Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

दिननक्तम्

  • 1 जाननक

    ජානනක jaananaka jānanaka adj
    knowing.

    Pali-English dictionary > जाननक

  • 2 दिननक्तम्


    dína-naktam
    ind. by day andﾠ night MārkP.

    Sanskrit-English dictionary > दिननक्तम्

  • 3 लग्ननक्षत्र


    lagna-nakshatra
    n. any auspicious constellation in the moon's path MW.

    Sanskrit-English dictionary > लग्ननक्षत्र

  • 4 कालिक _kālika

    कालिक a. (
    -की f.) [काल-ठन्-ठक् वा]
    1 Relating to time.
    -2 Depending on time; विशेषः कालिको$वस्था Ak.
    -3 Seasonable, timely.
    -कः 1 A crane.
    -2 A heron.
    -का 1 Blackness, black colour.
    -2 Ink, black ink.
    -3 Price of an article to be paid by instalments.
    -4 Periodical interest paid at stated times.
    -5 A multitude of clouds, a dark cloud threatening rain; कुतस्त्रपा नश्यति न त्वदाननक्षपाकरादर्शनकारिकालिका Rām. Ch.2.55; कालिकेव निबिडा बलाकिनी R.11.15.
    6- Flaw (alloy &c.) in gold.
    -7 The liver.
    -8 A female crow.
    -9 A scorpion.
    -1 A spirituous liquor.
    -11 N. of Durgā; व्यभाव्यत प्रलयजकालिकाकृतिः Śi.17.44.
    -12 A particular blood- vessel in the ear.
    -13 A line of hair extending from the pudenda to the navel.
    -14 A small singing bird.
    -15 A kind of fragrant earth.
    -16 A girl four years old personating Durgā at a festival.
    -17 N. of a Yoginī.
    -18 A kind of vegetable.
    -19 A kind of cucumber.
    -2 The Indian spikenard.
    -21 Mist.
    -22 An oil-woman.
    -कम् 1 Black sandal wood.
    -2 Hostility.

    Sanskrit-English dictionary > कालिक _kālika

  • 5 क्रीडा _krīḍā

    क्रीडा [क्रीड्-भावे अ]
    1 Sport, pastime, play, pleasure; तोयक्रीडानिरतयुवतिस्नानतिक्तैर्मरुद्भिः Me.35,63; क्रीडामुदो यातनाः Gīt.9.9.
    -2 Jest, joke.
    -3 (in music) A kind of measure.
    -4 A play-ground; Mb.3.
    -Comp. -आकूतम् a sportive purpose.
    -उद्देशः play-ground.
    -काननम्, -वनम् a pleasure grove, park; क्रीडाकाननकेलिकौतुकजुषामायुः परिक्षीयते Bh.3.13.
    -कोपः false or feigned anger; कथ- मपि सखि क्रीडाकोपाद्व्रजेति मयोदिते Amaru.12.
    -कौतुकम् 1 wanton curiosity; Ks.18.153.
    -2 sport, play.
    -3 sex- ual intercourse.
    -गृहम्, -मन्दिरम् a pleasure-house.
    -नारी a prostitute, harlot.
    -परिच्छदः a play-thing, toy ते तु तद्गौरवात्सर्वे त्यक्तक्रीडापरिच्छदाः Bhāg.7.5.56.
    -मयूरः a peacock kept for pleasure; क्रीडामयूरा वनबर्हिणत्वम् (प्राप्ताः) R.16.14.
    -मृगः a toy-deer; विक्रीडितो यथैवाहं क्रीडामृग इवाधमः Bhāg.6.2.37.
    -रत्नम् 'the gem of sports', copulation.
    -वेश्मन् n. a pleasure-house; क्रीडावेश्मनि चैष पञ्जरशुकः क्लान्तो जलं याचते V.2.23.
    -शैलः, -पर्वतः an arti- ficial hill serving as a pleasure abode, a pleasure mountain; क्रीडाशैलः कनककदलीवेष्टनप्रेक्षणीयः Me.79.

    Sanskrit-English dictionary > क्रीडा _krīḍā

  • 6 क्षोभः _kṣōbhḥ

    क्षोभः [क्षुभ-घञ्]
    1 Shaking, moving, tossing; Me.28, 97; so काननक्षोभः &c.
    -2 Jolting; R.1.58; अयं तस्या रथक्षोभादंसेनांसो निपीडितः V.3.11.
    -3 (a) Agitation, dis- turbance, excitement, emotion; क्षोभक˚ U.3.3.29; स्वयं- वरक्षोभकृतामभावः R.7.3; अथेन्द्रियक्षोभमयुग्मनेत्रः पुनर्वशित्वाद्ब- लवन्निगृह्य Ku.3.69. (b) Provocation, irritation; प्रायः स्वं महिमानं क्षोभात्प्रतिपद्यते जन्तुः Ś.6.31.

    Sanskrit-English dictionary > क्षोभः _kṣōbhḥ

  • 7 दशन् _daśan

    दशन् Num. a. (pl.) Ten; स भूमिं विश्वतो वृत्वा अत्य- तिष्ठद्दशाङ्गुलम् Rv.1.9.1.
    -Comp. -अङ्गुल a. ten fingers long; Ms.8.271.
    (-लम्) 1 a length of 1 fingers; Rv.1.9.1.
    -2 a water-melon.
    -अधिपतिः a commander of ten men. Mb.12.
    -अर्ध a. five, (
    -र्धम्) five; अण्व्यो मात्रा विनाशिन्यो दशार्धानां तु याः स्मृताः Ms.1.27. (
    -र्धः) an epithet of Buddha.
    -अर्हः 1 an epithet of Krisna or Visnu.
    -2 Buddha.
    -अवताराः m. (pl.) the ten incarnations of Viṣṇu; see under अवतार.
    - अवर a. consisting of at least ten; दशावरा वा परिषद्यं धर्मं परिकल्पयेत् Ms.12.11.
    -अश्वः the moon.
    -आननः, -आस्यः epithets of Rāvaṇā; दशाननकिरीटेभ्यस्तत्क्षणं राक्षसप्रियः R.1.75.
    -आमयः an epithet of Rudra.
    -इन्द्रियाणि The five कर्मेन्द्रियs and five ज्ञानेन्द्रियs.
    -ईशः a superintendent of 1 villages; Ms.7.116.
    -एकादशिक a. who lends 1 and re- ceives 11 in return; i. e. who lends money at ten per cent.
    -कण्ठः, -कन्धरः epithets of Rāvaṇa; सप्तलोकैकवीरस्य दशकण्ठ- कुलद्विषः U.4.27. ˚अरिः, ˚जित् m., ˚रिपुः epithets of Rāma; दशकण्ठारिगुरुं विदुर्बुधाः R.8.29.
    -कर्मन् n. the ten ceremo- nies prescribed to the three twice-born classes.
    -कुमार- चरितम् a prose work by Dandin.
    -क्षीर a. mixed with 1 parts of milk.
    -गुण a. ten-fold, ten times larger.
    -गुणित a. multiplied by 1; दशगुणितमिव प्राप्तवान् वीरधर्मम B. R.9.53.
    -ग्रन्थाः (pl.) संहिता, ब्राह्मण, आरण्यक, शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निघण्टु, छन्द and निरुक्त; hence
    दशग्रन्थिन् = A person who has learnt by heart all these ten books.
    -ग्रामपतिः, -ग्रामिकः, -ग्रामिन् m.,
    -पः a superintendent of ten villages.
    -ग्रामी a collection or corporation of ten villages.
    -ग्रीवः = दशकण्ठ q.v.
    -चतुष्कम् N. of a sport; Sinhās.27.
    -धर्मः unfavourable condition, distress; अभ्यस्तो बहुभिर्बाणैर्दशधर्मगतेन वै Mb.7.147.2. (see com.).
    -पारमिताध्वरः 'possessing the ten perfec- tions', an epithet of Buddha.
    -पुरम् N. of an ancient city, capital of king Rantideva; पात्रीकुर्वन्दशपुरवधूनेत्रकौतू- हलानाम् Me.49.
    -बन्धः a tenth part; Ms.8.17; also
    ˚बन्धक; Y.2.76.
    -बलः, -भूमिगः epithets of Buddha.
    -बाहुः an epithet of Śiva.
    -भुजा, -महाविद्या N. of Durgā.
    -मालिकाः (pl.)
    1 N. of a country.
    -2 the people or rulers of this country.
    -मास्य a.
    1 ten months old; एवा ते गर्भ एजतु निरैतु दशमास्यः Rv.5.78.7-8.
    -2 ten months in the womb (as a child before birth).
    -मुखः an epithet of Rāvaṇa. ˚रिपुः an epithet of Rāma; सीतां हित्वा दशमुखरिपुर्नोपयेमे यदन्याम् R.14.87.
    -मूत्रकम् The urine of 1 (elephant, buffalo, camel, cow, goat, sheep, horse, donkey, man and woman).
    -मूलम् a tonic medicine prepared from the roots of ten plants; (Mar. सालवण, पिटवण (पृष्टिपर्णी), रिंगणी, डोरली, गोखरूं, बेल, ऐरण, टेंटू, पहाडमूळ, शिवण).
    -योजनम् a distance of 1 Yojanas; पादाङ्गुष्ठेन चिक्षेप संपूर्णं दशयोजनम् Rām.1.1.65; also दशयोजनी; मोहितेन्द्रियवृत्तिं तं व्यतीत्य दशयोजनीम् Ks.94.14.
    -रथः N. of a celebrated king of Ayodhyā, son of Aja, and father of Rāma and his three brothers. [He had three wives Kausalyā, Sumitrā, and Kaikeyī, but was for several years without issue. He was therefore recommended by Vasiṣṭha to perform a sacrifice which he successfully did with the assistance of Ṛiṣyaśṛiṅga. On the completion of this sacrifice Kausalyā bore to him Rāma, Sumitrā Laksmana and Śatrughna, and Kaikeyī Bharata. Daśaratha was extremely fond of his sons, but Rāma was his greatest favourite- 'his life, his very soul.' Thus when Kaikeyī at the instiga- tion of Mantharā demanded the fulfilment of the two boons he had previously promised to her, the king tried to dissuade her mind from her wicked resolve by threats, and, failing these, by the most servile supplica- tions. But Kaikeyī remained inexorable, and the poor monarch was obliged to send his beloved son into exile. He soon afterwards died of a broken heart]. Bhāg.9.1.1 ˚ललिता The fourth day of the dark fortnight of Āśvina.
    -रश्मिशतः the sun; दशरश्मिशतोपमद्युतिम् R.8.29.
    -रात्रम् a period of ten nights. (
    -त्रः) a particular sacrifice lasting for ten days.
    -रूपकम् the 1 kinds of drama.
    -रूपभृत् m. an epithet of Viṣṇu.
    -लक्षण a. relating to 1 objects; इदं भागवतं पुराणं दक्षलक्षणम् Bhāg.2.9.43.
    -णम् ten marks or attributes.
    -लक्षणकः religion; cf. धृतिः क्षमा दमो$स्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रहः । धीर्विद्या सत्यमक्रोधो दशकं धर्मलक्षणम् ॥ Ms.7. 92.
    -वक्त्रः, -वदनः see दशमुख; Bk.9.137.
    -वर्गः the double five classes of अमात्य, राष्ट्र, दुर्ग, कोश and दण्ड; वेत्ता च दशवर्गस्य स्थानवृद्धिक्षयात्मनः Mb.12.57.18 (com. 'अमात्यराष्ट्रदुर्गाणि कोशो दण्डश्च पञ्चमः' इति प्रकृतिपञ्चकं स्वपक्षे परपक्षे चेति दशको वर्गः).
    -वाजिन् m. the moon.
    -वार्षिक a. happening after, or lasting for, ten years; Y.2.24.
    -विध a. of ten kinds.
    -शतम् 1 a thousand; ये सहस्रम- राजन्नासन् दशशता उत Av.5.18.1.
    -2 one hundred and ten. ˚रश्मिः the sun. ˚अक्षः, ˚नयनः Indra; दशशताक्षककुब्दरि- निःसृतः Mb 7.184.47.
    -शती a thousand.
    -स (सा)- हस्रम् ten thousand.
    -हरा 1 an epithet of the Ganges (taking away the 1 sins).
    -2 a festival in honour of the Ganges held on the 1th day of Jyeṣṭha.
    -3 a festival in honour of Durgā held on the tenth of Āśvina.

    Sanskrit-English dictionary > दशन् _daśan

  • 8 प्रति _prati

    प्रति ind.
    1 As a prefix to verbs it means (a) towards, in the direction of; (b) back, in return, again; तष्ठेदानीं न मे जीवन् प्रतियास्यसि दुर्मते Rām.7.18.13; (c) in opposition to, against, counter; (d) upon, down upon; (see the several roots with this preposition).
    -2 As a prefix to nouns not directly derived from verbs it means (a) likeness, resemblance, equality; (b) opposite, of the opposite side; प्रतिबल Ve.3.5. 'the opposing force'; so प्रतिद्विपाः Mu.2.13; (c) rivalry; as in प्रतिचन्द्रः 'a rival moon'; प्रतिपुरुषः &c.
    -3 As a separable preposition (with acc.) it means (a) towards, in the direction of, to; तौ दम्पती स्वां प्रति राजधानीं प्रस्थापयामास वशी वसिष्ठः R.2.7;1. 75; प्रत्यनिलं विचेरु Ku.3.31; वृक्षं प्रति विद्योतते विद्युत् Sk.; (b) against, counter, in opposition to, opposite; तदा यायाद् रिपुं प्रति Ms.7.171; प्रदुदुवुस्तं प्रति राक्षसेन्द्रम् Rām.; ययावजः प्रत्यरिसैन्यमेव R.7.55; (c) in comparison with, on a par with, in proportion to, a match for; त्वं सहस्राणि प्रति Ṛv.2.1.8; (d) near, in the vicinity of, by, at, in, on; समासेदुस्ततो गङ्गां शृङ्गवेरपुरं प्रति Rām.; गङ्गां प्रति; (e) at the time, about, during; आदित्यस्योदयं प्रति Mb; फाल्गुनं वाथ चैत्रं वा मासौ प्रति Ms.7.182; (f) on the side of, in favour of, to the lot of; यदत्र मां प्रति स्यात् Sk.; हरं प्रति हलाहलं (अभवत्) Vop.; (g) in each, in or at every, severally (used in a distributive sense); वर्षं प्रति, प्रतिवर्षम्; यज्ञं प्रति Y.1.11; वृक्षं वृक्षं प्रति सिञ्चति Sk.; (h) with regard or reference to, in relation to, regarding, concerning, about, as to; न हि मे संशीतिरस्या दिव्यतां प्रति K.132; चन्द्रोपरागं प्रति तु केनापि विप्रलब्धासि Mu.1; धर्मं प्रति Ś.5.18; मन्दौत्सुक्यो$स्मि नगरगमनं प्रति Ś.1; Ku.6.27; 7.83; त्वयैकमीशं प्रति साधु भाषितम् 5.81; Y.1.218; R.6. 12;1.29;12.51; (i) according to, in conformity with; मां प्रति in my opinion; (j) before, in the presence of; (k) for, on account of.
    -4 As a separable preposi- tion (with abl.) it means either (a) a representative of, in place of, instead of; प्रद्युम्नः कृष्णात् प्रति Sk.; संग्रामे यो नारायणतः प्रति Bk.8.89; or (b) in exchange or return for; तिलेभ्यः प्रति यच्छति माषान् Sk.; भक्तेः प्रत्यमृतं शंभोः Vop.
    -5 As the first member of Avyayībhāva compound it usually means (a) in or at every; as प्रतिसंवत्सरम् 'every year', प्रतिक्षणम्, प्रत्यहम् &c.; (b) towards, in the direction of; प्रत्यग्नि शलभा डयन्ते.
    -6 प्रति is sometimes used as the last member of Avyayī. comp. in the sense of 'a little'; सूपप्रति, शाकप्रति. [ Note:-- In the com- pounds given below all words the second members of which are words not immediately connected with verbs, are included; other words will be found in their proper places.]
    -Comp. -अंशम् ind. on the shoulders.
    -अक्षरम् ind. in every syllable or letter; प्रत्यक्षरश्लेषमयप्रबन्ध Vās.
    -अग्नि ind. towards the fire.
    -अग्र = प्रत्यग्र q. v.
    -अङ्गम् 1 a secondary or minor limb (of the body), as the nose.
    -2 a division, chapter, section.
    -3 every limb.
    -4 a weapon. (
    -ङ्गम्) ind.
    1 on or at every limb of the body; as in प्रत्यङ्ग- मालिङ्गितः Gīt.1.
    -2 for every subdivision.
    -3 in each case (in grammar).
    -अधिदेवता a tutelary deity who stays in front or near one; Hch.
    -अधिष्ठानम्, -आधानम् the principal place of residence; Bṛi. Up.2.2.1.
    -2 repository.
    -अनन्तर a.
    1 being in immediate neigh- bourhood; दानमानादिसत्कारैः कुरुष्व प्रत्यनन्तरम् Rām.4.15.27. (com. प्रत्यनन्तरं स्वाधीनम्).
    -2 standing nearest (as an heir).
    -3 immediately following, closely connected with; जीवेत् क्षत्रियधर्मेण स ह्यस्य (ब्राह्मणस्य) प्रत्यनन्तरः; Ms.1. 82;8.185. (
    -रम्) ind.
    1 immediately after.
    -2 next in succession.
    -रीभू to betake oneself close to; P. R.
    -अनिलम् ind. towards or against the wind.
    -अनीक a
    1 hostile, opposed, inimical.
    -2 resisting, opposing.
    -3 opposite.
    -4 equal, vying with. (
    -कः) an enemy.
    (-कम्) 1 hostility, enmity, hostile attitude or position; न शक्ताः प्रत्यनीकेषु स्थातुं मम सुरासुराः Rām.
    -2 a hostile army; यस्य शूरा महेष्वासाः प्रत्यनीकगता रणे Mb.; ये$वस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः Bg.11.32. (प्र˚ may have here sense 1 also).
    -3 (in Rhet.) a figure of speech in which one tries to injure a person or thing connected with an enemy who himself cannot be injured; प्रतिपक्षमशक्तेन प्रतिकर्तुं तिरस्क्रिया । या तदीयस्य तत्स्तुत्यै प्रत्यनीकं तदुच्यते K. P.1.
    -अनुप्रासः a kind of alliteration.
    -अनुमानम् an opposite conclusion.
    -अन्त a. contiguous, lying close to, adjacent, bordering.
    (-न्तः) 1 a border, frontier; स गुप्तमूलप्रत्यन्तः R.4.26.
    -2 a bordering country; especi- ally, a country occupied by barbarian or Mlechchhas. ˚देशः a bordering country. ˚पर्वतः an adjacent hill; पादाः प्रत्यन्तपर्वताः Ak.
    -अन्धकार a. spreading shadow; Buddh.
    -अपकारः retaliation, injury in return; शाम्येत् प्रत्यप- कारेण नोपकारेण दुर्जनः Ku.2.4.
    -अब्दम् ind. every year
    -अमित्र a. hostile. (
    -त्रः) an enemy. (
    -त्रम्) ind. towards as enemy.
    -अरिः 1 a well-matched opponent.
    -2 the 9th, 14th or 23rd asterism from the जन्मनक्षत्र.
    -3 a particular asterism; दारुणेषु च सर्वेषु प्रत्यरिं च विवर्जयेत् Mb.13.14.28 (com. प्रत्यरिं स्वनक्षत्राद् दिननक्षत्रं यावद् गणयित्वा नवभिर्भागे हृते पञ्चमी तारा प्रत्यरिः ।).
    -अर्कः a mock sun; parhelion.
    -अर्गलम् the rope by which a churning stick is moved.
    -अवयवम् ind.
    1 in every limb.
    -2 in every particular, in detail.
    1 lower, less honoured; पुरावरान् प्रत्यवरान् गरीयसः Mb.13.94.12.
    -2 very low or degrading, very insignificant; Ms.1.19.
    -अश्मन् m. red chalk.
    -अष्ठीला a kind of nervous disease.
    -अहम् ind. every day, daily; day by day; गिरिशमुपचचार प्रत्यहं सा सुकेशी Ku.1.6.
    -आकारः a scabbard, sheath.
    -आघातः 1 a counter-stroke.
    -2 reaction.
    -आचारः suitable conduct or behaviour.
    -आत्मम् ind. singly, severally.
    -आत्मक a. belonging to oneself.
    -आत्म्यम् similarity with oneself.
    -आत्मेन ind. after one's own image; स किंनरान् कुंपुरुषान् प्रत्यात्म्येना- सृजत् प्रभुः Bhāg.3.2.45.
    -आदित्यः a mock sun.
    -आरम्भः 1 recommencement, second beginning.
    -2 pro- hibition.
    -आर्द्र a. fresh.
    -आशा 1 hope, expectation; न यत्र प्रत्याशामनुपतति नो वा रहयति Māl.9.8.
    -2 trust, con- fidence.
    -आसङ्गः Connection, contact; अथ प्रत्यासङ्गः कमपि महिमानं वितरति Mv.1.12.
    -आस्वर 1 returning.
    -2 reflecting; Ch.Up.1.3.2.
    -आह्वयः echo, resonance; छाया प्रत्याह्वयाभासा ह्यसन्तो$प्यर्थकारिणः Bhāg.11.28.5.
    -उत्तरम् a reply, rejoinder.
    -उलूकः 1 a crow; मृत्युदूतः कपोतो$यमुलूकः कम्पयन्मनः । प्रत्युलूकश्च कुह्वानैरनिद्रौ शून्यमिच्छतः ॥ Bhāg.1.14.14.
    -2 a bird resembling an owl.
    -ऋचम् ind. in each Rik.
    -एक a. each, each one, every single one. (
    -कम्) ind.
    1 one at a time, severally; singly, in every one, to every one; oft. with the force of an adjective; विवेश दण्डकारण्यं प्रत्येकं च सतां मनः R.12.9. 'entered the mind of every good man'; 12.3;7.34; Ku.2.31.
    -एनस् m.
    1 an officer of justice (who punishes criminals); Bṛi. Up.4.3.7.
    -2 a heir responsible for the debts of the deceased; surety.
    -कञ्चुकः 1 an adversary.
    -2 a critic.
    -कण्ठम् ind.
    1 severally, one by one.
    -2 near the throat.
    -कलम् ind. constantly, perpetually.
    -कश a. not obeying the whip.
    -कष्ट a. comparatively bad.
    -कामिनी a female rival; Śi.
    -कायः 1 an effigy, image, picture, likeness.
    -2 an adversary; स वृषध्वजसायकावभिन्नं जयहेतुः प्रतिकाय- मेषणीयम् Ki.13.28.
    -3 a target, butt, mark.
    -कितवः an opponent in a game.
    -कुञ्जरः a hostile elephant.
    -कूपः a moat, ditch.
    -कूल a.
    1 unfavourable, adverse, contrary, hostile, opposite, प्रतिकूलतामुपगते हि विधौ विफलत्व- मेति बहुसाधनता Śi.9.6; Ku.3.24.
    -2 harsh, discordant. unpleasant, disagreeable; अप्यन्नपुष्टा प्रतिकूलशब्दा Ku.1. 45.
    -3 inauspicious.
    -4 contradictory.
    -5 reverse, inverted.
    -6 perverse, cross, peevish, stubborn. ˚आचार- णम्, ˚आचरितम् any offensive or hostile action or conduct; प्रतिकूलाचरितं क्षमख मे R.8.81. ˚उक्तम्, -क्तिः f. a contra- diction. ˚कारिन्, -कृत, -चारिन्, -वत्ति a. opposing. ˚दर्शन a. having an inauspicious or ungracious appearance. ˚प्रवर्तिन्, -वर्तिन् a. acting adversely, taking an adverse course. ˚भाषिन् a. opposing, contradicting. ˚वचनम् dis- agreeable or unpleasant speech. ˚वादः contradiction. (प्रतिकूलता, -त्वम् adverseness, opposition, hostility. प्रति- कूलयति 'to oppose'.).
    -कूल ind.
    1 adversely, contrarily.
    -2 inversely, in inverted order.
    -कूलय Den. P. to resist, oppose.
    -कूलिक a. hostile, inimical.
    -क्षणम् ind. at every moment or instant, constantly; प्रतिक्षणं संभ्रमलोलदृष्टि- र्लीलारविन्देन निवारयन्ती Ku.3.56.
    -क्षपम् ind. everynight.
    -गजः a hostile elephant
    -गात्रम् ind. in very limb.
    -गिरिः 1 an opposite mountain.
    -2 an inferior mountain.
    -गृहम्, -गेहम् ind. in every house.
    -ग्रामम् ind. in every village.
    -चक्रम् a hostile army.
    -चन्द्रः a mock moon; paraselene.
    -चरणम् ind.
    1 in every (Vedic) school or branch.
    -2 at every foot-step.
    -छाया, -यिका 1 a reflected image, reflection, shadow; रूपं प्रतिच्छायिक- योपनीतम् N.6.45.
    -2 an image, picture.
    -जङ्घा the forepart of the leg.
    -जिह्वा, -जिह्विका the soft palate,
    -तन्त्रम् ind. according to each Tantra or opinion.
    -तन्त्र- सिद्धान्तः a conclusion adopted by one of the disputants only; (वादिप्रतिवाद्येकतरमात्राभ्युपगतः).
    -त्र्यहम् ind. for three days at a time.
    -दण्ड a. Ved. disobedient.
    -दिनम् ind. every day; राशीभूतः प्रतिदिनमिव त्र्यम्बकस्याट्टहासः Me.6.
    -दिशम् ind. in every direction, all round, every- where.
    -दूतः a messenger sent in return.
    -देवता a corresponding deity; गताः कलाः पञ्चदश प्रतिष्ठा देवाश्च सर्वे प्रतिदेवतासु Muṇḍa.3.2.7.
    -देशम् ind. in every country.
    -देहम् ind. in every body.
    -दैवतम् ind. for every deity.
    -द्वन्द्वः 1 an antagonist, opponent, adversary, rival.
    -2 an enemy. (
    -द्वम्) opposition, hostility.
    -द्वन्द्विन् a.
    1 hostile, inimical.
    -2 adverse (प्रतिकूल); कृतान्तदुर्वृत्त इवापरेषां पुरः प्रतिद्वन्द्विनि पाण्डवास्त्रे Ki.16.29.
    -3 rivalling, vying with; किसलयोद्भेदप्रतिद्वन्दिभिः (करतलैः) Ś.4.5. (-m.) an opponent, adversary, rival; तुल्यप्रति- द्वन्द्वि बभूव युद्धम् R.7.37.;15.25.
    -द्वारम् ind. at every gate.
    -धुरः a horse harnessed by the side of another.
    -नप्तृ m. great-grandson, a son's grandson.
    -नव a.
    1 new, young, fresh.
    -2 newly blown budded; सान्ध्यं तेजः प्रतिनवजपापुष्परक्तं दधानः Me.38.
    -नाडी a branch-vein.
    -नायकः the adversary of the hero of any poetic com- position; धीरोद्धतः पापकारी व्यसनी प्रतिनायकः S. D., as रावण in the Rāmāyaṇa, शिशुपाल in Māgha-Kāvya &c.
    -नारी, -पत्नी, -युवतिः a female rival; Śi.7.45.
    -निनादः = प्रतिध्वनिः q. v.
    -न्यायम् ind. in inverted order; पुनः प्रतिन्यायं प्रतियोन्याद्रवति स्वप्नायैव Bṛi. Up.4.3.15.
    -पक्ष a. like, similar.
    (-क्षः) 1 the opposite side, party or faction, hostility; विमृश्य पक्षप्रतिपक्षाभ्यामवधारणं नियमः Gaut. S,
    -2 an adversary, enemy, foe, rival; प्रति- पक्षकामिनी, -लक्ष्मी 'a rival wife'; Bv.2.64; दासीकृतायाः प्रति- पक्षलक्ष्याः Vikr.1.73; प्रतिपक्षमशक्तेन प्रतिकर्तुम् K. P.1; Vikr.1.7; often used in comp. in the sense of 'equal' or 'similar'.
    -3 remedy, expiation; यादवस्य पापस्य प्रतिपक्षमुपदिशामि Nāg.5.
    -4 a defendant or respondent (in law). ˚ता
    1 hostility, opposition.
    -2 obstacle.
    -पक्षित a.
    1 containing a contradiction.
    -2 nullified by a contradictory premise; (as a hetu in न्याय); cf. सत्प्रतिपक्ष.
    -पक्षिन् m. an opponent, adversary.
    -पण्यम् merchandise in exchange; Buddh.
    -प्रथम् ind. along the road, towards the way; प्रतिपथगतिरासीद् वेगदीर्घीकृताङ्गः Ku.3.76.
    -पदम् ind.
    1 at evry stop.
    -2 at every place, everywhere.
    -3 expressly.
    -4 in every word; प्रतिपदाख्याने तु गौरवं परिहरद्भिर्वृत्तिकारैः सर्वसामान्यः शब्दः प्रति- गृहीतः प्रकृतिवदिति ŚB. on MS.8.1.2.
    -पल्लवः an opposite or outstretched branch; R.
    -पाणः 1 a stake.
    -2 a counter-pledge.
    -3 a counter-stake; Mb.3.
    -पादम् ind. in each quarter.
    -पात्रम् ind. with regard to each part, of each character; प्रतिपात्रमाधीयतां यत्नः Ś.1 'let care be taken of each character'.
    -पादपम् ind. in every tree.
    -पाप a. returning sin for sin, requiting evil for evil.
    -पु(पू)रुषः 1 a like or similar man.
    -2 a substitute, deputy.
    -3 a companion.
    -4 the effigy of a man pushed by thieves into the interior of a house before entering it themselves (to ascertain if any body is awake).
    -5 an effigy in general. (
    -षम्) ind. man by man, for each man.
    -पुस्तकम् a copy of an original manuscript.
    -पूर्वाह्णम् ind. every forenoon.
    -प्रति a. counter-balancing, equal to.
    -प्रभातम् ind. every morning.
    -प्रसवः 1 (As opposed to अनुप्रसव) tracing causes back to the origin as -- a pot, a lump of mud, mud, clay, Pātañjala Yogadarśana.
    -2 Negation of (or exception to) a negation. The force of a प्रतिप्रसव is positive, limiting as it does the scope of a प्रतिषेध or negation. Hence it is just the opposite of परिसंख्या whose force is negative or exclusive since it limits the scope of a positive statement. प्रतिप्रसवो$यं न परिसंख्या ŚB. on MS.1.7.45.
    -प्रकारः an outer wall or rampart.
    -प्रियम् a kindness or service in return; प्रतिप्रियं चेद् भवतो न कुर्यां वृथा हि मे स्यात् स्वपदोपलब्धिः R.5.56.
    -बन्धुः an equal in rank or station; Mb.5.121.13.
    -बलः a.
    1 able, powerful.
    -2 equal in strength, equally matched or powerful.
    (-लम्) 1 a hostile army; अस्त्रज्वालावलीढप्रतिबलजलधेरन्तरौर्वायमाणे Ve.3.7.
    -2 strength.
    -बाहु 1 the forepart of the arm.
    -2 an opposite side (in a square or polygon).
    -बि (वि) म्बः, -म्बम् 1 a reflection, reflected image; ज्योतिषां प्रतिबिम्बानि प्राप्नु- वन्त्युपहारताम् Ku.6.42; Śi.9.18.
    -2 an image, a picture.
    -बीजम् a rotten seed.
    -भट a. vying with, rivalling; घटप्रतिभटस्तनि N.13.5.
    (-टः) 1 a rival, an opponent; निवासः कन्दर्पप्रतिभटजटाजूटभवने G. L.21.
    -2 a warrior on the opposite side; समालोक्याजौ त्वां विदधति विकल्पान् प्रतिभटाः K. P.1.
    -भय a.
    1 fearful, formidable, terrible, frightful.
    -2 dangerous; स्वगृहोद्यानगते$पि स्निग्धैः पापं विशङ्क्यते मोहात् । किमु दृष्टबह्वपायप्रतिभयकान्तारमध्यस्थे ॥ Pt.2.171; Nāg.5.1.; Bhāg.1.6.14. (
    -यम्) a danger; सुनन्द, श्रुतं मया संनिहितगरुडप्रतिभयमुद्देशं जामाता जीमूतवाहनो गतः Nāg.5.
    -भैरव a. dreadful.
    -मञ्चः a kind of measure (in music.)
    -मञ्चाः Platforms opposite to each other; दशभागिकौ द्वौ प्रतिमञ्चौ Kau. A.2.3.21.
    -मण्डलम् 1 a secondary disc (of the sun &c.).
    -2 an eccentric orbit.
    -मन्दिरम् ind. in every house.
    -मल्लः an antagonist, a rival; उपेयिवांसं प्रतिमल्लतां रयस्मये जितस्य प्रसभं गरुत्मतः N.1.63; पातालप्रतिमल्लगल्ल &c. Māl.5.22.
    -मानना worship (पूजा); स्पर्शमशुचिवपुरर्हति न प्रतिमाननां तु नितरां नृपोचिताम् Śi.15.35.
    -माया a counter-spell or charm; प्रतिमाया कृतं च तत् Mb.1.34.22.
    -मार्गः the way back; Mb.4.
    -मार्गम् ind. back, back- wards.
    -माला capping verses (Mar. भंडी).
    -मासम् ind. every month, monthly.
    -मित्रम् an enemy, adversary.
    -मुख a. standing before the face, facing; प्रतिमुखागत Ms.8.291.
    -2 near, present. (
    -खम्) a secondary plot or incident in a drama which tends either to hasten or retard the catastrophe; see S. D.334 and 351-364. (
    -खम्) ind.
    1 towards.
    -2 in front, before.
    -मुखरी a particular mode of drumming.
    -मुद्रा 1 a counter- seal.
    -2 the impression of a seal.
    -मुहूर्तम् ind. every moment.
    -मूर्तिः f. an image, a likeness.
    -मूषिका f. a musk-rat (Mar. चिचुंदरी).
    -यूथपः the leader of a hostile herd of elephants.
    -रथः an adversary in war (lit. in fighting in a war-chariot); दौष्यन्तिमप्रतिरथं तनयं निवेश्य Ś.4.2.
    -रथ्यम् in every road; अस्मिन् नगरे प्रतिरथ्यं भुजङ्गबद्धसंचारे Udb.
    -रवः, -ध्वनिः 1 an echo; प्रतिरवविततो वनानि चक्रे Ki.1.4.
    -2 quarrel; controversy.
    -3 (Ved.) life (प्राण).
    -रसितम् an echo; केनास्मत् सिंह- नादप्रतिरसितसखो दुन्दुभिस्ताड्यते$यम् Ve.1.22.
    -राजः a hostile king.
    -रात्रम् ind. every night.
    -रूप a.
    1 corresponding, similar, having a counter-part in; अग्निर्यथैको भुवनं प्रविष्टो रूपं रूपं प्रतिरूपो बभूव Kaṭh.2.2.9.
    -2 beautiful.
    -3 suitable, proper; इदं न प्रतिरूपं ते स्त्रीष्वदाक्षिण्यमीदृशम् Bu. Ch.4.66; आत्मनः प्रतिरूपं सा बभाषे चारुहासिनी Rām.4. 19.17.
    -4 facing (अभिमुख); प्रतिरूपं जनं कुर्यान्न चेत् तद् वर्तते यथा Mb.12.97.16 (com. प्रतिरूपं युद्धाभिमुखम्).
    (-पम्) 1 a picture, an image, a likeness.
    -2 a mirror-like reflecting object; अदर्शनं स्वशिरसः प्रतिरूपे च सत्यपि Bhāg. 1.42.28.
    -4 an object of comparison (उपमान); भवान्मे खलु भक्तानां सर्वेषां प्रतिरूपधृक् Bhāg.7.1.21.
    -रूपक a. resembling, similar (at the end of comp.); जहीमान् राक्षसान् पापानात्मनः प्रतिरूपकान् Mb.3.29.11; चेष्टाप्रतिरूपिका मनोवृत्तिः Ś.1.
    (-कम्) 1 a picture, an image; अग्निदैर्गर- दैश्चैव प्रतिरूपककारकैः Mb.12.59.49.
    -2 a forged edict; जर्जरं चास्य विषयं कुर्वन्ति प्रतिरूपकैः Mb.12.56.52.
    -3 a reflec- tion.
    -लक्षणम् a mark, sign, token.
    -लिपिः f. a tran- script, a written copy.
    -लेखः a writ of reply; प्रावृत्तिकश्च प्रतिलेख एव Kau. A.2.1.28.
    -लोम a.
    1 'against the hair or grain', contray to the natural order, inverted, reverse (opp. अनुलोम); नववर्षसहस्राक्षः प्रतिलोमो$भवद् गुरुः Bhāg.12.14.15.
    -2 contrary to caste (said of the issue of a woman who is of a higher caste than her husband).
    -3 hostile.
    -4 low, vile, base.
    -5 left (वाम).
    -6 obstinate, perverse; अपरिचितस्यापि ते$प्रतिलोमः संवृत्तः Ś.7.
    -7 disagreeable, unpleasant. (
    -मम्) any injurious or unpleasant act. (
    -मम्) ind. 'against the hair or grain', inversely, invertedly. ˚ज a. born in the inverse order of the castes; i. e. born of a mother who is of a higher caste than the father; cf. Ms.1.16,25.
    -लोमक a. reverse, inverted; राजन्यविप्रयोः कस्माद् विवाहः प्रतिलोमकः Bhāg.9.18.5.
    -कम् inverted order.
    -लोमतः ind.
    1 in consequence of the inverted order or course; Ms.1.68.
    -2 in an unfriendly manner; यदा बहुविधां वृद्धिं मन्येत प्रतिलोमतः Mb.12.13.39.
    -वत्सरम् ind. every year.
    -वनम् ind. in every forest.
    -वर्णिक a. similar, corresponding.
    -वर्धिन् a. being a match for.
    -वर्षम् ind. every year.
    -वस्तु n.
    1 an equivalent, a counter- part.
    -2 anything given in return.
    -3 a parallel. ˚उपमा a figure of speech thus defined by Mammaṭa:-- प्रतिवस्तूपमा तु सा ॥ सामान्यस्य द्विरेकस्य यत्र वाक्यद्वये स्थितिः । K. P.1; e. g. तापेन भ्राजते सूर्यः शूरश्चापेन राजते Chandr.5. 48.
    -वातः a contrary wind; प्रतिवाते$नुवाते च नासीत गुरुणा सह Ms.2.23. (
    -तम्) ind. against the wind; चीनांशुक- मिव केतोः प्रतिवातं नीयमानस्य Ś.1.33.
    -वारणः a hostile elephant.
    -वासरम् ind. every day.
    -विटपम् ind.
    1 on every branch.
    -2 branch by branch.
    -विषम् an anti- dote. (
    -षा) a birch tree.
    -विष्णुकः a Muchakunda tree.
    -वीरः an opponent, antagonist.
    -वीर्यम् being equal to or a match for.
    -वृषः a hostile bull.
    -वेलम् ind. at each time, on every occasion.
    -वेशः 1 a neighbouring house, neighbourhood.
    -2 a neighbour.
    -वेशिन् a. a neigh- bour; दृष्ट्वा प्रभातसमये प्रतिवेशिवर्गः Mk.3.14.
    -वेश्मन् n. a neighbour's house.
    -वेश्यः a neighbour.
    -वैरम् re- quital of hostilities revenge.
    -शब्दः 1 echo, reverbera- tion; वसुधाधरकन्दराभिसर्पी प्रतिशब्दो$पि हरेर्भिनत्ति नागान् V. 1.16; Ku.6.64; R.2.28.
    -2 a roar.
    -शशिन् m. a mock-moon.
    -शाखम् ind. for every branch or school (of the Veda).
    -शाखा a side-branch; महाभूतविशेषश्च विशेषप्रतिशाखवान् Mb.14.35.21.
    -संवत्सरम् ind. every year.
    -सङ्गक्षिका 1 a cloak to keep off the dust; Buddh.
    -संदेशः a reply to the message; दर्पसारस्य प्रति- संदेशमावेदयत् D. K.2.1.
    -सम a. equal to, a match for.
    -सव्य a. in an inverted order.
    -सामन्तः an enemy.
    -सायम् ind. every evening.
    -सूर्यः, -सूर्यकः 1 a mock-sun.
    -2 a lizard, chameleon; 'कृकलासस्तु सरटः प्रतिसूर्यः शयानकः ।' Hemchandra; तृष्यद्भिः प्रतिसूर्यकैरजगरस्वेदद्रवः पीयते U.2.16.
    -सेना, सैन्यम् a hostile army; निहतां प्रतिसैन्येन वडवामिव पातिताम् Rām.2.114.17.
    -स्थानम् ind. in every place, everywhere.
    -स्मृतिः N. of parti- cular kind of magic; गृहाणेमां मया प्रोक्तां सिद्धिं मूर्तिमतीमिव । विद्यां प्रतिस्मृतिं नाम Mb.3.36.3.
    -स्रोतस् ind. against the stream; सरस्वतीं प्रतिस्रोतं ययौ ब्राह्मणसंवृतः Bhāg.1.78. 18. -a. going against the stream; अथासाद्य तु कालिन्दी प्रतिस्रोतः समागताम् Rām.2.55.5.
    -हस्तः, -हस्तकः a deputy, an agent, substitute, proxy; आश्रितानां भृतौ स्वामिसेवायां धर्मसेवने । पुत्रस्योत्पादने चैव न सन्ति प्रतिहस्तकाः ॥ H.2.33.
    -हस्तीकृ to take; Pratijñā 3.
    -हस्तिन् the keeper of a brothel; Dk.2.2.

    Sanskrit-English dictionary > प्रति _prati

  • 9 दिन


    diná
    1) mfn. (do) cut, divided, mowed RV. VIII, 67, 10 (cf. svayaṉ-)

    dina
    2) (3. dā). seeﾠ a-saṉ-

    dína
    3) (accented only Naigh. I, 9) m. n. (gaṇa ardharcâ̱di, only occurring as n.) a day Mn. Ragh. Pañcat. andﾠ o. (ifc. alsoﾠ in Vedic texts) ifc. f. ā Rājat. I, 347. ;

    + cf. Lat. peren-dinus, nūndinus etc.;
    Got. sin-teins;
    Lit. dëna;
    Old Pruss. acc. sg. deinan;
    Slav. dṛnī
    - दिनकर
    - दिनकर्तव्य
    - दिनकर्तृ
    - दिनकार्य
    - दिनकृत्
    - दिनकृत्य
    - दिनकेशव
    - दिनकेसर
    - दिनक्षय
    - दिनगण
    - दिनग्रह
    - दिनचर्या
    - दिनच्छिद्रा
    - दिनज्योतिस्
    - दिनदुःखित
    - दिननक्तम्
    - दिननाथ
    - दिननिश्
    - दिनप
    - दिनपति
    - दिनपाकिन्
    - दिनपाटिका
    - दिनप्रणी
    - दिनप्रभा
    - दिनबन्धु
    - दिनबल
    - दिनभर्तृ
    - दिनमणि
    - दिनमल
    - दिनमुख
    - दिनमूर्धन्
    - दिनरत्न
    - दिनराज
    - दिनराशि
    - दिनवार
    - दिनव्यासदल
    - दिनसंचय
    - दिनस्प्रिश्

    Sanskrit-English dictionary > दिन

  • 10 लग्न


    lagna
    1) mfn. adhered, adhering orﾠ clinging to, attached to, sticking orﾠ remaining in, fixed on, intent on, clasping, touching, following closely (with gen. orﾠ ifc.) MBh. Kāv. etc. (with pṛishṭhe, pṛishṭha-tas;

    orﾠ pṛishṭha ibc., following on a person's heels;
    with mārge, sticking to i.e. following the road;
    with hṛidaye, one who has penetrated the heart);
    one who has entered on a course of action, one who has begun to (inf.) Pañcat. ;
    meeting, intersecting, cutting (said of lines) Gol.;
    immediately ensuing Pañcat. ;
    passed (as days) Vet. ;
    consumed by, spent in (instr.) Kull. on Mn. VII, 127 ;
    auspicious ( seeﾠ comp.);
    furious through being in rut (an elephant) L. ;
    m. a bard orﾠ minstrel (who awakes the king in the morning) L. ;
    m. n. (ifc. f. ā) the point of contact orﾠ intersection (of two lines), the point where the horizon intersects the ecliptic orﾠ path of the planets Sūryas. VarBṛS. ;
    the point orﾠ arc of the equator which corresponds to a given point orﾠ arc of the ecliptic ib. ;
    the division of the equator which rises in succession with each sign in an oblique sphere ib. ;
    the point of the ecliptic which at a given time is upon the meridian orﾠ at the horizon ( kshitije, lagnam, horizon Lagna;
    madhya-lagnam, meridian Lagna) ib. ;
    the moment of the sun's entrance into a zodiacal sign ib. ;
    the rising of the sun orﾠ of the planets ib. ;
    (in astrol.) a scheme orﾠ figure of the 12 houses orﾠ zodiacal signs (used as a horoscope);
    the whole of the first astrological house;
    ( alsoﾠ with ṡubha, ṡobhana, anukūla etc.) an auspicious moment orﾠ time fixed upon as lucky for beginning to perform anything Rājat. Kathās. Hit. ;
    the decisive moment orﾠ time for action, decisive measure Kathās. ;
    2) mfn. ( alsoﾠ referable to 1. laj) ashamed Pāṇ. 7-2, 14 Sch. ;
    - लग्नकाल
    - लग्नग्रह
    - लग्नग्रहण
    - लग्नचन्द्रिका
    - लग्नचिन्ता
    - लग्नदर्पण
    - लग्नदिन
    - लग्नदिवस
    - लग्नदेवी
    - लग्नद्वादशभाव
    - लग्ननक्षत्र
    - लग्नपञ्चाङ्गभाष्य
    - लग्नपत्त्रिका
    - लग्नभुज
    - लग्नमण्डल
    - लग्नमास
    - लग्नमुहूर्त
    - लग्नयान
    - लग्नवाद
    - लग्नवासर
    - लग्नवेला
    - लग्नशुद्धि
    - लग्नसमय
    - लग्नसारिणी
    - लग्नहोराप्रकाश

    Sanskrit-English dictionary > लग्न

См. также в других словарях:

  • dína-naktam — दिननक्तम् …   Indonesian dictionary

  • lagna-nakshatra — लग्ननक्षत्र …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»