Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

जिनधर्म

  • 1 चिह्नधर


    cihna-dhara
    mfn. bearing the signs orﾠ insignia (of office) Buddh. L.

    Sanskrit-English dictionary > चिह्नधर

  • 2 जिनधर्म


    jina-dharma
    m. the doctrine of Jina (Mahā-vira) MatsyaP. XXIV, 47 HYog. III, 139 ;

    N. of wk.

    Sanskrit-English dictionary > जिनधर्म

  • 3 दानधर्म


    dāná-dharma
    m. duty of liberality Mn. Hit. - kathana n. - vidhji m. -mâ̱dhyâ̱ya m. N. of wks. on alms-giving

    Sanskrit-English dictionary > दानधर्म

  • 4 नग्नधर


    nagná-dhara
    m. N. of Sch. on Ragh. Cat.

    Sanskrit-English dictionary > नग्नधर

  • 5 फेनधर्मन्


    phéna-dharman
    mfn. « having the nature of foam», transient MBh.

    Sanskrit-English dictionary > फेनधर्मन्

  • 6 मैथुनधर्मिन्


    maithuná-dharmin
    mfn. cohabiting, copulating BhP.

    Sanskrit-English dictionary > मैथुनधर्मिन्

  • 7 रत्नधर


    rátna-dhara
    m. N. of various men Cat.

    Sanskrit-English dictionary > रत्नधर

  • 8 समानधर्मन्


    samāná-dharman
    mfn. having the same qualities, similar to (instr.) Kām. ;

    a sympathizer, appreciator of merits Mālatīm.

    Sanskrit-English dictionary > समानधर्मन्

  • 9 सौनधर्म्य


    sauna-dharmya
    n. « law orﾠ rule of slaughter», a state of deadly hostility MBh.

    Sanskrit-English dictionary > सौनधर्म्य

  • 10 धर्मः _dharmḥ

    धर्मः [ध्रियते लोको$नेन, धरति लोकं वा धृ-मन्; cf. Uṇ 1. 137]
    1 Religion; the customary observances of a caste, sect, &c.
    -2 Law, usage, practice, custom, ordinance, statue.
    -3 Religious or moral merit, virtue, right- eousness, good works (regarded as one of the four ends of human existence); अनेन धर्मः सविशेषमद्य मे त्रिवर्ग- सारः प्रतिभाति भाविनि Ku.5.38, and see त्रिवर्ग also; एक एव सुहृद्धर्मो निधने$प्यनुयाति यः H.1.63.
    -4 Duty, prescribed course of conduct; षष्ठांशवृत्तेरपि धर्म एषः Ś.5.4; Ms.1.114.
    -5 Right, justice, equity, impartiality.
    -6 Piety, propriety, decorum.
    -7 Morality, ethics
    -8 Nature. disposition, character; उत्पत्स्यते$स्ति मम को$पि समानधर्मा Māl.1.6; प्राणि˚, जीव˚.
    -9 An essential quality, pecu- liarity, characteristic property, (peculiar) attribute; वदन्ति वर्ण्यावर्ण्यानां धर्मैक्यं दीपकं बुधाः Chandr.5.45; Pt.1.34.
    -1 Manner, resemblance, likeness.
    -11 A sacrifice.
    -12 Good company, associating with the virtuous
    -13> Devotion, religious abstraction.
    -14 Manner, mode.
    -15 An Upaniṣad q. v.
    -16 N. of Yudhiṣṭhira, the eldest Pāṇḍava.
    -17 N. of Yama, the god of death.
    -18 A bow.
    -19 A drinker of Soma juice.
    -2 (In astrol.) N. of the ninth lunar man- sion.
    -21 An Arhat of the Jainas.
    -22 The soul.
    -23 Mastery, great skill; दिव्यास्त्रगुणसंपन्नः परं धर्मं गतो युधि Rām.3.31.15.
    -र्मम् A virtuous deed.
    -Comp. -अक्षरम् (pl.) holy mantras; a formula of faith; धर्माक्षराण्युदाहरामि Mk.8.45-46.
    -अङ्गः (
    -ङ्गा f.) the Indian crane.
    -अधर्मौ m. (du.) right and wrong, religion and irreligion; धर्माधर्मौ सपदि गलितौ पुण्यपापे विशीर्णे. ˚विद् m. a Mīmāṁsaka who knows the right and wrong course of action.
    -अधिकरणम् 1 administration of the laws.
    1 a court of justice. (
    -णः) a judge.
    -अधिकरणिकः, -अधिकारिन् m. a judge, magistrate, any judicial functionary.
    -अधिकरणिन् m. a judge, magistrate.
    -अधिकारः 1 superintendence of religious affairs; Ś1.
    -2 ad- ministration of justice.
    -3 the office of a judge.
    -अधि- ष्ठानम् a court of justice.
    -अध्यक्षः 1 a judge.
    -2 an epithet of Viṣṇu.
    -अनुष्ठानम् acting according to religion, virtuous or moral conduct.
    -अनुसारः conformity to virtue or justice.
    -अपेत a. deviating from virtue, wicked, immoral, irreligious. (
    -तम्) vice, immorality, injustice.
    -अयनम् course of law, law-suit.
    -अरण्यम् a sacred or penance grove, a wood inhabited by ascetics; धर्मारण्यं प्रविशति गजः Śi.1.32.
    -अर्थौः religious merit and wealth; धर्मार्थौ यत्र न स्याताम् Ms.2.112.
    -अर्थम् ind.
    1 for religious purposes.
    -2 justly, according to justice or right.
    -अलीक a. having a false character.
    -अस्तिकायः (with Jainas) the category or predicament of virtue; cf. अस्तिकाय.
    -अहन् Yesterday.
    -आगमः a religious statute, lawbook.
    -आचार्यः 1 a religious teacher.
    -2 a teacher of law or customs.
    -आत्मजः an epithet of Yudhiṣṭhira q. v.
    -आत्मता religiousmindedness; justice, virtue.
    -आत्मन् a. just righteous, pious, virtuous. (-m.) a saint, a pious man.
    -आश्रय, -आश्रित a. righteous, virtuous; धर्माश्रयं पापिनः (निन्दन्ति) Pt.1.415.
    -आसनम् the throne of justice, judgmentseat, tribunal; न संभावितमद्य धर्मासनमध्यासितुम् Ś.6; धर्मासनाद्विशति वासगृहं नरेन्द्रः U.1.7.
    -इन्द्रः, -ईशः an epithet of Yama; पितॄणामिव धर्मेन्द्रः Mb.7.6.6.
    -ईप्सु a. wishing to gain religious merit; Ms.1.127.
    -उत्तर a. 'rich in virtue,' chiefly characterized by justice, eminently just and impartial; धर्मोत्तरं मध्यममाश्रयन्ते R.13.7.
    -उपचायिन् a. religious; यच्च वः प्रेक्षमाणानां सर्व- धर्मोपचायिनाम् Mb.5.137.16.
    -उपदेशः 1 instruction in law or duty, religious or moral instruction. आर्षं धर्मोपदेशं च वेदशास्त्राविरोधिना । यस्तर्केणानुसंधत्ते स धर्मं वेद नेतरः ॥ Ms.12.16.
    -2 the collective body of laws.
    -उपदेशकः 1 a teacher of the law.
    -2 a spiritual teacher, a Guru.
    -कथकः an expounder of law.
    -कर्मन् n.,
    -कार्यम्, -क्रिया 1 any act of duty or religion, any moral or religious observance, a religious act or rite.
    -2 virtuous conduct.
    -कथादरिद्रः the Kali age.
    -काम a.
    1 devoted to virtue.
    -2 observing duty or right.
    -कायः 1 an epithet of Buddha.
    -2 a Jaina saint.
    -कारणम् Cause of virtue.
    -कीलः 1 a grant, royal edict or decree.
    -2 husband.
    -कृत् a. observing duty, acting justly. (-m.)
    1 N. of Viṣṇu.
    -2 a pious man. धर्मा- धर्मविहीनो$पि धर्ममर्यादास्थापनार्थं धर्ममेव करोतीति धर्मकृत् Bhāg.
    -केतुः an epithet of Buddha.
    -कोशः, -षः the collective body of laws or duties; धर्मकोषस्य गुप्तये Ms.1.99.
    -क्रिया, -कृत्यम् any act of religion, any moral or religious rite.
    -क्षेत्रम् 1 Bhāratavarṣa (the land of religion).
    -2 N. of a plain near Delhi, the scene of the great battle between the Kauravas and Pāṇḍavas; धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः Bg.1.1. (
    -त्रः) a virtuous or pious man.
    -गुप्त a. observing and protecting religion. (
    -प्तः) N. of Viṣṇu.
    -ग्रन्थः a sacred work or scripture.
    -घटः a jar of fragrant water offered daily (to a Brāhmaṇa) in the month of Vaiśākha; एष धर्मघटो दत्तो ब्रह्माविष्णुशिवात्मकः । अस्य प्रदानात् सफला मम सन्तु मनोरथाः ॥
    -घ्न a. immoral, unlawful.
    -चक्रः 1 The wheel or range of the law; Bhddh. Jain.
    -2 a Buddha. ˚मृत् m. a Buddha or Jaina.
    -चरणम्, -चर्या observance of the law, performance of religious duties; शिवेन भर्त्रा सह धर्मचर्या कार्या त्वया मुक्तविचारयेति Ku.7.83; वयसि प्रथमे, मतौ चलायां बहुदोषां हि वदन्ति धर्मचर्याम् Bu. Ch.5.3. चारिन् a. practising virtue, observing the law, virtuous, righteous; स चेत्स्वयं कर्मसु धर्मचारिणां त्वमन्त- रायो भवसि R.3.45. (-m.) an ascetic.
    चारिणी 1 a wife.
    -2 a chaste or virtuous wife. cf. सह˚; इयं चोर्वशी यावदायुस्तव सहधर्मचारिणी भवत्विति V.5.19/2.
    -चिन्तक a.
    1 studying or familiar with duty.
    -2 reflecting on the law.
    -चिन्तनम्, चिन्ता study of virtue, consideration of moral duties, moral reflection.
    -च्छलः fraudulent transgression of law or duty.
    -जः 1 'duly or lawfully born', a legitimate son; cf. Ms.9.17.
    -2 N. of युधिष्ठिर; Mb.15.1.44.
    -जन्मन् m. N. of युधिष्ठिर.
    -जिज्ञासा inquiry into religion or the proper course of conduct; अथातो धर्मजिज्ञासा Jaimini's Sūtra.
    -जीवन a. one who acts according to the rules of his caste or fulfils prescribed duties. (
    -नः) a Brāhmaṇa who maintains himself by assisting other men in the performance of their reli- gious rites; यश्चापि धर्मसमयात्प्रच्युतो धर्मजीवनः Ms.9.273.
    -ज्ञ a.
    1 knowing what is right, conversant with civil or religious law; Ms.7.141;8.179;1.127.
    -2 just, righteous, pious.
    -त्यागः abandoning one's religion, apostacy.
    -दक्षिणा a fee for instruction in the law.
    -दानम् a charitable gift (made without any self-inte- rest.) पात्रेभ्यो दीयते नित्यमनपेक्ष्य प्रयोजनम् । केवलं धर्मबुद्ध्या यद् धर्मदानं प्रचक्षते ॥ Ms.3.262.
    -दुघा a cow milked for religious purposes only.
    -द्रवी N. of the Ganges.
    -दारा m. (pl.) a lawful wife; स्त्रीणां भर्ता धर्मदाराश्च पुंसाम् Māl. 6.18.
    -द्रुह् a. voilating the law or right; निसर्गेण स धर्मस्य गोप्ता धर्मद्रुहो वयम् Mv.2.7.
    -द्रोहिन् m. a demon.
    -धातुः an epithet of Buddha.
    -ध्वजः -ध्वजिन् m. a religious hypocrite, an impostor; Bhāg.3.32.39.
    -नन्दनः an epithet of युधिष्ठिर.
    -नाथः a legal protector, rightful master.
    -नाभः an epithet of Viṣṇu.
    -निबन्धिन् a. pious, holy.
    -निवेशः religious devotion.
    -निष्ठ a. devoted to religion or virtue; श्रीमन्तः पान्तु पृथ्वीं प्रशमित- रिपवो धर्मनिष्ठाश्च भूपाः Mk.1.61.
    -निष्पत्तिः f.
    1 discharge or fulfilment of duty.
    -2 moral or religious observance;
    -पत्नी a lawful wife; R.2.2,2,72;8.7; Y.2.128.
    -पथः the way of virtue, a virtuous course of conduct.
    -पर a. religious-minded, pious, righteous.
    -परिणामः rise of righteous conduct in the heart (Jainism); cf. also एतेन भूतेन्द्रियेषु धर्मलक्षणावस्थापरिणामा व्याख्याताः Yoga- darśana.
    -पाठकः a teacher of civil or religious law; Ms.12.111.
    -पालः 'protector of the law', said meta- phorically of (दण्ड) 'punishment or chastisement', or 'sword'.
    -पाडा transgressing the law, an offence against law.
    -पुत्रः 1 a lawful son, a son begotten from a sense of duty and not from mere lust or sensual pleasure.
    -2 an epithet of युधिष्ठिर.
    -3 any one regarded as a son for religious purposes, a spiritual son.
    -प्रचारः (fig.) sword.
    -प्रतिरूपकः a counterfeit of virtue; Ms.11.9.
    -प्रधान a. eminent in piety; धर्मप्रधानं पुरुषं तपसा हतकिल्बिषम् Ms.4.243.
    -प्रवक्तृ m.
    1 an expounder of the law, a legal adviser.
    -2 a religious teacher, prea- cher.
    -प्रवचनम् 1 the science of duty; U.5.23.
    -2 expounding the law. (
    -नः) an epithet of Buddha.
    -प्रेक्ष्य a. religious or virtuous (धर्मदृष्टि); Rām.2.85.16.
    -बाणिजिकः, -वाणिजिकः 1 one who tries to make profit out of his virtue like a merchant.
    -2 one who performs religious rites with a view to reward, like a merchant dealing in transactions for profit.
    -बाह्यः a. contrary to religion or what is right.
    -भगिनी 1 a lawful sister.
    -2 a daughter of the spiritual preceptor.
    -3 a spiritual sister, any one regarded as a sister or discharging the same religious duties एतस्मिन्विहारे मम धर्मभगिनी तिष्ठति Mk.8.46/47.
    -भागिनी a virtuous wife.
    -भाणकः a lecturer or public reader who reads and explains to audiences sacred books like the Bhārata, Bhāgavata, &c.
    -भिक्षुकः a mendicant from virtuous motives; Ms. 11.2.
    -भृत् m.
    1 'a preserver or defender of justice,' a king.
    -2 a virtuous person.
    -भ्रातृ m.
    1 a fellow reli- gious student, a spiritual brother.
    -2 any one regard- ed as a brother from discharging the same religious duties. वानप्रस्थयतिब्रह्मचारिणां रिक्थभागिनः । क्रमेणाचार्यसच्छिष्य- धर्मभ्रात्रेकतीर्थिनः ॥ Y.2.137.
    -महामात्रः a minister of reli- gion, a minister in charge of religious affairs.
    -मूलम् the foundation of civil or religious law, the Vedas.
    -मेघः a particular Samādhi.
    -युगम् the Kṛita age; अथ धर्मयुगे तस्मिन्योगधर्ममनुष्ठिता । महीमनुचचारैका सुलभा नाम भिक्षुकी Mb.12.32.7.
    -यूपः, -योनिः an epithet of Viṣṇu.
    -रति a. 'delighting in virtue or justice', righteous, pious, just; तस्य धर्मरतेरासीद् वृद्धत्वं जरसा विना R.1.23.
    -रत्नम् N. of a Jaina स्मृतिग्रन्थ prepared by Jīmūtavāhana.
    -राज् -m. an epithet of Yama.
    -राज a. धर्मशील q. v.; धर्मराजेन जनकेन महात्मना (विदेहान् रक्षितान्) Mb.12.325 19.
    -राजः an epithet of
    1 Yama.
    -2 Jina.
    -3 युधिष्ठिर.
    -4 a king.
    -राजन् m. N. of युधिष्ठिर.
    -राजिका a monument, a stūpa (Sārnāth Inscrip. of Mahīpāla; Ind. Ant. Vol.14, p.14.)
    -रोधिन् a.
    1 op- posed to law, illegal, unlawful.
    -2 immoral.
    -लक्षणम् 1 the essential mark of law.
    -2 the Vedas. (
    -णा) the Mīmāṁsā philosophy.
    -लोपः 1 irreligion, immorality.
    -2 violation of duty; धर्मलोपभयाद्राज्ञीमृतुस्नातामिमां स्मरन् R. 1.76.
    -वत्सल a. loving piety or duty.
    -वर्तिन् a. just, virtuous.
    -वर्धनः an epithet of Śiva.
    -वादः discussion about law or duty, religious controversy; अनुकल्पः परो धर्मो धर्मवादैस्तु केवलम् Mb.12.165.15.
    -वासरः 1 the day of full moon.
    -2 yesterday.
    -वाहनः 1 an epithet of Śiva.
    -2 a buffalo (being the vehicle of Yama).
    -विद् a. familiar with the law (civil or religious). ˚उत्तमः N. of Viṣṇu.
    -विद्या knowledge of the law or right.
    -विधिः a legal precept or injunction; एष धर्मविधिः कृत्स्नश्चातुर्वर्ण्यस्य कीर्तितः Ms.1.131.
    -विप्लवः violation of duty, immora- lity.
    -विवेचनम् 1 judicial investigation; यस्य शूद्रस्तु कुरुते राज्ञो धर्मविवेचनम् । तस्य सीदति तद्राष्ट्रं पङ्के गौरिव पश्यतः ॥ Ms.8.21.
    -2 dissertation on duty.
    -वीरः (in Rhet.) the sentiment of heroism arising out of virtue or piety, the sentiment of chivalrous piety; the following instance is given in R. G.:-- सपदि विलयमेतु राज्यलक्ष्मीरुपरि पतन्त्वथवा कृपाणधाराः । अपहरतुतरां शिरः कृतान्तो मम तु मतिर्न मनागपैतु धर्मात् ॥ स च दानधर्मयुद्धैर्दयया च समन्वितश्चतुर्धा स्यात् S. D.
    -वृद्ध a. advanced in virtue or piety; न धर्मवृद्धेषु वयः समीक्ष्यते Ku.5.16.
    -वैतंसिकः one who gives away money un- lawfully acquired in the hope of appearing generous.
    -व्यवस्था m. judicial decision, decisive sentence.
    -शाला 1 a court of justice, tribunal.
    -2 any charitabla institu- tion.
    -शासनम्, शास्त्रम् a code of laws, jurisprudence; न धर्मशास्त्रं पठतीति कारणम् H.1.17; Y.1.5. [मनुर्यमो वसिष्ठो$त्रिः दक्षो विष्णुस्तथाङ्गिराः । उशना वाक्पतिर्व्यास आपस्तम्बो$ थ गौतमः ॥ कात्यायनो नारदश्च याज्ञवल्क्यः पराशरः । संवर्तश्चैव शङ्खश्च हारीतो लिखितस्तथा ॥ एतैर्यानि प्रणीतानि धर्मशास्त्राणि वै पुरा । तान्येवातिप्रमाणानि न हन्तव्यानि हेतुभिः ॥]
    -शील a. just, pious, virtuous.
    -शुद्धिः a correct knowledge of the law; प्रत्यक्षं चानुमानं च शास्त्रं च विविधागमम् । त्रयं सुविदितं कार्यं धर्मशुद्धिमभीप्सता ॥ Ms.12.15.
    -संहिता a code of laws (especially compiled by sages like Manu, Yājñavalkya, &c.).
    -संगः 1 attachmet to justice or virtue.
    -2 hypocrisy.
    -संगीतिः 1 discussion about law.
    -2 (with Buddhists) a council.
    -सभा a court of justice.
    -समयः a legal obligation; यश्चापि धर्मसमयात्प्रच्युतो धर्मजीवनः Ms.9.273.
    -सहायः a partner or companion in the discharge of religious duties.
    -सूः m. the fork-tailed shrike.
    -सूत्रम् a book on पूर्वमीमांसा written by Jaimini.
    -सेतुः an epithet of Śiva.
    -सेवनम् fulfilment of duties.
    -स्थः a judge; धर्मस्थः कारणैरेतैर्हीनं तमिति निर्दिशेत् Ms.8.57.
    -स्थीय a. Concerning law; धर्मस्थीयं तृतीयं प्रकरणम् Kau. A.3.
    -स्वामिन् m. an epithet of Buddha.

    Sanskrit-English dictionary > धर्मः _dharmḥ

  • 11 उत्पद् _utpad

    उत्पद् 4 Ā.
    1 To be born or produced, arise, origi- nate, spring up; उत्पत्स्यते$स्ति मम को$पि समानधर्मा Māl.1.6; वायोर्ज्योतिरुत्पद्यते Ms.1.77.
    -2 To occur, happen; उदपादि चास्य मनसि K.132 it occurred to his mind; युद्धमुत्पत्स्यते महत् Mb.; उत्पन्नावसरमर्थित्वम् M.3. for which an occasion has presented itself; Ms.5.48. -Caus.
    1 To produce, beget, cause, effect, bring about, prepare; वस्त्राण सदैवो- त्पादयति Pt.2; Ms.1.63,2.147,9.6; so दुःखम्, दोषम्, भयम्, शङ्काम् &c.
    -2 To bring forward.

    Sanskrit-English dictionary > उत्पद् _utpad

  • 12 ऐष्टिक _aiṣṭika

    ऐष्टिक a. (
    -की f.) [इष्टि-ठक्]
    1 Sacrificial, ceremonial.
    -2 Treating of इष्टि or sacrifice (as a work).
    -Comp. -पूर्तिक, पौर्तिक a. belonging to इष्टापूर्त (belonging to sacrifices or charitable works); दानधर्मं निषेवेत नित्यमैष्टिक- पौर्तिकम् Ms.4.227.

    Sanskrit-English dictionary > ऐष्टिक _aiṣṭika

  • 13 पातालम् _pātālam

    पातालम् [पतत्यस्मिन्नधर्मेण पत्-आलञ्; cf. Uṇ.1.114]
    1 The last of the seven regions or worlds under the earth said to be peopled by Nāgas. the seven regions are:-- अतल, वितल, सुतल, रसातल, तलातल, महातल and पाताल.
    -2 The lower regions or world in general; मा मेति व्याहरत्येव तस्मिन् पातालमभ्यगात् R.15.84;1.8; पातालान्न विमोचितो बत बली नीतो न मृत्युः क्षयम् Subhāṣ.
    -3 An excavation, a hole.
    -4 Submarine fire.
    -5 (In astrol.) The fourth house or sign from that in which the sun is present.
    -लः 1 A kind of instrument for distillation or the calcination and sublimation of metals.
    -2 N. of Jupiter's year (of 361 days).
    -Comp. -गङ्गा the Ganges of the lower world.
    -ओकस् m.,
    -निलयः, -निवासः, -वासिन् m.
    1 a demon.
    -2 a Nāga or a serpent-demon.
    -तलम्, -मूलम् the bottom of Pātāla.
    -मुखम् a great hollow (महागर्त); यत्त्वद्य पातालमुखे पतन्तं पाणौ गृहीत्वा प्रतिसंहरेत Mb. 3.268.4.
    -मूलम् the centre or gravity; आस्ते पातालमूलस्थः शेषो$शेषसुतर्चितः V. P.2.5.2.
    -यन्त्रम् See पातालः (1).

    Sanskrit-English dictionary > पातालम् _pātālam

  • 14 फलम् _phalam

    फलम् [फल्-अच्]
    1 Fruit (fig. also) as of a tree; उदेति पूर्वं कुसुमं ततः फलम् Ś.7.3; R.4.43;1.49.
    -2 Crop, produce; कृषिफलम् Me.16.
    -3 A result, fruit, consequence, effect; अत्युत्कटैः पापपुण्यैरिहैव फलमश्नुते H.1.8; फलेन ज्ञास्यसि Pt.1; न नवः प्रभुराफलोदयात् स्थिरकर्मा विरराम कर्मणः R.8.22;1.33; अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मणः फलम् Bg.18.12.
    -4 (Hence) Reward, recompense, meed, retribution (good or bad); फलमस्योपहासस्य सद्यः प्राप्स्यसि पश्य माम् R.12.37.
    -5 A deed, act (opp. words); ब्रुवते हि फलेन साधवो न तु कण्ठेन निजोपयोगिताम् N.2.48 'good men prove their usefulness by deeds, not by words'.
    -6 Aim, object, purpose; परेङ्गितज्ञानफला हि बुद्धयः Pt.1.43; किमपेक्ष्य फलम् Ki.2.21, 'with what object in view; Me.56.
    -7 Use, good, profit, advantage; जगता वा विफलेन किं फलम् Bv.2.61.
    -8 Profit or interest on capital.
    -9 Progeny, offspring; तस्यापनोदाय फलप्रवृत्तावुपस्थितायामपि निर्व्यपेक्षः (त्यक्षामि) R.14.39.
    -1 A kernel (of a fruit).
    -11 A tablet or board (शारिफल).
    -12 A blade (of a sword).
    -13 The point or head of an arrow, dart &c.; barb; आरामुखं क्षुरप्रं च गोपुच्छं चार्धचन्द्रकम् । सूचीमुखं च भल्लं च वत्सदन्तं द्विभल्लकम् ॥ कर्णिकं काकतुण्डं च तथान्यान्यप्यनेकशः । फलानि देशभेदेन भवन्ति बहुरूपतः ॥ Dhanur.64-5; फलयोगमवाप्य सायकानाम् Ms.7.1; Ki.14.52.
    -14 A shield.
    -15 A testicle; अकर्तव्यमिदं यस्माद् विफलस्त्वं भविष्यसि Rām.1.48.27.
    -16 A gift.
    -17 The result of a calculation (in Math.)
    -18 Product or quotient.
    -19 Menstrual discharge.
    -2 Nutmeg.
    -21 A ploughshare.
    -22 Loss, disadvantage.
    -23 The second (or third) term in a rule-of-three sum.
    -24 Correlative equation.
    -25 The area of a figure.
    -26 The three myrobalans (त्रिफला).
    -27 A point on a die.
    -28 Benefit, enjoyment; ईश्वरा भूरिदानेन यल्लभन्ते फलं किल Pt.2.72.
    -29 Compensation; यावत् सस्यं विनश्येत् तु तावत् स्यात् क्षेत्रिणः फलम् Y.2.161.
    -3 A counterpart (प्रतिबिम्ब); तन्मायाफलरूपेण केवलं निर्विकल्पितम् Bhāg.11.24.3.
    -31 Shoulder-blade; तस्यां स फलके खड्गं निजघान ततो$ङ्गदः Rām.6.76.1.
    -Comp. -अदनः = फलाशनः q. v.; a parrot.
    -अधिकारः a claim for wages.
    -अध्यक्षः Mimu- sops Kauki (Mār. खिरणी).
    -अनुबन्धः succession or sequence of fruits or results.
    -अनुमेय a. to be inferred from the results or consequences; फलानुमेयाः प्रारम्भाः संस्काराः प्राक्तना इव R.1.2.
    -अनुसरणम् 1 rate of profits.
    -2 following or reaping consequences.
    -अन्तः a bamboo.
    -अन्वेषिन् a. seeking for reward or recompense (of actions).
    -अपूर्वम् The mystic power which produces the consequences of a sacrificial act.
    -अपेक्षा expectation of the fruits or consequences (of acts), regard to results.
    -अपेत a. useless, unfertile, unpro- ductive.
    -अम्लः a kind of sorrel. (
    -म्लम्) tamarind. ˚पञ्चकम् the five sour fruits; bergumot (जम्बीर), orange (नारिङ्ग), sorrel (आम्लवेतस), tamarind (चिञ्चा) and a citron (मातुलुङ्ग, Mar. महाळुंग).
    -अशनः a parrot.
    -अस्थि n. a cocoa-nut.
    -आकाङ्क्षा expectation of (good) re- sults; see फलापेक्षा.
    -आगमः 1 production of fruits, load of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलागमैः Ś.5.12.
    -2 the fruit season, autumn.
    -आढ्य a. full of or abounding in fruits. (
    -ढ्या) a kind of plantain.
    -आरामः a fruit- garden, orchard.
    -आसक्त a.
    1 fond of fuits.
    -2 attach- ed to fruits, fond of getting fruit (of actions done).
    -आसवः a decoction of fruit.
    -आहारः feeding or living on fruits, fruit-meal.
    -इन्द्रः a species of Jambū (Rājajambū).
    -उच्चयः a collection of fruits.
    -उत्तमा 1 a kind of grapes (having no stones).
    -2 = त्रिफला.
    -उत्पत्तिः f.
    1 production of fruit.
    -2 profit, gain. (
    -त्तिः) the mango tree (sometimes written फलोत्पति in this sense).
    -उत्प्रेक्षा a kind of comparison.
    -उदयः 1 ap- pearance of fruit, production of results or consequences, attainment of success or desired object; आफलोदयकर्मणाम् R.1.5;8.22.
    -2 profit, gain.
    -3 retribution, punishment.
    -4 happiness, joy.
    -5 heaven.
    -उद्गमः appear- ance of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलोद्गमैः Ś.5.12 (v. l.).
    -उद्देशः regard to results; see फलापेक्षा.
    -उन्मुख a. about to give fruit.
    - उपगम a. bearing fruit.
    -उपजीविन् a. living by cultivating or selling fruits.
    -उपभोगः 1 enjoyment of fruit.
    -2 partaking of reward.
    -उपेत a. yielding fruit, fruitful, fortile.
    -काम a. one who is desirous of fruit; धर्मवाणिजका मूढा फलकामा नराधमाः । अर्चयन्ति जगन्नाथं ते कामं नाप्नुवन्त्युत ॥ (मल. त. Śabda. ch.)
    -कामना desire of fruits or consequences.
    -कालः fruit- season.
    -केसरः the cocoanut tree.
    -कोशः, -षः, कोशकः the scrotum (covering of the testicles).
    -खण्डनम् frustration of fruits or results, disappointment.
    -खेला a quail.
    -ग्रन्थः (in astrol.) a work describing the effects of celestial phenomena on the destiny of men; Bṛi. S.
    -ग्रहः deriving benefit or advantage.
    -ग्रही, -ग्राहिन् a. (also फलेग्रहि and फलेग्राहिन्) fruitful, yielding or bearing fruit in season; श्लाध्यतां कुलमुपैति पैतृकं स्यान्मनोरथतरुः फलेग्रहिः Kir. K.3.6; Māl.9.39; भूष्णुरात्मा फलेग्रहिः Ait. Br. (शुनःशेप legend); फलेग्रहीन् हंसि वनस्पतीनाम् Bk.; द्वितीयो ह्यवकेशी स्यात् प्रथमस्तु फलेग्रहिः Śiva. B.16.27. (-m.) a fruit-tree.
    -ग्रहिष्णु a. fruitful.
    -चोरकः a kind of perfume (Mar. चोरओवा).
    - छदनम a house built of wooden boards.
    -तन्त्र a. aiming only at one's advantage.
    -त्रयम्, -त्रिकम् the three myrobalans (त्रिफला).
    -द, -दातृ, -प्रद a.
    1 productive, fruitful, bearing fruit; फलदानां तु वृक्षाणां छेदने जप्यमृक्शतम् Ms.11.142; गते$पि वयसि ग्राह्या विद्या सर्वात्मना बुधैः ।...... अन्यत्र फलदा भवेत् ॥ Subhāṣ.
    -2 bringing in gain or profit.
    -3 giving a reward, rewarding. (
    -दः) a tree.
    -धर्मन् a. ripening soon and then falling on the ground, perishing; फेनधर्मा महाराज फलधर्मा तथैव च। निमेषादपि कौन्तेय यस्यायुरपचीयते Mb.3.35.2-3.
    -निर्वृत्ति f. final consequence or reward.
    -निवृत्तिः f. cessation of consequences.
    -निष्पत्तिः f.
    1 production of fruit.
    -2 attainment of reward.
    -परिणतिः f.,
    -परिणामः, -पाकः (
    -फलेपाकः also)
    1 the ripening of fruit.
    -2 the fulness of cousequences.
    -पाकः Carissa Carandas (Mar. करवंद).
    -पाकान्ता, -पाकावसाना an annual plant; ओषध्यः फलपाकान्ताः Ak.
    -पातनम् knocking down or gathering fruit.
    -पादपः a fruit-tree.
    -पूरः, -पूरकः the common citron tree; एतस्मिन् फलपूरबीजनिकरभ्रान्त्या नितान्तारुणे संप्राप्तेषु शुकेषु पञ्जरशुका निर्गन्तुमुद्युञ्जते । Rām. Ch.7.86.
    -प्रजननम् the produc- tion of fruit.
    -प्रदानम् 1 the giving of fruits.
    -2 a ceremony at weddings.
    -प्राप्तिः f. attainment of the desired fruit of object.
    -प्रिया 1 the Priyaṅgu plant.
    -2 a species of crow.
    -प्रेप्सु a. desirous of attaining results.
    -बन्धिन् a. forming or developing fruit.
    -भागः a share in any product or profit.
    -भागिन्, -भाज् a. partaking of a reward or profit; दातॄन् प्रतिग्रहीतॄ प्रतिग्रहीतॄश्च कुरुते फल- भागिनः Ms.3.143.
    -भावना The acquisition of a result; success; सुपर्वणां हि स्फुटभावना या सा पूर्वरूपं फलभावनायाः N.14. 7.
    -भुज् m. a monkey; P. R.
    -भूमन् m. greater fruit; क्रतुवच्चानुमानेनाभ्यासे फलभूमा स्यात् MS.11.1.29.
    -भूयस्त्वम् (see फलभूमन् above); यथा कर्मसु सौर्यादिषु फलं कर्मणा क्रियत इति कर्माभ्यासे फलभूयस्त्वमेवमिहापि ŚB. on MS.11.1.29.
    -भूमिः f. a place where one receives the reward or recompense of his deeds (i. e. heaven or hell).
    -भृत् a. bearing fruit, fruitful.
    -भोगः 1 enjoyment of consequences.
    -2 usufruct.
    -मत्स्या the aloe plant.
    -मुख्या a species of plant (अजमोदा).
    -मूलम् fruits and roots; फलमूलाशिनौ दान्तौ Rāmarakṣā 18.
    -योगः 1 the attainment of fruit or the desired object; Mu.7.1.
    -2 wages, remuneration.
    -3 a stage in the perform- ance of a drama; सावस्था फलयोगः स्यात् यः समग्रफलागमः S. D.
    -राजन् m. a water-melon.
    -राशिः m. the 3rd term in the rule of three.
    -वन्ध्यः a tree barren of fruit.
    -वर्णिका jelly (?); Gaṇeśa P.2.149.
    -वर्तिः f. a coarse wick of cloth besmeared with some laxative and inserted into the anus for discharging the bowels, suppository.
    -वर्तुलम् a watermelon.
    -वल्ली a series of quotients.
    -विक्रयिन् a. a fruit-seller.
    -वृक्षः a fruit-tree.
    -वृक्षकः the bread-fruit tree.
    -शाडवः the pome- granate tree.
    -शालिन् a.
    1 bearing fruit, fruitful.
    -2 sharing in the consequences.
    -शैशिरः the Badara tree.
    -श्रेष्ठः the mango tree.
    -संस्थ a. bearing fruit.
    -संपद् f.
    1 abundance of fruit.
    -2 success.
    -3 prosperity.
    -साधनम् a means of effecting any desired object, realization of an object
    -सिद्धिः f.
    1 reaping fruit, attainment or realization of the desired object.
    -2 a prosperous result.
    -स्थानम् the stage in which results are enjoyed; Buddh.
    -स्थापनम् the sacrament called सीमन्तोन्नयन; फलस्थापनात् मातापितृजं पाप्मानमपोहति Hārīta.
    -स्नेहः a walnut tree.
    -हारी an epithet of Kālī or Durgā
    -हानिः loss of profit
    -हीन a. yielding no fruit or profit.
    -हेतु a. acting with a view to results.

    Sanskrit-English dictionary > फलम् _phalam

  • 15 फेणः _phēṇḥ _नः _nḥ

    फेणः नः 1 Foam, froth; गौरीवक्त्रभ्रुकुटिरचनां या विहस्येव फेनैः Me.52; R.13.11; Ms.2.61; फेणैर्जलानामसुरस्य मूर्ध्नः Bk.12.58.
    -2 Foam of the mouth.
    -3 Saliva.
    -4 White cuttle-fish bone.
    -Comp. -अग्रम् a bubble.
    -अशनिः N. of Indra; cf. नमुचि.
    -आहार a. living on foam.
    -गिरिः N. of a mountain near the mouth of the Indus.
    -दुग्धा a kind of small shrub (Mar. मोठी दुधी).
    -धर्मन् a. transient; प्रत्यक्षं मन्यसे कालं मर्त्यः सन् कालबन्धनः । फेनधर्मा महाराज फलधर्मा तथैव च ॥ Mb.3.35.2.
    -पिण्डः 1 a mere bubble.
    -2 an empty idea, non-entity.
    -वाहिन् m. a filtering cloth.

    Sanskrit-English dictionary > फेणः _phēṇḥ _नः _nḥ

  • 16 समान _samāna

    समान a.
    1 Same, one, equal, like, similar; नोप- गच्छेत् प्रमत्तो$पि स्त्रियमार्तवदर्शने । समानशयने चैव न शयीत तया सह ॥ Ms.4.4; भुजे भुजंगेन्द्रसमानसारे R.2.74; समानशीलव्यसनेषु सख्यम् Subhāṣ.
    -2 One, uniform.
    -3 Good, virtuous, just.
    -4 Common, general.
    -5 Honoured.
    -6 Middling, moderate.
    -7 Whole (as a number).
    -नः 1 A friend, an equal.
    -2 One of five life-winds or vital airs, which has its seat in the cavity of the navel and is essential to digestion.
    -3 A letter having the same organ of utterance.
    -नम् ind. Equally with, like (with instr.); जलधरेण समानमुमापतिः Ki.18.4.
    -Comp. -अक्षरम् N. of the vowels अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ॠ, and लृ (opp. संध्यक्षर).
    -अधिकरण a.
    1 having a common substra- tum.
    -2 being in the same category or predicament.
    -3 being in the same case-relation or government (in gram.); तत्पुरुषः समानाधिकरणः कर्मधारयः P.I.2.42. ˚समास The कर्मधारय compound where the expressions are in apposition to one another; समानाधिकरणसमासस्तु बलीयान् । तत्र हि स्वार्थे शब्दौ वृत्तौ भवतः । ŚB. on MS.6.1.51.
    (-णम्) 1 same location or predicament.
    -2 agreement in case, apposition.
    -3 a predicament including several things, a generic property.
    -4 common government.
    -अधिकारः generic characteristic.
    -अभिहारः A mixture of objects of the same kind; व्यवधानात् समानाभिहाराञ्च Sān. K.7.
    -अर्थ a. having the same meaning, synonymous.
    -उदकः a relative connected by the libations of water to the Manes of common ancestors; this relationship extends from the seventh (or eleventh) to the thirteenth (or fourteenth according to some) degree; समानो- दकभावस्तु निवर्तेताचतुर्दशात्; see Ms.5.6 also.
    -उदर्यः a brother of whole blood, uterine brother.
    -उपमा a kind of Upamā; सरूपशब्दवाच्यत्वात् सा समानोपमा यथा । बालेवोद्यान- मालेयं सालकाननशोभिनी ॥ Kāv.2.29.
    - करण a. having the same organ of utterance (said of a sound).
    -कर्तृक a. (in gram.) having the same subject in a sentence.
    -कर्मक a. (in gram.) having the same object; P.111 4.48.
    -काल, -कालीन a. synchronous, simultaneous.
    -क्षेम a. balancing each other.
    -गति a. agreeing to- gether.
    -गोत्र = सगोत्र q. v.
    -जन्मन् a. of equal age; Ms.2.28.
    -दुःख a. sympathiser.
    -धर्मन् a. possess- ed of the same qualities, sympathising, appreciator of merits; उत्पत्स्यते$स्ति मम को$पि समानधर्मा Māl.1.6.
    -प्रतिपत्ति a. of equal intelligence, judicious.
    -मान a. equally honoured with.
    -यमः the same pitch of voice.
    -योगित्वम् being on a par with, being connected in the same way as; एवं द्रव्यैः समानयोगित्वं स्त्रीणाम् ŚB on Ms.6.1.1.
    -रूपा a kind of riddle in which the same words are to be understood in a literal and figurative sense.
    -वयस् a. of the same age.
    -रुचि a. agreeing in tastes.
    -शब्दत्वम् the state of being expressed or referred to by the same term; ऐकशब्द्यात् समानशब्दत्वादित्यर्थः ŚB. on MS.7.1.18.
    -शील a. of a similar disposition; समानशीलव्यसनेषु सख्यम् H.
    -सूत्रनिपाते ind. on the diametrically opposite side.
    -स्थानम् interposition.

    Sanskrit-English dictionary > समान _samāna

  • 17 चिह्न


    cihna
    n. a mark, spot, stamp, sign, characteristic, symptom MBh. R. etc. (ifc. f. ā Ragh. II, 7 Ratnâv. I, 6/7);

    a banner, insignia L. ;
    a zodiacal sign VarBṛS. III, 3 ;
    (in Gr.) aim, direction towards Vop. V, 7. ;
    - चिह्नकारिन्
    - चिह्नधर
    - चिह्नधारिणी
    - चिह्नभूत

    Sanskrit-English dictionary > चिह्न

  • 18 जिन


    jina
    1) mfn. (ji) victorious L. ;

    m. « Victor», a Buddha Buddh. Kathās. LXXII, 99 ;
    an Arhat ( orﾠ chief saint of the Jainas;
    24 Jinas are supposed to flourish in each of the 3 Avasarpiṇīs, being born in Āryâvarta) Jain. Pañcat. V, 1, 10/11 ff. VarBṛS. LX Sarvad. ;
    (hence) the number « 24» Hcat. I, 3, 919 ;
    metrically for jaina;
    Vishṇu Ṡiṡ. XIX, 112 ;
    N. of Hemac. (?);
    of a Bodhi-sattva;
    of a son of Yadu KūrmaP. I, 22, 12. ;
    2) mfn. (for jīna orﾠ jīrṇa) very old Uṇ. III, 2/3. ;
    - जिनकल्प
    - जिनकल्पिक
    - जिनकीर्ति
    - जिनकुशल
    - जिनचन्द्र
    - जिनज्या
    - जिनदत्त
    - जिनचरित्र
    - जिनदास
    - जिनदेव
    - जिनधर्म
    - जिनपति
    - जिनपद्म
    - जिनपुत्र
    - जिनप्रबोध
    - जिनप्रभ
    - जिनबिम्बप्रतिष्ठा
    - जिनभक्ति
    - जिनभद्र
    - जिनमण्डन
    - जिनमानिक्य
    - जिनमित्र
    - जिनयज्ञकल्प
    - जिनयोनि
    - जिनरक्षित
    - जिनरत्न
    - जिनराज
    - जिनलब्धि
    - जिनलाभ
    - जिनवक्त्र
    - जिनवर्धन
    - जिनवल्लभ
    - जिनवृत्त
    - जिनशतक
    - जिनशतपञ्जिका
    - जिनशासन
    - जिनशेखर
    - जिनश्री
    - जिनसद्मन्
    - जिनसमुद्र
    - जिनसहस्रनामस्तोत्र
    - जिनसागर
    - जिनसिंह
    - जिनसेन
    - जिनसौख्य
    - जिनस्तुति
    - जिनहंस
    - जिनहर्ष

    Sanskrit-English dictionary > जिन

  • 19 फेन


    phéna
    m. once n. (often written pheṇa andﾠ prob. connected with phaṇ;

    but seeﾠ Uṇ. III, 3) foam, froth, scum RV. etc. etc.;
    moisture of the lips, saliva Mn. III, 19 ;
    n. (m. L.) Os Sepiae (white cuttle-fish bone, supposed to be indurated foam of the sea) Car. ;
    m. N. of a man (son of Ushad-ratha andﾠ father of Su-tapas) Hariv. ;
    (ā) f. a kind of shrub (= sātalā) L. ;
    (ī) f. a kind of food L. ;
    + cf. Slav. pěna;
    Angl. Sax. fam;
    Eng. foam;
    Germ. Feim
    - फेनगिरि
    - फेनता
    - फेनदुग्धा
    - फेनधर्मन्
    - फेनप
    - फेनपिण्ड
    - फेनप्रख्य
    - फेनमेहिन्
    - फेनवत्
    - फेनवाहिन्

    Sanskrit-English dictionary > फेन

  • 20 मैथुन


    maithuná
    mf (ī)n. (fr. mithuna) paired, coupled, forming a pair orﾠ one of each sex BhP. ;

    connected by marriage PārGṛ. ;
    relating orﾠ belonging to copulation KaṭhUp. Mn. MBh. (with bhogu m. carnal enjoyment;
    with dharma m. « sexual law», copulation;
    with vāsas n. a garment worn during copñcopulation);
    n. (ifc. f. ā) copulation, sexual intercourse orﾠ union, marriage ṠBr. etc. etc. (acc. with ās, i, gam, car;
    dat. with upa-gam, orﾠ upakram, to have sexual intercourse);
    union, connection L. ;
    - मैथुनगत
    - मैथुनगमन
    - मैथुनज्वर
    - मैथुनधर्मिन्
    - मैथुनवैराग्य

    Sanskrit-English dictionary > मैथुन

Страницы
  • 1
  • 2

См. также в других словарях:

  • Jainismo — Fundador Mahavira Deidad máxima …   Wikipedia Español

  • cihna-dhara — चिह्नधर …   Indonesian dictionary

  • dāná-dharma — दानधर्म …   Indonesian dictionary

  • jina-dharma — जिनधर्म …   Indonesian dictionary

  • maithuná-dharmin — मैथुनधर्मिन् …   Indonesian dictionary

  • nagná-dhara — नग्नधर …   Indonesian dictionary

  • phéna-dharman — फेनधर्मन् …   Indonesian dictionary

  • rátna-dhara — रत्नधर …   Indonesian dictionary

  • samāná-dharman — समानधर्मन् …   Indonesian dictionary

  • sauna-dharmya — सौनधर्म्य …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»