-
21 итальянча
1. нареч.по-италья́нски, на италья́нском языке́ (говорить, читать, писать)2.италья́нча җырлый белү — уме́ть петь по-италья́нски (на италья́нском языке́)
1) италья́нский, как у италья́нцев (говор, акцент, порядок, темперамент)2) италья́нский, по-италья́нскииталья́нча китап — кни́га на италья́нском языке́
-
22 йөгерү
I неперех.1) в разн. знач. бе́гать/бежа́ть || бег; пробе́жкайөгерү тизлеге — ско́рость бе́га
ерак арага йөгерү — бежа́ть на дли́нную диста́нцию
вакыт туктаусыз йөгерә — вре́мя бежи́т безостано́вочно
поезд һаман алга йөгерә — по́езд всё бежи́т вперёд
күзләр китап юлларыннан йөгерәләр — глаза́ бе́гают по стро́чкам кни́ги
иртә саен ишегалдына йөгерергә чыгу — ка́ждое у́тро выходи́ть во двор на пробе́жку
2) в знач. нареч. йөгереп бего́м, бы́стройөгереп аның янына килү — бего́м прибежа́ть к нему́
йөгереп баскычтан менеп китү — бего́м подня́ться по ле́стнице
3) в разн. знач.а) бежа́ть, побежа́тьярдәмгә йөгерү — бежа́ть на по́мощь
таулардан гөрләвекләр йөгерде — с гор побежа́ли ручьи́
җәрәхәтеннән кан йөгерә — из ра́ны бежи́т кровь
б) перен. пробежа́тьбөтен тәнгә кискен салкын йөгерде — по всему́ те́лу пробежа́л о́стрый хо́лод
йөзенә сагыш күләгәсе йөгерде — по лицу́ пробежа́ла тень тоски́
тимерчыбыклар буйлап ток йөгерә — по провода́м бежи́т ток
4)а) убега́ть/убежа́ть, побежа́ть к кому-л.; чему-л. или куда, за кем, за чемиртә саен су буена йөгерү — ка́ждое у́тро убега́ть к ре́чке
доктор чакырырга йөгерү — побежа́ть за до́ктором
китапханәгә йөгерү — побежа́ть в библиоте́ку
б) убега́ть/убежа́ть; забега́ть/забежа́тьурманга йөгерү — забежа́ть в лес
саубуллашмыйча йөгерү — убежа́ть не прости́вшись
5) разбега́ться/разбежа́тьсябуталышып, төрле якка йөгерү — растеря́вшись, разбежа́ться
6) прям.; перен. бе́гатьәрле-бирле йөгерү — бе́гать взад и вперёд (туда́ и сюда́); беготня́
көн-төн хуҗалык эшләре белән йөгерү — день и ночь бе́гать по хозя́йственным дела́м
кызлар артыннан йөгерү — (прост.) бе́гать за де́вушками
•- йөгерә бирү
- йөгерә-йөгерә ару
- йөгерә-йөгерә арып бетү
- йөгерә-йөгерә хәлдән таю
- йөгереп алу
- йөгереп ару
- йөгереп тую
- йөгереп әйләнү
- йөгереп әйләнеп чыгу
- йөгереп бару
- йөгереп барып җитү
- йөгереп барып кайту
- йөгереп барып килү
- йөгереп барып керү
- йөгереп йөргәләү
- йөгереп йөрү
- йөгереп кайту
- йөгереп кайтып керү
- йөгереп качу
- йөгереп керү
- йөгереп кереп китү
- йөгереп килеп
- йөгереп барып
- йөгереп килеп җитү
- йөгереп килеп җыелу
- йөгереп килү
- йөгереп китеп бару
- йөгереп китү
- йөгереп күчү
- йөгереп менү
- йөгереп менеп китү
- йөгереп таралу
- йөгереп таралышу
- йөгереп тору
- йөгереп төшү
- йөгереп төшеп китү
- йөгереп туктау
- йөгерүдән туктау
- йөгереп узу
- йөгереп узып китү
- йөгереп үтү
- йөгереп үтеп китү
- йөгереп чыгу
- йөгереп чыгып китү
- йөгерергә тотыну
- йөгерергә керешү II неперех.1) покрыва́ться, покры́ться чем-л.яшеллек йөгерү — покры́`ться зе́ленью (о лесе, деревьях, земле)
офыкка алсу кызыллык йөгерә — горизо́нт покрыва́ется ро́зово-кра́сным цве́том
тәрәзәгә бәс йөгергән — окно́ покры́то и́неем
чәчләренә ак йөгергән — во́лосы с про́седью
2) перен. в сочет. с некоторыми сущ. имеет индив. переводыйөзенә кызыллык йөгерде — лицо́ (его́) залило́сь (покры́лось) румя́нцем
күзләренә кан йөгергән — глаза́ на́литы кро́вью
III неперех.күңелгә шатлык йөгерде — се́рдце напо́лнилось ра́достью
случа́ться ( о животных) -
23 күрсәтү
перех.1) пока́зывать/показа́тьяңа китап күрсәтү — показа́ть но́вую кни́гу
кунакка шәһәрне күрсәтү — пока́зывать го́род го́стю
йодрык күрсәтү — пока́зывать кула́к
2) ука́зывать/указа́ть || пока́з, показа́ние, указа́ниекимчелекләрне күрсәтү — указа́ть недоста́тки
юл күрсәтү — указа́ть доро́гу
3) в разн. знач. пока́зывать/показа́ть, демонстри́ровать, продемонстри́ровать (опыт, фильм, силы) || пока́з, демонстра́ция, демонстри́рованиекино күрсәтү — пока́зывать фильм
осталык күрсәтү — демонстри́ровать, продемонстри́ровать (опыт, фильм, силы)
ярышта яхшы нәтиҗә күрсәтү — показа́ть хоро́ший результа́т на соревнова́ниях
тәҗрибә күрсәтү — демонстри́ровать о́пыт
тамаша күрсәтү — дава́ть представле́ние
термометрның күрсәтүе — показа́ние термо́метра
авторларның күрсәтүенчә — как пока́зывают а́вторы
4) выка́зывать/вы́казать, проявля́ть || выка́зывание, проявле́ниебатырлык күрсәтү — проявля́ть герои́зм
игелек күрсәтү — выка́зывать благодея́ние
тыйнаклык күрсәтү — проявля́ть скро́мность
юмартлык күрсәтү — выка́зывать ще́дрость
5) представля́ть/предста́вить, предъявля́ть/предъяви́ть ( документы) || представле́ние, предъявле́ние6) ока́зывать/оказа́ть || оказа́ниеигътибар күрсәтү — ока́зывать внима́ние
каршылык күрсәтү — оказа́ть сопротивле́ние
кунакчыллык күрсәтү — оказа́ть гостеприи́мство
ярдәм күрсәтү — ока́зывать по́мощь, помога́ть
7) свиде́тельствовать, подтвержда́ть/подтверди́ть; сообща́ть/сообщи́ть8) выставля́ть/вы́ставить, выдвига́ть/вы́двинуть || выставле́ние, выдвиже́ниедепутатлыкка кандидат итеп күрсәтү — вы́двинуть кандида́том в депута́ты
9) юр. пока́зывать/показа́ть (на кого-л.) || показа́ниешаһит гаепләнүчегә күрсәтте — свиде́тель показа́л на обвиня́емого
10) науч. изобража́ть, представля́ть, выража́ть (чем-л.) || изображе́ние, представле́ниеграфик рәвештә күрсәтү — изобража́ть, демонстри́ровать графи́чески
11) дока́зывать/доказа́ть (чем-л.)эш белән күрсәтү — доказа́ть делом
12) перен.; разг. показа́ть, проучи́тьалдашуның ничек икәнен күрсәтермен әле — я тебе́ ещё покажу́, что зна́чит обма́нывать
13) с некоторыми сущ. образует сочет. со значением действия в соответствии со смыслом сущ.файда күрсәтү — приноси́ть по́льзу
җәфа күрсәтү — причиня́ть муче́ния, му́чить
тынычлык күрсәтмәү — не дава́ть поко́я
14) в знач. вспом. гл. обозначает законченность, исчерпанность действияукып күрсәтү — прочита́ть
уйнап күрсәтү — сыгра́ть ( на баяне)
санап күрсәтү — сосчита́ть
сөйләп күрсәтү — рассказа́ть
•- күрсәтеп бетерү
- күрсәтеп бирү
- күрсәтеп тору
- күрсәтеп чыгу
- күрсәтү алмашлыклары -
24 кыргызча
1. нареч.1) по-кирги́зски, на кирги́зском языке́ (говорить, писать)кыргы́зча белү — знать кирги́зский язы́к
2) см. кыргызларча2. прил.1) кирги́зский, на кирги́зском языке́кыргы́зча китап — кни́га на кирги́зском языке́
2) кирги́зский, как у кирги́зов (обычай, юмор)кыргы́зча туй — кирги́зская сва́дьба
-
25 материя
сущ.1) филос. мате́рия ( объективная действительность)мәңге хәрәкәттәге мате́рия — ве́чно дви́жущаяся мате́рия
2) физ. мате́рия, вещество́мате́рия төзелеше — строе́ние мате́рии
3) разг. мате́рия (шёлковая, шерстяная) || мате́рчатыйкостюмлык мате́рия — мате́рия на костю́м
мате́рия белән тышланган китап — кни́га в мате́рчатом переплёте
• -
26 нәрсә
I нә`рсәмест. вопр.1) чтонәрсә булды, нигә елыйсың? — что случи́лось, почему́ пла́чешь?
нәрсә саталар монда? — что продаю́т здесь?
бу нәрсә тагы? — что ещё тако́е!
син нәрсә кайгыга баттың? — ты что приуны́л?
2) в составе союзн. сл. нәрсә..., шул; нәрсәне..., шуны что..., то•••нәрсә тагы — како́го рожна́
II нәрсә`нәрсәнең нәрсә икәнен белү — узна́ть что к чему́
сущ.1)а) вещь, предме́т; объе́кткитап - бик яхшы нәрсә — кни́га - о́чень хоро́шая вещь
асыл нәрсә зур булмый — (посл.) це́нная вещь не быва́ет большо́й (мал золотни́к, да до́рог)
б) вещь (обычно о произведениях литературы, искусства, науки и т. п.)в) в функ. сказ. вещькеше күңеле гаҗәп нәрсә — челове́ческая душа́ - э́то удиви́тельная вещь!
ялгызлык - коточкыч нәрсә! — одино́чество - стра́шная шту́ка!
2) разг. челове́к; лицо́, осо́баусал нәрсә — зла́я осо́ба
3) эвф. вещь, предме́т, шту́ка, (какое-л.) явле́ние (иносказа́тельное) -
27 өем
сущ.1) ку́ча, гру́да, во́рох, нава́л, нагроможде́ниеишек алдында балчык һәм ком өемнәре — во дворе́ ку́чи гли́ны и песка́
такта һәм бүрәнә өемнәре — нава́лы досо́к и брёвен
ындырда ашлык һәм салам өемнәре — в току́ вороха́ соло́мы и зерна́
ватык кирпеч өеме — гру́да разби́тых кирпиче́й
2) ки́па, шта́бель, сто́пкакәгазь өеме — ки́па бума́г
хатлар өеме — ки́па пи́сем
китап өеме — штабеля́ книг
үтүкләнгән керләр өеме — сто́пка гла́женого белья́
3) с.-х. буртбәрәңге өеме — бурт карто́феля
чөгендер өемнәре — бурты́ свёклы
кар өемнәре — сне́жные зано́сы
4) диал.; см. төркембер өем балалар — ку́ча дете́й
• -
28 татарча
1. нареч.1) по-тата́рски, на тата́рском языке́ (говорить, читать, обучать)тата́рча белү — уме́ть говори́ть по-тата́рски
2) см. татардагыча2. прил.1) тата́рский; тако́й, как у тата́ртата́рча акцент — тата́рский акце́нт
2) на тата́рском языке́тата́рча китап — кни́га на тата́рском языке́; тата́рская кни́га
• -
29 тираж
сущ.; в разн. знач.тира́жлотереянең өченче тиражы — тре́тий тира́ж лотере́и
тираж таблицасы — табли́ца тиража́; тира́жная ( справочная) табли́ца
китап тиражы — тира́ж кни́ги
мең данә тираж белән — тиражо́м в ты́сячу экземпля́ров
••тиражга чыгу — выходи́ть/вы́йти в тира́ж
-
30 төпләнү
I страд. от төпләү 1)бакыр белән төпләнгән чиләк — ведро́ со вста́вленным ме́дным дном
II неперех.төпләнгән китап — переплетённая кни́га
1) см. тамырлануимән каты җиргә төпләнер — дуб пуска́ет ко́рни на твёрдой по́чве
2) перен. обоснова́ться ( на жительство)монда төпләнергә уйлыйм — ду́маю обоснова́ться здесь
3) перен. засе́сть, про́чно сесть, сиде́ть (на какой-л. должности) -
31 төрекчә
1. нареч.по-туре́цки2. прил.төре́кчә яхшы белә — хорошо́ зна́ет по-туре́цки
туре́цкий; на туре́цком языке́төре́кчә китап — кни́га на туре́цком языке́
-
32 шәп
1. нареч.1) хорошо́; отли́чно; замеча́тельно, блестя́ще, сла́вношәп җырлый — сла́вно поёт
шәп яшиләр — отли́чно живу́т
рәсем шәп чыккан — карти́на получи́лась хорошо́
бик шәп — блестя́ще, великоле́пно; здо́рово прост.
эшләр бик шәп — дела́ на мази́; дела́ в ажу́ре
2) бы́стро, стреми́тельно, с большо́й ско́ростьюшәп йөрешле — быстрохо́дный
шәп бару — идти́ (е́хать) бы́стро
3) перен. хорошо́, си́льно, кре́пкоучак шәп яна — костёр хорошо́ гори́т
шәп әйтте бу — э́тот сказа́л си́льно
2. прил.шәп яңгырый — звуча́ть си́льно
1)а) хоро́ший; отли́чный, замеча́тельный, сла́вный; блестя́щий, блиста́тельный ( успех)бик шәп балалар үстергәнсез — вы́растили вы сла́вных дете́й
аның хәтере шәп — у него́ хоро́шая па́мять
шәп белгеч — отли́чный специали́ст
шәп китап — замеча́тельная кни́га
шәп хикәя — хоро́ший расска́з
шәп егет — мирово́й па́рень
б) большо́й, кру́пный; мо́щныйшәп йорт — большо́й дом
шәп хуҗалык — мо́щное хозя́йство
2) бы́стрый, стреми́тельныйшәп агым — бы́строе тече́ние
шәп йөреш — ско́рый ход; стреми́тельный ход
3) перен. хоро́ший, кре́пкий, си́льный, мо́щныйбасым шәп чакта — пока́ напо́р си́льный
шәп тавыш белән — си́льным (мо́щным) го́лосом
•- шәптән түгел -
33 шигрин
1. сущ.шагре́нь2. прил.шигрин белән тышланган калын китап — то́лстая кни́га в шагре́невом переплёте (переплетённая в шагре́нь)
шагре́невыйшигрин күн — шагре́невая ко́жа
-
34 войти
сов.( во что)1) керү2) ( уместиться) сыю, сыеп бетү3) ( с чем) (обратиться) керү, мөрәҗәгать итү4) ( вникнуть) асылын аңлау, төшенү•- войти во вкус
- войти в доверие
- войти в жизнь
- войти в историю
- войти в колею
- войти в курс
- войти в положение
- войти в привычку
- войти в силу
- войти в строй -
35 гриф
-
36 его
мест.2) притяж. аның; аныкы -
37 её
-
38 заодно
нареч.1) бергәләп, берьяклы булып, бергәләшепдействовать заодно (с кем-л.) — берәр кеше белән бергәләп эш итү
2) бер уңайдан, беррәттән -
39 идти
несов.1) (сюда, к нам) килү; (туда, от нас) бару; ( возвращаться) кайту2) против кого-чего, на кого бару3) ( об осадках) яву4) ( совершаться) бару5) ( действовать - о механизмах) йөрү, эшләү6) (проходить, протекать)үтү, узу7) (исполняться, напр. о пьесе) бару, уйналу8) ( кому) (быть к лицу) килешү9) ( делать ход в игре) йөрү, чыгу10) ( на что) (проявлять готовность) бару, күнү11) ( находить сбыт) сатылу, үтү12) ( распространяться) чыгу, күтәрелү13) перен., (двигаться, развиваться в каком-л. направлении) бару14) перен., (приближаться, наступать) килү15) (течь, выделяться) килү, агу16) (простираться, пролегать) бару17) перен., (поступать куда-л., приступать к чему-л.) бару, керү; китү18) ( предназначаться) китү, кирәк булу• -
40 лежать
несов.1) яту, ятып тору2) яту, авырып яту3) ( находиться в неподвижном положении) яту4) (быть, находиться) булу; ятуключ лежит в кармане — ачкыч кесәдә [ята]
5) ( быть расположенным) урнашу, утыру6) ( иметь направление) бару, карау7) перен. ( на ком) төшү, йөкләнү•- сердце не лежит
- и рядом не лежал
- лежать на боку
- лежать на печи
- лежать пластом
- на лице её лежит печать страдания
См. также в других словарях:
саташу — 1. Йокы аралаш яки аң югалганда бәйләнешсез сүзләр сөйләнү 2. Ялгышу, буталу (санаганда, сүздә һ. б. ш.) 3. күч. Юләрләнү, диванага әйләнү 4. күч. Берәр нәрсә яки кеше белән бик мавыгу китап белән саташу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эч — и. 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең бавыр, ашказаны, эчәгеләр һәм талак урнашкан өлеше. Корсак. Ашказаны, эчәгеләр 2. Нәрсә белән дә булса капланып, тирәләп алынган урын; киресе: тыш 3. Нәр. б. эченә салган яки салу өчен әзерләнгән әйбер (бәлеш эче) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
том — I. Берәр зур әсәрнең яки бер язучы әсәрләренең, шулай ук тема, жанр һ. б. уртаклыгы белән берләштерелгән әсәрләр җыентыгының аерым китап итеп чыгарылган бөр өлеше, җилд. Билгеле бер китаплар яки кенәгәләр җыелмасында аерым китап, кенәгә. II. ТОМ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алу — 1. Нәр. б. кулга тотып үзеңә күчерү. Бирүчедән кабул итү хат алу. Үзеңнеке итү. 2. Бер нәрсәне икенчедән, өлешне бөтеннән аеру өстәлдән китап, коедан су, таудан таш алу 3. (Үзең белән) йөртү, ияртү ал мине үзең белән 4. Үз өстеңә эш яки йомыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арт — Тирәлектә: күз караган якка капма каршы як; киресе: Ал. с. Арттагы, арткы, артта торган 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемдә: арка ягы 3. Хайван гәүдәсендә: баш ягына капма каршы як, артсан 4. Нәр. б. ал ягының каршысындагы өлеше, арткы өлеше. Урындык,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әфтияк — иск. 1. Җидедән бер өлеш 2. Коръәннең җидедән бер өлеше, аерым китап рәв. кечкенә форматта төпләнеп йөртелә. ӘФТИЯК КАЛЫНЛЫГЫ – Бик юка. ӘФТИЯК ИҖЕГЕ – Иске ысул белән укыганда, хәреф танып бетергәч тә башлана торган дәрес. ӘФТИЯК СҮРӘСЕ –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
корт — I. 1. Озынча гәүдәсе белән боргаланып яки бер җыерылып бер сузылып хәрәкәт итә торган умырткасыз тереклек иясе; личинка 2. Элпә канатлылар отр. чәчәк нектары һәм серкә җыеп, нектардан бал, серкәдән чыршын ясый торган бөҗәк; бал корты 3. күч. Кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төпләү — ф. 1. Чиләк, кәрзин һ. б. ш. савыт сабага төп (6) кую. (Киез итеккә) ас, төп салу 2. Китап, дәфтәр һ. б. ш. битләрен бергә тегеп, катыргы, калын кәгазь һ. б. ш. материал белән тышлау 3. Агач, куак һәм төпләрне җирдән тамырлары белән каерып,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгу — 1. Кайдан да булса китү, ул урынны калдыру. Барган юлдан, юнәлештән читкә китү, күчү, юлын үзгәртү 2. Кая да булса килү, килеп басу, килеп күренү саф алдына ч. . Кайсы да булса якка карау, юнәлгән булу бакчага чыга торган тәрәзә 3. Берәр урында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге