nox

    clārus adj. with comp. and sup.    [1 CAL-], clear, bright, shining, brilliant: lux, open day: clarissimā luce laetari: mundi lumina, V.: lucerna, H.: nox, Ta.: pater clarus intonat, in the clear sky, V.: clarissimae gemmae: vitrum, O.: purpurarum sidere clarior usus, H.: argento delphines, V.: gemmis corona, O.: aquilo, clearing, V.—Clear, loud, distinct: clarissima vox: clarior vox, Cs.: plangor, O.—Fig., clear, manifest, plain, evident, intelligible: haec certa et clara adferre, T.: omnia non properanti clara certaque erunt, L.: luce clariora consilia: id quod est luce clarius: somno clarius, O. —Brilliant, celebrated, renowned, illustrious, honorable, famous, glorious: viri: oppidum: gloriā clariores: vir clarissimus: pax clarior quam bellum, L.: ad memoriam imperium, L.: facundia, S.: clarissima civitas, N.: agendis causis, H.: bello, Ta.: ex doctrinā: ob id factum, H.: Troianoque a sanguine Acestes, V.—Notorious, noted, marked: minus clarum putavit fore quod, etc.: populus luxuriā, L.

    cōgō coēgī, coāctus, ere    [com- + ago], to drive together, collect, crowd, bring together, summon, congregate, convene: certe cogit is qui congregat homines: coacti sunt si, etc.: pecus, V.: talenta ad quindecim Coëgi, collected, T.: pecunias, to exact: pecuniam a civitatibus, to extort: ad iudicium familiam, Cs.: concilio coacto, Cs.: (equites) ex Latio, levy, S.: copias in unum locum, Cs.: ingens coacta vis navium est, L.: milites in provinciam, L.: ad militiam aliquos, S.: auxilia undique, V.: senatum, to convene, L.: cogimur in senatum: coguntur senatores gratiā: in senatum acerbe cogi, to be summoned: ovīs stabulis, V. — Of fluids, to thicken, condense, curdle, coagulate, gather: caelum in quo nubes coguntur: in nubem cogitur aër, V.: frigore mella, V.: lac coactum, O. — To contract, narrow, straiten: saltus in artas coactus fauces, L.: amnem in tenuem alvum, Cu.—To force, drive, press: quercum cuneis coactis scindere, V.: vitīs in sulcum, V.—With agmen, to bring up the rear, L.: ut nec agmen cogamus, are the last: stellae, quarum agmina cogit Lucifer, O. — Fig.: in angustum meae coguntur copiae, my resources are brought into straits, T.: me defensionis in semihorae curriculum, restrict. — To urge, force, compel, constrain: coactus legibus Eam uxorem ducet, T.: tam vehemens fui quam cogebar: vis cogendae militiae, L.: huic leges cogunt nubere hanc, T.: Orgetorigem causam dicere, Cs.: Iugurtham spem salutis in fugā habere, S.: vi ut rediret, T.: ut vos eum condemnetis: vi, ut eos paterentur, etc., Cs.: senatus cogitur ut decernat, ut, etc.: ingratiis ad depugnandum omnes, N.: ad proelia, V.: alquem in deditionem, L.: et scis in breve te cogi (of a book), are rolled up tightly, H.: finitumos armis sub imperium suum, S.: quod vos vis cogit, id, etc., T.: quod sua quemque mala cogebant, L.: quid non mortalia pectora cogis? V.: ad id, quod natura cogeret, accelerare, N.: quidquid cogebat ventris furor, Iu.: Invitus feci, lex coëgit, T.: ‘non licet.’ At causa cogit: vagi quas nox coëgerat sedes habebant, S.: nullo cogente, spontaneously, O.: lacrimae coactae, forced, V.: lacrimae coactae, uncontrollable, O.: nihil feci nisi coactus, on compulsion: coactus metu.— To conclude: ex quibus id cogitur.

    concubius adj.    [CVB-], of lying in sleep.— Only in the phrase, concubiā nocte, in the first sleep, C., Ta.: movere concubiā nocte, to march early in the night, L.

