-
1 स्थगरः _sthagarḥ
स्थगरः The plant पुत्रजीवक; Rām.2.94.24. -
2 अर्थगरियस्
ártha-gariyasmfn. (compar.) highly significant
-
3 पार्थगर्थ्य
-
4 पृथगर्थ
-
5 स्थगर
-
6 पृथक् _pṛthak
पृथक् ind.1 Severally, separately, singly; शङ्खान् दध्मुः पृथक् पृथक् Bg.1.18; Ms.3.26;7.57.-2 Different, separate, distinct; सांख्ययोगौ पृथग् बालाः प्रवदन्ति न पण्डिताः Bg.5.4;13.4; अवतीर्णो$सि भगवन् स्वेच्छोपात्तपृथग्वपुः Bhāg. 11.11.28; रचिता पृथगर्थता गिराम् Ki.2.27.-3 Apart, aside, alone; इति च भवतो जायास्नेहात् पृथक्स्थितिभीरुता V. 4.39.-4 Apart from, except, with the exception of, without; (with acc., instr., or abl.); पृथग् रामेण-रामात्- रामं वा Sk.; Bk.8.19. (पृथक् कृ1 to separate, divide, sever, analyse.-2 to keep off, avert.)-Comp. -आत्मता 1 severalty, separateness.-2 distinction, difference.-3 discrimination, judgment.-आत्मन् a. distinct, separate. -m. the individual spirit or soul (जीवात्मा); (opp. to universal spirit or soul); Mb.13. 12.8; Bhāg.8.24.3.-आत्मिका individual exist- ence, individuality.-करणम्, -क्रिया 1 separating, distinguishing.-2 analysing.-कार्यम् a separate or private affair; तेषां ग्राम्याणि कार्याणि पृथक् कार्याणि चैव हि Ms. 7.12.-कुल a. belonging to a different family.-क्षेत्राः m. (pl.) children of one father by different wives, or by wives of different classes.-चर a. going alone or separately.-जनः 1 a low man, an unenlightened, vulgar man, the mob, low people; न पृथग्- जनवच्छुचो वशं वशिनामुत्तम गन्तुमर्हसि R.8.9; Ki.1.4.24.-2 a fool, a block-head, an ignorant man; विविनक्ति न बुद्धिदुर्विधः स्वयमेव स्वहितं पृथग्जनः Śi.16.39.-3 a wicked man, sinner.-धर्मिन् a. one holding 'dual' (द्वैत) doc- trine; Mb.12.232.33.-पर्णी N. of a plant, Hemionitis Cordifolia (Mar. पिठवण).-पिण्डः a distant relation who offers the funeral rice-ball separately and not together with other relations; Ms.5.78.-बीजः the marking-nut (Mar. बिब्बा).-भावः separateness, indivi- duality; (so पृथक्त्वम्).-योगकरणम् the separation of a grammatical rule into two.-रूपः a. of different shapes or kinds.-विध a. of different kinds, diverse, various.-शय्या sleeping apart.-स्थितिः f. separate existence. -
7 भाष्यम् _bhāṣyam
भाष्यम् [भाष्-ण्यत्]1 Speaking, talking.-2 Any work in the common or vernacular language.-3 Exposition, gloss, commentary; as in वेदभाष्य.-4 Espe- cially, a commentary which explains Sūtras or apho- risms word by word with comments of its own; (सूत्रार्थो वर्ण्यते यत्र पदैः सूत्रानुसारिभिः । स्वपदानि च वर्ण्यन्ते भाष्यं भाष्यविदो विदुः ॥); संक्षिप्तस्याप्यतो$स्यैव वाक्यस्यार्थगरीयसः । सुविस्तरतरा वाचो भाष्यभूता भवन्तु मे Śi.2.24; फणिभाषितभाष्यफक्किका N.2.95.-5 N. of the great commentary of Patañjali on Pāṇini's Sūtras.-6 A sort of house.-Comp. -करः, -कारः, -कृत् m.1 commentator, scholiast.-2 N. of Patañjali.-भूत a. serving as a commentary; सुविस्तरतरा वाचो भाष्यभूता भवन्तु मे Śi.2.24. -
8 वाक्यम् _vākyam
वाक्यम् [वच्-ण्यत् चस्य कः]1 Speech, words, a sentence, saying, what is spoken; शृणु मे वाक्यम् 'hear my words', 'hear me'; वाक्ये न संतिष्ठते 'does not obey'; संक्षिप्तस्याप्यतो$स्यैव वाक्यस्यार्थगरीयसः Śi.1.2.24.-2 A sen- tence, period (complete utterance of a thought); वाक्यं स्याद्योग्यताकाङ्क्षासत्तियुक्तः पदोच्चयः S. D.6; पदसमूहो वाक्यम् Tarka K.; श्रौत्यार्थी च भवेद्वाक्ये समासे तद्धिते तथा K. P.1.-3 An argument or syllogism (in logic).-4 A precept, rule, an aphorism.-5 (In astr.) The solar process for all astronomical computations.-6 An assertion, statement.-7 Command.-8 (In law) Declaration, legal evidence.-9 Betrothment.-Comp. -आडम्बरः bombastic language.-अर्थः 1 the meaning of a sentence.-2 (in Mīmāṁsā) the sense of a sente- nce derived on the strength of वाक्यप्रमाण as distin- guished from श्रुति, लिङ्ग and other प्रमाणs. This is weaker than and hence sublated by the श्रुत्यर्थ or श्रुति; यत्र श्रुत्यर्थो न संभवति तत्र वाक्यार्थो गृह्यते ŚB. on MS. 6.2.14. वाक्यार्थः श्रुत्या बाध्यते ŚB. on MS.6.2.14. According to Mīmāṁsā view the अर्थs of पदs are सामान्य and when these form a sentence to yield the वाक्यार्थ, they get restricted or modified. Hence वाक्यार्थ means the पदार्थs modified or restricted; सामान्येनाभिप्रवृत्तानां पदार्थानां यद्विशेषे$वस्थानं स वाक्यार्थः ŚB. on MS.3.1.12. ˚उपमा a variety of Upamā according to Daṇḍin; वाक्यार्थेनैव वाक्यार्थः को$पि यद्युपमीयते । एकानेकेवशब्दत्वात् सा वाक्यार्थोपमा द्विधा ॥ Kāv.2.43.-आलापः conversation, discourse.-उपचारः speaking; Rām.-खण्डनम् refutation of an assertion or argu- ment.-ग्रहः paralysis of speech.-पदम् a word in a sentence.-पदीयम् N. of a work attributed to Bhartri- hari.-पद्धतिः f. the manner of composing sentences, diction, style.-परिसमाप्तिः f. Completion of a sentence (i. e. the application of the sense expressed by a sentence). This occurs in two ways; (i) the sense of the sentence as a whole may be predicated of the things or persons mentioned in the उद्देशपद severally; or (ii) it may be predicated of them all combined together. The former is known as प्रत्येकं वाक्यपरिसमाप्तिः and is illustrated by देवदत्तयज्ञदत्तविष्णुमित्रा भोज्यन्ताम्; while the latter is known as समुदाये वाक्यपरिसमाप्तिः and illustr- ated by गर्गाः शतं दण्ड्यन्ताम्; see ŚB. on MS.3.1.12.-प्रबन्धः 1 a treatise, connected composition.-2 the flow of sentences.-प्रयोगः employed of speech, use of language.-भेदः a different assertion, a divergent statement; संदिग्धे तु व्यवायाद् वाक्यभेदः स्यात् MS.3.1.21; वाक्यभेदान् बहूनगमत् Mu.2.-रचना, -विन्यासः arrange- ment of words in a sentence, syntax.-विलेखः An officer in charge of writing of accounts, orders etc. ततो वाक्यविलेखाख्यैर्दत्तोपन्तैः स्वशक्तितः Parṇāl.4.55.-विशारद a. eloquent, skilled in speech.-शेषः 1 the remainder of a speech, an unfinished or incomplete sentence; सदोषावकाश इव ते वाक्यशेषः V.3.-2 an elliptical sentence.-सारथिः Spokesman.-स्थ a. Obsequious; attentive. -
9 विस्तरः _vistarḥ
विस्तरः 1 Extension, expansion.-2 Minute details, detailed description, minute particulars; संक्षिप्तस्याप्यतो$- स्यैव वाक्यस्यार्थगरीयसः । सुविस्तरतरा वाचो भाष्यभूता भवन्तु मे Śi. 2.24; (विस्तरेण, विस्तरतः, विस्तरशः 'in detail, at length, fully, with minute details, with full particulars'; अङ्गुलिमुद्राधिगमं विस्तरेण श्रोतुमिच्छामि Mu.1; विस्तरेणात्मनो योगं विभूतिं च जनार्दन (भूयः कथय) Bg.1.18).-3 Prolixity, diffuseness; अलं विस्तरेण.-4 Abundance, quantity, multitude, number; उभे पुरवरे रम्ये विस्तरैरुपशोभिते Rām. 7.11.14.-5 A bed, layer.-6 A seat, stool.-7 Affectionate solicitation.-8 High degree, intensity.-9 (pl.) Great wealth, riches. -
10 अर्थ
árthaas, am m. n. <in RV. I-IX only n.;
in RV. X six times n. andﾠ thrice m.;
in later Sanskṛit only m.> aim, purpose (very often artham, arthena, arthāya, andﾠ arthe ifc. orﾠ with gen., for the sake of. on account of. in behalf of. for);
cause, motive, reason Mn. II, 213, etc.. ;
advantage, use, utility (generally named with kāma andﾠ dharma seeﾠ tri-varga;
used in wishing well to another dat. orﾠ gen. Pāṇ. 2-3, 73);
thing, object (said of the membrum virile ṠBr. XIV);
object of the senses VarBṛS. ;
(hence) the number « five», Seiryas.;
substance, wealth, property, opulence, money;
(hence in astron.) N. of the second mansion, the mansion of wealth (cf., dhana) VarBṛS. ;
personified as the son of Dharma arid Buddhi BhP. ;
affair, concern (Ved. often acc. ártham with i, orﾠ gam, to go to one's business, take up one's work RV. etc.);
(in law) lawsuit, action;
having to do with (instr.), wanting, needing anything (instr.), SBr, etc.;
sense, meaning, notion (cf. artha-ṡabdau andﾠ arthāt s.v. below andﾠ vedatattvâ̱rtha-vid);
manner, kind L., prohibition, prevention L. ;
price (for argha q.v.) L. ;
(āt) abl. ind. seeﾠ s.v. below;
(e) loc. ind. with 1. kṛi (gaṇa sakshād-ādi q.v.)
- अर्थकर
- अर्थकर्मन्
- अर्थकाम
- अर्थकारक
- अर्थकारणात्
- अर्थकर्श्य
- अर्थकाशिन्
- अर्थकिल्बिषिन्
- अर्थकृच्छ्र
- अर्थकृत्
- अर्थकृत
- अर्थकृत्य
- अर्थकृत्या
- अर्थकोविद
- अर्थक्रिय
- अर्थगत
- अर्थगति
- अर्थगरियस्
- अर्थगुण
- अर्थगृह
- अर्थग्रहण
- अर्थग्राहिन्
- अर्थघ्न
- अर्थचित्त
- अर्थचित्र
- अर्थचिन्तक
- अर्थचिन्तन
- अर्थचिन्ता
- अर्थजात
- अर्थज्ञ
- अर्थतत्त्व
- अर्थतन्त्र
- अर्थतस्
- अर्थतृष्
- अर्थतृष्णा
- अर्थद
- अर्थदत्त
- अर्थदर्शक
- अर्थदर्शन
- अर्थदान
- अर्थदूष्ण
- अर्थदृश्
- अर्थद्रिष्टि
- अर्थदोष
- अर्थद्रव्यविरोध
- अर्थनाश
- अर्थनिबन्धन
- अर्थनिर्वृत्ति
- अर्थनिश्चय
- अर्थन्युन
- अर्थपति
- अर्थपद
- अर्थपर
- अर्थपरिग्रह
- अर्थपाल
- अर्थप्रकृति
- अर्थप्रयोग
- अर्थप्रसंख्या
- अर्थप्राप्ति
- अर्थबन्ध
- अर्थभाज्
- अर्थभृत
- अर्थभेद
- अर्थभ्रण्श
- अर्थमत्त
- अर्थमनस्
- अर्थमय
- अर्थमात्र
- अर्थयुक्त
- अर्थयुक्ति
- अर्थरासि
- अर्थरुचि
- अर्थलाभ
- अर्थलुब्ध
- अर्थलेश
- अर्थलोप
- अर्थलोभ
- अर्थवत्
- अर्थवत्ता
- अर्थवत्त्व
- अर्थवर्गीय
- अर्थवर्जित
- अर्थवर्मन्
- अर्थवाद
- अर्थवादिन्
- अर्थविज्ञान
- अर्थविद्
- अर्थविद्या
- अर्थविनाश
- अर्थविनाशन
- अर्थविनिश्चय
- अर्थविपत्ति
- अर्थवृद्धि
- अर्थवैकल्य
- अर्थव्यक्ति
- अर्थव्यय
- अर्थशब्दौ
- अर्थशालिन्
- अर्थशास्त्र
- अर्थशास्त्रक
- अर्थशौच
- अर्थश्री
- अर्थसमिसय
- अर्थसंस्थान
- अर्थसंग्रह
- अर्थसंग्रहिन्
- अर्थसंचय
- अर्थसंन्यासिन्
- अर्थसंसम्बन्ध
- अर्थसम्बन्धिन्
- अर्थसाधक
- अर्थसार
- अर्थसिद्ध
- अर्थसिद्धक
- अर्थहर
- अर्थहानि
- अर्थहारक
- अर्थहारिन्
- अर्थहीन
- अर्थागम
- अर्थाधिकार
- अर्थाधिकारिन्
- अर्थान्तर
- अर्थान्तरन्यास
- अर्थान्तराक्षेप
- अर्थान्वित
- अर्थापत्ति
- अर्थापत्तिसम
- अर्थाभाव
- अर्थाभिनिर्वृत्ति
- अर्थाभिप्रापण
- अर्थार्जन
- अर्थार्थ
- अर्थार्थतत्त्वज्ञ
- अर्थार्थिन्
- अर्थालंकार
- अर्थावमर्द
- अर्थावृत्ति
- अर्थेत्
- अर्थेप्सुता
- अर्थेहा
- अर्थैकत्व
- अर्थैक्य
- अर्थोत्पाद
- अर्थोत्सर्ग
- अर्थोपक्षेपक
- अर्थोपक्ष्स्पण
- अर्थोपम
- अर्थोपार्जन
- अर्थोष्मन्
- अर्थौघ
-
11 पृथग्
pṛithagin comp. for - thak
- पृथगभिमति
- पृथगर्थ
- पृथगात्मन्
- पृथगालय
- पृथगीशमानिन्
- पृथगुपादान
- पृथग्गण
- पृथग्गुण
- पृथग्गोत्र
- पृथग्जन
- पृथग्जनपद
- पृथग्जय
- पृथग्दृश्
- पृथग्देवत
- पृथग्द्वार
- पृथग्धर्मविद्
- पृथग्बीज
- पृथग्भाव
- पृथग्भू
- पृथग्योग
- पृथग्योगकरण
- पृथग्रसमय
- पृथग्रूप
- पृथग्लक्षण
- पृथग्वर्त्मन्
- पृथग्वर्ष
- पृथग्वादिन्
- पृथग्विध
См. также в других словарях:
ártha-gariyas — अर्थगरियस् … Indonesian dictionary
pārthagarthya — पार्थगर्थ्य … Indonesian dictionary
pṛithag-artha — पृथगर्थ … Indonesian dictionary
sthagara — स्थगर … Indonesian dictionary
