-
1 ашау
перех.1)а) есть (что) (хлеб, кашу, мороженое, ягоды, яблоки, виноград), пое́сть ( чего); съеда́ть/съесть ( свою порцию); ку́шать, поку́шать, ску́шать; хлеба́ть, похлеба́ть прост. (суп, окрошку); выеда́ть/вы́есть ( начинку от пирога); поеда́ть; принима́ть/приня́ть пи́щу (еду́, пита́ние); ( о животных) брать (взять, принима́ть/приня́ть) пи́щу (корм) || еда́, съеда́ние, выеда́ние, поеда́ние; приём пи́щиашыйсы килә — есть (ку́шать) хо́чется
ашауга талымсыз — неприхотли́в в еде́; непривере́длив к еде́
чит-читен мал ашаган печән кибәне — стог се́на с подъе́денными скоти́ной бока́ми
ашаган күренми, кигән күренә — (посл.) что съел не ви́дно, а что наде́л ви́дно (т. е. не следует тратиться только на питание)
ашамыйм дигән (килен) алтмыш белен ашаган — (посл.) отне́кивалась (неве́стка) (не жела́ла), шестьдеся́т бли́нчиков съе́ла; ба́ба не́хотя съе́ла це́лого порося́
б) есть, пое́сть, поеда́ть; съеда́ть, съе́сть, употребля́ть (употреби́ть) в пи́щу; потребля́ть/потреби́ть ( что); пита́ться, корми́ться ( чем) || поеда́ние, съеда́ние, употребле́ние в пи́щу; потребле́ние; пита́ние, кормёжка ( чем)ул тозлы кәбестә ашамый — он не ест (потребля́ет) солёную капу́сту
ит кенә ашый торган ерткычлар — хи́щники, пита́ющиеся то́лько мя́сом
кәбестәне корт ашый — капу́сту че́рви поеда́ют
ашган белми, тураган белә — (посл.) зна́ет (ве́дает) не тот, кто потребля́ет, а тот, кто гото́вит
в) жрать, сжира́ть/сожра́ть, пожира́ть/пожра́ть груб.; прост. (о человеке ненасытном, жадном) || пожира́ниег) обе́дать/пообе́дать, есть/пое́сть (дома, в буфете, за чей счёт); за́втракать/поза́втракать; по́лдничать/попо́лдничать; у́жинать/поу́жинать, трапе́зничать/ потрапе́зничатьашарга кая йөрисез? — куда́ вы хо́дите обе́дать? куда́ вы хо́дите на обе́д?
без инде күптән ашадык — мы уже́ давно́ пое́ли
2) в знач. нареч.а) ашаганда за столо́м (обе́дом, за́втраком, у́жином); во вре́мя е́ды, при еде́ашаганда сөйләшмәгез — не разгова́ривайте за обе́дом (столо́м)
б) ашамый, ашамыйча без еды́ (пи́щи, обе́да, за́втрака); без заку́ски ( выпить)мәктәбенә ашамый гына йөгерде — он побежа́л в шко́лу без за́втрака
3) пита́ться, корми́ться, харчи́ться прост. (где, чем, как, на что); столова́ться, есть || пита́ние, кормёжка, стол, харчи́; еда́ || харчево́й прост.ашау акчасы — харчевы́е де́ньги; де́ньги на харч
4) прообе́дать, проза́втракать, проу́жинать; есть, ку́шать ( сколько часов)5)а) грызть/погры́зть (семечки, грушу, морковку, яблоко); прогрыза́ть/прогры́зть (семечки, орехи весь вечер); лу́згать/полу́згать прост. (семечки, орехи); щёлкать/пощёлкать (орешков, семечек) || щёлканье, лу́зганье прост.б) грызть/погры́зть ( о грызунах); прогрыза́ть/прогры́зть; есть, выеда́ть/вы́есть; подъеда́ть/ подъе́сть; объеда́ть/объе́сть; отъеда́ть/отъе́сть6) клева́ть, есть, пое́сть, поеда́ть ( что), пита́ться, корми́ться ( чем) (о птицах)миләш ашый торган кошлар — пти́цы, поеда́ющие ряби́ну; пти́цы, кото́рые пита́ются ряби́ной
7) точи́ть, прота́чивать/проточи́ть; подта́чивать/подточи́ть; проеда́ть/прое́сть, изъеда́ть/изъе́сть; съеда́ть/съе́сть (о насекомых, червяках)алманы корт ашый быел — я́блоки в э́том году́ червь то́чит
тунны көя ашаган — шу́бу моль изъе́ла
8) заеда́ть/зае́сть, есть, съеда́ть/съесть, загрыза́ть/загры́зть; сгрыза́ть/сгрызть ( о хищных зверях)сарыкны бүре ашаган — овцу́ загры́з волк
9) заеда́ть/зае́сть (о мошкаре, комарах и т.п.); съеда́ть/съесть, есть; куса́ть/покуса́тьбу вакытта тайгада черки ашый — в э́ту по́ру в тайге́ мо́шки заеда́ют