    cōnscius adj.    [com- + scio], knowing in common, conscious with, privy, participant, accessory, witnessing: tam multis consciis, when so many knew it, N.: tam audacis facinoris, T.: alius alii tanti facinoris conscii, S.: horum eram conscius: ante actae vitae, L.: flagitiorum: peccati, H.: numina veri, V.: quorum nox conscia sola est, O.: qui fuere ei conscii, T.: mendacio meo: conscium illi facinori fuisse: coeptis, O.: conubiis aether, V.: mihi in privatis omnibus conscius: his de rebus Piso: res multis consciis quae gereretur, N.: Quo nec conscia fama sequatur, that knows me, V.: conscia agmina iungunt, of allies, V. — As subst, a partaker, accessory, accomplice, confidant, witness: conscius omnis abest, O.: ipsi tui conscii, socii: meorum consiliorum: illos (equos) conscios putant (deorum), Ta.: conscia, the confidante, H. — Knowing, conscious: alicuius iniuriae sibi, Cs.: sibi nullius culpae: mens sibi conscia recti, V.: lupus audacis facti, V.: mihi, numquam me nimis cupidum fuisse vitae: ego, quae mihi sum conscia, hoc scio, T.: virtus, V.: partim conscii sibi, alii, etc., from a sense of guilt, S.: quos conscius animus exagitabat, guilty, S. I II

    cōn-sūmō sūmpsī    (-sūmpstī, Pr.), sūmptus, ere, to use up, eat, devour: pabulum, Cs.: multa: fruges, H.: mensas accisis dapibus, V.—Fig., to consume, devour, waste, squander, annihilate, destroy: nihil est quod non consumat vetustas: omnem materiam, O.: harundo Consumpta in ventos, wasted away, V.: omnibus fortunis sociorum consumptis, Cs.: aedīs incendio, L.: viscera fero morsu, O.—Of time, to spend, pass, consume: aetas in bellis consumpta: nox in exinaniundā nave consumitur: partem diei, Cs.: tempus, L.: dies per dubitationem, S.: precando Tempora cum blandis verbis, to waste, O.—To use, employ, spend, exhaust: materiam ficti, O.: Consumptis precibus transit in iram, O.: pecuniam in agrorum emptionibus, to lay out: in armis plurimum studii, N.: in re unā curam, H.: si quid consili Habet, ut consumat nunc, use it all, T.: multā oratione consumptā, S. —To use up, exhaust, impair: (actio) consumpta superiore motu: consumptis viribus, Cs.: consumpta membra senectā, O.: cum terras consumpserit, aëra tentet, scoured, O.—To destroy, kill: si me vis morbi consumpsisset: fame, Cs.: morbo, N.: hic tecum consumerer aevo, V.

    currō cucurrī, cursus, ere    [1 CEL-], to run, move quickly, hasten: propere, T.: per totum conclave pavidi, H.: fugiens hostem, H.: Plus homine, with superhuman speed, O.: ad vocem praeceps, O.: eosdem cursūs: curritur ad praetorium. —With acc: qui stadium currit, runs a race: iter aequore, V.: aequor, V.—Prov.: currentem incitare, to spur a willing horse: asellum currere doceas, i. e. you labor to no purpose, H.: per flammam, to go through fire.—Poet., of rapid motion, to sail, fly, hasten, move rapidly: per omne mare, H.: mercator ad Indos, H.: medio ut limite curras, Icare, O.—Of things, to run, flow, roll, spread, extend: amnes in aequora currunt, V.: flumina, O.: currente rotā, H.: rubor per ora, V.: rivis currentia vina, V. — Fig., to run, flow, trip, advance, move, pass away: proclivi currit oratio: versus incomposito pede, H.: nox inter pocula currat, Pr.: Aetas, H.—With acc, to run, traverse: eosdem cursūs, adopt the same policy. — Poet.: Talia saecla currite (i. e. currendo efficite), V.

    dēnsus adj.    with comp. and sup, thick, close, compact, dense, crowded: silva: densiores silvae, Cs.: densissimae silvae, Cs.: densum umeris volgus, H.: litus, sandy, O.: caligo, V.: densissima nox, pitch-dark, O.: pingue, firm, V.: Austri, cloudy, V.—Poet., with abl, thickly set, covered, full: loca silvestribus saepibus densa: specus virgis ac vimine, O.: ficus pomis, O.: trames caligine opacā, O.—In space, thick, close, set close: densissima castra, Cs.: apes, V.: ministri, O.: densior suboles, V.: nec scuta densi Deponunt, when thronging, V.—In time, thick, frequent, continuous (poet.): ictūs, V.: tela, V.: plagae, H.: amores, V.

    ē-vigilō āvī, ātus, āre,    to be wakeful, be vigilant: in studio.—To watch over, watch through: tua consilia quam evigilata cogitationibus, with what vigilance matured: nox evigilanda, Tb.: quos (libros) studium evigilavit, i. e. nocturnal study produced, O.—To have done watching: nobis evigilatum fere est.

    expoliō īvī, ītus, īre,    to smooth, polish, finish, adorn, embellish, refine, elaborate: nox te expolivit: Dionem doctrinis omnibus. I II

    faustus adj.    [FAV-], of favorable omen, wellomened, fortunate, favorable, auspicious, lucky: ‘quod bonum faustum felix esset’: Utile sit faustumque precor, O.: omen, L.: i pede fausto, H.: dies! T.: nox urbi!

    faveō fāvī, fautūrus, ēre    [FAV-], to be favorable, be well disposed, be inclined towards, favor, promote, befriend, countenance, protect: illi virgini, like, T.: Helvetiis, Cs.: favisse me tibi fateor: honori, Cs.: sententiae: Catilinae inceptis, S.: (galli) favent faucibus russis cantu, i. e. indulge, Enn. ap. C.: hac pro parte, i. e. be concerned for, O.: illi aetati favetur: iudex qui favet, is partial: si favet alma Pales, O.: Favete, listen kindly, T.: o faveas, O.: adscribi factis tuis se favet, i. e. desires, O.— To be favorable, be propitious: (terra) Altera frumentis favet, promotes, V.: Dum favet nox, H.: ventis faventibus, O.: auspicium favens, O.—With linguis, to abstain from ill-omened speech, keep still, be silent: ut faverent linguis imperabatur: En deus est! linguis animisque favete, O.; cf. Ore favete omnes et cingite tempora ramis, V.: lingua favens adsit (diei natali), O.: favete adeste aequo animo (i. e. tacete), T.

    fīdus adj. with comp. and sup.    [1 FID-], trusty, trustworthy, faithful, sure, credible: ingenium: exercitus sibi, S.: sodales, H.: Iudex, impartial, H.: interpres, H.: fidiora genera hominum, L.: canum custodia: fido animo, steadfast, L.: (servum) domino fidissimum, L.: Nec tibi fidam promitte Lacaenam, O.: ne quid usquam fidum proditori esset, no faith should be kept, L.: regina tui fidissima, towards you, V.— Sure, certain, safe, trustworthy: aures, O.: spes fidissima Teucrūm, V.: ensis, trusty, V.: statio male fida carinis, V.: Nox arcanis fidissima, O.

    gaudium ī, n    [GAV-], inward joy, joy, gladness, delight: gaudium atque laetitiam agitabat, S.: Prae gaudio ubi sim nescio, T.: lacrimo gaudio, T.: gaudio compleri: exsilui gaudio: conti nere gaudium non potuerunt, quin, etc., L.: nox gaudio laeta victoribus, Ta.: gaudium periculosi saltūs superati, L.: feminarum gaudia insignia erant, expressions of delight, L.: quibus gaudiis exsultabis?: gaudia quanta fuerunt! H.: mea gavisurus gaudia, T.: scin me in quibus sim gaudiis? T.—Prov.: Gaudia principium nostri sunt doloris, O.—Person.: mala mentis Gaudia, i. e. Malice, V.— Sensual pleasure, enjoyment (usu. plur.): pestiferum, L.: dediti corporis gaudiis, S.: impermissa, H.: gaudia sumit, O.: Gaudia quanta tuli! enjoyed, O.: quanti sibi gaudia constent, Iu. — A joy, cause of joy, source of pleasure, delight: duci falso gaudio, T.: gaudium clade foedatum est, L.: fugiunt tua gaudia, O.

    homō inis, m and f    a human being, man, person: Monstrum hominis, T.: grandior, T.: doctrinā eruditus: hominum homo stultissime, T.: genus hominum: more hominum evenit, ut, etc., as usual, T.: homo'st Perpaucorum hominum, associates, T.: cum inter homines esset, was alive: qui numquam inter homines fuerit, saw the world: nec vox hominem sonat, i. e. mortal, V.: ut eam nemo hominem appellare possit: Quae (Io) bos ex homine est, O.: dic ipsa, ‘homo sum,’ Iu.— Collect., man, the human race, mankind: quā haud scio ad quidquam melius sit homini datum.— Pleonast., in addresses: nisi caves tu homo, etc., fellow, T.: tu homo adigis me ad insaniam, T.— In apposition: filius homo adulescens, T.: servom hominem, T.: oculi hominis histrionis.—Prov.: Quot homines, tot sententiae, many men, many minds, T.: Homo sum; humani nil a me alienum puto, T.—A man, reasonable creature, lord of creation: si homo esset, eum potius legeret: nox te expolivit hominemque reddidit: homines visi sumus: si esses homo, if you had a man's sense, T.: nihil hominis esse, nothing of a man.—A man, servant: homo P. Quincti, Quintus's man.—Plur., foot-soldiers, infantry (opp. cavalry): homines equitesque, Cs.— Plur, bodies, corpses: cumulos hominum urebant, L.—The man, fellow, creature, he, this one (colloq. for a pron dem.): ibi homo coepit me obsecrare, Ut, etc., T.: itast homo, T.: venas hominis incidere: persuasit homini, N.

    hōra ae, f, ὥρα, an hour (one twelfth of the day between sunrise and sunset): Dum haec dicit, abiit hora, T.: horam amplius moliebantur: horam durare, H.: in horā saepe ducentos versūs dictabat, H.: horas trīs dicere: quattuor horarum spatium, Cs.: hora quota est? what o'clock? H.: nuntiare quot horas, the time of day, Iu.: hora secunda postridie: post horam primam noctis: clavum mutare in horas, every hour, H.: in diem et horam, i. e. continually, H.—Prov.: in horam vivere, from hand to mouth.—Plur., a horologe, dial, clock: moveri videmus horas: mittere ad horas, send to ask the time.—A time, time of year, season: quamcumque deus tibi fortunaverit horam, H.: recte vivendi, H.: crastina, V.: verni temporis, H.: Caniculae, i. e. midsummer, H.: Quae rapit hora diem, i. e. time, H.—Person., the Hours, attendants of the sun: positae spatiis aequalibus, O.: Nox Horis acta, V.

    iam adj.    I. Of time, at the moment, at the present moment, now, at this time, just now, at present: iam satis credis sobrium esse me, T.: saltūs reficit iam roscida luna, V.: Iam melior, iam, diva, precor, V.: iura ipsa iam certa propter vetustatem: iam iam intellego quid dicas, now, precisely now: Iam iam nulla mora est, V.—At the moment, just, at the time spoken of, then, now: iam ut limen exirem, T.: iam invesperascebat, L.: Helvetii iam traduxerant, etc., Cs.—Just, but now, a moment ago, a little while ago: primum iam de amore hoc comperit, T.: hiems iam praecipitaverat, Cs.: domum quam tu iam exaedificatum habebas.—Just now, forthwith, immediately, presently, straightway, directly: iam adero, T.: cum iam te adventare arbitraremur: iam faciam quod voltis, H.: Accede ad ignem... iam calesces, T.: iam hic conticescet furor, L.: Iam te premet nox, H.: Sed iam age, carpe viam, V.: Iam iam futurus rusticus, H.: iam inde a principio, from the very beginning: iam inde a consulatu meo, ever since.—Already, by this time, ere now, so soon: (animi) aut iam exhausti aut mox exhauriendi, L.: quia luserat Iam olim ille ludum, T.: vos, quem ad modum iam antea, defendite: antea iam, S.—At last, now, only now: iamque eum ad sanitatem reverti arbitrabatur, Cs.: iam tandem, L., V.—Already, by this time, ere now, till now, hitherto: amisso iam tempore: quos iam aetas a proeliis avocabat.—Until now, ever, all the time: dederas enim iam ab adulescentiā documenta: iam ab illo tempore, cum, etc., from the very time when, etc.: iam inde a puero, T.: iam ex quo, ever since, L.—With a neg, no longer: si iam principatum obtinere non possint, Cs.: si iam non potestis: cum iam defenderet nemo, Cs.: cum nulla iam proscriptionis mentio fieret: Nullane iam Troiae dicentur moenia? never more, V.— With comp, from time to time, gradually: inferiora habent rivos et iam humano cultu digniora loca, L.—In phrases, iam iamque, once and again, continually, every moment: iam iamque esse moriendum, that death is always impending: Caesar adventare iam iamque nuntiabatur, Cs.: iam iamque tenere Sperat, O.: iam iamque magis, more and more, V.: iam nunc, just now, at this very moment, even at this time: quae cum cogito, iam nunc timeo quidnam, etc.: dux, iam nunc togatus in urbe, L.: iam pridem (iampridem), long ago, long since, a long time ago: ad mortem te duci iam pridem oportebat: erat Iam pridem apud me, etc., T.: cupio equidem, et iam pridem cupio, etc., this long time: veritus ne traderetur Philippo, iam pridem hosti, L.—With dudum (iamdudum, iandudum), long since, long before, a long time ago, this long time: Iam dudum dixi idemque nunc dico, T.: quem iam dudum exspectat: iam dudum flebam, had long been weeping, O.—Forthwith, immediately, at once, directly (poet.): iam dudum sumite poenas, V.: expulsi iam dudum monte iuvenci petunt, etc., O.—With tum, at that very time, even then, then already: iam tum erat suspitio, etc., T.: se iam tum gessisse pro cive: iam tum dicione tenebat Sarrastīs populos, V.—With tunc, at that very time, even then: nisi iam tunc omnia negotia confecissem.—With diu, this long time, see diu.    II. Of assurance, in a conclusion, now, then surely, then, at once, no doubt: si cogites, remittas iam me onerare iniuriis, T.: si iubeat eo dirigi, iam in portu fore classem, L.: iam hoc scitis: quae cum ita sint, ego iam hinc praedico, L.—In transitions, now, moreover, again, once more, then, besides: iam de artificiis... haec fere accepimus: iam illud senatus consultum, quod, etc.: at enim iam dicetis virtutem non posse constitui, si, etc. —In enumerations, besides, too: et aures... itemque nares... iam gustatus... tactus autem.— Repeated: iam... iam, at one time... at another, now... now, at this time... at that, once... again: Qui iam contento, iam laxo fune laborat, H.: iam secundae, iam adversae res, L.—For emphasis, now, precisely, indeed: quem iam cur Peripateticum appellem, nescio: cetera iam fabulosa, Ta.—With et: et iam, and indeed, and in fact: et iam artifex, ut ita dicam, stilus: et orare et iam liberius accusare.—Rarely with ergo: iam ergo aliquis Condemnavit, in very truth.—After non modo... sed, now, even, I may say: non cum senatu modo, sed iam cum diis bellum gerere, L. —In climax, now, even, indeed, really: iam in opere quis par Romano miles? L.: iam illa perfugia minime sunt audienda.

   īgnis or (once in H.) īgnīs is （abl. īgnī; rarely īgne), m    [1 AG-], fire: ignem ex lignis fieri iussit: ignīs restinguere: templis ignīs inferre: subditis ignibus aquae fervescunt: casurae inimicis ignibus arces, V.: ignīs fieri prohibuit, Cs.: ignem operibus inferre, Cs.: urbi ferro ignique minitari: gravis, a conflagration, Ta.: ignibus significatione factā, signal-fires, Cs.: ut fumo atque ignibus significatur, watch-fires, Cs.: quorundam igni et equus adicitur, the funeral pyre, Ta.: fulsere ignes, lightnings, V.: missos Iuppiter ignīs Excusat, thunderbolt, O.: inter ignīs Luna minores, i. e. stars, H.: clarior ignis Auditur, the crackling of fire, V.: Eumenidum, torches, Iu.: emendus, i. e. fuel, Iu.: sacer, St. Anthony's fire, erysipelas, V.: aqua et ignis, i. e. the necessaries of life.—Fire, brightness, splendor, brilliancy, lustre, glow, redness: curvatos imitatus ignīs lunae, H.: nox caret igne suo, starlight, O.: positi sub ignibus Indi, the sun, O.— Fig., fire, glow, rage, fury, love, passion: exarsere ignes animo, V.: huic ordini ignem novum subici: caeco carpitur igni, secret love, V.: tectus magis aestuat ignis, O.: socii ignes, i. e. nuptials, O.— A beloved object, flame: Accede ad ignem hunc, T.: meus, V.: pulchrior, H.—An agent of destruction, fire, flame: ne parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet (i. e. Hannibal), L.

    in-cubō uī, itus, āre,    to lie upon, rest on: Pellibus stratis, V.: umero incubat hasta, rests upon her shoulder, O.: caetris superpositis incubantes flumen tranavere, L.: aper Erymantho Incubat, lies dead, O.—Fig., to brood over, watch jealously over: pecuniae spe atque animo: divitiis, V.: publicis thensauris, L.—To settle on, brood over: ponto nox incubat atra, V.

    īnfrā praep. with acc.    [1 infra], below, under, beneath: infra oppidum: infra caelum nox cadit, Ta.—Of time, later than: Homerus non infra superiorem Lycurgum fuit.—Of size, smaller than: magnitudine paulo infra elephantos, Cs.—Fig., below, beneath, inferior to: infra esse infimos omnīs Homines, T.: omnia infra se esse iudicare: Lucili ingenium, H. I II

    in-quiētus adj.,    restless, unquiet, disturbed: animus, L.: nox, L.: praecordia, H.