-
1 जयशृङ्ग
jayá-ṡṛiṅgan. a horn blown to proclaim victory W.
-
2 जयशेखर
jayá-ṡekharam. N. of a prince, Siṇhâs. XIV, 4/5 (ā) f. N. of a Mūrchanā Gal
-
3 जयश्री
jayá-ṡrīf. goddess of victory, victory Rājat. II, 64 ;
(in music) N. of a measure;
of a Nāga virgin Kāraṇḍ. I, 42 ;
of a woman HPariṡ. II, 83 ;
m. a sword Gal.;
N. of a Buddh. scholar Kāraṇḍ.
-
4 नञ्जराजयशोभूषण
nañja-rāja-yaṡo-bhūshaṇan. N. of wk.
-
5 पाण्डराजयशोभूषण
-
6 विजयश्री
vi-jayá-ṡrīf. the goddess of victory Kāv. ;
N. of a Kiṃnara maiden Kāraṇḍ. ;
of a woman Cat.
-
7 सत्यविजयशिष्य
satyá-vijaya-tīrtha
satyá-vijaya-ṡishyam. N. of scholars Cat.
-
8 जय
jayá
m. (Pāṇ. 3-3, 56 Kāṡ.) ;
conquest, victory, triumph, winning, being victorious
(in battle orﾠ in playing with dice orﾠ in a lawsuit)
AV. VII, 50, 8 ṠBr. VI Mn. VII ;
( indriyāṇāṉj- victory over orﾠ restraint of the senses) andﾠ X MBh. etc.. ;
cf. ātma-, prâ̱ṇa-, rug-;
m. pl. (parox.) N. of particular verses causing victory (personified as deities VāyuP. II, 6, 4 ff.)
MaitrS. I, 4, 14 TS. III PārGṛ. I, 5 Nyāyam. III, 4, 24 ;
m. sg. Premna spinosa orﾠ longifolia L. ;
a yellow variety of Phaseolus Mungo L. ;
N. of the 3rd year of the 6th lustrum of the Bṛihaspati cycle VarBṛS. VIII, 38 ;
a kind of flute;
(in music) a kind of measure;
the sun MBh. III, 154 ;
Arjuna (son of Pāṇḍu), 266, 7 and IV, 5, 35 ;
Indra L. ;
N. of a Ṛishi (author of RV. X, 180 ;
son of Aṇgiras < RAnukr. > orﾠ of Indra;
living under the 10th Manu BhP. VIII, 13, 22);
of a spirit VarBṛS. lIII, 48 Hcat. I, 9, 149 and 172 ;
of an attendant of Vishṇu BhP. III, 16, 2 ;
of a Nāga MBh. V, 3632; IX, 2554 ;
of a Dānava Hariv. 13093 ;
of a son (of Dhṛita-rāshṭra MBh. I, VII ;
of Sṛinjaya Hariv. 1514 ;
of Suṡruta VP. IV, 5, 12 ;
of Sruta BhP. IX, 13, 25 ;
of Saṃjaya, 17, 16 ;
of Saṃkṛiti, 18 ;
of Mañju, 21, 1 ;
of Yuyudhāna, 24, 13 ;
of Kaṇka, 43 ;
of Kṛishṇa, X, 61, 17 ;
of Vatsara by Svar-vithi, IV, 13, 12 ;
of Viṡvāmitra Hariv. 1462 BhP. IX, 16, 36 ;
of Purūravas by Urvaṡī, 15, 1 f.);
of an ancient king (11th Cakravartin in Bhārata L.) MBh. II, 326 ;
of a Pāṇḍava hero, VII, 6911 ;
of Yudhishṭhira at Virāṭa's court, IV, 176 ;
of Aṡoka in a former birth Divyâ̱v. XXVI, 336 f. ;
of a carpenter Rājat. III, 351 ;
(ā) f. Sesbania aegyptiaca L. ;
Premna spinosa orﾠ longifolia L. ;
Terminalia Chebula L. ;
nīla-dūrvā L. ;
for japā Kathās. LXVII, 32 ;
N. of a narcotic substance W. ;
the 3rd orﾠ 8th orﾠ 13th day of either half-month Sūryapr. ;
cf. Hcat. I, 3, 360 and Nirṇayas. I, 391/392 ;
one of the 7 flag-sticks:
of Indra's banner VarBṛS. xlIII, 40 ;
N. of the saurādharmāḥ BhavP. I ;
of Durgā MBh. IV, VI Hariv. Kathās. lIII, 170 ;
of a daughter of Daksha (wife of Ṡiva MatsyaP. XIII, 32 ;
tutelary deity of the Ārtabhāgas BrahmaP. II, 18, 19) R. I, 23, 14 ;
of a Yoginī Hcat. II, 1, 694 (v.l. layā);
of a Ṡakti, I, 5, 200 ;
of a handmaid of Durgā (wife of Pushpa-danta Kathās. I, 52; VII, 107 ;
of Hariṡ-candra ṠivaP.);
(= tārá) N. of a Buddh. deity L. ;
of the mother of the 12th Arhat of the present Avasarpiṇi L. ;
- जयकर्ण
- जयकाङ्क्षिन्
- जयकारिका
- जयकारिन्
- जयकीर्ति
- जयकुञ्जर
- जयक्रित्
- जयकेशि
- जयकोलाहल
- जयक्षेत्र
- जयगत
- जयगर्व
- जयगुप्त
- जयगोविन्द
- जयघण्टा
- जयघोष
- जयघोषण
- जयघोषणा
- जयचन्द्र
- जयचर्या
- जयढक्का
- जयतीर्थ
- जयतुङ्ग
- जयद
- जयदत्त
- जयदुर्गा
- जयदेव
- जयदेवक
- जयद्रुम
- जयधर
- जयधर्मन्
- जयध्वज
- जयध्वनि
- जयनारायण
- जयनीराजन
- जयनृसिंह
- जयपताका
- जयपत्त्र
- जयपराजय
- जयपाल
- जयपुत्रक
- जयपुर
- जयप्रस्थान
- जयप्रिय
- जयबाहु
- जयभट
- जयभेरी
- जयमङ्गल
- जयमति
- जयमती
- जयमल्ल
- जयमाधव
- जययज्ञ
- जयरथ
- जयराज
- जयरात
- जयराम
- जयलक्ष्मि
- जयलेख
- जयवत्
- जयवन
- जयवर्धन
- जयवर्मन्
- जयवह
- जयवाद्य
- जयवाराहतीर्थ
- जयवाहन
- जयवाहिनि
- जयसङ्ख
- जयशब्द
- जयशर्मन्
- जयसील
- जयशृङ्ग
- जयशेखर
- जयश्री
- जयसिंह
- जयसेन
- जयस्कन्ध
- जयस्तम्भ
- जयस्थल
- जयस्वामिन्
-
9 अतिबल _atibala
अतिबल a. Very stronger or powerful; जयत्यतिबलो रामो लक्ष्मणश्च महाबलः Rām.-लः An eminent or matchless warrior (अतिरथ).-लम् 1 Great strength or power.-2 A powerful army.-ला 1 N. of a medicinal plant, Sidonia Cordifolia and Rhombifolia (Mar. चिकणा, चिकणी)-2 N. of a powerful charm or lore taught by Viśvāmitra to Rāma:-गृहाण द्वे इमे विद्ये बलामतिबलां तथा । न ते श्रमो जरा$$वाभ्यां भविता नाङ्गवैकृतम् ॥ न च सुप्तं प्रमत्तं वा धर्षयिष्यन्ति नैर्ऋताः । न च ते सदृशो राम वीर्येणान्यो भविष्यति । स- देवनरनागेषु लोकेष्विह पुम्नांस्त्रिषु । न सौभाग्ये न दाक्षिण्ये न बुद्धिश्रुति- पौरुषे ॥ नोत्तरे प्रतिपत्तव्ये त्वत्तुल्यो वा भविष्यति । एतद्विद्याद्वयं प्राप्य यशश्चाव्ययमाप्स्यसि ॥ बलामतिबलां चैव ज्ञानविज्ञानमात्ररौ । क्षुत्पिपासे च ते राम नात्यर्थं पीडयिष्यतः ॥ जयश्च दुर्गकान्तारप्रदेशेष्वटवीषु च। सारतां त्रिषु लोकेषु गमिष्यसि च राघव ॥ पितामहसुते ह्येते विद्ये चायु- र्बलावहे । Rām.1.22. See तौ बलातिबलयोः प्रभावतो R.11.9 also.-3 N. of one of Dakṣa's daughters. -
10 अन्तरा _antarā
अन्तरा ind. (fr. अन्तर)1 (Used adverbially) (a) In the interior, inside, within, inwardly; भवद्भिरन्तरा प्रोत्साह्य कोपितो वृषलः Mu.3 inwardly, secretly. (b) In the middle, between; त्रिशङ्कुरिवान्तरा तिष्ठ Ś.2 stay between the two or in the mid-air; मैनमन्तरा प्रतिबध्नीत Ś.6 do not interrupt him (in the middle); अक्षेत्रे बीजमुत्सृ- ष्टमन्तरैव विनश्यति Ms.1.71 therein; पशुमण्डूकमार्जारश्वसर्पन- कुलाखुभिः । अन्तरा गमने 4.126; अन्तरा शकलीकृतः R.15.2; लाटी तु रीतिर्वैदर्भीपाञ्चाल्योरन्तरास्थिता S. D.629; ˚रा स्था to oppose, to stand to oppose; तत्र यद्यन्तरा मृत्युर्यदि सेन्द्रा दिवौकसः । स्थास्यन्ति तानपि रणे काकुत्स्थो विहनिष्यति ॥ Rām. (c) On the way, en route, midway; विलम्बेथां च मान्तरा Mv.7.28; अन्तरा चारणेभ्यस्त्वदीयं जयोदाहरणं श्रुत्वा त्वामिहस्थमु- पागताः V.1; अन्तरा दृष्टा देवी Ś.6; अन्तरोपलभ्य Dk.52; K.267,34-5; कुमारो ममाप्यन्तिकमुपागच्छन्नन्तरा त्वदीयेनान्त- पालेन अवस्कन्द्य गृहीतः M.1, अन्तरा पतिते पिण्डे सन्देहे वा पुनर्हरेत् Y.2.17. (d) In the neighbourhood, near, at hand; approaching, resembling; न द्रक्ष्यामः पुनर्जातु धार्मिकं राममन्तरा Rām. approaching or resembling Rāma. (e) Nearly, almost. f) In the mean time; नाद्याच्चैव तथान्तरा Ms.2. 56; Y.3.2. (g) At intravals, here and there; now and then, for sometime, now-now (when repeated); अन्तरा पितृसक्तमन्तरा मातृसंबद्धमन्तरा शुकनासमयं कुर्वन्नालापम् K.118; अन्तरान्तरा निपतित here and there, at intervals; 121,127; प्रजानुरागहेतोश्चान्तरान्तरा दर्शनं ददौ 58, Dk.49.-2 (Used as a preposition with acc. P.II,3.4.) (a) Between; पञ्चालास्त इमे...... कलिन्दतनयां त्रिस्रोतसं चान्तरा B. R.1. 86; यन्दतरा पितरं मातरं च Bṛi. Ār. Up.; ते (नामरूपे) यदन्तरा तद् ब्रह्म Ch. Up.; अन्तरा त्वां च मां च कमण्डलुः Mbh.; rarely with loc.; सुमन्त्रस्य बभूवात्मा चक्रयोरिव चान्तरा Rām.; पादयोः शकटं चक्रुरन्तरोरावुलूखलम् Rām. (b) Through; तिरस्कारिणमन्तरा ibid. (c) During; अन्तरा कथाम् S. D. (d) Without, except; न च प्रयोजनमन्तरा चाणक्यः स्वप्ने$पि चेष्टते Mu.3.-Comp. -अंसः the space between the shoulders, breast; अथ ˚से अभिमृश्य जपति Śat. Br.-˚गर्भिणीन्यायः a position simi- lar to the foetus which resides in the womb of a female; a topic within a topic; an अधिकरण within an अधिकरण (which is not a very desirable or acceptable situation in the explanation of a ग्रन्थ); तत्र एवमन्तरागर्भिणीन्यायो भवतीति अन्यथा सूत्रं वर्ण्यते । ŚB. on MS.1.3.62;9.3.2+3.-भवदेहः -भवसत्त्वम् the soul or embodied soul existing between the two stages of death and birth (यो मरणजन- नयोरन्तराले स्थितः प्राणी सो$न्तराभवसत्त्वः).-दिश् see अन्तरदिश्.-भरः Ved. bringing into the midst or procuring स नः शक्रश्चिदा शकद् दानवाँ अन्तराभरः Rv.8.32.12.-वेदिः -दी f.1 a veranda resting on columns, porch, portico.-2 a kind of wall जयश्रीरन्तरावेदिर्मत्तवारणयोरिव-शृङ्गम् ind. between the horns. -
11 जयः _jayḥ
जयः [जि भावे अच्]1 Conquest, triumph, victory, success, winning (in battle, game or a law-suit); सप्त वित्तागमा धर्म्या दायो लाभः क्रयो जयः Mb.1.115.-2 Restraint, curbing, conquest as in इन्द्रियजय.-3 N. of the sun.-4 N. of Jayanta, son of Indra; जगृहे च धनुधीता मुसलं तु जयस्तथा Mb.1.227.34.-5 N. of Yudhiṣṭhira, the first Pāndava prince.-6 N. of an attendant of Visnu.-7 An epithet of Arjuna; संस्मरन् भ्रातरं जयम् Mb.3.158.2.-8 N. of the Mahābhārata; देवीं सरस्वतीं चैव ततो जयमुदीरयेत् Mb.1.1.1; Bhāg.1.2.4;-9 The heroic sentiment; सहजेतरौ जयशमौ दधती Ki.6.22.-1 Words of victory; जयेन वर्धयित्वा च मारीचप्रमुखास्ततः Rām.7.23.3.-या 1 N. of Durgā.-2 N. of an attendant of the goddess Durgā.-3 A kind of banner.-4 The third, eighth or thirteenth lunar days of any of the two lunar fortnights.-Comp. -अजयौ Victory and defeat; सुखदुःखे समे कृत्वा लाभालाभौ जयाजयौ Bg.2.38.- आवह a. conferring victory.-आशिस् f.1 a prayer for victory.-2 congratulations after victory; a cheer of victory.-उद्धुर a. exulting in victory.-कुञ्जरः a victorious elephant; आक्षिप्तो जयकुञ्जरेण Ratn.4.12.-कोलाहलः 1 a shout of victory.-2 a kind of game with dice.-गतः a. Conquering, victorious; उक्तविपरीत- लक्षणसंपन्नो जयगतो विनिर्दिष्टः Bṛi. S.17.1.-घोषः, -घोषणम्, -णा a proclamation of victory.-ढक्का a kind of drum beaten as a sign of victory.-दम् A height which is 1 1/2 of the breadth; Māna.35.22-26.-दत्तः N. of Jayanta, Indra's son.-देवः N. of the author of Gīta- govinda; यावच्छृङ्गारसारस्वतमिह जयदेवस्य विष्वग्वचांसि Gīt. last stanza.-पत्रम् a record of victory.-पालः 1 a king.-2 an epithet of Brahmā.-3 an epithet of Viṣṇu.-पुत्रकः a kind of dice.-मङ्गलः 1 a royal elephant.-2 a remedy for fever. (-लम्) a cheer of victory; ततो$ ब्धिवीचिनिर्घोषैरुद्गीतजयमङ्गलः Rāj. T.4.158.-यज्ञः the अश्वमेध sacrifice-लक्ष्मीः, -श्रीः the goddess of victory; जयलक्ष्म्या बबन्धास्थां श्वश्रूः Rāj. T.5.246; बभार यद्भुजस्तम्भो जयश्री- सालभञ्जिकाम् ibid 2.64; Ku.2.52.-लेखम् record of victory;...... रतिजयलेखम् Gīt.8.3.-वाहिनी an epithet of Śachī.-शब्दः 1 a shout of victory.-2 the excla- mation 'jaya' (hail ! glory !) uttered by bards &c.-शृङ्गम् a horn blown to announce a victory.-स्तम्भः a trophy, a column erected to commemorate a victory, a triumphal column; निचखान जयस्तम्भान् गङ्गास्रोतो$न्तरेषु सः R.4.36; यस्याद्यापि जयस्तम्भाः सन्ति ते पूर्ववारिधौ Rāj. T.3. 479.-स्थलम् N. of a village, ibid 5.121.-स्वामिन् m. an epithet of Śiva. -
12 तन्त्रम् _tantram
तन्त्रम् 1 A loom; तदा$पश्यत् स्त्रियौ तन्त्रे अधिरोप्य सुवेमे पटं वयन्त्यौ Mb.1.3.144.-2 A thread.-3 The warp or threads extended lengthwise in a loom; सिरीस्तन्त्रं तन्वते अप्रजज्ञयः Rv.1.71.9.-4 Posterity.-5 An uninterrupted series.-6 The regular order of cere- monies and rites, system, framework, ritual; कर्मणां युगपद्भावस्तन्त्र Kāty.; अशक्यं हि उत्तरं तन्त्रं कर्तुम् । ŚB. on MS.1.2.57.-7 Main point; प्रकर्षतन्त्रा हि रणे जयश्रीः Ki.3.17.-8 Principal doctrine, rule, theory, science; विधिनोपचरेद्देवं तन्त्रोक्तेन च केशवम् Bhāg. 11.3.47; जितमनसिजतन्त्रविचारम् Gīt.2.-9 Subservience, dependence; as in स्वतन्त्र, परतन्त्र; दैवतन्त्रं दुःखम् Dk.5.-1 A scientific work.-11 a chapter, section, as of a work; तन्त्रैः पञ्चभिरेतच्चकार सुमनोहरं शास्त्रम् Pt.1.-12 A religious treatise teaching magical and mystical formularies for the worship of the deities or the attainment of super- human power; Ks.23.63; Bṛi. S.16.19.-13 The cause of more than one effect.-14 A spell.-15 A chief remedy of charm; जानन्ति तन्त्रयुक्तिम् Ms.2.1.-16 A drug, medi- cament.-17 An oath, ordeal.-18 Raiment.-19 The right way of doing anything.-2 Royal retinue, train, court.-21 A realm, country, authority.-22 (a) Government, ruling, administration; लोकतन्त्रविधानम् Mb.3.162.1;13.63.5; लोकतन्त्राधिकारः Ś.5. (b) Ar- rangement or machinery of government; सर्वमेव तन्त्रमाकुली- भूतम् Mu.1;2.1.-23 An army; पराजिताः फल्गुतन्त्रैः Bhāg.1.54.15.-24 A heap, multitude.-25 A house.-26 Decoration.-27 Wealth.-28 Happiness.-29 Model.-3 Supporting a family; Mv.2.17.-31 Providing for the security and prosperity of a kingdom; Mb.1.13. 26.-32 A group of acts or subsidiaries common to several प्रधानकर्मs or things; यत् सकृत्कृतं बहूनामुपकरोति तत् तन्त्रमित्युच्यते । तथा बहूनां ब्राह्मणानां मध्ये कृतः प्रदीपः ŚB. on MS.11.1.1; तन्त्रं साधारणो धर्मग्रामः । ŚB. on MS.12.1.1. (Opp. आवापः)-33 The order of the world; यतः प्रवर्तते तन्त्रं यत्र च प्रतितिष्ठति Mb.14.2.14.-34 A detail (matter or thing) which is subservient to (i. e. serves the purpose of) several things simultaneously; साधारणं भवेत् तन्त्रम् ŚB. on MS.12.1.1.-Comp. -काण्ठम् = तन्तु- काष्ठ q. v.-ज्ञः an expert, scientist; Bhāg.1.36.28.-भावः Simultaneity; यथा एकैकस्य सत्त्वस्य हस्तिनो$श्वस्य वा दर्शनमेकैकेन कृत्स्नमभिनिर्वर्त्यते एवमेव सत्रे तन्त्रभावो भवेत् । ŚB. on. MS.6.2.2.-युक्तिः The plan of a treatise; Kau. A. 15.-वापः, -पम् 1 weaving.-2 a loom.-वायः 1 a spider.-2 a weaver; (तन्त्रवापः also). -
13 निर्वाण _nirvāṇa
निर्वाण p. p.1 Blown or put out, extinguished (as a lamp or fire); निर्वाणवैरदहनाः प्रशमादरीणाम् Ve.1.7; Ku.2.23.-2 Lost, disappeared.-3 Dead, deceased.-4 Liberated from existence.-5 Set (as the sun).-6 Calmed, quieted.-7 Plunged.-णम् 1 Extinction; अपि निर्वाणमायाति नानलो याति शीतताम् H.1.131; शनैर्निर्वाणमाप्नोति निरिन्धन इवानलः Mb.-2 Vanishing from sight, dis- appearance.-3 Dissolution, death.-4 Final liberation or emancipation from matter and reunion with the Supreme Spirit, eternal bliss; निर्वाणं नाधिगच्छेयुर्जीवेयुः पशु- जीविकाम् Mb.3.31,26; निर्वाणमपि मन्ये$हमन्तरायं जयश्रियः Ki.11.69; R.12.1.-5 (With Buddhists) Absolute extinction or annihilation, complete extinction of indi- vidual or worldly existence.-6 Perfect and perpetual calm, repose; निर्वाणं समुपगमेन यच्छते ते (नमः) Ki.18.39.-7 Complete satisfaction or pleasure, supreme bliss, highest felicity; स योगी ब्रह्मनिर्वाणं ब्रह्मभूतो$धिगच्छति Bg.5.24; अये लब्धं नेत्रनिर्वाणम् Ś.3; M.3.1; Śi.4.23; V.3.21.-8 Cessation, desisting.-9 Vacuity.-1 Union, associa- tion, confluence.-11 The bathing of an elephant; as in अनिर्वाण R.1.71.-12 Instruction in sciences.-13 Finis, completion; प्राप्य संकल्पनिर्वाणं नातिप्रीतो$भ्यगात् पुरम् Bhāg.4.9.27.-Comp. -पुराणम् offering oblations to the dead (?); Rāj. T.-भूयिष्ट a. almost vanished or departed; see under निर्वा (3) above.-मस्तकः final emancipation or deliverance, final beatitude. -
14 मत्त _matta
मत्त p. p. [मद्-क्त]1 Intoxicated, drunk, inebriated (fig. also); Ms.11.96; मत्तं प्रमत्तमुन्मत्तं...... न रिपुं हन्ति धर्मवित् Bhāg.1.7.36; ज्योत्स्नापानमदालसेन वपुषा मत्ताश्चकोरा- ङ्गनाः Vb.1.11; प्रभामत्तश्चन्द्रो जगदिदमहो विभ्रमयति K. P.1; so ऐश्वर्य˚, धन˚, बल˚ &c.-2 Mad, insane.-3 In rut, furious (as an elephant); जयश्रीरन्तरा वेदिर्मत्तवारणयोरिव R.12.93.-4 Proud, arrogant.-5 Delighted, over- joyed, excited with joy.-6 Amorous, sportive, wanton.-7 Excited by sexual desire.-त्तः 1 A drunkard.-2 A mad man.-3 An elephant in rut.-4 A cuckoo.-5 A buffalo.-6 The thorn-apple or Dhattūra plant.-त्ता Spirituous or vinous liquor.-Comp. -आक्रीडा N. of a metre; मत्ताक्रीडा म्नौ त्नौ नौ नल्गिति भवति वसुशरदशयनियुता V. Ratna.-आम्लवः a fence round a large building (as of a rich man).-इभः an elephant in rut. ˚गमना a woman having the gait of an elephant in rut, e. g. with a lounging gait. ˚विक्रीडितम् N. of a metre; सभरा न्मौ यलगास्त्रयोदशयतिर्मत्ते भविक्रीडितम् V. Ratna.-काशि(सि)नी a handsome and very fascinating woman; दर्शितो$सौ चित्रपटस्तस्यै मत्तकाशिन्यै Dk.2.3.-कीशः an elephant.-गामिनी = 1 मत्तेभगमना above.-2 a bewitching or wanton woman.-दन्तिन् m.,-नागः an elephant in rut.-पालकः a drunken wretch; दास्याः पुत्र मत्तपालक कुतो$त्र नवमालिका Nāg.3.-मयूरः a wild or amorous peacock. (-रम्) a kind of metre; वेदैरन्ध्रैर्मत्तौ यसगा मत्तमयूरम् V. Ratna.-वारणः an elephant in rut; R.12.93.(-णः, -णम्) 1 a fence round a large building or mansion.-2 a turret or small room on the top of a large building.-3 a veranda.-4 a pavilion.-5 a peg or bracket.-6 a bed-stead. (-णम्) pounded betel-nuts. -
15 मधु _madhu
मधु a. (-धु or-ध्वी f.) [मन्यत इति मधु, मन्-उ नस्य धः Uṇ.1.18) Sweet, pleasant, agreeable, delightful; आपापयति गोविन्दपादपद्मासवं मधु Bhāg.1.18.12; त्वया सह निवत्स्यामि वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18. -f. N. of a plant (जीवा, जीवन्ती). -n.-(धु) 1 Honey; एतास्ता मधुनो धाराश्च्योतन्ति सविषास्त्वयि U.3.34; मधु तिष्ठति जिह्वाग्रे हृदये तु हलाहलम्.-2 The juice or nectar of flowers; मधु द्विरेफः कुसुमैकपात्रे पपौ प्रियां स्वामनुवर्तमानः Ku.3.36; देहि मुखकमलमधुपानम् Gīt.1.-3 A sweet intoxicating drink, wine, spirituous liquor; विनयन्ते स्म तद्योधा मधुभिर्विजयश्रमम् R.4.65; Ṛs. 1.3.-4 Water.-5 Sugar.-6 Sweetness.-7 Any- thing sweet.-8 Ved. Soma juice.-9 Milk or anything produced from milk (Ved.).-1 A bee-hive; केचित्- पीत्वापविध्यन्ति मधूनि मधुपिङ्गलाः Rām.5.62.1.-11 Bee-wax; Ms.1.88. -m.(धुः) 1 The spring or vernal season; मधुरया मधुबोधितमाधवी Śi.6.2; क्व नु ते हृदयंगमः सखा कुसुमायोजितकार्मुको मधुः Ku.4.24,25;3.1,3.-2 The month of Chaitra; भास्करस्य मधुमाधवाविव R.11.7; मासे मधौ मधुरकोकिलभृङ्गनादै रामा हरन्ति हृदयं प्रसभं नराणाम् Ṛs.6. 25.-3 N. of a demon killed by Viṣṇu.-4 N. of another demon, father of Rāvaṇa and killed by Śatru- ghna.-5 The Aśoka tree.-6 N. of king Kārtavīrya.-Comp. -अष्ठीला a lump of honey, clotted honey.-आधारः wax.-आपात a. having honey at the first taste; शक्तः परजने दाता स्वजने दुःखजीविनि । मध्वापातो विषास्वादः स धर्मप्रतिरूपकः ॥ Ms.11.9.-आम्रः a kind of mango tree.-आलु n.,-आलुकम् sweet potato.-आवासः the mango tree.-आसवः sweet spirituous liquor (made from honey).-आसवनिकः distiller, vintner.-आस्वाद a. having the taste of honey.-आहुतिः f. a sacrificial offering of sweet things.-उच्छिष्टम्, -उत्थभ्, -उत्थितभ् 1 bees'-wax; शस्त्रासवमधूच्छिष्टं मधु लाक्षा च बर्हिषः Y.3.37; मधूच्छिष्टेन केचिच्च जध्नुरन्योन्यमुत्कटाः Rām.5.62.11.-2 the casting of an image in wax; Mānasāra; the name of 68th chapter.-उत्सवः the spring or vernal festival celebrated on the full-moon day of Chaitra.-उदकम् 'honey-water', water mixed with honey, hydromel.-उद्यानम् a spring-garden.-उपघ्नम् 'the abode of Madhu', an epithet of Mathurā; स च प्राप मधूपघ्नं कुम्भीन- स्याश्च कुक्षिजः R.15.15.-उषितम् wax.-कण्ठः the cuckoo.-करः 1 a large black bee; कुटजे खलु तेनेहा तेने हा मधुकरेण कथम् Bv.1.1; R.9.3; Me.37,49; सर्वतः सारमादत्ते यथा मधुकरो बुधः Bhāg.-2 a lover, libertine.-3 sweet lime. (-री) a female bee; न च मधुकरीवदन्नरस- भोजिन्यो देवता इति प्रमाणमस्ति ŚB. on MS.9.1.9. ˚गणः, ˚श्रेणिः f. a swarm of bees.-कर्कटी 1 sweet lime, a kind of citron.-2 A kind of date.-काननम्, -वनम् the forest of the demon Madhu.-कारः, -कारिन् m. a bee.-कुक्कुटिका, -कुक्कुटी a sort of citron tree.-कुल्या a stream of honey.-कृत् m. a bee; Bhāg. 11.7.33.-केशटः a bee.-कोशः, -षः 1 a bee-hive.-2 a honey comb.-क्रमः 1 a bee-hive.-2 a honey comb. (pl.) drinking-bout, carousals.-क्षीरः, -क्षीरकः a Kharjūra tree.-गन्धः the Bakula tree.-गन्धि, -गन्धिक a. scented with honey, sweet-smelling; वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18.-गायनः the cuckoo.-गुञ्जनः the drum-stick plant (Mar. शेवगा).-ग्रहः a libation of honey.-घोषः the cuckoo.-च्युत्, -त, -श्च्युत् a.1 dropping or distilling honey; ददतु तरवः पुष्पैरर्घ्यं फलैश्च मधुश्च्युतः U.3.24.-2 mellifluous, overflowing with sweets.-जम् bees'-wax.-जा 1 sugar-candy.-2 the earth.-जम्बीरः a kind of citron.-जित्, -द्विष्, -निषूदन, -निहन्तृ m.,-मथः, -मथनः, -रिपुः, -शत्रुः, -सूदनः epithets or Viṣṇu; इति मधुरिपुणा सखी नियुक्ता Gīt.5; R.9.48; Śi.15.1.-जीवनः N. of plant (Mar. बेहडा).-तृणः, -णम् sugar cane.-त्रयम् the three sweet things; i. e. sugar, honey, and clarified butter.-दीपः the god of love.-दूतः the mango tree.-दोहः the extracting of sweetness or honey.-द्रः 1 a bee.-2 a libertine.-द्रवः N. of a tree having red blossoms (Mar. तांबडा शेवगा).-द्रुमः the mango tree.-धातुः a kind of yellow pyrites (सुवर्णमाक्षिक).-धारा a stream of honey.-धूलिः f. molasses.-धेनुः honey offered to Brāhmaṇas in the form of a cow.-नाडी a cell in a honey-comb.-नारिकेलः, -नारिकेरकः a kind of cocoanut (Mar. मोहाचा नारळ).-नेतृ m. bee.-पः a bee or a drunkard; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैः सह Bv.1.126;1.63 (where both meanings are intended).-पटलम् a bee-hive.-पतिः an epithet of Kṛiṣṇa.-पर्कः 1 'a mixture of honey', a respectful offering made to a guest or to the bridegroom on his arrival at the door of the father of the bride; (its usual ingredients are five:- दधि सर्पिर्जलं क्षौद्रं सिता चैतैश्च पञ्चभिः । प्रोच्यते मधुपर्कः); समांसो मधुपर्कः U.4; असिस्वदद्यन्मधु- पर्कमर्पितं स तद् व्यधात्तर्कमुदर्कदर्शिनाम् । यदैष पास्यन्मधु भीमजाधरं मिषेण पुण्याहविधिं तदा कृतम् N.16.13; Ms.3.119 et seq.-2 the ceremony of receiving a guest.-पर्किकः one who praises at the time of मधुपर्क; पठन्ति पाणिस्वनिका मागधा मधुपर्किकाः Mb.7.82.2. (com. मधुपर्किकाः माङ्गल्योपस्थापकाः).-पर्क्य a. worthy of madhuparka q. v.-पर्णिका, -पर्णी the Indigo plant.-पाका sweet melon.-पात्रम् a wine-jug.-पानम् drinking wine; धनलवमधुपानभ्रान्त- सर्वेन्द्रियाणाम् Bh.-पायिन् m. a bee.-पालः a honey- keeper.-पुरम्, -री an epithet of Mathurā; संप्रत्युज्झित- वासनं मधुपुरीमध्ये हरिः सेव्यते Bv.4.44.-पुष्पः 1 the Aśoka tree.-2 the Bakula tree.-3 the Dantī tree.-4 the Śirīṣa tree.-प्रणयः addiction to wine.-प्रमेहः diabetes, sacharine urine.-प्राशनम् one of the sixteen purificatory Samskāras (which consists in putting a little honey into the mouth of a new-born male child).-प्रियः an epithet of Balarāma.-फलः a kind of cocoa- nut.-फलिका a kind of date.-बहुला the Mādhavī creeper.-बा(वी)जः a pomegranate tree.-बी(वी)- जपूरः a kind of citron.-भूमिकः an epithet of Yogin in the second order.-मक्षः, -क्षा, -मक्षिका a bee.-मज्जनः the tree called आखोट.-मत्त a.1 drunk with wine.-2 excited by the spring.-मदः the intoxication of liquor.-मन्थः a kind of drink mixed with honey.-मल्लिः, -ल्ली f. the Mālatī creeper.-मस्तकम् a kind of sweetmeat made of honey, flour, oil, and ghee; मधुतैलघृतैर्मध्ये वेष्टिताः समिताश्च याः । मधुमस्तकमुद्दिष्टम्..... Śabda-chandrikā.-माक्षिकम् = मधुधातु q. v.-माधवम्, -वौ the two spring months (चैत्र and वैशाख).-माधवी 1 a kind of intoxicating drink; क्रीडन्त्यो$भिरताः सर्वाः पिबन्त्यो मधुमाधवीम् Mb.1.81.3.-2 any springflower.-माध्वीकम् a kind of intoxicating liquor.-मारकः a bee.-मांसम् honey and meat; Ms.11.158.-मूलम् N. of an edible root (like Mar. रताळें, सुरण).-मेहः मधुप्रमेह q. v.-यष्टिः, -ष्टी f.1 sugar-cane.-2 liquorice.-यष्टिका, -वल्ली liquorice.-रस a. sweet-flavoured, sweet.-(सः) 1 the wine-palm.-2 sugarcane.-3 sweetness.-(सा) 1 a bunch of grapes.-2 vine.-लग्नः N. of a tree.-लिह्, -लेह्, -लेहिन् m.-लोलुपः a bee; so मधुनोलेहः; मधुलिहां मधुदानविशारदा R.9.29; मधुलेहिगीतौ Bk.; मधुलिह इव मधुबिन्दून् विरलानपि भजत गुणलेशान् Ve.1.5.-वनम् 1 N. of the forest inhabited by the demon Madhu where Śatrughna founded Mathurā.-2 N. of the forest of Sugrīva. (-नः) the cuckoo.-वल्ली 1 liquorice.-2 a kind of grape-3 Sweet citron.-वाच् the Indian cuckoo.-वाराः (m. pl.) drinking often and often, tippling, carousing; जज्ञिरे बहुमताः प्रमदानामोष्ठयावक- नुदा मधुवाराः Ki.9.59; क्षालितं नु शमितं नु वधूनां द्रावितं नु हृदयं मधुवारैः Śi.1.14; sometimes in the sing, also; see: अङ्गनास्यचषकैर्मधुवारः Ki.9.57.-विद्या N. of a mystical doctrine.-व्रतः a bee; मार्मिकः को मरन्दानामन्तरेण मधुव्रतम् Bv.1.117; तस्मिन्नद्य मधुव्रते विधिवशान्माध्वीकमाकाङ्क्षति 46; मालां मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टाम् Bhāg.-शर्करा honey-sugar.-शाखः a kind of tree.-शिला = मधुधातु q. v.-शिष्टम्, -शेषम् wax.-श्री beauty of spring.-सखः, -सहायः, -सारथिः, -सुहृद् m. the god of love.-संधानम् brandy.-सिक्थकः a kind of poison.-सूदनः 1 a bee; गायन् कलं क्रीडति पद्मिनीषु मधूनि पीत्वा मधुसूदनो$सौ Chanḍ. M.-2 an epithet of Viṣṇu; भक्तानां कर्मणां चैव सूदनान्मधुसूदनः-3 N. of a writer of works like अद्वैतसिद्धि.-स्थानम् a bee-hive.-स्रवः a. dropping honey or sweetness.-(वा) 1 liquo- rice.-2 N. of the third day in the bright half of Śrāvaṇa.-स्वरः the cuckoo.-हन् m.1 a destroyer or collector of honey; सर्वथा संहतैरेव दुर्बलैर्बलवानपि । अमित्रः शक्यते हन्तुं मधुहा भ्रमरैरिव ॥ Mb.3.33.7; Bhāg.11.7.34.-2 a kind of bird of prey.-3 a sooth-sayer.-4 an epithet of Viṣṇu. -
16 मह् _mah
मह् I. 1 P., 1 U. (महति, महयति-ते, महित)1 To honour, respect, hold in great esteem, worship, revere, value greatly; गोप्तारं न निधीनां महयन्ति महेश्वरं विबुधाः Subhāṣ.; जयश्रीविन्यस्तैर्महित इव मन्दारकुसुमैः Gīt.11; स्त्री पुमानित्यनास्थैषा वृत्तं हि महितं सताम् Ku.6.12; Ki.5.7,24; Bk.1.2; R.5.25;11.49.-2 To delight, gladden.-3 To increase, aggrandize.-4 (Ātm.) To delight in; प्रशस्तिभिर्महयसे दिवे दिवे Ṛv.6.15.2.-5 To be honoured. (Ved. in the last four senses.) II. 1 Ā. (महते) To grow or increase. -
17 वैषमेषव _vaiṣamēṣava
वैषमेषव a. Belonging to विषमेषु i. e. Cupid; वनिता व्यरुचद्वपुष्मती विजयश्रीरिव वैषमेषवी Śāhendra.2.69. -
18 हिंसा _hiṃsā
हिंसा [हिंस्-अ]1 Injury, mischief, wrong, harm, hurt (said to be of three kinds:-- कायिक 'personal', वाचिक 'verbal' and मानसिक 'mental'); अहिंसा परमो धर्मः.-2 Killing, slaying, destruction; गान्धर्वमादत्स्व यतः प्रयोक्तुर्न चारिहिंसा विजयश्च हस्ते R.5.57;3.313; Ms.1.63.-3 Robbery, plunder.-Comp. -आत्मक a. injurious, destructive.-कर्मन n.1 any hurtful or injurious act.-2 magic used to effect the ruin or injury of an enemy. (= अभिचार q. v.).-प्राणिन् m. a noxious animal.-प्राय a. generally injurious; हिंसाप्रायां पराधीनां कृषिं यत्नेन वर्जयेत् Ms.1.83.-रत a. delighting in mischief; हिंसारतश्च यो नित्यं नेहासौ सुखमेधते Ms.4.17; also हिंसाविचार in this sense.-रुचि a. intent on or delighting in mischief; व्याघ्राघ्नात- मृगीकृपाकुलमृगन्यायेन हिंसारुचेः Māl.5.29.-समुद्भव a. arising from injury. -
19 पाण्ड
-
20 सत्य
satyasatyámf (ā)n. true, real, actual, genuine, sincere, honest, truthful, faithful, pure, virtuous, good. successful, effectual, valid ( satyaṉ-kṛi, « to make true, ratify, realise, fulfil») RV. etc. etc.;
m. the uppermost of the seven Lokas orﾠ worlds (the abode of Brahmā. andﾠ heaven of truth;
seeﾠ loka) L. ;
N. of the ninth Kalpa (q.v.) Pur. ;
the Aṡvattha tree L. ;
N. of Vishṇu L. ;
of Rāma-candra L. ;
of a supernatural being Gaut. VarBṛS. Hcat. ;
of a deity presiding over the Nāndī-mukha Ṡrāddha L. ;
of one of the Viṡve Devāh Cat. ;
of a Vyāsa Cat. ;
of a son of Havir-dhāna BhP. ;
of a son of Vitatya MBh. ;
of one of the 7 Ṛishis in various Manvantaras Hariv. Pur. ;
(with ācārya) N. of an astronomer (author of the Horā-ṡāstra) VarBṛS. ;
pl. N. of a class of gods in various Manvantaras Hariv. Pur. ;
(ā) f. speaking the truth, sincerity, veracity W. ;
a partic. Ṡakti Pañcar. ;
N. of Durgā Cat. ;
of Ṡitā L. ;
of Satyavatī (mother of Vyāsa) L. ;
= satya-bhāmā MBh. Hariv. Ṡiṡ. ;
of the family deity of the Kutsas andﾠ Atharvans Cat. ;
of a daughter of Dharma ( andﾠ wife of Ṡaṃ-yu) MBh. ;
of the mother of Satya (= tushita) VP. ;
of the wife of Manthu ( andﾠ mother of Bhauvana) BhP. ;
of a daughter of Nagna-jit ( andﾠ wife of Kṛishṇa) ib. ;
(am) n. truth, reality ( satyena, « truly», « certainly», « really» ;
kásmātsátyāt, « for what reason, how is it that?» ténasatyéna, « for that reason, so truly» ;
yathā-tena < orﾠ evaṉ> satyena, « as-so truly» ;
with Buddhists truth is of two kinds, viz. saṉvṛiti- andﾠ paramâ̱rtha-satyam, « truth by general consent» andﾠ « self-evident truth» Dharmas. 95 ;
for the four fundamental truths of Buddhists seeﾠ MWB. 43; 56) RV. etc. etc.;
speaking the truth, sincerity, veracity KenUp. Mn. R. etc.. ;
a solemn asseveration, vow, promise, oath ( satyaṉcikīrshamāṇa, « wishing to fulfil one's promise orﾠ keep one's word») AV. etc. etc.;
demonstrated conclusion, dogma W. ;
the quality of goodness orﾠ purity orﾠ knowledge MW. ;
the first of the four Yugas orﾠ ages (= 1. - kṛitá q.v.) L. ;
a partic. mythical weapon R. ;
the uppermost of the 7 Lokas ( seeﾠ under m.) Vedântas. BhP. ;
one of the 7 Vyāhṛitis L. ;
partic. Satya-formula ĀṡvṠr. ;
= udaka, water Naigh. I, 12 ;
( alsoﾠ with prajāpateḥ) N. of Sāmans ĀrshBr. ṠrS. ;
(ám) ind. (gaṇa câ̱di andﾠ svar-ādi) truly, indeed, certainly, verily, necessarily, yes, very well
( satyam-tu, kiṉtu, tathâ̱pi, « it is true - but, yet, however» ;
yatsasyam, « indeed, certainly») RV. etc. etc.
+ cf. accord. toﾠ some, Gk. ἐτεός
- सत्यकर्ण
- सत्यकर्मन्
- सत्यकाम
- सत्यकाय
- सत्यकारुण्यवेदिन्
- सत्यकीर्ति
- सत्यकृत्
- सत्यकेतु
- सत्यक्रिया
- सत्यक्षेत्रमाहात्म्य
- सत्यखान
- सत्यग
- सत्यगिर्
- सत्यग्रन्थिन्
- सत्यघ्न
- सत्यंकार
- सत्यचूडामणि
- सत्यजा
- सत्यजित्
- सत्यजिति
- सत्यज्ञ
- सत्यज्ञानानन्दतीर्थ
- सत्यज्योतिस्
- सत्यतपस्
- सत्यतम
- सत्यतर
- सत्यतस्
- सत्यता
- सत्यतात्
- सत्यताति
- सत्यतितिक्षावत्
- सत्यत्व
- सत्यदर्शिन्
- सत्यदूत
- सत्यदृश्
- सत्यदेव
- सत्यधन
- सत्यधर
- सत्यधर्म
- सत्यधर्मन्
- सत्यधामन्
- सत्यधृत
- सत्यधृति
- सत्यध्वज
- सत्यध्वृत्
- सत्यनाथ
- सत्यनाम
- सत्यनामन्
- सत्यनारायण
- सत्यनिधि
- सत्यनिधितीर्थ
- सत्यनिधिविलास
- सत्यनेत्र
- सत्यप
- सत्यपर
- सत्यपराक्रम
- सत्यपरायणतीर्थ
- सत्यपारमिता
- सत्यपाल
- सत्यपाश
- सत्यपुर
- सत्यपुष्टि
- सत्यपूत
- सत्यपूर्णतीर्थ
- सत्यप्रतिज्ञ
- सत्यप्रतिश्रव
- सत्यप्रतिष्ठान
- सत्यप्रबोधभट्टारक
- सत्यप्रवाद
- सत्यप्रसव
- सत्यप्रसवस्
- सत्यप्राशू
- सत्यप्रियतीर्थ
- सत्यफल
- सत्यबन्ध
- सत्यबोध
- सत्यभामा
- सत्यभारत
- सत्यभाषण
- सत्यभूय
- सत्यभेदिन्
- सत्यमद्वन्
- सत्यमन्त्र
- सत्यमन्मन्
- सत्यमय
- सत्यमान
- सत्यमुग्र
- सत्यमृषाविवेक
- सत्यमेधस्
- सत्यमौद्गल
- सत्यम्भरा
- सत्ययज्
- सत्ययज्ञ
- सत्ययुग
- सत्ययोनि
- सत्ययौवन
- सत्यरत
- सत्यरथ
- सत्यरथि
- सत्यराजन्
- सत्यराधस्
- सत्यरूप
- सत्यलोक
- सत्यलौकिक
- सत्यवक्तृ
- सत्यवचन
- सत्यवचस्
- सत्यवत्
- सत्यवदन
- सत्यवद्य
- सत्यवर
- सत्यवर्त्मन्
- सत्यवर्मन्
- सत्यवर्यार्य
- सत्यवसु
- सत्यवाक
- सत्यवाक्य
- सत्यवाच्
- सत्यवाचक
- सत्यवाद
- सत्यवादिन्
- सत्यवाह
- सत्यवाहन
- सत्यविक्रम
- सत्यविजयतीर्थ
- सत्यविजयशिष्य
- सत्यविद्या
- सत्यवीरतीर्थ
- सत्यवृत्त
- सत्यवृत्ति
- सत्यवृध्
- सत्यव्यवस्था
- सत्यव्रत
- सत्यशपथ
- सत्यशवस्
- सत्यशील
- सत्यशीलिन्
- सत्यशुष्म
- सत्यश्रवस्
- सत्यश्रावण
- सत्यश्री
- सत्यश्रुत्
- सत्यसंरक्षण
- सत्यसंरक्षिन्
- सत्यसंश्रव
- सत्यसंहित
- सत्यसंकल्प
- सत्यसंकाश
- सत्यसंगर
- सत्यसती
- सत्यसत्वन्
- सत्यसद्
- सत्यसंतुष्टतीर्थ
- सत्यसंध
- सत्यसंनिभ
- सत्यसव
- सत्यसवन
- सत्यसवस्
- सत्यसह्
- सत्यसहस्
- सत्यसाक्षिन्
- सत्यसाधन
- सत्यसामन्
- सत्यसार
- सत्यसूत्र
- सत्यसेन
- सत्यस्थ
- सत्यस्रवस्
- सत्यस्वप्न
- सत्यहविस्
- सत्यहव्य
- सत्यहित
См. также в других словарях:
jayá-ṡekhara — जयशेखर … Indonesian dictionary
jayá-ṡrī — जयश्री … Indonesian dictionary
jayá-ṡṛiṅga — जयशृङ्ग … Indonesian dictionary
Jaishankar Prasad — Infobox Writer name = Jaishankar Prasad imagesize = 100px birthdate = birth date|1889|1|30|mf=y birthplace = Varanasi, IND deathdate = death date and age|1937|1|14|1889|1|30|mf=y deathplace = Varanasi, IND occupation = Novelist, playwright,… … Wikipedia
Gadkar — Jayshree Gadkar (Marathi: जयश्री गडकर, Jayśrī Gaḍkar; * 21. Februar 1942 im Distrikt Karwar, Karnataka; † 29. August 2008 in Mumbai) war eine indische Schauspielerin des marathischen und des Hindi Films. Sie begann als Tänzerin, spielte in den… … Deutsch Wikipedia
Sangh Prarthana — Introduction In Any Rashtriya Swayamsevak Sangh Shakha Prarthana has a very crucial role. This wiki article gives the Sanskrit wordings of Prarthana along with its English and Marathi Meaning. Prarthana Sanskrit Infobox Film name = Sangh… … Wikipedia
Jayshree Gadkar — (Marathi: जयश्री गडकर, Jayśrī Gaḍkar; * 21. Februar 1942 im Distrikt Karwar, Karnataka; † 29. August 2008 in Mumbai) war eine indische Schauspielerin des marathischen und des Hindi Films. Sie begann als Tänzerin, spielte in den Sechziger und … Deutsch Wikipedia
nañja-rāja-yaṡo-bhūshaṇa — नञ्जराजयशोभूषण … Indonesian dictionary
pāṇḍa-rāja-yaṡo-bhūshaṇa — पाण्डराजयशोभूषण … Indonesian dictionary
satyá-vijaya-ṡishya — सत्यविजयशिष्य … Indonesian dictionary
vi-jayá-ṡrī — विजयश्री … Indonesian dictionary
