-
1 лIыжь
1. старик/ Куэд къэзыгъэщIа цIыхухъу; дадэ; тхьэмадэ.ЛIыжь лъэрызехьэ.* ЛIыжь зыгъэжьрэ зи бын и жьауэ щIэтрэ. (погов.)2. переносное мужлан/ ЛIы гурымыхь.* Мы лIыжьыр гъунэгъу къызэрытхуэхъурэ зы махуэ дигъэтыншакъым. Iуащхь.лIыжь кхъахэ дряхлый старик/ Жьы дыдэ хъуа цIыхухъу.ЛIыжь кхъахэ гуэр тетIысхьэпIэм тест.. -
2 лIыжь-фызыжь
старики ( старики и старухи)/ Жьы хъуа цIыхухъу, цIыхубзхэр.* -Ботэщ Лу лIыжь-фызыжь Iэджэм тхэкIэ-еджэкIэ яригъэщIащ, - жиIэу арат тхылъым итыр. КI. А. Езы Уэсмэн и анэ-адэ лIыжь-фызыжьри абы и лэжьапIэм иригуфIэрт. Хь. А. -
3 лIыжь-нэуэжь
кубано-зеленчукские см. лIыжь-фызыжь. -
4 жьакIэпэсыс
-
5 аркъудей
частица даже/ КъызыхуэкIуэ псалъэм и мыхьэнэр зэрыщIагъэхуабжьэ псалъэ гуэдзэ; ауэ, ауикI.* ЛIыжь цIыкIур гум ирашалIэри, аркъудей благъуэ тхьэкIумэр къыхуэгъэхъеякъым. Ад. таур. -
6 бампIэдэх
то, что успокаивает, помогает отвести душу (напр. музыка, беседа и т. п.)/ БампIэр пщхьэщызых, тынш къыпщызыщI, утезыгъэу.* ШыкIэпшынэр бампIэдэхыу лIыжь усакIуэм щиIыгъам, щыIа хабзэщ сэ сIуэтэжыр. фольк. -
7 бацэ
I старая шерсть, старый шерстяной покров (овец)/ Iэщхэм гъатхэм къытыращыкI е езыхэм япхъ цы.Зи щыгъуэ блэкIа мэлхэм къакIэрыхуа бацэхэр Iэрылъхьэурэ чэтым илът.* ЦIыкIухэр, бадзэм хуэдэу тепщхьауэ Джэмыдэжьым и цы укъуеяхэр, бацэ кIэрыщIахэр къытырафыщIыкI. Нарт.Бацэ пхъыжын выйти из нужды, из бедствия, разжиться, разбогатеть.Бацэ пхъын линять (о животных).Бацэ зэпхъэкIын сильно линять.II косматый, лохматый (о человеке)/ Зи щхьэцыр, жьакIэр зэщIэкIа.* ЛIыжь бацэм и Iэр къеIэт. Къэб. п. и ант.бацэ уэншэку матрац из старой овечьей шерсти/ Бацэ зэрылъ уэншэку.* ПлIанэпэм дэт тахътэбаныжь цIыкIум илъ бацэ уэншэку пцIанэм телът Алий цIыкIу. Щ. Т.бацэ уэршэку = бацэ уэншэку.бацэ щхьэнтэ подушка из старой овечьей шерсти/ Бацэ зэрылъ, бацэм къыхащIыкIа щхьэнтэ.Бацэ щхьэнтэр пIэщхьагъщIэдз ящI. -
8 бэджэндыщтэ
арендатор/ Бэджэнду зыгуэр къэзыщтэ.* Бэджэндыщтэу мы лIыжь бзаджэм вийм ямыхьыр сэ сегъэхь. фольк. -
9 бгъэдэсын
(бгъэдэсщ) неперех. гл. 1. сидеть около кого-чего-л./ Зыгуэрым и гъусэу, и гъунэгъуу щысын.* Утыкум ит стIолышхуэм лIыжь зытхух бгъэдэсщ. Щ. Т.2. переносное жить, проживать с кем-л./ Зыгуэрым дэпсэун.ЛIыжьыр и къуэм бгъэдэсщ. -
10 губжьых
вспыльчивый/ КъэгубжьыгъуафIэ, щIэх-щIэхыурэ къэгубжь.ЛIыжь губжьых. -
11 гукъыдэмыж
больной, хворый/ Сымаджагъэ мащIэ зыдэзыгъуэ, гъейшейуэ щыт.ЛIыжь гукъыдэмыж.* Линэ гукъыдэмыжу Жансурэт зэхихащ дыгъуасэ. Щ. Ам. -
12 гумызагъэ
беспокойный, хлопотливый; неугомонный/ Гу пIейтей зиIэ, арэзы щIыгъуей, емызэшыж.* ЛIыжь гумызагъэм нэху щыхункIэ зыгъэпсэхупIэ иIакъым. Къэб.Гумызагъэ иIэн быть неугомонным, иметь беспокойное сердце. -
13 гупкIэ
1. концы двух нижних бортовых брусьев арбы, выступающих за заднюю часть кузова/ Выгу гупхэм къыпыпIиикI гуфэ кIапитIы.2. задняя часть арбы, телеги/ Гум щыщу и кIэмкIэ щыIэ Iыхьэ.* Гублащхьэм зы лIыжь цIыкIу дэсти, уэрэд жиIэрт. Ад. таур. АнэнэпIэсрэ гупкIэ тIысыпIэрэ. (погов.)3. переносное о плохом состоянии дел, о нерадостной жизни/ МыщIагъуэ, Iей.ГъащIэр гупкIэ хъуащ.ГупкIэ щIын сосредоточить большую часть груза на задней части арбы.гупкIэ гурыгъ шкворень (шворень) на заднем мосту телеги/ Шыгум и гупхэр гушэм фIэмыжын папщIэ, абы ирагъэлъадэ гъущI гурыгъ. -
14 гъуазэ
1. ориентир/ Умыгъуэщэн папщIэ, хэубыдыкIауэ узэплъ гуэр.* Вагъуэзэшиблыр ди гъуазэу жэщищкIэ ищхъэрэкIэ дыкIуащ. фольк.2. мушка ( прицела)/ Фоч, кIэрахъуэ с. ху. щытрагъапсэкIэ ириплъэу фочыпэм тет гъущI кIапэ пIий.. КIэрахъуэ гъуазэ.* Ар.. IэщэкIэ IэкIуэлъакIуэт, и гъуазэр зытеплъам фIимыгъэкIыу тезыгъэхуэф фочауэт. КI. Т.3. см. гъуэгугъэлъагъуэ.* Биболэт.. махуэ зыбжанэкIэ Мэзкуу дэтын хуей хъуащ Хьэлахъуэ и гъуазэу. КI. Т. ЛIыжь гъуазэр япэ иту гупыр мэзым щIэкIри, къуажэм пэмыжыжьэу къэувыIащ. Iуащхь.4. устар. предводитель/ УнафэщI, пашэ.* ЗылъэкIым щидуней зэмант, нарт гъуазэм жиIэр щыхабзэт. Нарт. -
15 дадэ
1. дед, дедушка/ Адэшхуэм е адэм (ар жьы хъуамэ) зэреджэ псалъэ.Ди дадэ къуажэм щопсэу.2. дед, старик, старый человек/ ЛIыжь.* Мышэхэ я дадэм, жьакIэ тхьэпэху хъужауэ, пхъэ къутапIэм IущIэу здыхэтым, Гуащэнэ гъынанэу къыбгъэдыхьащ. Н. З. -
16 дадэжь
см. лIыжь 1.* Дадэжьхэм загъафIэу бгъуэ утыкур къафыхь. Хь. Хь. -
17 дауэдапщэ
хлопоты (напр. в связи со свадьбой, похоронами)/ Гуауэм е гуфIэгъуэм ехьэлIауэ къекIуэкI хабзэхэр, Iуэхухэр.ХьэгъуэлIыгъуэ дауэдапщэ. ЛIыжь лIам и дауэдапщэм лъэпкъыр зэрыщыту хэтащ. -
18 дэджэрэзэн
(доджэразэ) неперех. гл. 1. закатиться куда-л./ Дэджэрэзурэ зыщIыпIэ дэхуэн, зэхуаку гуэрым дыхьэн.Топыр къуэм дэджэрэзащ.2. переносное очутиться, оказаться где-л./ ЗыщIыпIэ дэщхьэрыуэн.* ЛIыжь цIыкIур пщыхьэщхьэм Хьэжы-къэбакъ къуажэм дэджэрэзащ. фольк. Шухэр къуэ кIуэцIым, бгъэм хуэдэу, дэджэрэзат. фольк. -
19 делэIуделафэ
придурковатый/ Хьэл делэ зыхэлъ; делэ щытыкIэ зиIэ.ЦIыху делэIуделафэ.ДелэIуделафэ зыщIын прикинуться простачком, дурачком -
20 джанэ-гъуэншэдж
комплект одежды ( рубашка и брюки); комплект белья ( рубашка и кальсоны)/ Джанэмрэ гъуэншэджымрэ зэщIыгъуу фэилъхьэгъуэ (щIагъщIэлъуи, щIыIутелъуи).Джанэ-гъуэншэдж щIагъщIэлъ.* ЛIыжь Iэслъэс.. джанэ-гъуэншэдж дыжыпа щыгъыу, и бгыр зэрыщIэкъуза упщIэ бгырыпхым и упщIэ пыIэр диупщIэжу щытщ. Щ. Т.
Перевод: c черкесского на русский
с русского на черкесский- С русского на:
- Черкесский
- C черкесского на:
- Русский