश्रिताश्रययोः क्रमात् । आश्रयाश्रयिणौ स्यातां तनुत्वे$यधिकं तु तत् ॥ K. P.1. -adv.

1 More, in a greater degree; स राज्यं गुरुणा दत्तं प्रतिपद्याधिकं बभौ R.4.1; shone the more; 3.18; यस्मिन्नैवा- धिकं चक्षुरारोपयति पार्थिवः Pt.1.243; oft. in comp.; इयम- धिकमनोज्ञा Ś.1.2; ˚सुरभि Me.21.

-2 Exceedingly, too much.

-Comp. -अङ्ग a. (

-ङ्गी f.) having a redundant limb. Ms.3.8. (see above

-6) (

-ङ्गम्) [अधिको$ङ्गात्] a sash, girdle or belt worn over the mail coat.

-अधिक a. more and more, out-doing one another.

-अर्थ a. exaggerated; ˚वचनम् exaggeration, an exag- gerated statement or assertion (whether of praise or of censure); कृत्यैरधिकार्थवचने P.II,1.33; (˚नम् = स्तुति- निन्दाफलकमर्थवादवचनम्; e. g. वातच्छेद्यं तृणम् i. e. so light and weak; काकपेया नदी so deep and full).

-ऋद्धि a. abun- dant, prosperous; ऋद्धिमन्तमधिकर्द्धिरुत्तरः पूर्वमुत्सवमपोहदुत्सवः R.19.5.

-तिथिः, f.

-दिनं, -दिवसः an intercalated day.

-दन्तः = अधिदन्तः

-मांसार्मन् = अधिमांस q. v.

-वाक्योक्तिः f. exaggeration, hyperbole.

-षाष्टिक- साप्ततिक a. containing or costing more than 6 or 7.

राष्ट्रम् [राज्-ष्ट्रन् Uṇ.4.167]

1 A kingdom, realm, empire; राष्ट्रदुर्गबलानि च Ak; सामदण्डौ प्रशंसन्ति नित्यं राष्ट्राभि- वृद्धये Ms.7.19;1.61.

-2 A district, territory, country, region; as in महाराष्ट्र; नगराणि च राष्ट्राणि धनधान्य- युतानि च Rām.1.1.93; स्वराष्ट्रे न्यायवृत्तः स्यात् Ms.7.32.

-3 The people, nation, subjects; तस्य प्रक्षुभ्यते राष्ट्रम् Ms. 9.254.

-ष्ट्रः, -ष्ट्रम् Any national or public calamity.

-Comp. -अभिवृद्धिः increase of a kingdom.

-कर्षणम् distressing a kingdom; तथा राज्ञामपि प्राणाः क्षीयन्ते राष्ट्रकर्षणात् Ms.7.112.

-तन्त्रम् administration.

-पतिः, -पालः a sovereign.

-भेदः division of a kingdom.

समृद्धिः f.

1 Great growth, increase, thriving; मधु- समृद्धिसमेधितमेधया Śi.6.2.

-2 Prosperity, opulence, af- fluence; मैत्री चाप्रणयात् समृद्धिरनयाच्छीलं खलोपासनात् (विनश्यति) Pt.1.169; Bh.2.42.

-3 Wealth, riches.

-4 Exu- berance, profusion, abundance; as in धनधान्यसमृद्धिरस्तु.

-5 Power, supremacy.

स्फीतिः f.

1 Growth, increase, enlargement.

-2 Abundance, copiousness, plenty; धनधान्यस्य च स्फीतिः सदा मे वर्ततां गृहे.

-3 Prosperity.