10) перен. есть, съеда́ть/съесть, уеда́ть/уе́сть, заеда́ть/зае́сть, заклёвывать/заклева́ть, загрыза́ть/загры́зть, грызть, изводи́ть/извести́ (о властной свекрови, жёстком начальнике и т. п.)11)а) разъеда́ть/разъе́сть, выеда́ть/вы́есть, объеда́ть/объе́сть, съеда́ть/съесть, есть; проеда́ть/прое́сть (о ржавчине, кислоте и т. п.)б) ирон. отве́дывать/отве́дать, поотве́дать, получа́ть/получи́ть, про́бовать/ попро́бовать, повида́ть (ремня, кнута, палки, кулаков); попада́ть/попа́сть, перепада́ть/перепа́сть, достава́ться/доста́ться, сы́паться/посы́патьсякыенны җитәрлек ашау — отве́дать доста́точно ли́ха
12) точи́ть, подта́чивать/подточи́ть (о ветре, воде, волнах и т. п.); подмыва́ть/подмы́ть, подъеда́ть/подъе́сть; отмыва́ть/отмы́ть (течением, наводнением)елга ярларын ашый — река́ подъеда́ет берега́
•- ашаган кире чыгу
- ашаган үтмәү
- ашаганнан калган
- ашаганны косу
- ашаганны сеңдерү
- ашамаган нәрсәсе юк
- ашамаса ашамас
- ашап алу
- ашап бетереп бару
- ашап бетерү
- ашап калу
- ашап күбенү
- ашап тору
- ашап тую
- ашап яту
- ашар нәрсә
- ашардай нәрсә
- ашар әйбер
- ашардай әйбер
- ашарлык нәрсә
- ашарлык әйбер
- ашарга кыстау
- ашарга пешерү
- ашарга пешереп тору
- ашарга утыру
- ашарга утырышу
- ашарга ярарлык
- ашауга ярарлык
- ашарга яраклы
- ашауга яраклы
- ашарга ярый
- ашауга ярый
- ашарга яраклы нәрсә
- ашарга яраклы әйбер
- ашарга яратучан
- ашау җитмәү
- ашау үтмәү
- ашау ягы
- ашаудан калу
- ашауны төрләндерү
- ашыйсын ашамау••ашаган тамакка ни бармас — заче́м предава́ться чревоуго́дию; заче́м в чревоуго́дника (чревоуго́дницу) превраща́ться
ашаганны йотып — уста́вившись голо́дными глаза́ми; обли́зываясь, обли́зывая гу́бы
ашаганны кан итеп косу — кро́вью вы́рвет (бу́дет рвать), наизна́нку вы́вернет (перевернёт, переворо́тит) с кро́вью
ашаганы бал да май — в меду́ и ма́сле купа́ется; ца́рское пита́ние ( у кого); как сыр в ма́сле ката́ется
ашап туймаганны ялап туймассың — пе́ред сме́ртью не нады́шишься; е́сли ло́жкой не нае́лся, языко́м не нали́жешься
ашарга (ашарына) сорамый — есть (хле́ба) не про́сит; за плеча́ми не виси́т
ашарга сорый — шутл.; ирон. есть (ка́ши) про́сит ( обувь)
ашардай булып (итеп) карау — глаза́ми есть (пожира́ть)
ашау байдан, үлем (әҗәл) Ходайдан — шутл.; ирон. о харча́х - бай, а о сме́рти Бог позабо́тится (забо́тится); харчи́ (у него́) хозя́йские, а смерть - от Бо́га
ашау өчен яшәү — быть рабо́м чревоуго́дия, поклоня́ться чревоуго́дию; желу́док (плоть) ублажа́ть
ашау узмау (үтмәү) — пи́ща (еда́) не прохо́дит (идёт); не мо́жет есть
- ашаган табынынатөкерүашауга алданып ач калу — шутл. оста́ться голо́дным, увлёкшись едо́й; за едо́й (из-за еды́) обе́д (за́втрак) прозева́ть
- ашаган савытына төкерү
- ашыйсын ашаган, эчәсен эчкән -
2 аппетит
сущ.аппети́таппетит булмау (килмәү) — отсу́тствие аппети́та
- аппетит беләнаппетит ашаганда килә — (посл.) аппети́т прихо́дит во вре́мя еды́
-
3 колаклары селкенә
= колаклары гына селкенә за уша́ми трещи́тэшләгәндә йөрәгең җилкенсен, ашаганда колагың селкенсен — (посл.) когда́ рабо́таешь, пусть се́рдце рвётся, а при еде́ пусть за уша́ми трещи́т
-
4 өнсез
прил.беззву́чный, безголо́сый, безгла́сныйашаганда телсез бул, эшләгәндә өнсез бул — (погов.) когда́ обе́даешь, будь немы́м, когда́ рабо́таешь - безгла́сным (беззву́чным)
-
5 селкенү
неперех.1)а) задви́гаться, шевели́ться, шевельну́ться; пошеве́ливаться, пошевели́ться, пошевельну́тьсясм. тж. кыймылдаубер селкенми басып тору — стоя́ть не шевеля́сь
йоклаган бала селкенә башлады — спя́щий ребёнок зашевели́лся
ашаганда колагың селкенсен, эшләгәндә йөрәгең җилкенсен — (погов.) есть на́до с аппети́том, рабо́тать с огонько́м (букв. есть на́до так, что́бы у́ши шевели́лись)
б) перен. "пошеве́ливаться", де́лать рабо́ту быстре́етизрәк селкенү — пошеве́ливайся быстре́е
әкрен селкенәсең — ме́дленно шеве́лишься, е́ле шеве́лишься
2) кача́ться, качну́ться, колеба́ться, дрожа́тьбиюдән идәннәр селкенә — от та́нцев кача́ется (дрожи́т) пол
3) шата́ться, расша́тываться/расшата́тьсясм. тж. какшаукапка баганалары селкенә — столбы́ воро́т шата́ются
4) перен. трясти́сьавтобуста озак селкенергә туры килде — пришло́сь до́лго трясти́сь в авто́бусе
•- селкенеп китү
- селкенеп кую
- селкенеп тору••селкенеп алу — поразмя́ться, встряхну́ться
-
6 еда
ж1) аш; ашау2) ашамлык, азык, ризык -
7 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
8 ужин
-
9 чавкать
несов.1) чапылдату, авыз чапылдату2) перен. лач-лоч итү, лачкылдату
См. также в других словарях:
ияк — 1. Кеше йөзенең аскы өлешендә аскы теш казналары урнашкан, ашаганда, сөйләгәндә хәрәкәтләнә торган ярымтүгәрәк чыгынты 2. диал. Яңак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йотлыгып — Ашыгып, туймастай булып (ашау, эчү, сулау тур.) 2. Ашаганда, эчкәндә төелү, чәчәү бер капкач ук йотлыкты 3. күч. Ашыгу, дулкынлану, каушаудан һ. б. тотлыгып сөйләү, уку. Сөйләгәндә, укыганда авазларның яки сүзләрнең азагын ачык әйтеп бетермәү 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәм — и. 1. Телнең лайлалы тышчасын төрле әйберләр белән ярсытудан туа торган сизү сәләте – биш тышкы тойгының берсе; Тат 2. Азыкның, эчемлекнең ашаганда, эчкәндә сизелә торган тәмлелек яки тәмсезлек үзлеге 3. күч. Күңелгә ятышлы тойгы кичерүдән туган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәмле — (ТӘМЛЕЛЕК) (ТӘМЛЕЛӘНҮ) (ТӘМСЕЗ) – с. 1. Нин. б. тәме булган 2. Ашар, эчәр яки иснәр өчен ләззәтле. и. Ашаганда ләззәт китерә торган азык 3. күч. Күңелгә, тәнгә зур канәгатьләнү, рәхәтлек бирә торган; ләззәтле, татлы. рәв. Тәндә, күңелдә ләззәт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чап-чап — аваз. Авызны чапылдатып ашаганда, суга берәр нәрсә төшкәндә, пычрактан барганда һ. б. ш. барлыкка килгән тавышны белдерә. ЧАП ИТҮ (ИТТЕРҮ) – Бик каты сугу (яңакка) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чап-чоп — аваз. Авызны чапылдатып ашаганда, суга берәр нәрсә төшкәндә, пычрактан барганда һ. б. ш. барлыкка килгән тавышны белдерә. ЧАП ИТҮ (ИТТЕРҮ) – Бик каты сугу (яңакка) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаптыр-чоптыр — аваз. Баткак ерып, күлдәвектән, су җыелган урыннан барганда яки ашыгып аш ашаганда һ. б. ш. очракларда барлыкка килгән тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чапыл-чопыл — аваз. Авызны чапылдатып ашаганда, суга берәр нәрсә төшкәндә, пычрактан барганда һ. б. ш. барлыкка килгән тавышны белдерә. ЧАП ИТҮ (ИТТЕРҮ) – Бик каты сугу (яңакка) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чапылт-чопылт — аваз. Авызны чапылдатып ашаганда, суга берәр нәрсә төшкәндә, пычрактан барганда һ. б. ш. барлыкка килгән тавышны белдерә. ЧАП ИТҮ (ИТТЕРҮ) – Бик каты сугу (яңакка) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чапыр-чопыр — аваз. Баткак ерып, күлдәвектән, су җыелган урыннан барганда яки ашыгып аш ашаганда һ. б. ш. очракларда барлыкка килгән тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шопыр-шопыр — Су яки сыек ашамлыкны суырып алып һәм ашыгып эчкәндә, ашаганда барлыкка килгән тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге