-
1 कल्याणपञ्चकपूजा
kalyā́ṇa-pañcaka-pūjāf. N. of a Jaina work
-
2 कल्याणपञ्चमीक
-
3 तृणपञ्चमूल
tṛíṇa-pañca-mūlan. an aggregate of 5 roots of gramineous plants (rice, sugar-cane, Darbha, Scirpus Kysoor, Saccharum Sara) Suṡr. VI, 48, 23.
-
4 दक्षिणपञ्चाल
-
5 पुराणपञ्चलक्षण
purāṇá-pañca-lakshaṇan. N. of wks.
-
6 पुराणपञ्जी
purāṇá-pañjīf. N. of wks.
-
7 बाणपञ्चानन
bāṇá-pañcâ̱nanam. N. of a Poet Cat.
-
8 कल्याण
kalyā́ṇamf (ī́)n. (gaṇa bahv-ādi) beautiful, agreeable RV. ṠBr. etc.;
illustrious, noble, generous;
excellent, virtuous, good ( kalyāṇa voc. « good sir» ;
kalyāṇi, « good lady»);
beneficial, salutary, auspicious;
happy, prosperous, fortunate, lucky, well, right RV. I, 31, 9; III, 53, 6 TS. AV. ṠBr. Nir. II, 3 MBh. R. ;
m. a particular Rāga (sung at night);
N. of a Gandharva;
of a prince ( alsoﾠ called Bhaṭṭa-ṡrī-kalyāṇa);
of the author of the poem Gītā-gaṇgā-dhara;
(ī) f. a cow L. ;
the plant Glycine Debilis L. ;
red arsenic L. ;
a particular Rāgiṇī;
N. of Dākshāyaṇī in Malaya;
N. of one of the mothers attending on Skanda MBh. IX, 2625 ;
N. of a city in the Dekhan andﾠ of one in Ceylon;
a river in Ceylon;
(am) n. good fortune, happiness, prosperity;
good conduct, virtue (opposed to pāpa) ṠBr. Bhag. R. Ragh. Pañcat. Mn. III, 60, 65 Suṡr. ;
a festival Mn. VIII, 292 ;
gold L. ;
heaven L. ;
N. of the eleventh of the fourteen Pūrvas orﾠ most ancient writings of the Jainas L. ;
a form of salutation (« Hail!», « May luck attend you!»), Ṡāntiṡ. ;
- कल्याणकटक
- कल्याणकर
- कल्याणकार
- कल्याणकारक
- कल्याणकीर्ति
- कल्याणकृत्
- कल्याणगिरि
- कल्याणचन्द्र
- कल्याणचार
- कल्याणतर
- कल्याणदेवी
- कल्याणधर्मन्
- कल्याणपञ्चकपूजा
- कल्याणपञ्चमीक
- कल्याणपुच्छ
- कल्याणपुर
- कल्याणबीज
- कल्याणभट्ट
- कल्याणमन्दिर
- कल्याणमय
- कल्याणमल्ल
- कल्याणमित्र
- कल्याणराजचरित्र
- कल्याणराय
- कल्याणवचन
- कल्याणवत्
- कल्याणवर्त्मन्
- कल्याणवर्धन
- कल्याणवर्मन्
- कल्याणवीज
- कल्याणवृत्त
- कल्याणशर्मन्
- कल्याणसत्त्व
- कल्याणसप्तमी
- कल्याणसूत्र
- कल्याणसेन
- कल्याणस्वामिकेशव
- कल्याणाचार
- कल्याणाभिजन
- कल्याणाभिनिवेशिन्
-
9 पुराण
purāṇámf (ī orﾠ ā)n. belonging to ancient orﾠ olden times, ancient, old ( alsoﾠ= withered, worn out, opp. to nūtana, nava) RV. etc. etc.;
m. a Karsha orﾠ measure of silver (= 16 Paṇas of cowries) Mn. VIII, 136 (also n. L.) ;
N. of a Ṛishi Kāṭh. ;
pl. the ancients MW. ;
n. a thing orﾠ event of the past, an ancient tale orﾠ legend, old traditional history. AV. etc. etc.;
N. of a class of sacred works (supposed to have been compiled by the poet Vyāsa andﾠ to treat of 5 topics <cf. pañca-lakshaṇa>;
the chief Purāṇas are 18, grouped in 3 divisions:
viz.
1. Rājasa exalting Brahmā. <e.g.. the Brahma, Brahmâṇḍa, Brahmavaivarta, Mārkaṇḍeya, Bhavishya, Vāmana>;
2. Sāttvika exalting Vishṇu <e.g.. the Vishṇu, Bhāgavata, Nāradiya, Garuḍa, Padma, Varāha>;
3. Tāmasa exalting Siva <e.g.. the Ṡiva, Liṇga, Skanda, Agni orﾠ in place of it the Vāyu, Matsya, Kūrma>;
by some the Padma are divided into 4, andﾠ by others into 6 groups;
cf. IW. 509 etc..);
N. of wk. (containing an index of the contents of a number of Padma andﾠ some other wks.)
purāṇa
- पुराणकल्प
- पुराणग
- पुराणगिर्
- पुराणगीत
- पुराणदानमाहात्म्य
- पुराणदृष्ट
- पुराणद्वितीया
- पुराणपञ्चलक्षण
- पुराणपञ्जी
- पुराणपदार्थसंग्रह
- पुराणपुरुष
- पुराणप्रोक्त
- पुराणमहिमोपवर्णन
- पुराणमाहात्म्य
- पुराणरत्न
- पुराणवत्
- पुराणविद्
- पुराणविद्या
- पुराणवेद
- पुराणश्रवण
- पुराणसंहिता
- पुराणसंग्रह
- पुराणसमुच्चय
- पुराणसर्वस्व
- पुराणसार
- पुराणसारसंग्रह
- पुराणसिंह
-
10 पञ्चन् _pañcan
पञ्चन् num. a. (Always pl., nom. and acc. पञ्च) Five. (As the first member of comp. पञ्चन् drops its final न्). [cf. Gr. pente.]-Comp. -अंशः the fifth part, a fifth.-अग्निः 1 an aggregate of five sacred fires; i. e. (अन्वाहार्यपचन or दक्षिण, गार्हपत्य, आहवनीय, सभ्य, and आव- सथ्य).-2 a householder who maintains the five sacred fires; पञ्चाग्नयो धृतव्रताः Māl.1; Ms.3.185.-3 five mystic fires supposed to exist in the body; तेजो ह्यग्निस्तथा क्रोधश्चक्षुरूष्मा तथैव च । अग्निर्जरयते यच्च पञ्चाग्नेयाः शरीरिणः ॥ Mb.12.184.21.-4 one who is acquainted with the doctrine of these fires. ˚साधनम् four fires on four sides and the sun above the head. This is a form of penance.-अङ्ग a. five-membered, having five parts or divi- sions as in पञ्चाङ्गः प्रणामः (i. e. बाहुभ्यां चैव जानुभ्यां शिरसा वक्षसा दृशा); कृतपञ्चाङ्गविनिर्णयो नयः Ki.2.12. (see Malli. and Kāmandaka quoted by him); पञ्चाङ्गमभिनयमुपदिश्य M.1; चित्ताक्षिभ्रूहस्तपादैरङ्गैश्चेष्टादिसाम्यतः । पात्राद्यवस्थाकरणं पञ्चाङ्गे$भिनयो मतः ॥(-ङ्गः) 1 a tortoise or turtle.-2 a kind of horse with five spots in different parts of his body. (-ङ्गी) a bit for horses.-(ङ्गम्) 1 collection or aggregate of five parts.-2 five modes of devotion (silent prayer, oblations, libations, bathing idols and feeding Brāhmaṇas)-3 the five parts of a tree; त्वक्पत्रकुसुमं मूलफलमेकस्य शाखिनः । एकत्र मिलितं चैतत् पञ्चाङ्ग- मिति संज्ञितम् ॥-4 a calendar or almanac, so called be- cause it treats of five things:-- (तिथिर्वारश्च नक्षत्रं योगः करणमेव च); चतुरङ्गबलो राजा जगतीं वशमानयेत् । अहं पञ्चा- ङ्गबलवानाकाशं वशमानये ॥ Shbhāṣ. ˚गुप्तः a turtle. ˚पत्रम् a calendar. ˚विनिर्णयः the five rules are as follows; सहायाः साधनोपाया विभागो देशकालयोः । विनिपातप्रतीकारः सिद्धिः पञ्चाङ्ग- मिष्यते ॥ Kāmandak; cf. Ki.2.12. ˚शुद्धिः f. the propiti- ousness or favourable state of five important points; i. e. तिथि, वार, नक्षत्र, योग and करण (in astrology).-अङ्गिक a. five-membered.-अङ्गुल a. (-ला or-ली f.) measuring five fingers. (-लः) the castor-oil plant.-अ(आ)जम् the five products of the goat; cf. पञ्चगव्य.-अतिग a. liberated (मुक्त); सो$पि पञ्चातिगो$भवत् Mb. 12.59.9.-अप्सरस् n. N. of a lake, said to have been created by the sage Mandakarni; cf. R.13.38.-अमरा The five plants i. e. (Mar. भांग, दूर्वा, बेल, निर्गुडी and तुळस.-अमृत a. consisting of 5 ingredients.-(तम्) 1 the aggregate of five drugs; dry ginger, a species of Moonseed (Cocculus cordifolius, Mar. गुळवेल), Asparagus recemosus (Mar. शतावरी), Hypoxis brevifolia (Mar. मुसळी), गोक्षुरक (Mar. गोखरूं).-2 the collection of five sweet things used in worshipping deities; (दुग्धं च शर्करा चैव घृतं दधि तथा मधु).-3 the five elements; Māl.5.2.-अम्लम् the aggregate of five acid plants (the jujube, pomegranate, sorrel, spondias and citron).-अर्चिस् m. the planet Mercury.- अवयव a. five-membered (as a syllogism, the five members being, प्रतिज्ञा, हेतु, उदाहरण, उपनय and निगमन q. v.).-अवस्थः a corpse (so called because it is resolved into the five elements) cf. पञ्चत्व below.-अविकम् the five products of the sheep; cf. पञ्चगव्य.-अशीतिः f. eighty-five.-अहः a period of five days.- आतप a. doing penance with five fires. (i. e. with four fires and the sun); cf. R.13.41.-आत्मक a. consisting of five elements (as body).-आननः, -आस्यः, -मुखः, -वक्त्रः 1 epithets of Śiva.-2 a lion (so called because its mouth is generally wide open; पञ्चम् आननं यस्य), (often used at the end of names of learned men to express great learning or respect; न्याय˚, तर्क˚ &c. e. g. जगन्नाथतर्कपञ्चानन); see पञ्च a.-3 the sign Leo of the zodiac. (-नी) an epithet of Durgā.-आम्नायाः m. (pl.) five Śāstras supposed to have proceeded from the five mouths of Śiva.-आयतनी, -नम् a group of five deities like गणपति, विष्णु, शंकर, देवी and सूर्य.-इन्द्रियम् an aggregate of the five organs (of sense or actions; see इन्द्रियम्).-इषुः, -बाणः, -शरः epithets of the god of love; (so called because he has five arrows; their names are:-- अरविन्दमशोकं च चूतं च नवमल्लिका । नीलोत्पलं च पञ्चैते पञ्चबाणस्य सायकाः ॥ the five arrows are also thus named:-- संमोहनोन्मादनौ च शोषणस्तापनस्तथा । स्तम्भनश्चेति कामस्य पञ्चबाणाः प्रकीर्तिताः ॥).-उपचारः the five articles of worship i. e. (गन्ध, पुष्प, धूप, दीप and नैवेद्य).-उष्मन् m. (pl.) the five digestive fires supposed to be in the body.-कपाल a. prepared or offered in five cups.-कर्ण a. branded in the ear with the number 'five' (as cattle &c.); cf. P.VI.3.115.-कर्मन् n. (in medicine) the five kinds of treatment; i. e. 1 वमन 'giving emetics'; 2 रेचन 'purging'; 3 नस्य 'giving stre- nutatories'; 4 अनुवासन 'administering an enema which is oily', and 5 निरूह 'administering an enema which is not oily. वमनं रेचनं नस्यं निरूहश्चानुवासनम् । पञ्चकर्मेदमन्यश्च ज्ञेयमुत्क्षेपणादिकम् ॥-कल्याणकः a horse with white feet and a white mouth.-कषाय a decoction from the fruits of five plants (जम्बु, शाल्मलि, वाट्याल, बकुल and बदर).-कृत्यम् the five actions by which the Supreme Power manifests itself (सृष्टि, स्थिति, संहार, तिरोभाव and अनुग्रह- करण).-कृत्वस् ind. five times.-कृष्णः A kind of game. (-ष्णाः) The five deities of Mahānubhāva sect namely चक्रवर्ती कृष्ण, Datta of Mātāpura, Gundam Raul of ऋद्धिपुर, चांगदेव राऊळ of द्वारावती and चांगदेव राऊळ of प्रतिष्ठान.-कोणः a pentagon.-कोलम् the five spices taken collec- tively; पिप्पली पिप्पलीमूलं चव्यचित्रकनागरम् । पञ्चकोलं......... (Mar. पिंपळी, पिंपळमूळ, चवक, चित्रक व सुंठ).-कोषाः m. (pl.) the five vestures or wrappers supposed to invest the soul; they are:-- अन्नमयकोष or the earthly body (स्थूलशरीर); प्राणमयकोष the vesture of the vital airs; मनो- मयकोष the sensorial vesture; विज्ञानमयकोष the cognitional vesture (these three form the लिङ्गशरीर); and आनन्द- मयकोष the last vesture, that of beatitude. कोषैरन्नमयाद्यैः पञ्चभिरात्मा न संवृतो भाति । निजशक्तिसमुप्तन्नैः शैवालप़टलैरिवाम्बु वापीस्थम् ॥ Vivekachūdāmaṇi.-क्रोशी 1 a distance of five Kroṣas.-2 N. of the city, Banares.-खट्वम्, -खट्वी a collection of five beds.-गत a. (in alg.) raised to the fifth power.-गवम् a collection of five cows.-गव्यम् the five products of the cow taken collectively; i. e. milk, curds, clarified butter or ghee, urine, and cowdung (क्षीरं दधि तथा चाज्यं मूत्रं गोमयमेव च).-गु a. bought with five cows.-गुण a. five-fold. (-णाः) the five objects of sense (रूप, रस, गन्ध, स्पर्श and शब्द). (-णी) the earth.-गुप्तः 1 a tortoise (as drawing in its 4 feet and head).-2 the materialistic system of philosophy, the doctrines of the Chārvākas.-घातः (in music) a kind of mea- sure.-चत्वारिंश a. forty-fifth.-चत्वारिंशत् f. forty-five.-चामरम् N. of 2 kinds of metre; प्रमाणिकापदद्वयं वदन्ति पञ्चचामरम् Vṛittaratnākara.-जनः 1 a man, man- kind.-2 N. of a demon who had assumed the form of a conch-shell, and was slain by Kṛiṣṇa; तस्मै प्रादाद्वरं पुत्रं मृतं पञ्चजनोदरात् Bhāg.3.3.2.-3 the soul.-4 the five classes of beings; i. e. gods, men, Gandharvas, serpents and pitṛis; यस्मिन् पञ्च पञ्चजना आकाशश्च प्रतिष्ठितः Bṛi. Up.4.4.17.-5 the four primary castes of the Hindus (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य and शूद्र) with the Niṣādas or barbarians as the fifth (pl. in these two senses); (for a full exposition see Sārirabhāṣya on Br. Sūtras 1.4.11-13). (-नी) an assemblage of five persons.-जनीन a. devoted to the five races. (-नः) an actor, a mimic, buffoon, one who is devoted to the pentad viz. singer, musician, dancer, harlot and a jester; गायकवादक- नर्तकदासीभण्डरतः खलु पञ्चजनीनः Bhāsāvritti on P.V.1.9.-ज्ञानः 1 an epithet of Buddha as possessing the five kinds of knowledge.-2 a man familiar with the doc- trines of the Pāśupatas.-तक्षम्, -क्षी a collection of five carpenters.-तत्त्वम् 1 the five elements taken collectively; i. e. पृत्थी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.-2 (in the Tantras) the five essentials of the Tāntrikas, also called पञ्चमकार because they all begin with म; i. e. मद्य, मांस, मत्स्य, मुद्रा and मैथुन.-तन्त्रम् N. of a well-known collection in five books containing moral stories and fables by Visnugupta; पञ्चतन्त्रात्तथान्यस्माद् ग्रन्थादाकृष्य लिख्यते H. Pr.9.-तन्मात्रम् the five subtle and pri- mary elements (such as शब्द, रस, स्पर्श and रूप and गन्ध).-तपस् m. an ascetic who in summer practises penance sitting in the middle of four fires with the sun burning right over his head; cf. हविर्भुजामेधवतां चतुर्णां मध्ये ललाटंतपसप्तसप्तिः R.13.41; Ku.5.23; Ms.6.23 and Śi.2.51. also; ग्रीष्मे पञ्चतपा वीरो वर्षास्वासारषाण्मुनिः Bhāg. 4.23.6; Rām.3.6.5.-तय a. five-fold; वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्टा अक्लिष्टाः Mbh. (-यः) a pentad.-तिक्तम् the five bitter things:-- निवामृतावृषपटोलनिदिग्धिकाश्च.-त्रिंश a. thirtyfifth.-त्रिंशत्, -त्रिंशतिः f. thirty-five.-दश a.1 fifteenth.-2 increased by fifteen; as in पञ्चदशं शतम् 'one hundred and fifteen'.-दशन् a. (pl.) fifteen.˚अहः a period of fifteen days.-दशिन् a. made or consisting of fifteen.-दशी 1 the fifteenth day of a lunar fort- night (the full or new moon day); Y.1.146.-2 N. of a philosophical work (प्रकरणग्रन्थ) by माधवाचार्य (विद्यारण्य).-दीर्घम् the five long parts of the body; the arms, eyes, belly, nose and breast; बाहू नेत्रद्वयं कुक्षिर्द्वे तु नासे तथैव च । स्तनयोरन्तरं चैव पञ्चदीर्घं प्रचक्षते ॥-देवताः the five deities:-- आदित्यं गणनाथं च देवीं रुद्रं च केशवम् । पञ्चदैवतमित्युक्तं सर्वकर्मसु पूजयेत् ॥-धारणक a. upheld by the five elements.-नखः 1 any animal with five claws; such as the hare, alligator, tortoise, porcupine, rhinoceros शशकः शल्लकी गोधा खड्गी कूर्मश्च पञ्चमः । पञ्च पञ्चनखा भक्ष्या ये प्रोक्ताः कृतजैर्द्विजैः Bk.6.131; Ms.5.17,18; Y.1.177.-2 an elephant.-3 a turtle.-4 a lion or tiger.-नखी, -नखराज an iguana (Mar. घोरपड); Gīrvāṇa.-नदः 'the country of five rivers, the modern Panjab (the five rivers being शतद्रु, विपाशा, इरावती, चन्द्रभागा and वितस्ता, or the modern names Sutlej, Beas, Ravee, Chenab and Jhelum).-दा (pl.) the people of this country.-नवतिः f. ninety-five.-निम्बम् the five products of निम्ब viz. (the flowers, fruit, leaves, bark and root).-नीराजनम् waving five things before an idol and then falling prostrate before it; (the five things being:-- a lamp, lotus, cloth, mango and betel-leaf).-पञ्चाश a. fiftyfifth.-पञ्चाशत् f. fifty-five.-पदी 1 five steps; पुंसो यमान्तं व्रजतो$पिनिष्ठुरै- रेतैर्धनैः पञ्चपदी न दीयते Pt.2.115.-2 the five strong cases, i. e. the first five inflections-पर्वन् n. (pl.) the five parvans q. v.; they are चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावास्या च पूर्णिमा । पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रविसंक्रान्तिरेव च ॥ a. five-knotted (an arrow).-पल्लवम् The leaves of the mango, fig, banyan, ficus religiosa (Mar. पिंपळ) and Genus Ficus (Mar. पायरी). There are other variations such as पनस, आम्र, पिप्पल, वट and बकुल. The first group is for the Vedic ritual only.-पात्रम् 1 five vessels taken collectively.-2 a Srāddha in which offerings are made in five vessels.-पाद् a. consisting of five feet, steps, or parts; पञ्चपादं पितरम् Praśna Up.1.11. (-m.) a year (संवत्सर).-पादिका N. of a commentary on शारीरकभाष्य.-पितृ m. (pl.) the five fathers:-- जनकश्चोपनेता च यश्च कन्यां प्रयच्छति । अन्नदाता भयत्राता पञ्चैते पितरः स्मृताः ॥-पित्तम् the bile of five ani- mals viz. (the boar, goat, buffalo, fish and peacock).-प्रस्थ a. having five elevations (a forest).-प्राणाः m. (pl.) the five life-winds or vital airs: प्राण, अपान, व्यान, उदान, and समान.-प्रासादः a temple of a particular size with four pinnacles and a steeple.-बन्ध a fine equal to the fifth part of anything lost or stolen.-बलाः five medicinal herbs, namely बला, नागबला, महाबला, अति- बला and राजबला.-बाणः, -वाणः, -शरः epithets of the god of love; see पञ्चेषु.-बाहुः N. of Śiva.-बिन्दुप्रसृतम् N. of a particular movement in dancing; Dk.2.-बीजानि the five seeds:--कर्कटी, त्रपुस, दाडिम, पद्मबीज, and वानरीबीज.-भद्र a.1 having five good qualities.-2 consisting of five good ingredients (as a sauce &c.).-3 having five auspicious marks (as a horse) in the chest, back, face and flanks.-4 vicious.-द्रः a kind of pavilion.-भागिन् m. the five deities of पञ्चमहा- यज्ञ; धर्मकामविहीनस्य चुक्रुधुः पञ्चभागिनः Bhāg.11.23.9.-भुज a. pentagonal.(-जः) 1 a pentagon; cf. पञ्चकोण.-2 N. of Gaṇeśa.-भूतम् the five elements; पृथ्वी, अप्, तेजस्, वायु and आकाश.-भृङ्गाः the five trees, viz. देवदाली (Mar. देवडंगरी), शमी, भङ्गा (Mar. भांग), निर्गुण्डी and तमालपत्र.-मकारम् the five essentials of the left-hand Tantra ritual of which the first letter is म; see पञ्चतत्त्व (2).-महापातकम् the five great sins; see महापातक Ms.11. 54.-महायज्ञाः m. (pl.) the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; अध्यापनं ब्रह्मयज्ञः पितृ- यज्ञस्तु तर्पणम् । होमो दैवो बलिर्भौतो नृयज्ञो$तिथिपूजनम् ॥ Ms.3.7. अहुतं च हुतं चैव तथा प्रहुतमेव च । ब्राह्मं हुतं प्राशितं च पञ्च यज्ञान् प्रचक्षते ॥ Ms.3.73; see महायज्ञ.-मारः son of Baladeva; L. D. B.-माश(षि)क a. consisting of five Māṣas (as a fine &c.).-माष(षि)क a. amounting to five māṣas; गर्दभाजाविकानां तु दण्डः स्यात्पञ्चमाषिकः Ms.8.298.-मास्य a. happening every five months.-मुखः an arrow with five points; (for other senses see पञ्चानन.)-मुद्रा five gestures to be made in presenting offerings to an idol; viz आवाहनी, स्थापनी, संनिधापनी, संबोधनी and संमुखीकरणी; see मुद्रा.-मूत्रम् the urine of five female animals; the cow, goat, she-buffalo, sheep, and she-ass.).-मूलम् there are nine varieties of the pentad combinations of roots; लघुपञ्चमूल, बृहत्पञ्चमूल, शतावर्यादि, तृणपञ्चमूल, जीवकादिपञ्चमूल, पुनर्नवादिपञ्चमूल, गोक्षुरादि˚, वल्ली˚.-रत्नम् a collection of five gems; (they are variously enumerated: (1) नीलकं वज्रकं चेति पद्मरागश्च मौक्तिकम् । प्रवालं चेति विज्ञेयं पंचरत्नं मनीषिभिः ॥ (2) सुवर्णं रजतं मुक्ता राजावर्तं प्रवालकम् । रत्नपञ्चकमाख्यातम्...॥ (3) कनकं हीरकं नीलं पद्मरागश्च मौक्तिकम् । पञ्चरत्नमिदं प्रोक्त- मृषिभिः पूर्वदर्शिभिः ॥-2 the five most admired episodes of the Mahābhārata; गीता, विष्णुसहस्रनाम, भीष्मस्तवराज, अनुस्मृति and गजेन्द्रमोक्ष).-रसा the आमलकी tree (Mar. आंवळी).-रात्रम् 1 a period of five nights; इत्यर्थं वयमानीताः पञ्चरात्रो$पि विद्यते Pañch.3.24.-2 N. of one of Bhāsa's dramas.-3 N. of a philosophical treatise attributed to Nārada.-4 N. of an अहीन (sacrifice) lasting for 5 days; स एतं पञ्चरात्रं पुरुषमेधं यज्ञक्रतुमपश्यत् Śat. Br.; cf. Mb.12.218. 11.-राशिकम् the rule of five (in math.).-लक्षणम् a Purāṇa; so called because it deals with five important topics:-- सर्गश्च प्रतिसर्गश्च वंशो मन्वन्तराणि च । वंशानुचरितं चैव पुराणं पञ्चलक्षणम् ॥ see पुराण also.-लवणम् five kinds of salt; i. e. काचक, सैन्धव, सामुद्र, बिड and सौवर्चल.-लाङ्गलकम् a gift (महादान) of as much land as can be cultivated with five ploughs.-लोकपालः the five guardian deities viz. Vināyaka, Durgā, Vāyu, Ākāśa and Aśvinīkumāra.-लोहम् a metallic alloy containing five metals (i. e. copper, brass, tin, lead and iron).-लोहकम् the five metals i. e. gold, silver, copper, tin and lead.-वटः the sacred or sacrificial thread worn across the breast (यज्ञोपवीत).-वटी 1 the five fig-trees: i. e. अश्वत्थ, बिल्व, वट, धात्री and अशोक.-2 N. of a part of the Daṇḍakā forest where the Godāvarī rises and where Rāma dwelt for a considerable time with his beloved; it is two miles from Nasik; परिहरन्तमपि मामितः पञ्चवटीस्नेहो बलादाकर्षतीव U.2.27/28; R.13.34.-वर्गः 1 an aggregate of five.-2 the five essential elements of the body.-3 the five organs of sense; संतुष्टपञ्चवर्गो$हं लोकयात्रां प्रवाहये Rām.2.19.27.-4 the five daily sacrifices enjoined to be performed by a Brāhmaṇa; cf. महायज्ञ.-5 the five classes of spies (कापटिक, उदास्थित, गृहपतिव्यञ्जन, वैदेहिकव्यञ्जन and तापसव्यञ्जन); cf. Kull. on Ms.7.154.-वर्षदेशीय a. about five years old.-वर्षीय a. five years old.-वल्कलम् a collection of the barks of five kinds of trees; namely न्यग्रोध, उदुम्बर, अश्वत्थ, प्लक्ष and वेतस.-वल्लभा N. of Draupadī.-वार्षिक a. recurring every five years.-वाहिन् a. drawn by five (as a carriage).-विंश a. twenty-fifth.-शः 1 a Stoma consisting of 25 parts.-2 N. of Viṣṇu (regarded as the 25th तत्त्व); स तु जन- परितापं तत्कृतं जानता ते नरहर उपनीतः पञ्चतां पञ्चविंश Bhāg. 7.8.53.-विंशतिः f. twenty-five.-विंशतिका a collection of twenty-five; as in वेतालपञ्चविंशतिका.-विध a. five- fold, of five kinds. ˚प्रकृतिः f. the five departments of a government; अमात्यराष्ट्रदुर्गार्थदण्डाख्याः पञ्च चापराः Ms.7.157.-वीरगोष्ठम् an assembly room, concert-hall; रागमञ्जरी नाम पञ्चवीरगोष्ठे संगीतकमनुष्ठास्यति Dk.2.-वृत्, -वृतम् ind. five-fold.-वृत्तिता depending on senses; Rām.2.1.65.-शत a. amounting to five hundred.(-तम्) 1 one hundred and five.-2 five hundred.-शाखः 1 the hand; स्वशिरः पश्चशाखाभ्यामभिहत्यायतेक्षणा Mb.11.17.3; कदापि नो मुञ्चति पञ्चशाखः (नारायणस्य) Rām. Ch.1.9; स्फूर्जद्रत्नाङ्गुलीयद्युतिशबलनखद्योतिभिः पञ्चशाखैः Śiva B.3.49.-2 an elephant.-शारदीयः N. of a Yāga.-शिखः a lion.-शीलम् the five rules of conduct; Buddh.-शुक्लम् The holy combination of five days, viz. Uttarāyaṇa (day of the gods), the bright half of the month (day of the manes) and day time, हरिवासर and सिद्धक्षेत्र (cf. त्रिशुक्लम्).-ष a. (pl.) five or six; सन्त्यन्ये$पि बृहस्पतिप्रभृतयः संभाविताः पञ्चषाः Bh.2.34.-षष्ट a. sixty-fifth.-षष्टिः f. sixty-five.-सटः one with five tufts of hair on the head (सटाः जटाः केशसन्निवेशे मध्ये मध्ये पञ्चसु स्थानेषु क्षौरवद्वापनम्); दासो$यं मुच्यतां राज्ञस्त्वया पञ्चसटः कृतः Mb.3.272.18; (Mar. पांच पाट काढणें).-सप्तत a. seventy-fifth.-सप्ततिः f. seventy-five.-सस्यम् the five grains viz. धान्य, मुद्ग, तिल, यव and माष.-सिद्धान्ती f. the five astronomical doctrines from astronomical book like सूर्यसिद्धान्त etc.-सिद्धौषधयः the five medi- cinal plants:-- तैलकन्द, सुधाकन्द, क्रोडकन्द, रुदन्तिक, सर्पाक्षी.-सुगन्धकम् the five kinds of aromatic vegetable sub- stances; they are:-- कर्पूरकक्कोललवङ्गपुष्पगुवाकजातीफलपञ्चकेन । समांशभागेन च योजितेन मनोहरं पञ्चसुगन्धकं स्यात् ॥.-सूनाः f. the five things in a house by which animal life may be accidentally destroyed; they are:-- पञ्चसूना गृहस्थस्य चुल्ली पेषण्युपस्करः कण्डनी चोदकुम्भश्च Ms.3.68.-सूरणाः the five medicinal esculent roots; sweet and bitter सूरण, अत्यम्ल- पर्णी, काण्डीर, मालाकन्द. &c.-स्रोतम् n. the mind; पञ्चस्रोतसि निष्णातः Mb.12.218.11. (com. पञ्चस्त्रोतांसि विषयकेदारप्रणालिका यस्य तस्मिन् मनसि).-हायन a. five years old. -
11 तृण
tṛíṇan. (m. gaṇa ardharcâ̱di;
ifc. f. ā) grass, herb, any gramineous plant, blade of grass, straw (often symbol of minuteness andﾠ worthlessness) RV. etc. (ifc. accent gaṇa ghoshâ̱di);
m. N. of a man gaṇa ṡivâ̱di andﾠ naḍâ̱di;
+ cf. Goth. thaurnus
- तृणकर्ण
- तृणकाण्ड
- तृणकुङ्कुम
- तृणकुञ्चक
- तृणकुटि
- तृणकुटी
- तृणक्न्टीर
- तृणकुटीरक
- तृणकूट
- तृणकूर्चिका
- तृणकूर्म
- तृणकेतकी
- तृणकेतु
- तृणकेतुक
- तृणगड
- तृणगणना
- तृणगणाय
- तृणगन्धा
- तृणगोधा
- तृणगौर
- तृणग्रन्थि
- तृणग्राहिन्
- तृणचर
- तृणजम्भन्
- तृणजलायुका
- तृणजलूका
- तृणजन्तु
- तृणजाति
- तृणज्योतिस्
- तृणता
- तृणत्व
- तृणत्वच
- तृणद्रुम
- तृणधान्य
- तृणध्वज
- तृणनिम्बा
- तृणप
- तृणपञ्चमूल
- तृणपत्त्रिका
- तृणपत्त्री
- तृणपदी
- तृणपर्णी
- तृणपाणि
- तृणपीड
- तृणपुरुषक
- तृणपुलक
- तृणपुली
- तृणपुष्प
- तृणपूल
- तृणपूलक
- तृणपूलिक
- तृणप्राय
- तृणबल्वजा
- तृणबिन्दु
- तृणबीज
- तृणबीजक
- तृणबीजोत्तम
- तृणभुज्
- तृणभूत
- तृणमणि
- तृणमय
- तृणमुष्टि
- तृणराज्
- तृणराज
- तृणराजन्
- तृणलव
- तृणवत्
- तृणविस्तर
- तृणवृक्ष
- तृणशीत
- तृणशून्य
- तृणशूल्य
- तृणशोणित
- तृणशोषक
- तृणशौण्डिका
- तृणषट्पद
- तृणसंवाह
- तृणसार
- तृणसिंह
- तृणसोमाङ्गिरस्
- तृणस्कन्द
- तृणस्तारक
- तृणहर्म्य
-
12 दक्षिण
dákshiṇa( alsoﾠ - ṇá ṠBr.) mf (ā)n. (declined as a pron. when denoting relative position (right orﾠ southern) KātyṠr. AṡvGṛ. etc.. ;
cf. Pāṇ. 1-1, 34; VII, 1, 16 ;
but not necessarily in abl. andﾠ loc. sg. m. n. <- ṇe KātyṠr. Mn. II, 63 > andﾠ nom. pl. m.;
except Hariv: 12390)
able, clever, dexterous Pāṇ. 1-1, 34 Kāṡ. Ṡatr. (ifc.);
right (not left) RV. AV. VS. etc.. ;
(-ṇaṉparî ̱, to walk round a person with the right side towards him BhP. IV, 12, 25 ;
- maṉkṛi, to place any one on the right side as a mark of respect, I, VIII);
south, southern (as being on the right side of a person looking eastward), situated to the south, turned orﾠ directed southward AV. VS. etc.. ;
coming from south (wind) Suṡr. Ragh. IV, 8 ;
(with āmnāya) the southern sacred text (of the Tāntrikas), Kularṇ. III ;
straightforward, candid, sincere, pleasing, compliant MBh. IV, 167 R. Ṡak. IV, 18 Sāh. III, 35 Pratāpar. BrahmaP. ;
m. the right (hand orﾠ arm) RV. I, VIII, X TS. V ;
the horse on the, right side of the pole of a carriage, I, X VS. IX, 8 ;
Ṡiva;
m. orﾠ n. the south Nal. IX, 23 R. IV ;
n. the righthand orﾠ higher doctrine of the Ṡāktas Kulârṇ. II ;
(am) ind. to the right R. II, 92, 13 ;
(ā) f. (scil. go), able to calve andﾠ give milk, a prolific cow, good milch-cow RV. AV. ;
a fee orﾠ present to the officiating priest (consisting originally of a cow cf. Kāty Ṡr. XV Lāṭy. VIII, 1, 2). RV. Rc.;
Donation to the priest (personified along with Brahmaṇas-pati, Indra, andﾠ Soma, I, 18, 5; X, 103, 8 ;
authoress of X, 107 RAnukr. ;
wife of Sacrifice Ragh. I, 31 BhP. II, 7, 21,
both being children of Ruci andﾠ Akūti, IV, l, 4 f. VP. I, 7, 18 f.);
reward RV. VIII, 24, 2I ;
(offered to the Guru) MBh. V Ragh. V, 20 Kathās. IV, 93 f. ;
(- ṇāmā- diṡ, to thank Divyâ̱v. VII, 104 ;
Caus. to earn thanks);
a gift, donation (cf. abhaya-, prâ̱ṇa-) Mn. III R. II ;
(scil. diṡ) the south, Deccan L. ;
a figure of Durgā having the right side prominent W. ;
completion of any rite ( pra-tishṭhā) L. ;
(e) loc. ind. on the right side Hemac. ;
(āt) abl. ind. from orﾠ on the right side Pāṇ. 5-3, 4 ;
from the south, southward ib. ;
( ena) instr. ind. on the right orﾠ south (35),
on the right side of orﾠ southward from
(acc.; II, 3, 31) ṠBr. KātyṠr. MBh. etc.. ;
(with kṛi, to place orﾠ leave on the right BhP. V, 21, 8);
( ais) instr. ind. to the right Kauṡ. 77 ;
f. the right hand
+ cf. Lith. désṡinê
- दक्षिणकालिका
- दक्षिणकालीमाहात्म्य
- दक्षिणजान्वक्न
- दक्षिणतस्
- दक्षिणत्रा
- दक्षिणत्व
- दक्षिणदघ्
- दक्षिणद्वारिक
- दक्षिणधुरीण
- दक्षिणपञ्चाल
- दक्षिणपश्चात्
- दक्षिणपश्चार्ध
- दक्षिणपश्चिम
- दक्षिणपाञ्चालक
- दक्षिणपूर्व
- दक्षिणपूर्वक
- दक्षिणप्राक्प्रवण
- दक्षिणप्राची
- दक्षिणभाग
- दक्षिणमानस
- दक्षिणमार्ग
- दक्षिणराढा
- दक्षिणलिपि
- दक्षिणसद्
- दक्षिणसव्य
- दक्षिणस्थ
-
13 बाण
bā́ṇabāṇá( RV. AV. later more usually vāṇa q.v.)
m. a reed-shaft, shaft made of a reed, an arrow RV. etc. etc.;
N. of the number five (from the 5 arrows of Kāma-deva;
cf. pañca-b-) Sūryas. Sāh. ;
the versed sine of an arc Gaṇit. ;
a mark for arrows, aim BhP. ;
a partic. part of an arrow L. ;
Saccharum Sara orﾠ a similar species of reed Bhpr. ;
the udder of a cow ( vāṇá RV. IV, 24, 9) L. ;
music (for vāṇá) AV. X, 2, 17 = kevala,;
N. of an Asura (a, son of Bali, an enemy of Vishṇu andﾠ favourite of Ṡiva) MBh. Pur. ;
of one of Skanda's attendants MBh. ;
of a king Hariv. ;
( alsoﾠ - bhaṭṭa) of a poet (the author of the Kādambarī, of the Harsha-carita, andﾠ perhaps of the Ratnâvalī) Cat. ;
of a man of low origin Rājat. ;
m. ( Ṡiṡ.) orﾠ (ā) f. ( L.) a blue-flowering Barleria;
(ā) f. the hind part orﾠ feathered end of an arrow L. ;
n. the flower of Barleria Kir. Ṡiṡ. ;
the body PraṡnUp. ;
- बाणगङ्गा
- बाणगोचर
- बाणजित्
- बाणता
- बाणतूण
- बाणधि
- बाणनाशा
- बाणनिकृत
- बाणपञ्चानन
- बाणपथ
- बाणपर्णि
- बाणपाणि
- बाणपात
- बाणपुङ्खा
- बाणपुर्
- बाणपुर
- बाणभट्ट
- बाणमय
- बाणमुक्ति
- बाणमोक्षण
- बाणमुख
- बाणयोजन
- बाणरेखा
- बाणलिङ्ग
- बाणवत्
- बाणवर्षण
- बाणवृष्टि
- बाणवर्षिन्
- बाणवार
- बाणसंधान
- बाणसिद्धि
- बाणशुता
- बाणहन्
См. также в других словарях:
bāṇá-pañcâ̱nana — बाणपञ्चानन … Indonesian dictionary
dákshiṇa-pañcāla — दक्षिणपञ्चाल … Indonesian dictionary
kalyā́ṇa-pañcaka-pūjā — कल्याणपञ्चकपूजा … Indonesian dictionary
kalyā́ṇa-pañcamīka — कल्याणपञ्चमीक … Indonesian dictionary
purāṇá-pañca-lakshaṇa — पुराणपञ्चलक्षण … Indonesian dictionary
purāṇá-pañjī — पुराणपञ्जी … Indonesian dictionary
tṛíṇa-pañca-mūla — तृणपञ्चमूल … Indonesian dictionary
