-
1 वमति
vamatim. the act of vomiting L.
-
2 कण्वमत् _kaṇvamat
कण्वमत् a. United with a praiser or with the Kaṇvas (as Indra); आ तू षिञ्च कण्वमन्तम् Rv.8.2.22. -
3 कण्वमत्
káṇva-matmfn. prepared by the Kaṇvas (as the Soma NBD.);
united with the praisers orﾠ with the Kaṇvas (as Indra Sāy.) RV. VIII, 2, 22.
-
4 देवमत
devá-matam. « god-approved»
N. of a Ṛishi MBh. XIV, 711.
-
5 देवमति
devá-matim. N. of a man Pravar. ;
f. of a woman Kathās.
-
6 मध्वमत
madhva-matan. the doctrine of Madhva;
- khaṇḍana n. - prakaraṇa n. - pradarṡana n. - vidhvaṉsana n. - saṉgraha-ṭīkā f. N. of wks.
-
7 स्वमत्
-
8 वम् _vam
वम् 1 P. (वमति, वान्त; caus. वामयति, वमयति; but with prepositions only वमयति)1 To vomit, spit out, eject from the mouth; रक्तं चावमिषुर्मुखैः Bk.15.62;9.1;14.3.-2 To send forth or out, pour out, give out, give off, give forth, emit (fig. also); किमाग्नेयग्रावा निकृत इव तेजांसि वमति U.6.14; Ś.2.7; R.16.66; Me.2; अविदितगुणापि सत्कविभणितिः कर्णेषु वमति मधुधाराम् Vās.-3 To throw out or down; वान्तमाल्यः R.7.6.-4 To reject; अथैतद्वचः पणयो वमन्नित् Ṛv.1.18.8. -
9 देव
devá
heavenly, divine ( alsoﾠ said of terrestrial things of high excellence)
RV. AV. VS. ṠBr. ;
(superl. m. devá-tama RV. IV, 22, 3 etc.. ;
f. devi-tamā, II, 41, 16);
m. (according to Pāṇ. 3-3, 120 déva)
a deity, god RV. etc.etc.;
(rarely applied to) evil demons AV. III, 15, 5 TS. III, 5, 4, 1 ;
(pl. the gods as the heavenly orﾠ shining ones;
víṡvedevā́s, all the gods RV. II, 3, 4 etc..,
orﾠ a partic. class of deities < seeﾠ under víṡva>, often reckoned as 33, either 11 for each of the 3 worlds RV. I, 139, 11 etc.. ;
<cf. tri-daṡa>, orﾠ 8 Vasus, 11 Rudras, andﾠ 12 Ādityas <to which the 2 Aṡvins must be added> Br. ;
cf. alsoﾠ Divyâ̱v. 68 ;
with Jainas 4 classes, viz. bhavanâ̱dhî ̱ṡa, vyantara, jyotishka, andﾠ vaimānika;
devā́nāmpátnyas, the wives of the gods RV. VS. Br. ;
<cf. deva-patnī below >);
N. of the number 33 ( seeﾠ above) Gaṇit. ;
N. of Indra as the god of the sky andﾠ giver of rain MBh. R. etc.;
a cloud L. ;
(with Jainas) the 22nd Arhat of the future Ut-sarpiṇī;
the image of a god, an idol Vishṇ. ;
a god on earth orﾠ among men, either Brāhman, priest RV. AV. (cf. bhū-d-), orﾠ king, prince (as a title of honour, esp. in the voc. « your majesty» orﾠ « your honour» ;
alsoﾠ ifc. e.g.. ṡrī-harsha-d-, vikramâ̱ṅka-d-, king Ṡrī-harsha orﾠ VikrñVikramâṇka, andﾠ in names as purushôttama-d- <lit. having Vishṇu as one's deity;
cf. atithi-d-, ācārya-d-, pitṛi-d-, mātṛi-d->;
rarely preceding the name e.g.. deva-caṇḍamahāsena Kathās. XIII, 48)
Kāv. Pañc. etc. (cf. kshiti-, nara-, etc.);
a husband's brother (cf. devṛi andﾠ devara) W. ;
a fool, dolt L. ;
a child L. ;
a man following any partic. line orﾠ business L. ;
a spearman, lancer L. ;
emulation, wish to excel orﾠ overcome L. ;
sport, play L. ;
a sword Gal.;
N. of men VP. ;
of a disciple of Nāgârjuna MWB. 192 ;
dimin. for devadatta Pāṇ. 5-3, 83 Vārtt. 4 Sch. ;
(n. L.) an organ of sense MuṇḍUp. III, 1, 8; 2, 7 ;
(ā) f. Hibiscus Mutabilis orﾠ Marsilia Quadrifolia;
(ī́), f. seeﾠ s.v.
+ cf. Lat. dīvus, deus;
Lit. dē4vas;
Old Pruss. deiwas
- देवऋषभ
- देवऋषि
- देवकड
- देवकन्यका
- देवकन्या
- देवकमलपुर
- देवकर्दम
- देवकर्म
- देवकर्मन्
- देवकलश
- देवकल्प
- देवकवच
- देवकाञ्चन
- देवकान्त
- देवकाम
- देवकार्य
- देवकाष्ठ
- देवकिरी
- देवकिल्बिष
- देवकीर्ति
- देवकुण्ड
- देवकुरु
- देवकुरुम्बा
- देवकुल
- देवकुल्या
- देवकुसुम
- देवकूट
- देवकृत
- देवकृत्य
- देवकोश
- देवक्री
- देवक्षत्र
- देवक्षेत्र
- देवक्षेम
- देवखात
- देवगण
- देवगन्धर्व
- देवगन्धा
- देवगर्जन
- देवगर्भ
- देवगव
- देवगान्धार
- देवगायन
- देवगिरि
- देवगिरी
- देवगुप्त
- देवगुरु
- देवगुही
- देवगुह्य
- देवगृह
- देवगोपा
- देवग्रन्थ
- देवग्रन्थि
- देवग्रह
- देवघोष
- देवंगम
- देवचक्र
- देवचन्द्र
- देवचरित
- देवचर्या
- देवचिकित्सक
- देवचित्त
- देवच्छन्द
- देवच्छन्दस्
- देवच्छन्दस
- देवज
- देवजग्ध
- देवजग्धक
- देवजन
- देवजननी
- देवजप
- देवजय
- देवजा
- देवजात
- देवजामि
- देवजुष्ट
- देवजूत
- देवजूति
- देवतर
- देवतरथ
- देवतरस्
- देवतरु
- देवतर्पण
- देवतल्प
- देवता
- देवताड
- देवतात्
- देवताति
- देवतालक
- देवतिर्थ
- देवतुमुल
- देवत्त
- देवत्रा
- देवत्रात
- देवत्व
- देवदत्त
- देवदन्तिन्
- देवदमनिका
- देवदमनी
- देवदर्श
- देवदर्शन
- देवदर्शनिन्
- देवदर्शिन्
- देवदानी
- देवदारु
- देवदालिका
- देवदाली
- देवदास
- देवदिण्ण
- देवदिन्न
- देवदीप
- देवदुन्दुभि
- देवदुर्ग
- देवदुत
- देवदूति
- देवदेव
- देवदैवत्य
- देवद्युम्न
- देवद्रोणी
- देवद्र्याच्
- देवधर
- देवधर्म
- देवधर्मन्
- देवधानी
- देवधान्य
- देवधामन्
- देवधिष्ण्य
- देवनक्षत्र
- देवनदी
- देवनन्दा
- देवनल
- देवनागरी
- देवनाथ
- देवनाभ
- देवनाम
- देवनामन्
- देवनायक
- देवनाल
- देवनिकाय
- देवनिद्
- देवनिन्दक
- देवनिन्दा
- देवनिबन्ध
- देवनिर्माल्य
- देवनिर्मित
- देवनिश्रयणी
- देवनिश्रेणी
- देवनीथ
- देवपञ्चरात्र
- देवपण्डित
- देवपति
- देवपत्तन
- देवपत्नी
- देवपथ
- देवपद
- देवपरिषद्
- देवपर्ण
- देवपल्लीपट्टन
- देवपशु
- देवपाणि
- देवपात्र
- देवपात्रिन्
- देवपाद
- देवपान
- देवपाल
- देवपालित
- देवपीयु
- देवपुत्र
- देवपुर्
- देवपुर
- देवपुरीमाहात्म्य
- देवपुरोहित
- देवपुष्प
- देवपूजक
- देवपूजा
- देवपूजित
- देवपूज्य
- देवपूर्व
- देवपूर्वकम्
- देवप्रकाशिनी
- देवप्रतिकृति
- देवप्रतिमा
- देवप्रतिष्ठा
- देवप्रभ
- देवप्रयाग
- देवप्रश्न
- देवप्रसाद
- देवप्रसूत
- देवप्रस्थ
- देवप्रिय
- देवप्सरस्
- देवबन्धु
- देवबल
- देवबलि
- देवबाहु
- देवबोध
- देवबोधि
- देवबोधिसत्त्व
- देवब्रह्मन्
- देवभक्त
- देवभक्ति
- देवभट्ट
- देवभद्र
- देवभवन
- देवभाग
- देवभाष्यस्नानविधिपद्धति
- देवभिषज्
- देवभीति
- देवभू
- देवभूत
- देवभूति
- देवभूमि
- देवभूय
- देवभूरि
- देवभोग
- देवभोज्य
- देवभ्राज्
- देवमञ्जर
- देवमणि
- देवमण्डल
- देवमत
- देवमति
- देवमधु
- देवमनुष्य
- देवमय
- देवमलिम्लुच्
- देवमात
- देवमातृ
- देवमातृक
- देवमादन
- देवमान
- देवमानक
- देवमाय
- देवमार्ग
- देवमाला
- देवमास
- देवमित्र
- देवमिथुन
- देवमिश्र
- देवमीढ
- देवमीढुष
- देवमुनि
- देवयज्
- देवयजन
- देवयजि
- देवयज्ञ
- देवयज्य
- देवयज्या
- देवयशस्
- देवया
- देवयाजिन्
- देवयाज्ञिक
- देवयातु
- देवयात्रा
- देवयात्रिन्
- देवयान
- देवयानीय
- देवयावन्
- देवयुक्त
- देवयुग
- देवयोनि
- देवयोषा
- देवरक्तदंशी
- देवरक्षित
- देवरत
- देवरति
- देवरथ
- देवरहस्य
- देवराज्
- देवराज
- देवराजन्
- देवराज्य
- देवरात
- देवराम
- देवराष्ट्र
- देवरूपा
- देवरेतस
- देवर्षि
- देवलक्ष्म
- देवलता
- देवलाङ्गुलिका
- देवलाति
- देवलिङ्ग
- देवलेखा
- देवलोक
- देववक्त्र
- देववचना
- देववत्
- देववध
- देववेधू
- देववन्द
- देववर
- देववर्णिनि
- देववर्त्मन्
- देववर्धकि
- देववर्धन
- देववर्मन्
- देववर्य
- देववर्ष
- देववल्लभ
- देववाणी
- देववात
- देववायु
- देववाहन
- देवविजयगणि
- देवविद्
- देवविद्या
- देवविभाग
- देवविमलगणि
- देवविश्
- देवविशा
- देववी
- देववीति
- देववृक्ष
- देववृत्ति
- देववेश्मन्
- देवव्यचस्
- देवव्रत
- देवव्रतिन्
- देवशक्ति
- देवशतभाष्य
- देवशत्रु
- देवशब्द
- देवशर्मन्
- देवशस्
- देवशाबरतन्त्र
- देवशिल्प
- देवशिल्पिन्
- देवशिशु
- देवशिष्ट
- देवशुनी
- देवशूर
- देवशेखर
- देवशेष
- देवश्रवस्
- देवश्री
- देवश्रुत्
- देवश्रुत
- देवश्रू
- देवश्रेणी
- देवश्रेष्ठ
- देवसंसद्
- देवसंहिता
- देवसख
- देवसखि
- देवसंगीतयोनिन्
- देवसत्त्र
- देवसत्त्व
- देवसत्य
- देवसद्
- देवसदन
- देवसद्मन्
- देवसंध
- देवसंनिधि
- देवसभ
- देवसभ्य
- देवसरस
- देवसर्षप
- देवसव
- देवसह
- देवसाक्ष्य
- देवसागरगणि
- देवसात्कृ
- देवसायुज्य
- देवसावर्णि
- देवसिंह
- देवसिद्धि
- देवसुन्द
- देवसुमति
- देवसुमनस्
- देवसुषि
- देवसू
- देवसूकक्षेत्र
- देवसूद
- देवसूरि
- देवसृष्ट
- देवसेन
- देवसोम
- देवसोमक
- देवस्तव
- देवस्तुत्
- देवस्त्री
- देवस्थलि
- देवस्थान
- देवस्मिता
- देवस्व
- देवस्वपहरण
- देवस्वामिन्
- देवहविस्
- देवहव्य
- देवहिंसक
- देवहित
- देवहिति
- देवहू
- देवहूति
- देवहूय
- देवहेडन
- देवहेळअन
- देवहेति
- देवहोत्र
- देवह्रद
-
10 अङ्कुशः _aṅkuśḥ
अङ्कुशः [अङ्क्-लक्षणे उशच् Uṇ 4.17] A hook, a goad; Proverb: विक्रीते करिणि किमङ्कुशे विवादः why higgle about a trifling thing when the whole bargain (of which it forms part) has been struck; the goad ought to follow the elephant; संनिवेश्य कुशावत्यां रिपुनागाङ्कुशं कुशम् R.15.97; (fig.) one who checks, a corrector, governor, director; त्यजति तु यदा मोहान्मार्गं तदा गुरुरङ्कुशः Mu.3.6; कुशं द्विषामङ्कुशम् R.16.81; (= Preventor) सिद्धेः पूर्वो$ङ्कुशस्त्रिविधा Sānkhya. K.51. a restraint or check; निरङ्कुशाः कवयः poets have free license or are unfettered; pinching; पादावकर्षसन्धानैस्तोमराङ्कुशलासनैः Mb.7.142.45.-शी one of the 24 Jaina Goddesses. [cf. Germ. angel.]-Comp. -ग्रहः an elephant-driver; अन्वेतुकामो$वमताङ्कुशग्रहः Śi. 12.16-दुर्धरः [तृ. त. अङ्कुशेन दुःखेन धार्यते] a restive ele- phant.-धारिन् m. a keeper of an elephant.-मुद्रा [अङ्कुशाकारा मुद्रा] a mark resembling a goad in form (ऋज्वीं च मध्यमां कृत्वा तन्मध्यं पर्वमूलतः । तर्जनीं किञ्चिदाकुञ्चेत् सा मुद्राङ्कुशसंज्ञिता ॥). -
11 अतस् _atas
अतस् ind. [इदं-तसिल्]1 Than this; from this (having a comparative force); अतो देवा अवन्तु नो यतो विष्णुर्विचक्रमे Rv.1.22.16; किमु परमतो नर्तयसि माम् Bh.3.6; अतो$न्यथा Ms.5.31.-2 From this or that cause, hence, consequently, so, therefore (corr. to यत्, यस्मात् or हि, expressed or understood); अन्तर्गतं प्राण- भृतां हि वेद सर्वं भवान्भावमतो$भिधास्ये R.2.43,3.5, Ku.2. 5; अथातो ब्रह्मजिज्ञासा Ś. B. now therefore &c.-3 Hence, from this place, henceforth (of time or place); (-परम्, -ऊर्ध्वम्), afterwards.-4 Then (corr. of यदि-यद्).-Comp. -अर्थम्-निमित्तम् on this account, hence, for this reason.-एव for this very reason.-ऊर्ध्वम् henceforth; after- wards.-परम् (a) further on, any longer (with abl.); hereafter; निवसिष्यसि मय्येव अत ऊर्ध्वम् Bg.12.8. (b) beyond this, further than this; भाग्यायत्तमतःपरम् Ś.4.16 more than this; अतःपरं नास्ति ममोत्तरम् V.2 now I have nothing more to say; (c) afterwards. -
12 अतिमुक्त _atimukta
अतिमुक्त a..1 Entirely free from worldly desires, finally emancipated.-2 Barren, seedless.-3 Surpassing, (a necklace of) pearls; अतिमुक्तमद्ग्रथितकेसरावली Māl. 5.8.-क्तः -क्तकः 1 A kind of creeper (माधवी, Mar. कुसरी or कस्तुरमोगरा) represented as twisting itself round the mango tree and as the beloved of that tree; cf. क इदानीं सहकारमन्तरेणातिमुक्तलतां पल्लवितां सहते Ś.3; परि- गृहाण गते सहकारतां त्वमतिमुक्तलताचरितं मयि M.4.13.-2 N. of a tree, Dalbergia Oujeinensis (तिनिश).-3 (˚क्तकः) Mountain ebony; N. of a tree called हरिमन्थ (तिन्दुक वृक्ष, तालवृक्ष also). -
13 अतिरिच् _atiric
अतिरिच् (Gen. used in pass.)1 To surpass, excel, be superior to (with abl.); अश्वमेधसहस्रेभ्यः सत्यमेवाति- रिच्यते H.4.131; गृहं तु गृहिणीहीनं कान्तारादतिरिच्यते Pt.4. 81; वाचः कर्मातिरिच्यते 'example is better than precept'; sometimes with acc.; न च नारायणो$त्रभवन्तमतिरिच्यते K. 23; or used by itself in the sense of 'to be supreme', 'prevail' 'triumph', 'predominate', 'be mightier'; अन्योन्यगुणवैशेष्यान्न किञ्चिदतिरिच्यते Ms.9.296 none is sup- reme or higher than another; 12.25; so दैवमत्रातिरिच्यते, स्वभावो$तिरिच्यते H.1.16; स्वल्पमप्यतिरिच्यते H.2 is of great importance.-2 To be left with a surplus, be redundant or superfluous. -
14 अत्यन्तीन _atyantīna
अत्यन्तीन a. [अत्यन्तं गामी अत्यन्तीनः, भृशं गन्ता; अत्यन्त-ख P.V.2.11.]1 Going or walking too much, going too fast (अत्यन्तगमनशील); लक्ष्मीं परम्परीणां त्वमत्यन्तीनत्वमुन्नय Bk.-2 the state of lasting for a long time. पानशौण्डः श्रियं नेता नात्यन्तीनत्वमुन्मनाः Bk.5.1. -
15 अनुक्रम् _anukram
अनुक्रम् 1 U., 4 P.1 To go after, follow (fig. also); महर्षिभिरनुक्रान्तं धर्मपन्थानमास्थितः Rām; to betake oneself to; तीर्थयात्रामनुक्रामन् Mb.; व्यवसायमनुक्रान्ता कान्ते त्वमति- शोभनम् Rām.-2 To count up, enumerate, state or go through in order; यच्चानुक्रान्तं यच्चानुक्रंस्यते Mbh. on P.I. 1.72; give a table of contents, used frequently in the Nirukta. -
16 अनुगत _anugata
अनुगत p. p.1 (Used passively) (a) Followed (lit. & fig.), attended; अनुगतमलिवृन्दैर्गण्डभित्तीर्विहाय R.12. 12; M.3.9; मद्यानुगतभोजनं मलावहम् Ms.11.7. (b) Full of, filled with; दारिद्य्रेणाभिभूतेन त्वत्स्नेहानुगतेन च Mk.4.5; वर्ष- धरकलमूकानुगतेन परिजनेन K.159 consisting or made up of; चिन्तानुगतसर्वात्मन् Mb. (c) Covered, as by a dress hanging behind; शिवमिवानुगतं गजचर्मणा Ki.5.2 (पश्चाद्व्याप्तम्). (d) Extinguished &c. (e) Acquired, obtained. (f) Overtaken; कालेनानुगतो ह्यसि Rām.7.68.6.-2 (Used actively) (a). Following, obeying; observing; स्वमत- मनुगतः Mu.5.19; विभवानुगता भार्या Mk.3.28; दिग्विजय- प्रसङ्गेनानुगतो भूमिमिमाम् K.191 come to; Ms.9.267; K.166; Mu.6.5; H.2.55; R.15.9. (b) Corresponding or tallying with, adapted or answering to, in harmony with; सूत्रेणानुगतं भवति Ś.B.; पादन्यासो लय- मनुगतः M.2.8 in accompaniment to the musical time. मृदङ्ग ˚तः सङ्गीतमधुरः Ratn.1; ˚वीणैः Śi.11.1. (c) Adequate or suitable to, fit for; प्रस्तावानुगतं पृष्टः Pt.5. (d) Imitating; परितुष्टो$स्मि यत्पितरमनुगतो वत्सः M.5. I am glad that the boy takes after his father.-तम् Moderate time in music.-Comp. -अर्थ a. having a corresponding or easily discoverable sense. -
17 अपनयः _apanayḥ
अपनयः 1 Taking away, removing; refuting (as an assertion); स्वमतात्प्रच्यावनमपनयो निग्रहः P.VIII.2.94 Com. बुभुक्षापनयं दत्त्वा चन्द्रार्कौ मम वासव Rām.7.35.34.-2 A bad policy or conduct.-3 Injury, offence (अपकार); ततः सपत्नापनयस्मरणानुशयस्फुरा Śi.214.-4 Im- morality (अनीति); ममापनयजं दुःखं विक्रमेण समीकुरु Rām. 6.63.25.-5 Injustice; स मामपनयो राजन् भ्रंशयामास वै श्रियः Mb.3.181.36. -
18 अमुक _amuka
अमुक pron. a. [अदस्-टेरकच् उत्वमत्त्वे Tv.] A certain person or thing, so and so (to be used when a person or thing is referred to without a name); मतं मे$मुकपुत्रस्य यदत्रोपरिलेखितम् Y.2.86-87; उभयाभ्यर्थितेनैतन्मया ह्यमुकसूनुना । लिखितं ह्यमुकेनेति लेखको$न्ते ततो लिखेत् 88. -
19 अवमत _avamata
अवमत p. p. Despised, contemned &c. भिन्दन्त्यवमता मन्त्रम् Ms.7.15.-Comp. -अङ्कुशः a restive elephant (that disdains the hook), one in rut; अन्वेतुकामो$वमता- ङ्कुशग्रहः Śi.12.16. -
20 अस्मि _asmi
अस्मि ind. (Strictly 1st. pers. sing. pres. of अस् to be) Used in the sense of 'I', अहम्; आसंसृतेरस्मि जगत्सु जातः Ki.3.6; दासे कृतागसि भवत्युचितः प्रभूणां पादप्रहार इति सुन्दरि नास्मि दूये ॥ quoted by Malli; त्वामस्मि वच्मि विदुषां समवायो$- त्र तिष्ठति S. D.; अन्यत्र यूयं कुसुमावचायं कुरुध्वमत्रास्मि करोमि सख्यः K. P.3.-Comp. -मानः Self-conceit.
Страницы
- 1
- 2
