свядомасць

сознание необходимости — усведамленне (разуменне) неабходнасці

сознание в преступлении — прызнанне (сазнанне) у злачынстве

сознание вины — усведамленне (уразуменне) віны

общественное сознание — грамадская свядомасць

больной потерял сознание — хворы страціў прытомнасць

лежать без сознания — ляжаць без памяці

политически просвещать массы — палітычна адукоўваць (развіваць) масы, даваць палітычную асвету масам

просвещать сознание — прасвятляць (развіваць) свядомасць

бытие определяет сознание — быццё вызначае свядомасць

сознание возвратилось к больному — свядомасць вярнулася да хворага

активно действовать — актыўна дзейнічаць

действовать в тылу врага — дзейнічаць у тыле ворага

действовать на сознание — дзейнічаць (уздзейнічаць) на свядомасць

телефон не действует — тэлефон не дзейнічае (не працуе)

рычаг не действует — рычаг не робіць

руке онемела и не действует — рука занямела і не служыць

определять болезнь — вызначаць (устанаўліваць) хваробу

определять расстояние — вызначаць (устанаўліваць) адлегласць

бытие определяет сознание — быццё вызначае свядомасць

хорошая обработка почвы определяет богатый урожай — добрая апрацоўка глебы вызначае (абумоўлівае) багаты ўраджай

суд определяет следующее — суд пастанаўляе наступнае

массы просветились — масы адукаваліся (сталі свядомымі, навучыліся)

склад ума — склад розуму

здравый ум — здаровы (разважны) розум

человек с умом — чалавек з розумам

брожение в умах — хваляванне грамадскай думкі

направление умов — кірунак (грамадскай) свядомасці, грамадскай думкі

настроение умов — настрой грамадскай думкі (грамадства, людзей)

лучшие умы человечества — лепшыя розумы чалавецтва

светлый ум — светлы розум

без ума (быть) от кого-либо, чего-либо — у захапленні (быць), траціць розум (вар'яцець) ад каго-небудзь, чаго-небудзь

браться за ум — брацца за розум

(быть) в уме — мець розум

в уме ли ты? — ці маеш ты розум?

в здравом уме и твёрдой памяти — пры сваім розуме і цвёрдай памяці

выжить из ума — выжыць з розуму, здурнець

держать в уме — трымаць у галаве, помніць

из ума вон — з розуму сышло, з галавы вылецела

задним умом крепок — моцны заднім розумам

короткий ум — кароткі розум

на ум наставить — давесці да розуму, вывесці на правільную дарогу

на уме (в уме) — наўме, у думках, у галаве

и в уме не было — і наўме (і ў думках, і ў галаве) не было

и на ум нейдёт — і ў галаву не ідзе (не лезе)

у него другое на уме — у яго іншае наўме (у думках, у галаве)

у него что на уме, то и на языке — у яго што наўме (у галаве), тое і на языку, ён што думае, тое і гаворыць

не его (моего, твоего) ума дело — не з яго (з маім, з тваім) розумам (рабіць што-небудзь, разважаць пра што-небудзь), не яго (мая, твая) справа

не в полном уме — не ў поўным розуме

(не) в своём уме — (не) пры сваім розуме

в уме (считать, прикинуть) — у галаве

счёт в уме — падлік у галаве

не выходит из ума — не выходзіць з галавы

от большого ума — ад вялікага розуму

повредиться в уме — крануцца з розуму

повреждённый в уме — ненармальны, вар'ят

раскинуть умом — паварушыць (пашавяліць) мазгамі

с умом — з розумам

свести с ума — з розуму звесці

сойти с ума — звар'яцець, страціць розум, з глузду з'ехаць

вы с ума сошли! — вы звар'яцелі!

он (она) себе на уме — ён (яна) хітры (хітрая), яго (яе) не ашукаеш

сколько голов, столько умов — што галава, то і розум

терять ум — траціць розум

ум за разум заходит — розум за розум заходзіць

ум хорошо, а два лучше — адна галава добра, а дзве яшчэ лепш

ума не приложу — розуму не дабяру

ума палата — вельмі разумны

научиться уму-разуму — навучыцца розуму

уму непостижимо — розуму недаступна, розум не можа знесці, незразумела

уму помрачение — проста дзіва