ĭgĭtur

    tum adv., of time    [3 TA-].—Of time past, then, at that time, in those times: placuit tum id mihi, T.: qui tum vexare cupiebant: vastae tum in his locis solitudines erant, L.: Caere, opulento tum oppido, L.: tum Staienus condemnatus est, i. e. in that trial.—In emphatic opposition to other advv. of time: tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopiā? T.: quae tabula, tum imperio tuo revolsa, nunc a me tamen deportata est: Et tum sicca, prius creberrima fontibus, Ide, O.—Of time present (only in orat. obliq., for nunc), now, at this time, then: quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore? if they were not now so, L.—Of time future, then, in that case, if that be done, thereupon: Tum meae... Vocis accedet bona pars, H.: confer sudantes, ructantes... tum intelleges, etc.: agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem, qui sciet, etc., L.—Of time indefinite, then, at such a time, in such circumstances, in this instance, if so: nam quid agimus, cum sevocamus animum?... quid, inquam, tum agimus, nisi, etc.?—Repeated, tum... tum, sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another: tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur: dictator tum appellare tum adhortari milites, L.—Of succession in time, then, thereupon, next, afterwards, forthwith: conlocari iussit hominem in aureo lecto... Tum ad mensam eximiā formā pueros iussit consistere: tum, prope iam perculsis aliis tribunis, A. Virginius Caesoni capitis diem dicit, L.—In a series, repeated, or with other advv. or conjj. varying the expression: ducem Hannibali unum e concilio datum (a Iove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.: tum... alias... tum... alias: tum... tum... aliquando: tum... tum... aut... aut: modo... tum autem.—Fig., of succession in thought, and then, besides, also, moreover, again, further, on the other hand: Quot me censes homines iam deverberasse, Hospites tum civīs? as well as, T.: faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur.—After a general clause with cum, introducing a particular or emphatic assertion: cum... tum, as... so, while... also, not only... but also, as... so especially: Quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere, T.: cum omnium rerum simulatio vitiosa est, tum amicitiae repugnat maxime: movet patres conscriptos cum causa tum auctor, L.—Cum, followed by tum vero, tum maxime, tum praecipue or tum inprimis, while... in particular, not only... but especially, while... above all, not only... but chiefly: cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.: cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc., Cs.: cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.— Cum, followed by tum certe, tum nimirum, tum etiam, tum quoque or tum praeterea, while... at least, as... so assuredly, both... and as well, not only... but moreover: at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis: cum memoriter, tum etiam amice, etc.: cum potestas maior, tum vir quoque potestati par, etc., L.—Referring to a temporal clause, with cum.—Of coincidence of definite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, even when, already when: tum, quom gratum mihi esse potuit, nolui, T.: cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur: tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret, L.—Of succession in time, then, next, at once, forthwith: id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit: cum muros defensoribus nudasset, tum Afros ad subruendum murum mittit, L.—Of indefinite time, tum... cum, or cum... tum, at the time when, at a time when, at such times as, whenever: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adiungitur: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, O.—With ubi, of succession in time, then, next, at once, forthwith: ubi eorum dolorem cognovi, tum meum animum in illos proposui: ubi spectaculi tempus venit, tum orta vis, L.—Of indefinite time, ubi... tum, whenever: Post ubi tempust promissa iam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt, T.—With postquam or postea quam, of succession in definite time, then, at once: tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc., L.: posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc., as soon as.—In indefinite time, then, always: postquam commoditas prava dicendi copiam consecuta est, tum malitia praevertere urbīs adsuevit.—With ut, ut... tum, or tum... ut, when, after, as soon as: ut vero accessit cohortatio... tum vero filium seduxit: ut vero aquam ingressi sunt, tum utique egressis rigere corpora, L.—With quando, tum... quando, or quando... tum, when, as soon as: utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent.—With dum, then, meanwhile: dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit, V.—With quam diu, then, so long: qui, quam tibi amicus non modo tum fuerit quam diu tecum in provinciā fuit, verum, etc.—With a relative, then, at that time: Quā tempestate Paris Helenam innuptis iunxit nuptiis, Ego tum gravida expletis iam fui ad pariendum mensibus, C. poët.—With an abl absol., then, thereafter, at once: ut morte eius nuntiatā tum denique bellum confectum arbitraretur: ita rebus divinis peractis tum de bello dictator rettulit, L.—Fig., in a conclusion after cum or si, then, therefore, consequently, in that case: cum magnus numerus deesset, tum iste homo coepit, etc.: quid tum quaeso, si hoc pater resciverit? T.: Si quidem me amaret, tum istuc prodesset, T. —In particular phrases, iam tum, already at that time, as soon as that: iam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri, T.: ut mihi iam tum divinasse ille videatur hanc urbem esse, etc.—Tum demum or tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, as late as that: tum demum Liscus, quod antea tacuerat, proponit, Cs.: quo cum venerimus, tum denique vivemus.—Tum primum, tum primo, or tum deinde, then first, then for the first time, not till then: ludorum gratiā, quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset: tum primo, L.: quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia conlegae subrogando habuit, L.— Hic tum, at this point, just here, just then: hic tum iniectus est hominibus scrupulus.—With emphatic particles, tum vero, tum enim vero, or enim vero tum, then indeed, just then, at that crisis, then if not before, then: discedit a Melino Cluentia. tum vero illa egregia mater palum exsultare... coepit: Quae postquam frustra temptata rogumque parari... Sensit, Tum vero gemitūs... Edidit, O.—Tum quidem, at that time, thereupon, then at least: et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem, etc.—Ne tum quidem, not even then: num quis horum miser hodie? ne tum quidem, post spiritum extremum.—Tum maxime or tum cum maxime, especially at that time, chiefly then, just then, precisely at that time: quem provincia tum maxime exspectabat: regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti, at that very time, L.—Etiam tum, even then, even at that time, even already, even yet: totum se Servilio etiam tum tradidit: Ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos, not yet long, O.—Tum quoque, also then, then likewise, then as before, then too, then once more, even then: tum quoque homini plus tribui quam necessitati: tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis, L.—Tum autem, and then, besides further, moreover, nay even, statim se ad hominis egentis, tum autem iudicis, familiaritatem se applicavit: tanta enim tempestas cooritur... tum autem nives proluit, etc., Cs.— Tum ipsum, at that very time, just then, even then: id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere.—Quid tum? what then? what next? what further?: dic; cras est mihi Iudicium. quid tum? T.: videsne abundare me otio? A. quid tum?

    turbulentus adj. with comp. and sup.    [turba], full of commotion, disturbed, boisterous, stormy, tempestuous: tempestas, stormy: Aqua, turbid, Ph.: atomorum concursio, at random.—Fig., restless, troubled, confused, disordered: est igitur quiddam turbulentum in hominibus singulis: animi, excited: turbulentior inde annus excepit, L.: turbulentissimum tempus (opp. tranquillissimum).— Making trouble, troublesome, turbulent, factious, seditious: ut vitā sic oratione: cives: turbulentissimi tribuni plebis, Cs.

   ut conj.    [1 ut], with subj.—Of effect or result, that, so that: prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem: di prohibeant, iudices, ut hoc praesidium sectorum existimetur: Dumnorix a Sequanis impetrat ut per finīs suos Helvetios ire patiantur, Cs.: quid adsequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt, what does he gain: vicerunt tribuni ut legem preferrent, L.: ille adduci non potest ut, etc.: impellit alios avaritia ut, etc., Cs.: eos deduxi testīs ut de istius facto dubium esse nemini possit: mons altissimus impendebat, ut perpauci prohibere possent, Cs.: non ita fracti animi civitatis erant, ut non sentirent, etc., as not to feel, L.—In thought, that, so that, to (esp. after verbs of wishing, commanding, or endeavoring): volo uti mihi respondeas, num quis, etc., I wish you to answer: tibi instat Hortensius ut eas in consilium: Ut illum di deaeque perdant, T.: censeo ut iter reliquum conficere pergas, I propose: obsides inter se dent, Sequani ne... Helvetii ut sine maleficio transeant, Cs.: constitueram ut manerem: paciscitur cum principibus ut copias inde abducant, L.: edicere ut senatus redriet: ille tibi potestatem facturus sit ut eligas utrum velis: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, who has undertaken to correct: navem idoneam ut habeas diligenter videbis, care: omnis spes eo versa ut totis viribus terrā adgrederentur, L.: satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casūs timerent, disasters great enough to make them fear, etc., Cs.: quod praeceptum, quia maius erat quam ut ab homine videretur, etc., too great to be from man: clarior res erat quam ut tegi posset, too clear to be covered up, L. —Of definition (conceived as the result of its antecedent, expressed or implied), that: reliquum est ut de Catuli sententiā dicendum videatur: proximum est ut doceam, etc.: consentaneum est huic naturae, ut sapiens velit gerere et administrare rem p.: non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit: vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint: primum est officium ut (homo) se couservet: est mos hominum ut nolint, etc.: potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior, it may be that: pater ut in iudicio capitis obesse filio debeat?: ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile, it is proved that, etc.: non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri, there is no reason to wonder: iam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint, the situation would be such, that, etc., L.: iam prope erat ut, etc., it was almost come to such a pass, that, etc., L.: cum esset haec ei proposita condicio ut aut iuste accusaret aut acerbe moreretur, etc.: Suevi in eam se consuetudinem adduxerunt, ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus, Cs.: hoc iure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat: ne voce quidem incommodā, nedum ut ulla vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem (i. e. nedum ullā vi), L.—In final clauses (of purpose), that, in order that, for the purpose of, so that, so as to: haec acta res est ut ei nobiles restituerentur in civitatem: Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit, uti eos testes suae quisque virtutis haberet, Cs.; cf. Id ut ne fiat, haec res sola est remedio, T.: consensus senatūs fuit ut proficisceremur: vicit sententia ut mitterentur coloni, L.: ha<*> mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Aiunt, H.: potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat, L.— After a subst: morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret, L.: causa autem fuit huc veniendi, ut quosdam hinc libros promerem.—Ellipt.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur (sc. hoc dico), to be brief, etc.: et, vere ut dicam, de te futurum est, to tell the truth: Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit, to say the least.

    uter utra, utrum, gen. utrīus (rarely utrius, H.), dat. utrī, pron.    [for * quoter or * cuter; CA-].    I. Interrogative, which of two, which, whether: uter nostrum popularis est? tune an ego?: uter est insanior horum, H.: utra igitur causa popularis debet videri?: ab utro (insidiae) factae sint, incertum est: quod utri nostrum sanctius sit, iam pridem sentis, L.: utrius horum Verba probes et facta, doce, H.: Elige, utrum facias, O.: ita ut oculis, in utram partem fluat (flumen), iudicari non possit, Cs.—Plur., of two collections or sets: sed utros eius habueris libros—duo enim sunt corpora—an utrosque, nescio: utrum de his potius, dubitasset aliquis, quin alterum, nemo.—Repeated, which of two... the other: ut nihil iam aliud quaerere debeatis, nisi uter utri insidias fecerit: scire de filiis tuis, uter ab utro petitus fraude et insidiis esset, L.: Ambigitur uter utro sit prior, H.—Strengthened by ne: uterne Ad casūs dubios fidet sibi certius, hic qui... An qui, etc., H.—    II. Indefinite, whichsoever of the two, whichever one, the one which: herum utro uti nolumus, altero est utendum, i. e. if either of these does not suit us, we must appeal to the other: utrum enim horum dixeris, in eo culpa et crimen haerebit: utri eorum dedicatio iussu populi data esset, eum praeesse annonae, L.: uter aedilis fueritve Vestrum praetor, is sacer esto, H.— Either of the two, one or the other, one: omnium controversiarum, quae essent inter aratorem et decumanum, si uter velit, edicit se recuperatores daturum. I II III

    utrum adv.    [uter].    I. Introducing a direct question, and expressed in English only by the mark of interrogation: utrum pro me an pro me et pro te?: utrum hostem an vos an fortunam utriusque populi ignoratis? L.—Strengthened by ne (attached to an emphatic word; or poet. to utrum): Utrum studione in sibi habet an laudi putat Fore? T.: utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?: Utrumne iussi persequemur otium... An hunc laborem, etc., H.—Without an expressed alternative: utrum enim est in clarissimis civibus is, quem iudicatum hic duxit Hermippus?—    II. Introducing an indirect question, whether: Utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, incertus sum, T.: utrum inpudentior hic... an crudelior illa, difficile dictu est: est quaerendumque utrum una species sit earum anne plures: iam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne, whether... or not: utrum proelium committi ex usu esset necne, Cs.: cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret? matrem inquit, whether... or.—Strengthened by ne (attached to an emphatic word; or poet. to utrum): (rogo) utrum praedicemne an taceam? T.: videamus, utrum ea fortuitane sint an eo statu, quo, etc.: utrum admonitus an temptatus an sine duce ullo pervenerit... nescio: Nec quidquam differre utrumne in pulvere... ludas opus, an meretricis amore Sollicitus plores, H.—Without an expressed alternative: an hoc dicere audebis, utrum de te aratores bene existiment, ad rem id non pertinere?

    vīctus ūs, m    [VIV-], that which sustains life, means of living, sustenance, nourishment, provisions, victuals: tenuis: necessarius: maior pars eorum victūs in lacte... constitit, Cs.: penuria victūs, H.: aliae (apes) victu invigilant (dat.), V.: victui herba (est), Ta.: persequi animantium omnium ortūs, victūs: victūs feri, Tb.: Victibus invidit priorum, i. e. despised the diet, O.—A way of life, mode of living: in victu considerare, quo more sit educatus: hanc consuetudinem victūs cum illā comparandam, i. e. stage of civilization, Cs.: quali igitur victu sapiens utetur? H.

    vīvus (-vos) adj.    [VIV-], alive, living, having life: illum vix vivum relinquo: Iugurtham vivom aut necatum sibi tradere, S.: duxit uxorem patre vivo, in his father's lifetime: duo ex unā familiā, vivo utroque, magistratūs creari vetare, Cs.: Catc adfirmat, se vivo illum non triumphaturum, while he lived: huic acerbissimum vivo videntique funus ducitur, i. e. before his eyes: Vivos vidensque pereo, i. e. with my eyes open, T.—As subst m., a living man: aeternis suppliciis vivos mortuosque mactabis.—As subst n., that which is alive, the quick, living flesh: calor ad vivum adveniens, i. e. reaching the flesh, L.—Fig.: neque id ad vivum reseco, i. e. press the assertion too literally: dat de lucro: nihil detraxit de vivo, from the capital: de vivo igitur erat aliquid resecandum, ut esset, unde, etc., i. e. the capital must be impaired.—Of things, alive, living, green, fresh, active: Caespes, O.: radix, O.: flumen, running, L.: ros, fresh, O.: lucernae, burning, H.: saxum, unwrought, V.: voltus, i. e. speaking, V.

1. I. 2. a. b. B. 1. (α). (β). 2. 3. (α). (β). 4. a. b. c. II. A. B. b. c. C. 2. (α). (β). (γ). (δ). (ε). (ζ). b. 3. I. II.