खलमालिन्

mfn. garlanded with threshing-floors PārGṛ.

m. quicksilver L.

उपमेखलम् ind. On the slope or side; Ki.7.23.

ind. to the edge (of a mountain) Kum. I, 5.

ind. about orﾠ on the slopes orﾠ sides (of a mountain) Kir. VII, 32.

e n. du. mortar andﾠ pestle AV. IX, 6, 15 ṠBr. KātyṠr.

ind. gaṇa -parimukhâ̱di

f. N. of one of the Mātṛis attending on Skanda MBh.

m. (n. gaṇa ardharcâ̱di) a threshing-floor, granary RV. X, 48, 7 AV. ṠāṇkhṠr. etc.. ;

अनुषक्त p. p.

1 Connected with, closely related or attached to; नित्य˚क्तः प्रकृतिकोपः Mv.2 constant, ever- arising.

-2 Clinging or adhering to (actively used); मृत्युर्जरा च व्याधिश्च दुःखं चानेककारणम् । अनुषक्तं सदा देहे Mb.; हृदि नित्यानुषक्तेन सीताशोकेन तप्यते U.4.2 constantly preying on the heart; ˚मन्दाकिनीपवित्रमेखलम् Mv.4.

अन्तरा ind. (fr. अन्तर)

1 (Used adverbially) (a) In the interior, inside, within, inwardly; भवद्भिरन्तरा प्रोत्साह्य कोपितो वृषलः Mu.3 inwardly, secretly. (b) In the middle, between; त्रिशङ्कुरिवान्तरा तिष्ठ Ś.2 stay between the two or in the mid-air; मैनमन्तरा प्रतिबध्नीत Ś.6 do not interrupt him (in the middle); अक्षेत्रे बीजमुत्सृ- ष्टमन्तरैव विनश्यति Ms.1.71 therein; पशुमण्डूकमार्जारश्वसर्पन- कुलाखुभिः । अन्तरा गमने 4.126; अन्तरा शकलीकृतः R.15.2; लाटी तु रीतिर्वैदर्भीपाञ्चाल्योरन्तरास्थिता S. D.629; ˚रा स्था to oppose, to stand to oppose; तत्र यद्यन्तरा मृत्युर्यदि सेन्द्रा दिवौकसः । स्थास्यन्ति तानपि रणे काकुत्स्थो विहनिष्यति ॥ Rām. (c) On the way, en route, midway; विलम्बेथां च मान्तरा Mv.7.28; अन्तरा चारणेभ्यस्त्वदीयं जयोदाहरणं श्रुत्वा त्वामिहस्थमु- पागताः V.1; अन्तरा दृष्टा देवी Ś.6; अन्तरोपलभ्य Dk.52; K.267,34-5; कुमारो ममाप्यन्तिकमुपागच्छन्नन्तरा त्वदीयेनान्त- पालेन अवस्कन्द्य गृहीतः M.1, अन्तरा पतिते पिण्डे सन्देहे वा पुनर्हरेत् Y.2.17. (d) In the neighbourhood, near, at hand; approaching, resembling; न द्रक्ष्यामः पुनर्जातु धार्मिकं राममन्तरा Rām. approaching or resembling Rāma. (e) Nearly, almost. f) In the mean time; नाद्याच्चैव तथान्तरा Ms.2. 56; Y.3.2. (g) At intravals, here and there; now and then, for sometime, now-now (when repeated); अन्तरा पितृसक्तमन्तरा मातृसंबद्धमन्तरा शुकनासमयं कुर्वन्नालापम् K.118; अन्तरान्तरा निपतित here and there, at intervals; 121,127; प्रजानुरागहेतोश्चान्तरान्तरा दर्शनं ददौ 58, Dk.49.

-2 (Used as a preposition with acc. P.II,3.4.) (a) Between; पञ्चालास्त इमे...... कलिन्दतनयां त्रिस्रोतसं चान्तरा B. R.1. 86; यन्दतरा पितरं मातरं च Bṛi. Ār. Up.; ते (नामरूपे) यदन्तरा तद् ब्रह्म Ch. Up.; अन्तरा त्वां च मां च कमण्डलुः Mbh.; rarely with loc.; सुमन्त्रस्य बभूवात्मा चक्रयोरिव चान्तरा Rām.; पादयोः शकटं चक्रुरन्तरोरावुलूखलम् Rām. (b) Through; तिरस्कारिणमन्तरा ibid. (c) During; अन्तरा कथाम् S. D. (d) Without, except; न च प्रयोजनमन्तरा चाणक्यः स्वप्ने$पि चेष्टते Mu.3.

-Comp. -अंसः the space between the shoulders, breast; अथ ˚से अभिमृश्य जपति Śat. Br.

-˚गर्भिणीन्यायः a position simi- lar to the foetus which resides in the womb of a female; a topic within a topic; an अधिकरण within an अधिकरण (which is not a very desirable or acceptable situation in the explanation of a ग्रन्थ); तत्र एवमन्तरागर्भिणीन्यायो भवतीति अन्यथा सूत्रं वर्ण्यते । ŚB. on MS.1.3.62;9.3.2+3.

-भवदेहः -भवसत्त्वम् the soul or embodied soul existing between the two stages of death and birth (यो मरणजन- नयोरन्तराले स्थितः प्राणी सो$न्तराभवसत्त्वः).

-दिश् see अन्तरदिश्.

-भरः Ved. bringing into the midst or procuring स नः शक्रश्चिदा शकद् दानवाँ अन्तराभरः Rv.8.32.12.

-वेदिः -दी f.

1 a veranda resting on columns, porch, portico.

-2 a kind of wall जयश्रीरन्तरावेदिर्मत्तवारणयोरिव

-शृङ्गम् ind. between the horns.

अवहननम् 1 Threshing, beating off rice; अवहनना- योलूखलम् Mbh.

-2 The lungs; वपा वसावहननम् Y.3.94 (अवहननम् = फुप्फुसः Mit.).

आ The second letter of the Alphabet.

आ 1 Used as a particle or interjection showing (a) assent; 'yes', 'verily'. (b) Compassion (अनुकम्पा) 'Ah'. (c) Pain or regret (usually written आस् or अः q. v.), 'alas'. (d) Recollection (स्मरण). 'Ah', 'Oh'; आ एवं किलासीत् U.6. (e) But (used as a disjunctive conjunction). (f) And (used as a cumulative conjunction). (g) Sometimes used as an expletive; आ एवं मन्यसे. In all these senses आ is treated as a Pragṛihya vowel (does not form any Sandhi with a following vowel) P.I.1.14. (h) It shows 'anger' also.

-2 (As a prefix to verbs and nouns.) (a) it expresses the senses of near, near to, towards, from all sides, all around (see the several verbs). (b) With verbs of motion, taking, carrying &c. it shows the reverse of the action; as गम् to go, आगम् to come; दा to give, आदा to take; नी to carry, आनी to bring.

-3 (As a separable preposition with abl.) it shows either (a) the limit inceptive (अभिविधि), from, ever since, away from, out of, off, from among; आ मूलात् श्रोतुमिच्छामि Ś.1; बहुभ्य आ from out of many; आ जन्मनः Ś.5.25 ever since (her) birth; आ मनोः U.6.18. (b) Or, it expresses the limit exclusive or conclusive (मर्यादा), till, until, upto, as far as, unto; आङ् मर्यादाभिविध्योः P.II.1.13; see अभि- विधि; आ परितोषाद्विदुषाम् Ś.1.2 till the learned are satisfied; आ कैलासात् Me.11 upto or as far as Kailāsa; ओदकान्तात् Ś.4; U.1.37; V.2.2. In this sense आ sometimes governs the acc.; शतमा जातीः upto a hundred births. (c) In both these senses आ frequently enters into compound, forming either Avyayībhāva comp. or compound adjectives; आबालं (or आ बालेभ्यः) हरिभक्तिः commencing with or including children; आमुक्ति (or आ मुक्तेः) संसारः Sk. till final emancipation; आमेखलम् Ku. 1.5 as far as; आमरणम् Pt.1 till death; आगोपालं ननृतुः K.7 down to the cowherd; आगोपाला द्विजातयः including the cowherds. Sometimes the compound so formed stands as the first member of other compounds, सो$- हमाजन्मशुद्धानामाफलोदयकर्मणाम् । आसमुद्रक्षितीशानामानाकरथवर्त्मनाम् R.1.5; आगण्डविलम्बि Ś.6.17; आकर्णलम्बि M.5.1. (d) Used with loc. it has the sense of 'in', 'at' (mostly Ved.); गावो न यवसेष्वा Rv.1.91.13.

-4 With adjectives (or sometimes with nouns) आ has a diminutive force; आपञ्जर a. Little red, reddish; आपिञ्जरा बद्धरजःकणत्वान्मञ्ज- र्युदारा शुशुभे$र्जुनस्य R.16.51; आपाण्डुर a little white, whitish; आलक्ष्य Ś.7.18. slightly visible; आकम्पः gentle shaking; so आनील, आरक्त.

-5 (As a separable adverb) आ chiefly occurs in the Vedas and means near, near to, or towards, there to, further; and also, even; in many cases it emphasizes the word which precedes it, and when placed after prepositions it strengthens their sense. आ प्रगृह्ये स्मृतौ वाक्ये परितापे पितामहे । घटे भावे च आ$स्तु स्यादव्ययं कोपपीडयोः । आङीषदर्थे$भिव्याप्तौ सीमार्थे धातु- योगजे ॥ Nm.

उलूखलः A staff of Udumbara wood.

-लम् A wooden mortar used for cleansing rice (from the husk &c.); Rv.1.28.6. अवहननायोलूखलम् Mbh.; वनस्पतिभ्य इत्येवं मुषलोलूखले हरेत् Ms.3.88,5.117.

-2 A kind of weapon; Mb.7.178.23.

-Comp. -सुतः the Soma juice pressed out in a (wooden) mortar; Rv.1.28.1-4.

निर्वेशः 1 Gaining, obtaining.

-2 Wages, hire, employment.

-3 Eating, enjoyment, use.

-4 Return of payment; सर्वार्थसम्भवो देहो जनितः पोषितो यतः । न तयोर्याति निर्वेशं पित्रोर्मर्त्यः शतायुषा ॥ Bhāg.1.45.5.

-5 Expiation, atonement; Bhāg.5.26.18.

-6 Marriage.

-7 Fainting, swooning.

-8 Spreading; L. D. B.

-9 Entering; आत्मनिर्वेशमात्रेण तिर्यग्गतमुलूखलम् (ययौ) Bhāg.1.1.26.

-1 Revenging; अभ्यधावन्नभिक्रुद्धा भ्रातुनिर्वेशकरिणः Bhāg. 1.44.39.

मुसलः लम् 1 A mace, club; मुसला इव मे घ्नन्ति नेमे बाणाः शिखण्डिनः Mb.6.119.62.

-2 A pestle (used for cleaning rice); मुसलमिदमियं च पातकाले मुहुरनुयाति कलेन हुंकृतेन Mu.1.4; Ms.6.56.

-3 A kind of surgical instrument.

-4 The clapper of a bell (Mar. लोळी).

-5 N. of a constellation.

-Comp. -आयुधः an epithet of Balarāma; उपस्पृश्य च तत्रैव प्रहृष्टो मुसलायुधः Mb.9.36.2.

-उलूखलम् a pestle and mortar; Ms.3.88.

n. a wooden mortar RV. I, 28, 6 AV. TS. ṠBr. ĀṡvṠr. etc.. ;

a hundred Upanishads