-
41 зэлъыIукъун
(зэлъыIуекъу) перех. гл. 1. растолкать кого-что-л. локтями/ ЛъэщыгъэкIэ зэлъыIугъэкIуэтын, зэлъыIудзын (цIыху Iувыр).* -Хьэуэ, уэ къэбгъэпцIэфыным сащыщкъым сэ! - жеIэри цIыхухэр зэлъыIуикъуу йожьэж лIыжь цIыкIур. Iуащхь. Аркашэ и IэфракIитIымкIэ цIыхур зэлъыIуикъуу президиумыр здэщыс стIолымкIэ ежьащ. Ш. М.2. раздвинуть что-л. (напр. ветви)/ Зыгуэр лъэныкъуэкIэ егъэщIын.Чыцэр зэлъыIуикъуу мыщэр мэзым хэпщырт.3. переносное распахнуть ( одежду)/ Ину зэлъыIухын (щыгъыным и кIэ, и бгъэ, и пщампIэ сыт хуэдэхэр).* КIагуэ дытам и пщампIэр зэлъыIуикъуащи и пщэгъу лъынтхуэхэр къызэреуэр хуиту уолъагъу. Щ. I. -
42 зэманыгъуэ
время расцвета ( чаще о прошедшей молодости)/ Зыгуэрым и къару, и зэфIэгъэкI нэхъыфIу щыщыта е щыщыт зэман (щIалэгъуэм нэхъ хужаIэ).* Зы лIыжь цIыкIу гуэрым и зэманыгIуэр игу къэкIыжат. КI. Т. -
43 зэрыIэтын
(зэроIэт) неперех. гл. собраться, подняться (напр. на борьбу)/ Зым зыр иIэтын, псоми зэуэ заIэтын.* Нартхэр зэрыIэтри Iэпхъуахэщ. Нарт. Апхуэдизу зэрыIэта цIыху Iувым хэслъагъуэрт сэ зы лIыжь цIыкIу. Iуащхь. -
44 зэтешын
I (зэтреш) перех. гл. разжать, раздвинуть что-л./ Зэтелъ гуэр зэтехын, хэшурэ зэпэIэщIэ щIын.Iупэхэр зэтешын. Жьэр зэтешын.* Ар {хьэпшырыр} щыгуфIэм деж и жьэр апхуэдизкIэ зэтришырти, нэкIущхьэ кумбхэр и тхьэкумакIэ дыдэм нэс дэкIуейрт. Анэд.II (зэтреш) перех. гл. размотать что-л./ Зыгуэрым тешыхьар къытешыжын (Iуданэ сыт хуэдэ).Iуданэ топыр зэтешын.* ЛIыжь нэфым и Iэпэхэм укъуэдияуэ фIэлъ Iуданэ Iэрамэр зэтришу фызыжь цIыкIур щхьэгъубжэм Iуст. фольк. -
45 зыхуэфащэу
нареч. будучи достойными друг друга/ Зэхуэдэу, зэщхьу, зыр адрейм хуэдэу.А тIур зэщхьу, зэхуэфащэу зэрихьэлIащ. НыбжьыщIитIым лIыжь усакIуэр псалъэ хъуэркIэ йонэкIуауэ, зэхуэфащэу зэрыщытыр Iэпэ пшынэм щегъэнаIуэ. Къэб. п. и ант. -
46 зэшэлIэн
I (зрешалIэ) перех. гл. 1. подозвать к себе кого-л./ Зыгуэрым еджауэ зыбгъэдэшэн.Iэмалыншэщ, Мэхъэшокъуэм лIыжь усакIуэр зрешалIэ. Щ. А.2. переносное приютить кого-л./ Зыгуэр зыбгъэдэшауэ зыбгъэдэгъэсын, зыдэгъэпсэун.Зеиншэу къэна хъыджэбз цIыкIур и адэ къуэшым зришэлIащ. Iуащхь.II (зэрещалIэ) перех. гл. 1. подвести кого-л. друг к другу/ Зыр адрейм бгъэдэшэн, зыгуэрхэр зэхуэгъэзэн, зэбгъэдэшэн.ЩIалитIыр зэрашэлIащ.2. сблизить что-л./ Зыгуэрхэр зэпэгъунэгъу щIын, зэпэзэв щIын.Гуахъуэ жьитIыр зэшэлIэн. Ауэрэ кIуэурэ {лIыр} жыгыщхьиблыр зэришалIэри зэрипхыу зыгуэрым ирихьэлIащ. фольк.3. переносное сплотить, объединить кого-л./ Зыгуэрхэр зэгуэгъэхьэн, зэкъуэт щIын.Абы {анэм} илъагъурт и къуэм цIыхухэр зэрызэришалIэр. Iуащхь. -
47 зегъэзын
(зрегъэз) перех. гл. 1. см. зегъэбын 2. Мыпхуэдэ емынэр къыбжьэхэлъэмэ, IэщIэкI уимыIэн, - гъумэтIымэрт лIыжь тхьэмадэр.. зыгуэр къэхъужыкъуэмэ жиIэу бжыхьым зригъэзауэ. Iуащхь.2. отправиться, податься куда-л./ ЗыщIыпIэ екIуэлIэн, къыщыувыIэн.Iэщхэм бадзэуапIэмкIэ зрагъэзащ. Iэщхэм бадзэуапIэмкIэ зрагъэзащ. ЩIалэм и анэшымкIэ зригъэзащ.Лъэныкъуэ зегъэзын см. лъэныкъуэ. -
48 зегъэпIыжын
(зрегъэпIыж) перех. гл. дать, позволить кому-л. опекать себя, заботиться о себе/ Жьы узэрыхъуам, уи узыншагъэм къызэримыхьыжым къыхэкIыу уи бын, Iыхьлы сыт хуэдэхэм зызэрегъэхьэжын.ЛIыжь-фызыжьыр абы {я къуэм} куэдкIэ щыгугъырт, арат зыщыгугъри зрагъэпIыжыну. Гъу. нэху. -
49 зыбгъэдэгъэсын
(зыбгъэдегъэс) перех. гл. 1. позволить кому-л. сидеть около себя; заставить кого-л. сидеть около себя/ Зыгуэр уи гъусэу щыгъэсын.Гъуэдэберд тэтэрхэм къехъуэхъуурэ зыбгъэдагъэсащ. Къэр. Хь.2. переносное позволить кому-л. заставить кого-л. жить при себе, вместе с собой/ Уи гъусэу зыгуэр гъэпсэун, зыгуэр зыхэгъэсын.Сабий зеиншэр зыбгъэдэгъэсын. Фыз-бынунагъуэ хъуа я къуэр лIыжь-фызыжьым зыбгъэдагъэс. -
50 зыгъэбжьын
(зегъэбжь) перех. гл. важничать, принимать горделивый вид/ Зэрыщымыту зыкъыщыхъужын; зыгъэзыгуэрын.Жэмал унэм кIуэжащ. Бжэр Iуихмэ, ХьэматI зегъэбжьри жьантIэм дэсщ. Къ. Хь. Блыным егъэувэлIа тIысыпIэ кIыхьым тесу лIыжь гуп загъэбжьри стIолым бгъэдэсщ. КI. Т. -
51 зыгъэтыншын
(зегъэтынш) перех. гл. не утруждать себя; позволять себе жить беззаботно/ Тыншыгъуэ зэгъэгъуэтын, тыншу псэун; лэжьыгъэ гугъу зэпэщIэмыгъэхуэн.Зигъэпсэхуми зигъэтыншми хъуну Мурат лIыжь ныбжьт. фольк. Мэжид гугъуехь зыпэщIигъахуэркъым, хуабжьу зегъэтынш. фольк. -
52 зыкъыдэгъэжын
(зыкъыдегъэж) перех. гл. высунуться откуда-л. ( из окна)/ Зэхуаку гуэрым (щхьэгъубжэм) зыкъыдэшиикIын. ЛIыжь псчэ макъ унэм къыщIоIури, зыгуэрым щхьэгъубжэм зыкъыдегъэж. Ш. А. -
53 зыпышэн
(зыпешэ) перех. гл. 1. связаться, осмелиться подраться с кем-л./ Зыгуэрым зыпыщIэн; пэувын; и гугъу щIын, фIэнэн.{ЕтIуанэ лIыжь:} - Тхьэм ещIэ.. зыгуэрым зыпишэу ныкъуэделэр щаукIар. Акъ. З. {Бырымбыху Тотрэш жреIэ:} - А сымыгъуэт, а сыгущэт! Ар {узыхуэзар} Сосрыкъуэщ, си щIалэ, уи къуэшиблыр зыукIарщ. Нарт.2. начать делать что-л., приняться за что-л. ( непосильное)/ Зыгуэр блэжьыну, зыгуэр пщIэну тегушхуэн.ПхузэфIэмыкIыну лэжьыгъэм зыпумышэ. -
54 зыIурылъэфэн
(зыIурелъафэ) перех. гл. втянуть кого-что-л. в рот, в пасть/ Жьэм зыгуэр жьэдэлъэфэн, IукIэ зыжьэдэшэн.Жэмыжьым цыхэр, гъатхэ удз щхъуантIэм хуэдэу, зыIурилъэфэн щIидзащ. Черк. таур. - Iыхьлы, лIыжь цIыкIу, сызыхуей дыдэу фIыуэ укъысхуэкIуащ, узыIурыслъэфэнщ, - жиIащ иныжьым. фольк. -
55 игъэпщхьэн
/ Ипщхьэн псалъэм и каузатив.* - ЛIыжь цIыкIу, уи нэдым сигъапщхьэ, си щакIуэхэм сыкъаху, - жиIащ Дыгъужьым. Дыщэ кI.Ныбэр игъэпщхьэн см. ныбэ.ТхьэкIумэм цIыв игъэпщхьэн см. тхьэкIумэ. -
56 кIэлъыIэбэн
(кIэлъоIэбэ) неперех. гл. 1. потянуться рукой за кем-чем-л./ Зыгуэрым и ужькIэ, кIэлъыкIуэу Iэр шиин, Iэбэн.* Мыщэжьыр хьэндыркъуакъуэхэм якIэлъыIэбэ фIэщIурэ гуэл куум хэщатэри итхьэлащ. фольк.2. переносное ухаживать за кем-л., заботиться о ком-л./ Зехьэн, кIэлъыплъын, зыхуей, зыхуэныкъуэ хуэщIэн. -
57 кIуэдыжыпIэ
кIуэдыжыпIэ ихуэн очутиться в смертельной опасности.КIуэдыжыпIэ къылъыхъуэн играть со смертью.* {ЕтIуанэ лIыжь:} Уэ щIалэщIэу Джэримэсым кIуэдыжыпIэ къыболъыхъуэр, уи къарухэр умыщIэжу плъэмыкIынум зыкIэрощIэр. Акъ. З. -
58 кIуэщIын
(мэкIуэщI) неперех. гл. 1. уменьшиться/ Нэхъ мащIэ хъун.КIэртIоф зэтелъыр кIуэщIащ.2. убавиться ( о силе)/ Нэхъ къарууншэ хъун, къарур щIэкIын.* ЛIыжь къарур кIуэщIащ, ерагъыу абы и лъэр зэблихыф къудейщ. -
59 къэгъэсын
-
60 къегъэун
(кърегъэу) перех. гл. см. егъэун.* Уэтэр жэщыжьу жьэражьэм Къызигъэу хуабэм хэкIуасэу Си Iэпкълъэпкъ псори згъэлажьэу лIыжь хъыбар кIыхьым седаIуэрт. Е. К.
Страницы