-
1 артык
1. нареч.1) сли́шком, чересчу́р (малый размер, мелкий предмет, тонкая стена, узкий проход, слабый ребёнок); изли́шнеартык йомшак күңелле — сли́шком до́брый
артык кызу бару — е́хать чересчу́р бы́стро
2) сли́шком, чрезме́рно, непоме́рно, чересчу́р (длинный шест, большой камень, глубокий колодец, толстый человек, громкий голос)3) сугу́бо (ответственное поручение, щепетильная тема, опасный участок, интимный тон); сли́шком, чересчу́р; сверх-артык гади кыяфәт — сли́шком проста́я вне́шность
артык киеренке хәл — сугу́бо напряжённая обстано́вка; сверхнапряжённая ситуа́ция
артык катлаулы мәсьәлә — сверхсло́жный вопро́с
4) ( при отрицании) сли́шком (чересчу́р, си́льно, изли́шне, осо́бенно, о́чень, о́чень-то) не..; не так что́быартык мавыкма — сли́шком не увлека́йся; не о́чень (о́чень-то) увлека́йся
артык матур түгел — не о́чень (так что́бы) краси́вый
артык тырышканы күренми — не ви́дно, что́бы он осо́бенно стара́лся
5) выражает чрезмерность, излишество действия, состояния и переводится приставкой пере-артык алу — перебира́ть/перебра́ть (что, чего) (товаров на складе)
артык ашау — перееда́ть/перее́сть || перееда́ние
артык җитештерү экон. — перепроизво́дство
артык йоклау — пересыпа́ть || пересыпа́ние
артык йөрү — перегу́ливать/перегуля́ть
артык кипкән — перезре́лый, переспе́лый ( о ягодах)
артык көчәнү — перенапряга́ться/перенапря́чься || перенапряже́ние
артык салу — перекла́дывать/переложи́ть (сахару в чай, соли в суп); пересы́пать/пересыпа́ть ( сахарного песку в чай) || перекла́дывание, пересыпа́ние
артык тозлау — переса́ливать/пересоли́ть || переса́ливание
артык төяү — перегружа́ть/перегрузи́ть || перегру́зка
артык түләү — перепла́чивать/ переплати́ть || перепла́чивание, перепла́та
артык эшләү — перераба́тывать/ перерабо́тать
6) разг. с переносом ударения на последующее сл. бо́льше (не упоминать кого, что, не приходить куда, не задерживать кого)артык бер көнгә дә калмыйбыз — ни на (оди́н) день бо́льше не остаёмся
7) с переносом ударения на последующее сл. ли́шний разартык (артыгын) бөгелергә дә иренә — ему́ лень да́же нагну́ться ли́шний раз
8) в знач. сравн. ст., обычно после исх. п. или сл. карагандаа) бо́льше, побо́льшеул миннән (миңа караганда) артык күргән — он повида́л бо́льше меня́ (моего́; чем я)
б) бо́льше, побо́льше, лу́чше, полу́чшеул миннән артык белә — он зна́ет лу́чше меня́ (чем я)
в) бо́льше, бо́лее, вы́шеун сумнан артык түләмә — бо́льше десяти́ рубле́й не плати́
г) бо́льше, побо́льше, до́льше, подо́льшебер тәүлектән артык барасы — е́хать бо́льше (до́льше) су́ток; е́хать су́тки с ли́шним
д) да́льше, пода́льше2. прил.ярты метрга артык сикерү — пры́гнуть на полме́тра да́льше
1) ли́шний (экземпляр новой книги, билет в театр, вес чего, кого, костюм) || ли́шнее; изли́шек, изли́шки ( чего)артык игенне дәүләткә сату — продава́ть изли́шек (изли́шки) хле́ба (ли́шний хлеб) госуда́рству
артык маллары юк — у них нет ли́шнего скота́
артык вакытны ничек файдалану — как испо́льзовать ли́шнее вре́мя (избы́ток вре́мени)
2) избы́точный, изли́шний, ли́шний; изли́шек, изли́шки, избы́ток (чего-л.)туфрактагы артык дым — избы́точная вла́га в по́чве; избы́ток вла́ги в по́чве
артык энергияне кая куярга? — куда́ дева́ть эне́ргию (изли́шек эне́ргии)?
артык яктылык зарарлы — изли́шняя освещённость вредна́
3) изли́шний, ли́шний ( риск), сугу́быйартык мәшәкать — ли́шние хло́поты
артык сакчыллык — сугу́бая осторо́жность
артык таләпчәнлек — изли́шняя тре́бовательность
артык тыйнаклык — изли́шняя (сугу́бая) скро́мность
4) с ударением на последующем слове осо́бый, осо́бенный, осо́бо значи́тельный (ва́жный, заме́тный)артык үзгәрешләр булмады — осо́бых измене́ний не́ было
артык хәзерлек кирәкми аңа — осо́бенной подгото́вленности для э́того не тре́буется
5) в знач. сущ. артыгыа) ли́шнееартыгы кирәкми — ли́шнего (ли́шнее) не ну́жно
артыгын сөйләмәс ул — он не ска́жет ли́шнего
б) бо́льшеекөчемнән килгәнен эшләдем, артыгын булдыра алмыйм — что под си́лу, то сде́лал, а на бо́льшее я не спосо́бен
•- артык алга китү
- артык әйбер
- артык нәрсә
- артык дәрәҗәдә
- артык күп
- артык күтәрү
- артык түгел
- артык язу••артыгын ычкындыру — прогова́риваться/проговори́ться, огова́риваться/оговори́ться, обмо́лвиться; проболта́ться, проболта́ть (ли́шнее)
артык бөгү — перегиба́ть (перегну́ть) (па́лку) || переги́б
артык йөк — (ли́шняя) обу́за, балла́ст
артык кашык — тж. ирон. ли́шний рот (едо́к) (о нелюбимом иждивенце в семье, нетрудоспособном члене семьи и т. п.)
артык тамак — ирон. ли́шний рот (о людях, животных и т. п.)
артык колак — ирон. ли́шние у́ши; ли́шний
артык күз — ирон. ли́шний (глаз), ли́шние глаза́
- артык күрүартык та, ким дә түгел — книжн. не бо́льше (и), не ме́ньше
- артыкка китү -
2 кирәгеннән артык
1) в избы́тке, с избы́тком, бо́льше чем ну́жно2) сли́шком, чересчу́ркирәгеннән артык күп — сли́шком мно́го
3) в сочет. с некоторыми глаголами соотв. русской приставке пере- или за-кирәгеннән артык җитештерү — перепроизво́дство
кирәгеннән артык кайнату — перекипяти́ть ( молоко)
кирәгеннән артык эшләү — перерабо́тать, перерабо́таться, зарабо́таться
кирәгеннән артык уку — зачита́ться
-
3 переработать
сов.1) ( что) эшкәртү, эшләп чыгару2) ( что) (об органических процессах) үзләштерү, сеңдерү3) ( что) яңадан (кабаттан) эшләү4) артык эшләү, озаграк (күбрәк) эшләү5) разг. ( устать) күп эшләп хәлдән таю, күп эшләп йөгенү -
4 перепроизводство
с; эк.артык җитештерү, артык эшләп чыгару -
5 исәпләү
I перех.1) прям.; перен. счита́ть/счесть, сосчита́ть, подсчи́тывать/подсчита́ть, исчисля́ть/исчи́слить, вычисля́ть/вы́числить || счётный, вычисли́тельныйтонналар белән исәпләү — счита́ть в то́ннах
чыгымны исәпләү — подсчита́ть расхо́ды
исәпли белү — уме́ть счита́ть
исәпләү машинасы — счётная маши́на
исәпләү линейкасы — счётная лине́йка
исәпләү эшләре — вычисли́тельные рабо́ты
2) принима́ть в расчёт, засчи́тывать/засчита́ть/заче́стьбурыч хисабына исәпләү — засчита́ть в упла́ту до́лга
ял көннәрен исәпләмәгәндә — не счита́я выходны́х
3) учи́тывать/уче́сть, принима́ть во внима́ниеэшнең торышын исәпләп — учи́тывая обстоя́тельства де́ла
II перех.артык эшләгән сәгатьләрне исәпләү — уче́сть перерабо́танные часы́
1)а) полага́ть, предполага́ть, счита́ть, ду́мать, рассчи́тывать (что-л. сделать, с кем-л., встретиться, купить что-л.)ул хаклы дип исәплим — я счита́ю, что он прав
өйдә калырга исәплим — рассчи́тываю оста́ться до́ма
б) намерева́тьсяул иртәгә китәргә исәпли — он намерева́ется за́втра уе́хать
өйләнергә исәпли — он намерева́ется жени́ться
2) счита́ть, счесть, посчита́ть, находи́тьүземнең бурычым дип исәплим — почита́ю свои́м до́лгом
•••исәпләмәгән җирдән — нежда́нно-нега́данно
исәпләп тормастан — не заду́мываясь, не разду́мывая
-
6 превзойти самого себя
көткәннән артык эшләп кую, үзеңне-үзең уздырып җибәрү -
7 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
8 аннан
1. исх. п. от ул1) от него́ (неё) (узнать, уехать, быть далеко, ждать ответа)аннан (авырудан) саклану өчен — что́бы убере́чься от неё (боле́зни)
күп күрдек без аннан — мно́го натерпе́лись мы от него́
2) от э́тогоаннан гына әллә ни зарар булмас — от э́того большо́го вреда́ не бу́дет
2. нареч.аннан күп нәрсә тора — от э́того зави́сит мно́гое
1)а) отту́дааннан китегез — отойди́те отту́да
б) таманнан үтәрлек түгел — там не пройти́
2) зате́м; пото́м, по́сле; по́сле э́того (того́); (а) там; да́льшеаннан нәрсә эшләргә уйлыйсың? — да́льше что ду́маешь де́лать?
менә яз килде, аннан җәй җитәр — вот весна́ пришла́, а там ле́то насту́пит
берәр чакрым баргач, болын бетә дә, аннан сазлык башлана — пройдёшь с киломе́тр, луг конча́ется, зате́м начина́ется боло́то
3) разг. прито́м, кро́ме того́; к тому́ (же)сәләтле кеше ул, аннан эшчән дә — он спосо́бный челове́к, прито́м трудолюби́вый
•- аннан ары
- аннан башка да
- аннан бирле
- аннан булмый
- аннан артык
- аннан да артык
- аннан артыграк
- аннан да артыграк
- аннан да бигрәк
- аннан да моннан
- аннан да, моннан да
- аннан да начары юк
- аннан да начар нәрсә юк
- аннан да яманы юк
- аннан да яман нәрсә юк
- аннан кала
- аннан карап
- аннан килеп
- аннан күреп
- аннан күрмәкче
- аннан, моннан
- аннан соң
- аннан соңгы
- аннан таба
- аннан торып
- аннан тыш -
9 больше
этот велик, а тот ещё больше — монысы зур, ә тегесе тагын да зуррак
2) сравн. ст. от много күбрәк; артыграк3) моннан сон, моннан ары, моннан болай, артык•- больше того -
10 насолить
сов.1) ( что-чего) (берникадәр) тозлау, тозлап кую2) ( что) разг. [кирәгеннән] артык тоз салу3) перен.; разг. ( кому-чему) канга тоз салу, ачу китерү, начарлык эшләү -
11 пре-
1) сыйфат һәм рәвеш ясаганда кулланылса, бу приставка артыклык дәрәҗәсен белдерә һәм татарчага иң кисәкчәсе яки "бик", "үтә" һ.б.ш. рәвешләр ярдәмендә тәрҗемә ителә2) фигыль ясаганда кулланылса, аның мәгънәләре түбәндәге ысуллар белән тәгъбир ителәләра) предметның хәлен, торышын үзгәртү мәгънәсе яки эш-хәрәкәтнең бер сыйфаттан икенче сыйфатка әверелүе үзгәртеп һ. б. ш. хәл фигыль ярдәмендә биреләб) эш-хәрәкәтнең артык көчле, чиктән тыш киеренке булу мәгънәсе "үтә", "артык", "арттырып" рәвешләре белән биреләпревозносить (кого-л.) — кемне дә булса арттырып мактау
преувеличить чьи-л. достоинства — кемнең дә булса яхшылыкларын арттырып күрсәтү
в) пере- алкушымчасына якын булган мәгънә "аркылы", "аша" рәвешләре белән бирелә -
12 дуамал
1. прил.1) безрассу́дный, безу́мный, сумасбро́дный, горя́чий; взба́лмошный, шально́йартык дуамал кеше — сли́шком сумасбро́дный (безрассу́дный) челове́к
дуамал егет — шально́й па́рень
дуамал хатын — взба́лмошная же́нщина
2) безрассу́дный, безу́мный, сумасбро́дный, опроме́тчивый, неразу́мныйдуамал адым — безрассу́дный шаг
дуамал батырлык — безу́мная хра́брость
дуамал планнар — сумасбро́дные пла́ны
2. нареч.дуамал сүзләр — опроме́тчивые (неразу́мные) слова́
1) безрассу́дно, безу́мно, сумасбро́дно, опроме́тчиводуамал эш итү — поступа́ть безрассу́дно
2) диал. сли́шком, о́ченьдуамал каты эшләү — рабо́тать о́чень усе́рдно
дуамал усал кеше — сли́шком злой челове́к
••дуамал баш — сумасбро́д, безу́мец
дуамал рәвештә — безрассу́дно, безу́мно, сумасбро́дно, опроме́тчиво, наобу́м
-
13 йөк
I сущ.1) воз || возово́йөч йөк печән хәзерләү — загото́вить три во́за се́на
йөк артыннан җәяүләп бару — идти́ пешко́м за во́зом
йөк печәне — возово́е се́но
йөк үлчәве — возовы́е весы́
йөктән төшкән - югалган — (посл.) что с во́зу упа́ло, то пропа́ло
2) груз, покла́жа; кладь, но́ша, вьюк || грузово́й, това́рный; вью́чныййөк күтәрү — поднима́ть груз
кул йөге — ручна́я кладь
йөк ташу — перевози́ть груз, перево́зка гру́за
юлчының йөге — покла́жа пу́тника
ишәк аркасындагы йөк — вьюк на спине́ осла́
йөк судносы — грузово́е су́дно
йөк вагоннары — това́рные ваго́ны
йөк амбары — това́рный склад
йөк хайваннары — вью́чные живо́тные
йөк әйләнеше — грузооборо́т
3) как первый компонент русских слож. слов грузо-йөк күтәргеч җайланмалар — грузоподъёмные сре́дства
йөк агышы — грузопото́к
йөк җибәрүче — грузоотправи́тель
4) нагру́зкайөрәккә артык йөк — ли́шняя нагру́зка для се́рдца
җәмәгать эшләре йөге — обще́ственная нагру́зка
бер кешегә ике йөк — одному́ челове́ку две нагру́зки
5) перен. обу́за, бре́мя; груз, тя́гость, тя́жестькайгы (мәшәкать) йөге — груз печа́ли (забо́т)
дөньяда дус бул, йөк булма — в жи́зни будь дру́гом, а не обу́зой
йөкнең авыры аңа төште — основна́я тя́жесть вы́пала на него́
•- йөк аты- йөк бушату
- йөк бушатучы
- йөк вагоны
- йөк көймәсе
- йөк салу
- йөк төяү
- йөк ташучы
- йөк йөртүче
- йөк төяүче
- йөк урыны••йөге белән — це́лый воз (т. е. очень много)
йөге кыйшайган — прост. пья́ный
йөгенә керә алмау — не мочь поручи́ться (за достоверность чего-л.)
II сущ.; разг.йөк булып тору — тяготи́ть; быть в тя́гость кому, чему, для кого, чего
состоя́ние бере́менности- йөккә калуаның айлык йөге бар — у неё ме́сячная бере́менность
- йөккә узган
- йөктән котылу -
14 очыну
неперех.1) лета́ть, порха́ть, кружи́ть || порха́ниеишек алдында күбәләкләр очына — во дворе́ порха́ют ба́бочки
пароход өстендә акчарлаклар очынды — над парохо́дом кружи́лись ча́йки
2) маха́ть (взма́хивать, замаха́ть) кры́льямикарга чебеш ала, тавык очынып кала — (посл.) воро́на цыпля́т умыка́ет, а ку́рица то́лько кры́льями взма́хивает (хло́пает)
3) в знач. нареч. очыныпстремгла́ватлар очынып чабалар — ко́ни ска́чут стремгла́в
4) перен. чва́ниться, кичи́ться; бахва́литьсяартык очынасың түгелме? — не сли́шком ли кичи́шься?
телгә килсә очынган, эшкә килсә кычынган — (посл.) ло́вок языко́м трепа́ть (т.е. бахвалиться), да лени́в рабо́тать
5) перен. рва́ться, порыва́ться ( что-то делать) || поры́вкөрәшкә очыну — рва́ться на борьбу́
6) перен. возбужда́ться/возбуди́ться, петуши́ться, горячи́ться; налета́ть/налете́ть (на кого-л.)нәрсәгә дип шул кадәр очынасың әле син? — с чего́ э́то ты так петуши́шься?
әтәчләр шикелле бер-берсенә очынырга гына торалар — гото́вы, как петухи́, налете́ть друг на дру́га
7) в знач. нареч.; перен. очынып, очына-очынагне́вно, раздражённо; я́ростноочынып этләр өрә — я́ростно ла́ют соба́ки
8) перен.а) воодушевля́ться/воодушеви́ться; не чу́ять под собо́й ногб) в знач. нареч. очыныпвдохнове́нно, с воодушевле́нием, с энтузиа́змом; пры́гать (ликова́ть) от ра́достиочынып эшләү — рабо́тать с энтузиа́змом
••очынып йөрү — не чу́ять под собо́й ног; быть на седьмо́м не́бе
очынып чабу — лете́ть (мча́ться, нести́сь) на кры́льях ( о коне)
-
15 өчләтә
нареч.; разг.1) втройне́, втро́еөчләтә артык түләү — заплати́ть втро́е бо́льше
2) три ра́за, троекра́тнобер эшне өчләтә эшләү — де́лать одно́ и то́ же (де́ло) три ра́за (троекра́тно)
-
16 чама
сущ.1) предположе́ние, подсчёт, прики́дка, дога́дкачама чамага туры килми — раз на раз не прихо́дится (букв. предположе́ние не соотве́тствует действи́тельности)
чама чамадан ерак китмәде — предположе́ние почти́ совпа́ло с действи́тельностью
2) прям.; перен. возмо́жностьтуй уздырырга быел чамабыз килми — в э́том году́ у нас нет возмо́жности сыгра́ть сва́дьбу
саклап тотсак, кышка җитәрлек чамабыз бар — е́сли эконо́мно расхо́довать, на́ших возмо́жностей хва́тит на всю зи́му
түзәрлек чама калмады — нет возмо́жности до́льше терпе́ть
үз чамаңны үзең бел — знай свои́ возмо́жности
үз чамаңны узып китмә — не переоце́нивай свои́ возмо́жности
3) разг. величина́, коли́чество, объём, разме́риген уңышының чамасын белү — определи́ть коли́чество (объём) урожа́я хле́ба
4) состоя́ние, положе́ниеатымның чамасын беләм — состоя́ние своего́ коня́ зна́ю
эшнең чамасы — положе́ние дел
кешенең хәлен, чамасын белеп эш йөкләргә кирәк — на́до поруча́ть де́ло, снача́ла узна́в состоя́ние, спосо́бность челове́ка
5) наме́рение, за́мысел, план, соображе́ниебирешер чамасы юк, бирешергә чамасы юк — у него́ нет наме́рения сдава́ться
эшләр чамасы юк — у него́ нет наме́рения рабо́тать
дошманның чамасын сизү — угада́ть за́мысел (наме́рение) проти́вника
6) в знач. послелога чама(лар)да, чама(лар)дагы приме́рно, приблизи́тельноул яшь ягыннан безнең чамаларда — он приблизи́тельно на́шего во́зраста
••чама белән (генә) — (то́лько) предположи́тельно, приме́рно, приблизи́тельно
чама тойгысы — чу́вство ме́ры
чамага сыймау — не совпада́ть с предположе́нием
- чамадан тышчамадан (чамасыннан) узмау — не переходи́ть грани́цы (предположе́ния)
-
17 дать
сов.1) ( кого-что) бирү, биреп тору2) ( кого-что) (предоставить) бирү3) ( что) (поручить) бирү, кушу4) ( что) (ударить) берне бирү, сугу, кундыру, тондыру, чалтырату5) ( что) (определить возраст) бирү6) (что) (устроить, организовать) оештыру, җыю7) ( что) (показать) бирү, күрсәтү8) ( что) (принести как результат) бирү, китерү9) (что) (произвести, сделать) бирү10) (что и с неопр.) (позволить)...га [мөмкинлек] бирү, рөхсәт итүне дать спать — йокларга [мөмкинлек] бирмәү
11) (обозначает попытку сделать что-л.) (эшләп) карау; әйдә әледай, думаю, отдохну — бераз ял итеп алыйм әле, дим
дай я сам пойду — әйдә, үзем барыйм әле
•- дать волю рукам
- дать жизнь
- дать занавес
- дать знать
- дать клятву
- дать маху
- дать начало
- дать свет
- дать себе труд
- дать слово
- дать течь
- дать трещину
- дать тягу
- дать стрекача
- дать урок
- дать шпоры
- не дать спуску
- ни дать ни взять
- он тебе даст
- я тебе дам -
18 орнаментальный
-ая; -ое1) орнамент...ы, орнаментлау...ы, орнамент ясау...ы2) иск.; лит. орнаментлы, орнаментка бай, артык бизәкле -
19 удвоенный
См. также в других словарях:
саран — (САРАНЛАНУ) (САРАНЛЫК) – 1. Чыгымнар ясау, акча тоту, бурыч йомыш бирү һ. б. ш. эштә: тиешеннән артык сакчыл, акчасын әйберен файдаланырга яки биреп торырга бик кызганучан 2. күч. Юн. килеш сүздән соң: шунда белдерелгәнне эшләргә яратмаучан,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алыш-биреш — җый. 1. Бирәчәк һәм алачак 2. Сату алу; сәүдә 3. Мөнәсәбәт, бәйләнеш, эш (итү) аның белән артык алыш бирешем юк. АЛЫШ БИРЕШ ИТҮ – Сату алу белән шөгыльләнү, сәүдә эшләре алып бару. АЛЫШ БИРЕШЛЕ – Сату алу, сәүдә эшләре булган, сәүдә белән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөкрәю — 1. Бөкре форма алу, кәкрәю 2. Бөкрегә (2) әйләнү 3. күч. Үтә авыр эшләр башкарып яки артык күп эшләп газап чигү 4. Иелү, бөгелү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җен — I. и. 1. Хорафатлар буенча: кешеләргә явызлык эшләүче, үзе яратканнарга ярдәм итүче, табигатьтән өстен явыз зат 2. күч. Нәрсә белән дә булса алдый, мавыктыра торган әйбер, көч, хис символы шундый бер җене бар язның: кинәт исертеп ташлый 3. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыдамлы — с. 1. Авырлыкларны, күңелсезлекләрне зарланмыйча һәм бирешмичә кичерә ала торган, түземле 2. Яхшы эшләнгән, ясалган; нык (эшләнмәләр тур.) 3. Тышкы тәэсирләргә артык бирешми торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
азу — I. 1. Азгынлыкка, бозыклыкка бирелү, әхлаксызлану 2. Узыну, артык ирек алу. Артыгын уйнау, шаяру, шуклану, тәртипсезләнү, азыну. Ярсып китү, җилкенү, тынычлыгын югалту (күңел тур.) 3. Начарлану, көчәеп китү (авыру, яра тур.) 4. Хайваннарда, нәсел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
англоман — Тормышта гореф гадәтләре белән һ. б. күп нәрсәдә инглизләргә иярүче. Англиядә эшләнгән әйберләрне өстен күрүче, артык яратучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арык — I. с. Ябык арык кына бер туры ат килә. II. АРЫК – 1. Буадан артык суны агызу яки тегермән чарыгын әйләндерергә су җибәрү өчен эшләнгән ачылмалы ябылмалы улак сыман корылма 2. Сугару каналы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буяусыз — 1. Буялмаган, буямыйча эшләнгән 2. күч. Артык күпертелмәгән; ясалма түгел, табигый, нейтраль (сөйләм, тасвирлама һ. б. ш. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ваклану — 1. (Ваклау (1) 2. Зурлыгы, күләме ягыннан кечерәю 3. күч. Яшь ягыннан кечерәю, яшәрү 4. күч. Дәрәҗә төшерердәй юк бар, вак төяк эшләргә катнашу 5. күч. Вак төяк, юк бар нәрсәләргә артык әһәмият бирү; вакчыллану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
волокита — Суд яки административ эшләрне, берәр мәсьәлә чишүне, артык формальлеккә бирелеп, юри озакка сузу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге