Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

multi

  • 81 peto

    pĕto, īvi and ĭi, ītum, 3 ( perf. petīt, Verg. A. 9, 9;

    Ov F. 1, 109: petisti,

    Cic. Cat. 1, 5, 11; Verg. A. 4, 100; 12, 359:

    petistis,

    Auct. Her. 4, 15, 22:

    petissem,

    Cic. Verr. 1, 55, 145; Ov. M. 5, 26; Liv. 30, 25, 2:

    petisse,

    Cic. Quint. 11, 37; id. Verr. 2, 4, 63, § 140; Ov. [p. 1365] M. 9, 623; cf. Neue, Formenl. 2, 516 sq.), v. a. [Sanscr. root pat-, to fall upon, fly, find; Gr. pet- in piptô (pi-petô), to fall; cf. Lat. impetus and in petomai, to fly; cf. Lat. penna, acci-pit-er, etc.; the root of piptô, and therefore orig. to fall, fall upon; hence, to endeavor to reach or attain any thing].
    I.
    To fall upon any thing.
    A.
    Lit.
    1.
    In a hostile sense, to rush at, attack, assault, assail; to let fly at, aim a blow at, thrust at, etc. (class.; cf.:

    invado, aggredior): gladiatores et vitando caute, et petendo vehementer,

    Cic. Or. 68, 228:

    cujus latus mucro ille petebat,

    id. Lig. 3, 9:

    non latus aut ventrem, sed caput et collum petere,

    to thrust at, id. Mur. 26, 52:

    aliquem spiculo infeste,

    Liv. 2, 20:

    aliquem mālo,

    to throw an apple at any one, Verg. E. 3, 64:

    alicui ungue genas,

    Ov. A. A. 2, 452:

    aliquem saxis, id. de Nuce, 2: aprum jaculis,

    Suet. Tib. 72:

    aëra disco,

    Hor. S. 2, 2, 13:

    bello Penatìs,

    Verg. A. 3, 603:

    armis patriam,

    Vell. 2, 68, 3.—
    2.
    Without the notion of hostility: petere collum alicujus amplexu, to fall upon one's neck, to embrace one, M. Cael. ap. Quint. 4, 2, 124.—Esp. freq., to seek, to direct one's course to, to go or repair to, to make for, travel to a place:

    grues loca calidiora petentes,

    Cic. N. D. 2, 49, 125:

    Cyzicum,

    id. Fam. 14, 4, 3:

    Dyrrhachium,

    id. Planc. 41, 97:

    naves,

    to seek, take refuge in their ships, Nep. Milt. 5, 5:

    caelum pennis,

    to fly, Ov. F. 3, 457:

    Graiis Phasi petite viris,

    visited by the Greeks, id. P. 4, 10, 52:

    Metellus Postumium ad bellum gerendum Africam petentem,... urbem egredi passus non est,

    attempting to go, starting, Val. Max. 1, 1, 2.— Transf., of things, to proceed or go towards:

    campum petit amnis,

    Verg. G. 3, 522:

    mons petit astra,

    towers toward the stars, Ov. M. 1, 316: aliquem, to seek, go to a person:

    reginam,

    Verg. A. 1, 717:

    ut te supplex peterem, et tua limina adirem,

    id. ib. 6, 115: aliquid in locum or ad aliquem, to go to a place or person for something, to go in quest of, go to fetch:

    visum est tanti in extremam Italiam petere Brundisium ostreas,

    to go to Brundisium for oysters, Plin. 9, 54, 79, § 169:

    myrrham ad Troglodytas,

    id. 12, 15, 33, § 66:

    harena ad Aethiopas usque petitur,

    id. 36, 6, 9, § 51:

    collis, in quem vimina petebantur,

    id. 16, 10, 15, § 37:

    quaeque trans maria petimus,

    fetch, id. 19, 4, 19, §§ 58, 52.—
    II.
    Trop.
    A.
    To attack, assail one with any thing (class.):

    aiiquem epistulā,

    Cic. Att. 2, 2, 2:

    aliquem fraude et insidiis,

    Liv. 40, 55:

    aliquem falsis criminibus,

    Tac. A. 4, 31.—
    B.
    To demand, seek, require (cf. posco).
    1.
    In gen.:

    ita petit asparagus,

    Varr. R. R. 1, 23:

    ex iis tantum, quantum res petet, hauriemus,

    Cic. de Or. 3, 31, 123:

    aliquem in vincula,

    Quint. 7, 1, 55:

    aliquem ad supplicium,

    id. 7, 6, 6: poenas ab aliquo, to seek satisfaction from or revenge one's self on any one. ut poenas ab optimo quoque peteret sui doloris, Cic. Att. 1, 16, 7:

    ut merito ab eā poenas liberi sui petere debuerint,

    Quint. 3, 11, 12.—
    2.
    In partic.
    a.
    To demand or claim at law, to bring an action to recover, to sue for any thing (syn.:

    postulo): causam dicere Prius unde petitur... Quam ille qui petit,

    Ter. Eun. prol. 11:

    qui per se litem contestatur, sibi soli petit,

    Cic. Rosc Com. 18, 53: aliquando cum servis Habiti furti egit;

    nuper ab ipso Habito petere coepit,

    id. Clu. 59, 163:

    qui non calumniā litium alienos fundos, sed castris, exercitu, signis inferendis petebat,

    id. Mil. 27, 74.—
    b.
    To beg, beseech, ask, request, desire, entreat (syn.: rogo, flagito, obsecro); constr with ab and abl. of pers. (cf. infra); ante- and postclass., with acc. of pers.:

    vos volo, vos peto atque obsecro,

    Plaut. Curc. 1, 2, 60; freq. with ut:

    a te etiam atque etiam peto atque contendo, ut, etc.,

    Cic. Fam. 13, 1, 5:

    peto quaesoque, ut, etc.,

    id. ib. 5, 4, 2:

    peto igitur a te, vel, si pateris, oro, ut,

    id. ib. 9, 13, 3:

    petere in beneficii loco et gratiae, ut,

    id. Verr 2, 3, 82, § 189:

    petere precibus per litteras ab aliquo, ut,

    id. Sull. 19, 55:

    pacem ab aliquo,

    Caes. B. G. 2, 13:

    opem ab aliquo,

    Cic. Tusc. 5, 2, 5:

    vitam nocenti,

    Tac. A. 2, 31:

    petito, ut intrare urbem liceret,

    Just. 43, 5, 6.—Also, with id or illud, and ut, etc.: illud autem te peto, ut, etc., Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 2.—With obj.-clause (mostly poet.):

    arma umeris arcumque animosa petebat Ferre,

    Stat. Achill. 1, 352; cf.: cum peteret (solum) donari quasi proprio suo deo, Suet. Aug. 5: petit aes sibi dari eis artous, Gell. 9, 2, 1.—De aliquo (for ab aliquo), to beg or request of one (post-class.):

    si de me petisses, ut, etc.,

    Dig. 13, 6, 5.—Ab aliquo aliquid alicui, to beg a thing of one person for another (class.):

    M. Curtio tribunatum a Caesare petivi,

    Cic. Q. Fr. 2, 15, 3: ab aliquo pro aliquo petere, to intercede for:

    in eorum studiis, qui a te pro Ligario petunt,

    Cic. Lig. 10, 31.—With ex and abl. pers. (v. infra d.):

    eum petit litteris, ut ad Britanniam proficisceretur,

    Capitol. Pertin. 3, 5; Eutr. 2, 24.—Hence, pĕtītum, i, n., a prayer, desire, request, entreaty, Cat. 68, 39.—
    (β).
    Polit. t. t., to apply or solicit for an office, to be a candidate for office (different from ambire, to go about among the people to collect their votes, to canvass, which took place after the petitio):

    nemo est ex iis, qui nunc petunt, qui, etc.,

    Cic. Att. 1, 1, 2:

    consulatum,

    id. Phil. 2, 30, 76:

    praeturam,

    id. Verr. 1, 8, 23; Liv. 1, 35.—
    c.
    To solicit a person, to seek to possess, to woo:

    libidine sic accensa (Sempronia) ut viros saepius peteret quam peteretur,

    Sall. C. 25, 3:

    cum te tam multi peterent, tu me una petisti,

    Prop. 3, 13, 27:

    formosam quisque petit,

    id. 3, 32, 4:

    multi illam petiere,

    Ov. M. 1, 478; cf.: quae tuus Vir petet, cave, ne neges;

    Ne petitum aliunde eat,

    Cat. 61, 151.—
    d.
    To endeavor to obtain or pursue, to seek, strive after any thing, Plaut. Ep. 1, 2, 40:

    fugā salutem petere,

    Nep. Hann. 11, 4:

    praedam pedibus,

    Ov. M. 1, 534:

    gloriam,

    Sall. C. 54, 5:

    eloquentiae principatum,

    Cic. Or. 17, 56:

    sanguinis profusio vel fortuita vel petita,

    intentional, designed, produced by artificial means, Cels. 2, 8.—With inf.:

    bene vivere,

    Hor. Ep. 1, 11, 29:

    victricemque petunt dextrae conjungere dextram,

    Ov. M. 8, 421; 14, 571:

    conubiis natam sociare Latinis,

    Verg. A. 7, 96:

    aliquem transfigere ferro,

    Mart. 5, 51, 3.—With ex and abl., over, in the case of:

    ex hostibus victoriam petere,

    Liv. 8, 33, 13:

    supplicium ex se, non victoriam peti,

    id. 28, 19, 11:

    imperium ex victis hostibus populum Romanum petere,

    id. 30, 16, 7.—
    e.
    To fetch any thing:

    qui argentum petit,

    Plaut. Ep. 1, 1, 53:

    cibum e flammā,

    Ter. Eun, 3, 2, 38:

    altius initium rei demonstrandae,

    Cic. Caecin. 4, 10:

    aliquid a Graecis,

    id. Ac. 1, 2, 8:

    a litteris exiguam doloris oblivionem,

    to obtain, id. Fam. 5, 15, 4:

    suspirium alte,

    to fetch a deep sigh, Plaut. Cist. 1, 1, 57; cf.:

    latere petitus imo spiritus,

    Hor. Epod. 11, 10; and:

    gemitus alto de corde petiti,

    Ov. M. 2, 622:

    haec ex veteri memoriā petita,

    Tac. H. 3, 5, 1.—
    f.
    To take, betake one's self to any thing:

    iter a Vibone Brundisium terrā petere contendi,

    Cic. Planc. 40, 96:

    diversas vias,

    Val. Fl. 1, 91:

    alium cursum,

    to take another route, Cic. Att. 3, 8, 2:

    aliam in partem petebant fugam,

    betook themselves to flight, fled, Caes. B. G. 2, 24.—
    g.
    To refer to, relate to ( poet.):

    Trojanos haec monstra petunt,

    Verg. A. 9, 128.

    Lewis & Short latin dictionary > peto

  • 82 pleraque

    plērusque, răque, rumque, adj. [a strengthened form from plerus], very many, a very great part, the most, most (rare in sing., and only in Sall. and post-class. writers; but in plur. freq. in all periods and styles).
    (α).
    Plur.:

    habent hunc morem plerique argentarii,

    Plaut. Curc. 3, 7:

    pleraeque hae (meretrices) sub vestimentis secum habebant retia,

    id. Ep. 2, 2, 32; Ter. Eun. 1, 2, 38:

    multi nihil prodesse philosophiam, plerique etiam obesse arbitrantur,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    ut plerique meministis,

    id. Sest. 3, 6:

    plerique Belgae,

    Caes. B. G. 2, 4:

    pleraeque boves,

    Varr. R. R. 2, 5:

    pleraque tecta... alia, etc.,

    Liv. 27, 3.—With ex and abl.:

    plerique e Graecis,

    Plin. 5, 1, 1, § 8:

    plerisque ex factione ejus corruptis,

    Sall. J. 29, 2.—With omnes, almost all: plerique omnes subiguntur sub suum judicium, Naev. ap. Don. ad Ter. And. 1, 1, 28 (Naev. Klussmann, p. 80):

    plerique omnes adulescentuli,

    id. ib. 1, 1, 28; cf.:

    dixi pleraque omnia,

    id. Heaut. 4, 7, 2.—Less emphatically, a considerable part, very many:

    rapti e publico plerique, plures in tabernis intercepti,

    Tac. H. 1, 86; so,

    like plures: non dubito fore plerosque, qui hoc genus scripturae leve judicent, Nep. praef. 1: pleraque testimonia,

    id. Tim. 4, 2:

    deum ipsum multi Aesculapium, quidam Osirim, plerique Iovem, plurimi Ditem patrem conjectant,

    Tac. H 4, 84 fin. —With gen.:

    plerique nostrūm oratorum,

    Cic. Or. 42, 143:

    Poenorum,

    id. Verr. 2, 3, 6, § 12:

    vestrum,

    id. Clu. 42, 117:

    quorum plerique,

    id. Lael. 20, 71; Sall. J. 74, 1:

    urbium pleraeque,

    Liv. 5, 6, 9:

    eorum plerique,

    Cic. Top. 21, 80; id. Fam. 5, 21, 1:

    legentium, Liv. praef. 4: Graecorum,

    Plin. Ep. 5, 20, 4:

    militum,

    Tac. H. 1, 5.— Gen. plur. (rare and post-class.):

    scientia plerarumque litterarum,

    Vitr. 1, 1, 11.— Subst.: plērăque, n. plur., all, every thing:

    nec ratione animi quicquam, sed pleraque viribus corporis administrabant,

    Cic. Inv. 1, 2.—Also, the most, the greatest part.:

    pleraque ejus insulae,

    Curt. 4, 8, 15. — plērăque, adverb., mostly, for the most part (post-class.):

    is erit pleraque impeccabilis,

    Gell. 17, 19, 6.—
    (β).
    Sing.: juventus pleraque Catilinae favebat, the greatest or largest part, Sall. C. 17, 6:

    pleraque nobilitas,

    id. ib. 23, 6:

    quā tempestate Carthaginienses pleraeque Africae imperitabant,

    id. J. 79, 2:

    exercitum plerumque opperiri jubet,

    id. ib. 54, 9:

    Graecia,

    Gell. 17, 21:

    comae pleramque contegebant faciem,

    App. M. 9, p. 231, 5.— Neutr.: plērum-que, subst., with gen., the greatest part:

    ubi plerumque noctis processit,

    Sall. J. 21, 2:

    Europae,

    Liv. 45, 9; Just. 41, 1, 12; Mel. 1, 4, 2.—More freq.: plērumquē, adv., for the most part, mostly, commonly, very often, very frequently:

    haec ipsa fortuita sunt: plerumque enim non semper eveniunt,

    Cic. Div. 2, 5, 14:

    plerumque casu, saepe naturā,

    id. Or. 51, 170; Plaut. Rud. 4, 7, 11:

    ridiculum acri Fortius et melius magnas plerumque secat res,

    Hor. S. 1, 10, 15:

    hi plerumque gradus,

    usually, Juv. 11, 46.—Post-Aug., in a less emphatic sense, often, frequently:

    plerumque permoveor, num ad ipsum referri verius sit,

    Tac. A. 4, 57; id. H. 5, 1; id. G. 13; 45; id. Or. 15; Dig. 2, 14, 25 and 26.

    Lewis & Short latin dictionary > pleraque

  • 83 plerusque

    plērusque, răque, rumque, adj. [a strengthened form from plerus], very many, a very great part, the most, most (rare in sing., and only in Sall. and post-class. writers; but in plur. freq. in all periods and styles).
    (α).
    Plur.:

    habent hunc morem plerique argentarii,

    Plaut. Curc. 3, 7:

    pleraeque hae (meretrices) sub vestimentis secum habebant retia,

    id. Ep. 2, 2, 32; Ter. Eun. 1, 2, 38:

    multi nihil prodesse philosophiam, plerique etiam obesse arbitrantur,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    ut plerique meministis,

    id. Sest. 3, 6:

    plerique Belgae,

    Caes. B. G. 2, 4:

    pleraeque boves,

    Varr. R. R. 2, 5:

    pleraque tecta... alia, etc.,

    Liv. 27, 3.—With ex and abl.:

    plerique e Graecis,

    Plin. 5, 1, 1, § 8:

    plerisque ex factione ejus corruptis,

    Sall. J. 29, 2.—With omnes, almost all: plerique omnes subiguntur sub suum judicium, Naev. ap. Don. ad Ter. And. 1, 1, 28 (Naev. Klussmann, p. 80):

    plerique omnes adulescentuli,

    id. ib. 1, 1, 28; cf.:

    dixi pleraque omnia,

    id. Heaut. 4, 7, 2.—Less emphatically, a considerable part, very many:

    rapti e publico plerique, plures in tabernis intercepti,

    Tac. H. 1, 86; so,

    like plures: non dubito fore plerosque, qui hoc genus scripturae leve judicent, Nep. praef. 1: pleraque testimonia,

    id. Tim. 4, 2:

    deum ipsum multi Aesculapium, quidam Osirim, plerique Iovem, plurimi Ditem patrem conjectant,

    Tac. H 4, 84 fin. —With gen.:

    plerique nostrūm oratorum,

    Cic. Or. 42, 143:

    Poenorum,

    id. Verr. 2, 3, 6, § 12:

    vestrum,

    id. Clu. 42, 117:

    quorum plerique,

    id. Lael. 20, 71; Sall. J. 74, 1:

    urbium pleraeque,

    Liv. 5, 6, 9:

    eorum plerique,

    Cic. Top. 21, 80; id. Fam. 5, 21, 1:

    legentium, Liv. praef. 4: Graecorum,

    Plin. Ep. 5, 20, 4:

    militum,

    Tac. H. 1, 5.— Gen. plur. (rare and post-class.):

    scientia plerarumque litterarum,

    Vitr. 1, 1, 11.— Subst.: plērăque, n. plur., all, every thing:

    nec ratione animi quicquam, sed pleraque viribus corporis administrabant,

    Cic. Inv. 1, 2.—Also, the most, the greatest part.:

    pleraque ejus insulae,

    Curt. 4, 8, 15. — plērăque, adverb., mostly, for the most part (post-class.):

    is erit pleraque impeccabilis,

    Gell. 17, 19, 6.—
    (β).
    Sing.: juventus pleraque Catilinae favebat, the greatest or largest part, Sall. C. 17, 6:

    pleraque nobilitas,

    id. ib. 23, 6:

    quā tempestate Carthaginienses pleraeque Africae imperitabant,

    id. J. 79, 2:

    exercitum plerumque opperiri jubet,

    id. ib. 54, 9:

    Graecia,

    Gell. 17, 21:

    comae pleramque contegebant faciem,

    App. M. 9, p. 231, 5.— Neutr.: plērum-que, subst., with gen., the greatest part:

    ubi plerumque noctis processit,

    Sall. J. 21, 2:

    Europae,

    Liv. 45, 9; Just. 41, 1, 12; Mel. 1, 4, 2.—More freq.: plērumquē, adv., for the most part, mostly, commonly, very often, very frequently:

    haec ipsa fortuita sunt: plerumque enim non semper eveniunt,

    Cic. Div. 2, 5, 14:

    plerumque casu, saepe naturā,

    id. Or. 51, 170; Plaut. Rud. 4, 7, 11:

    ridiculum acri Fortius et melius magnas plerumque secat res,

    Hor. S. 1, 10, 15:

    hi plerumque gradus,

    usually, Juv. 11, 46.—Post-Aug., in a less emphatic sense, often, frequently:

    plerumque permoveor, num ad ipsum referri verius sit,

    Tac. A. 4, 57; id. H. 5, 1; id. G. 13; 45; id. Or. 15; Dig. 2, 14, 25 and 26.

    Lewis & Short latin dictionary > plerusque

  • 84 quei

    1.
    qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

    rarely cum quo,

    Liv. 7, 33:

    cum quibus,

    id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.
    I.
    Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).
    A.
    In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

    qui color, nitor, vestitus?

    id. ib. 2, 2, 11:

    qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

    Cic. de Or. 2, 8, 34:

    virgo, quae patria est tua?

    Plaut. Pers. 4, 4, 88:

    occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

    what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—
    B.
    In indirect discourse:

    scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

    what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

    Verg. G. 1, 3:

    iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

    id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

    nescimus qui sis,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

    qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    II.
    Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.
    A.
    As a simple rel.
    1.
    With antecedent expressed:

    habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

    id. Balb. 5, 11:

    vir acer, cui, etc.,

    id. Brut. 35, 135:

    vir optimus, qui, etc.,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    Priscus, vir cujus, etc.,

    Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

    quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

    id. 30, 30, 12:

    collaria, quae vocantur maelium,

    Varr. R. R. 2, 9, 15:

    coloniam, quam Fregellas appellent,

    Liv. 8, 23:

    sucus, quem opobalsamum vocant,

    Plin. 12, 25, 54, § 116:

    sidere, quod Caniculam appellavimus,

    id. 18, 28, 68, § 272. —
    2.
    With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

    novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 60:

    beati, quīs contigit, etc.,

    Verg. A. 1, 95:

    fac, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1. —
    3.
    The rel. freq. agrees with the foll. word:

    est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

    Sall. C. 55, 3:

    ealoca, quae Numidia appellatur,

    id. J. 18, 11:

    exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

    Cic. Brut. 33, 127:

    justa gloria, qui est fructus virtutis,

    id. Pis. 24, 57:

    domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

    id. Sest. 42, 91. —
    4.
    Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

    ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 112:

    ubi est scelus qui me perdidit?

    Ter. And. 3, 5, 1:

    hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

    Varr. R. R. 1, 1, 11:

    abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

    Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

    illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

    id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —
    5.
    Relating to a remote subject:

    annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—
    6.
    The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

    erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6. —
    7.
    In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

    quemne ego vidi?

    whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—
    B.
    With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.
    1.
    As, because, seeing that, since:

    Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

    Cic. Att. 5, 9, 1:

    hospes, qui nihil suspicaretur,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

    ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

    Phaedr. 1, 8, 11.—
    2.
    Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

    id. Off. 3, 19, 77:

    socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

    Liv. 23, 43:

    idoneus nemo fuit quem imitarere,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—
    3.
    Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

    qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

    Cic. Off. 3, 33, 117:

    nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

    id. ib. 3, 19, 77:

    non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

    id. N. D. 1, 5, 12:

    nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    quis potest esse tam mente captus, qui neget?

    as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—
    4.
    To express a purpose, design, in order that, to:

    sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

    Cic. Off. 1, 14, 43:

    Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

    Caes. B. G. 1, 15:

    domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

    Nep. Milt. 1, 4. —
    C.
    The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

    res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

    and this, Cic. Mil. 20, 53:

    ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

    id. N. D. 2, 30, 75.—
    D.
    The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

    quae tua natura est,

    according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

    qui meus amor in te est,

    such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—
    E.
    In neutr. sing.
    a.
    Quod signifies,
    1.
    As much as, as far as, what, = quantum:

    adjutabo quod potero,

    Ter. Heaut. 3, 1, 7:

    cura, quod potes, ut valeas,

    Cic. Fam. 14, 4, 6:

    quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

    id. Att. 1, 5, 7:

    tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

    id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

    nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    (Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

    id. Fin. 2, 3, 7:

    quod tuo commodo fiat,

    id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

    quod sciam,

    Plaut. Ps. 4, 6, 14:

    quod ad me attinet,

    as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

    quod operae,

    so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

    quod aeris,

    Liv. 8, 20. —
    2.
    Wherein:

    si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

    Ter. And. 4, 3, 23.—
    b.
    Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

    quo difficilius, hoc praeclarius,

    Cic. Off. 1, 19, 64.—
    III.
    Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

    quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

    Cic. Off. 1, 3, 7:

    si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

    Caes. B. G. 1, 48:

    nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

    Cic. Leg. 2, 26, 65:

    (BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

    Cic. de Or. 1, 2, 8.
    2.
    quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].
    I.
    Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?
    A.
    In direct questions:

    quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

    Plaut. Am. prol. 76:

    Quī, amabo?

    id. Bacch. 1, 1, 19:

    quī scire possum?

    id. ib. 2, 2, 13:

    Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

    id. ib. 4, 4, 31:

    Quī non?

    id. ib. 5, 2, 44:

    quī vero dupliciter?

    id. Mil. 2, 3, 25:

    quī vero?

    id. Merc. 2, 3, 60:

    quī scis?

    Ter. And. 2, 1, 2:

    quī istuc facere potuit?

    id. Eun. 4, 3, 15:

    quī potui melius?

    id. Ad. 2, 2, 7:

    sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

    Cic. N. D. 1, 10, 25:

    quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

    id. ib. 1, 30, 84:

    quī potest?

    id. Ac. 2, 31, 100:

    quī ego minus in Africam traicerem,

    Liv. 28, 43, 18.—
    B.
    In indirect questions:

    nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

    Plaut. Am. 2, 2, 133:

    quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    nec quī hoc mihi eveniat scio,

    id. Hec. 2, 3, 6:

    neque videre, quī conveniat,

    Liv. 42, 50. —
    C.
    In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

    quī te Juppiter dique omnes perduint!

    Plaut. Men. 5, 5, 31:

    quī istum di perdant!

    id. Trin. 4, 2, 78:

    quī te di omnes perdant!

    id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

    quī illi di irati!

    Cic. Att. 4, 7, 1.—
    II.
    Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).
    1.
    In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

    patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

    Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

    sucophantia, quī admutiletur miles,

    id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

    mihi dari... vehicla quī vehar,

    id. Aul. 3, 5, 28:

    multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

    Ter. And. 3, 2, 32:

    in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

    Nep. Arist. 3, 2.—
    2.
    Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

    indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

    Plaut. Pers. 4, 4, 41:

    quī datur, tanti indica,

    id. ib. 4, 4, 109:

    ut quantum possit quīque liceat veneant,

    id. Men. 3, 3, 25.—
    B.
    Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

    ut det, quī fiamus liberi,

    id. Aul. 2, 4, 31:

    facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 34 sq. —
    C.
    Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

    hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

    Plaut. Ps. 1, 5, 58:

    hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

    id. Most. 3, 2, 139:

    hercle quī aequom postulabat senex,

    id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

    edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

    Plaut. Mil. 3, 1, 184:

    edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

    id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

    ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

    Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

    an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

    Plaut. Trin. 3, 2, 11:

    et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

    id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > quei

  • 85 qui

    1.
    qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

    rarely cum quo,

    Liv. 7, 33:

    cum quibus,

    id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.
    I.
    Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).
    A.
    In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

    qui color, nitor, vestitus?

    id. ib. 2, 2, 11:

    qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

    Cic. de Or. 2, 8, 34:

    virgo, quae patria est tua?

    Plaut. Pers. 4, 4, 88:

    occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

    what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—
    B.
    In indirect discourse:

    scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

    what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

    Verg. G. 1, 3:

    iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

    id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

    nescimus qui sis,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

    qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    II.
    Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.
    A.
    As a simple rel.
    1.
    With antecedent expressed:

    habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

    id. Balb. 5, 11:

    vir acer, cui, etc.,

    id. Brut. 35, 135:

    vir optimus, qui, etc.,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    Priscus, vir cujus, etc.,

    Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

    quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

    id. 30, 30, 12:

    collaria, quae vocantur maelium,

    Varr. R. R. 2, 9, 15:

    coloniam, quam Fregellas appellent,

    Liv. 8, 23:

    sucus, quem opobalsamum vocant,

    Plin. 12, 25, 54, § 116:

    sidere, quod Caniculam appellavimus,

    id. 18, 28, 68, § 272. —
    2.
    With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

    novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 60:

    beati, quīs contigit, etc.,

    Verg. A. 1, 95:

    fac, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1. —
    3.
    The rel. freq. agrees with the foll. word:

    est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

    Sall. C. 55, 3:

    ealoca, quae Numidia appellatur,

    id. J. 18, 11:

    exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

    Cic. Brut. 33, 127:

    justa gloria, qui est fructus virtutis,

    id. Pis. 24, 57:

    domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

    id. Sest. 42, 91. —
    4.
    Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

    ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 112:

    ubi est scelus qui me perdidit?

    Ter. And. 3, 5, 1:

    hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

    Varr. R. R. 1, 1, 11:

    abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

    Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

    illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

    id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —
    5.
    Relating to a remote subject:

    annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—
    6.
    The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

    erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6. —
    7.
    In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

    quemne ego vidi?

    whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—
    B.
    With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.
    1.
    As, because, seeing that, since:

    Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

    Cic. Att. 5, 9, 1:

    hospes, qui nihil suspicaretur,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

    ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

    Phaedr. 1, 8, 11.—
    2.
    Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

    id. Off. 3, 19, 77:

    socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

    Liv. 23, 43:

    idoneus nemo fuit quem imitarere,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—
    3.
    Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

    qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

    Cic. Off. 3, 33, 117:

    nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

    id. ib. 3, 19, 77:

    non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

    id. N. D. 1, 5, 12:

    nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    quis potest esse tam mente captus, qui neget?

    as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—
    4.
    To express a purpose, design, in order that, to:

    sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

    Cic. Off. 1, 14, 43:

    Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

    Caes. B. G. 1, 15:

    domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

    Nep. Milt. 1, 4. —
    C.
    The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

    res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

    and this, Cic. Mil. 20, 53:

    ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

    id. N. D. 2, 30, 75.—
    D.
    The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

    quae tua natura est,

    according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

    qui meus amor in te est,

    such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—
    E.
    In neutr. sing.
    a.
    Quod signifies,
    1.
    As much as, as far as, what, = quantum:

    adjutabo quod potero,

    Ter. Heaut. 3, 1, 7:

    cura, quod potes, ut valeas,

    Cic. Fam. 14, 4, 6:

    quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

    id. Att. 1, 5, 7:

    tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

    id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

    nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    (Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

    id. Fin. 2, 3, 7:

    quod tuo commodo fiat,

    id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

    quod sciam,

    Plaut. Ps. 4, 6, 14:

    quod ad me attinet,

    as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

    quod operae,

    so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

    quod aeris,

    Liv. 8, 20. —
    2.
    Wherein:

    si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

    Ter. And. 4, 3, 23.—
    b.
    Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

    quo difficilius, hoc praeclarius,

    Cic. Off. 1, 19, 64.—
    III.
    Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

    quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

    Cic. Off. 1, 3, 7:

    si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

    Caes. B. G. 1, 48:

    nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

    Cic. Leg. 2, 26, 65:

    (BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

    Cic. de Or. 1, 2, 8.
    2.
    quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].
    I.
    Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?
    A.
    In direct questions:

    quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

    Plaut. Am. prol. 76:

    Quī, amabo?

    id. Bacch. 1, 1, 19:

    quī scire possum?

    id. ib. 2, 2, 13:

    Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

    id. ib. 4, 4, 31:

    Quī non?

    id. ib. 5, 2, 44:

    quī vero dupliciter?

    id. Mil. 2, 3, 25:

    quī vero?

    id. Merc. 2, 3, 60:

    quī scis?

    Ter. And. 2, 1, 2:

    quī istuc facere potuit?

    id. Eun. 4, 3, 15:

    quī potui melius?

    id. Ad. 2, 2, 7:

    sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

    Cic. N. D. 1, 10, 25:

    quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

    id. ib. 1, 30, 84:

    quī potest?

    id. Ac. 2, 31, 100:

    quī ego minus in Africam traicerem,

    Liv. 28, 43, 18.—
    B.
    In indirect questions:

    nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

    Plaut. Am. 2, 2, 133:

    quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    nec quī hoc mihi eveniat scio,

    id. Hec. 2, 3, 6:

    neque videre, quī conveniat,

    Liv. 42, 50. —
    C.
    In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

    quī te Juppiter dique omnes perduint!

    Plaut. Men. 5, 5, 31:

    quī istum di perdant!

    id. Trin. 4, 2, 78:

    quī te di omnes perdant!

    id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

    quī illi di irati!

    Cic. Att. 4, 7, 1.—
    II.
    Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).
    1.
    In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

    patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

    Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

    sucophantia, quī admutiletur miles,

    id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

    mihi dari... vehicla quī vehar,

    id. Aul. 3, 5, 28:

    multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

    Ter. And. 3, 2, 32:

    in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

    Nep. Arist. 3, 2.—
    2.
    Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

    indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

    Plaut. Pers. 4, 4, 41:

    quī datur, tanti indica,

    id. ib. 4, 4, 109:

    ut quantum possit quīque liceat veneant,

    id. Men. 3, 3, 25.—
    B.
    Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

    ut det, quī fiamus liberi,

    id. Aul. 2, 4, 31:

    facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 34 sq. —
    C.
    Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

    hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

    Plaut. Ps. 1, 5, 58:

    hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

    id. Most. 3, 2, 139:

    hercle quī aequom postulabat senex,

    id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

    edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

    Plaut. Mil. 3, 1, 184:

    edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

    id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

    ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

    Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

    an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

    Plaut. Trin. 3, 2, 11:

    et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

    id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > qui

  • 86 sector

    1.
    sector, ōris, m. [id.], one who cuts or cuts off, a cutter (rare but class.).
    I.
    Lit.:

    zonarius,

    a cutpurse, Plaut. Trin. 4, 2, 20:

    collorum,

    a cutthroat, Cic. Rosc. Am. 29, 80 (v. II.); so id. ib. 31 fin.:

    feni,

    a haycutter, mower, Col. 11, 1, 12.—
    II.
    Publicists' t. t., a bidder, purchaser at a public sale of goods captured or confiscated by the State (cf. quadruplator):

    sectores vocantur qui publica bona mercantur,

    Dig. 4, 146:

    cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is, qui et sector est et sicarius: hoc est, qui et illorum ipsorum bonorum, de quibus agitur, emptor atque possessor est et eum hominem occidendum curavit, de cujus morte quaeritur,

    Cic. Rosc. Am. 36, 103:

    sector sis,

    id. Phil. 2, 26, 65:

    Pompeii (sc. bonorum),

    id. ib. 13, 14, 30; Crassus ap. Cic. Fam. 15, 19, 3:

    ubique hasta et sector,

    Tac. H. 1, 20:

    hastae subjecit tabernas, nec sector inventus est,

    Flor. 2, 6, 48; Pacat. Pan. Theod. 25, 28; Claud. IV. Cons. Hon. 496; cf. Ps.-Ascon. ap. Cic. Verr. 2, 1, 20, § 52, p. 172, and 2, 1, 23, §

    61, p. 177 Orell.—In a double sense, with the signif. I.: nescimus per ista tempora eosdem fere sectores fuisse collorum et bonorum?

    cutthroats and cutpurses, Cic. Rosc. Am. 29, 80. —
    * B.
    Trop.:

    hinc rapti pretio fasces sectorque favoris Ipse sui populus,

    seller of his favor, Luc. 1, 178.—
    III. 2.
    sector, ātus, 1 ( inf. sectarier, Plaut. Mil. 2, 1, 13; id. Rud. 1, 2, 57; Hor. S. 1, 2, 78), v. dep. freq. a. [sequor], to follow continually or eagerly, in a good or bad sense; to run after, attend, accompany; to follow after, chase, pursue (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    equidem te jam sector quintum hunc annum,

    Plaut. Pers. 2, 1, 5:

    servum misi, qui sectari solet meum gnatum,

    id. Ep. 3, 4, 50: Chrysogonum (servi), Cic. Rosc. Am. 28, 77:

    praetorem circum omnia fora,

    id. Verr. 2, 2, 70, § 169:

    si mercede conducti obviam candidatis issent, si conducti sectarentur,

    id. Mur. 32, 67:

    at sectabuntur multi,

    id. ib. 33, 70:

    neque te quisquam stipator Praeter Crispinum sectabitur,

    Hor. S. 1, 3, 139:

    equitum manus quae regem ex more sectatur,

    Tac. A. 15, 2; 15, 33 fin.; Gell. 20, 6, 1 et saep.:

    mulieres sectarier,

    to run after, Plaut. Mil. 2, 1, 13; 3, 1, 183; cf.:

    desine matronas sectarier,

    Hor. S. 1, 2, 78:

    ipse suas sectatur oves, at filius agnos,

    accompanies, guards, Tib. 1, 10, 41:

    aratrum,

    to follow the plough, id. 2, 3, 7: canes, to follow the hounds (that hunt on before), Prop. 3, 14 (4, 13), 14:

    aliquem,

    to run after, pursue, Plaut. Cist. 2, 2, 1: servum, Cato ap. Gell. 17, 6, 3:

    homo ridicule insanus, qui ejusmodi est, ut eum pueri sectentur,

    Cic. Verr. 2, 4, 66, § 148:

    ne scuticā dignum horribili sectere flagello,

    Hor. S. 1, 3, 119:

    exagitet nostros Manes sectetur et umbras, etc.,

    Prop. 2, 8, 19 (2, 8 b, 19).— To visit a place gladly, to frequent:

    gymnasia,

    Plin. Ep. 1, 22, 6.— Absol.:

    homo coepit me obsecrare, Ut sibi liceret discere id de me: sectari jussi (alluding to the train of followers who accompanied the ancient philosophers),

    Ter. Eun. 2, 2, 31; id. Phorm. 1, 2, 36: at sectabantur multi... Quid opus est sectatoribus? (of the train of a candidate) Cic. Mur. 34, 71.—
    B.
    In partic., to pursue, chase, hunt animals: sues silvaticos in montibus, Varr. ap. Non. 555, 31:

    sectaris apros,

    Verg. E. 3, 75:

    gallinam,

    Plaut. Mil. 2, 2, 7:

    simiam,

    id. ib. 2, 2, 24; 2, 2, 106; 2, 3, 13 sq.;

    2, 6, 25: leporem,

    Hor. S. 1, 2, 106; 2, 2, 9 et saep.:

    cervam videre fugere, sectari canes,

    Ter. Phorm. prol. 7.—
    II.
    Trop., to follow or strive after; to pursue eagerly (not freq. till after the Aug. per.; not in Cic.): quid vos hanc miseram ac tenuem sectamini praedam? * Caes. B. G. 6, 35; so,

    praedam,

    Tac. A. 1, 65:

    facinora,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    lites,

    Ter. Phorm. 2, 3, 61:

    nomina tironum,

    Hor. S. 1, 2, 16:

    sectantem levia nervi Deficiunt,

    id. A. P. 26:

    gymnasia aut porticus,

    Plin. Ep. 1, 22, 6:

    omnes dicendi Veneres,

    Quint. 10, 1, 79; cf.:

    quas figuras,

    id. 9, 3, 100:

    voluptatem,

    id. 10, 1, 28:

    eminentes virtutes,

    to seek out, Tac. A. 1, 80:

    contumaciam sententiarum, habitum vultumque ejus,

    to seek to imitate, id. ib. 16, 22:

    praecepta salubria,

    Suet. Aug. 89:

    commoda,

    id. ib. 25:

    luxuriosa convivia,

    Just. 11, 10, 2:

    in alienis eripiendis vitam sectari,

    id. 27, 2, 8. —
    (β).
    With a rel. or subj.-clause, to hunt or track out, busy one's self:

    mitte sectari, rosa quo locorum Sera moretur,

    Hor. C. 1, 38, 3:

    non ut omnia dicerem sectatus, sed ut maxime necessaria,

    Quint. 1, 10, 1.
    In a pass.
    signif.:

    qui vellet se a cane sectari,

    Varr. R. R. 2, 9, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > sector

  • 87 strenuus

    strēnuus, a, um, adj. [root in Gr. stereos, firm, hard; cf. sterilis, and Germ. starren], brisk, nimble, quick, prompt, active, vigorous, strenuous.
    I.
    Of persons (freq. and class.; syn.: fortis, alacer, agilis): mercator strenuus, Cato, R. R. praef. § 3; cf.: vilicus strenuior, Lucil. ap. Prisc. p. 601 P. (Sat. 16, 5):

    strenui nimio plus prosunt populi quam arguti et cati,

    Plaut. Truc. 2, 6, 12:

    homo,

    Ter. Phorm. 3, 1, 12:

    multi alii ex Trojā strenui viri,

    Naev. 1, 17:

    strenuior (opp. deterior),

    Plaut. Ep. 3, 4, 10: viri fortissimi et milites strenuissimi, Cato, R. R. praef. § 4; cf. Cic. Phil. 2, 32, 78:

    strenuus et fortis,

    Hor. Ep. 1, 7, 46; Liv. 21, 4, 4:

    imperator in proeliis strenuus et fortis,

    Quint. 12, 3, 5:

    strenui ignavique in victoriā idem audent,

    Tac. H. 2, 14 fin.; so (opp. ignavus) id. ib. 4, 69; (opp. iners) id. ib. 1, 46; Sall. C. 61, 7; 51, 16: noli me tam strenuum putare, ut ad Nonas recurram, Hirt. ap. Cic. Att. 15, 6, 2:

    Graeci, gens linguā magis strenua quam factis,

    Liv. 8, 22, 8; Tac. H. 3, 57:

    quodsi cessas aut strenuus anteis,

    Hor. Ep. 1, 2, 70 et saep.—With gen.:

    strenuus militiae,

    Tac. H. 3, 42.—
    B.
    Restless, turbulent (post-Aug.):

    multi in utroque exercitu, sicut modesti quietique, ita mali et strenui,

    Tac. H. 1, 52:

    strenuus in perfidiā,

    id. ib. 3, 57.—
    II.
    Transf., of things (not in class. prose): operam reipublicae fortem atque strenuam perhibere, Cato ap. Gell. 3, 7, 19; cf. Plaut. ib. 7, 7, 3:

    adulescens strenuā facie,

    id. Rud. 2, 2, 8:

    manus (chirurgi),

    nimble, quick, dexterous, Cels. 7 praef. med.:

    corpus,

    Gell. 3, 1, 12:

    navis,

    Ov. Tr. 1, 10, 34:

    strenua nos exercet inertia,

    busy idleness, Hor. Ep. 1, 11, 28:

    transiliebant in vehicula strenuo saltu,

    Curt. 9, 3, 15:

    toxica,

    quick, speedy, Col. 10, 18:

    remedium,

    Curt. 3, 6, 2:

    causa tam strenuae mortis,

    id. 9, 8, 20.—Hence, adv.: strē-nuē, briskly, quickly, promptly, actively, strenuously:

    strenue quod volumus ostendere factum, celeriuscule dicemus, at aliud otiose, retardabimus,

    Auct. Her. 3, 14, 24:

    aliquid facere,

    Plaut. Mil. 2, 5, 48: converrite scopis, agite strenue, id. Fragm. ap. Charis. p. 195 P.:

    abi prae strenue ac aperi fores,

    Ter. Ad. 2, 1, 13:

    arma capere,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    aedificare domum,

    id. Q. Fr. 2, 4, 2:

    praesto fuit sane strenue,

    id. Fam. 14, 5, 1.—Without a verb: Da. Jam hercle ego illum nominabo. Tr. Euge strenue, Plaut. Most. 3, 1, 59; id. Ps. 1, 5, 94.— Sup.:

    per hos strenuissime omnia bella confecta,

    Veg. Mil. 1, 17.— Comp. seems not to occur.

    Lewis & Short latin dictionary > strenuus

  • 88 supero

    sŭpĕro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].
    I.
    Neutr., to go over, to rise above, overtop, surmount.
    A.
    Lit. (very rare; syn. transcendo): maximo saltu superabit gravidus armatis equus, surmounted, leaped the wall, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 97 Vahl.):

    sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    ripis superat mihi atque abundat pectus laetitia meum,

    id. ib. 2, 1, 6:

    jugo superans,

    passing over the summit, Verg. A. 11, 514:

    superat agger ad auras,

    Stat. Th. 4, 458:

    (angues) superant capite et cervicibus altis,

    Verg. A. 2, 219. —
    B.
    Trop. (freq. and class.).
    1.
    To have the upper hand or superiority, to be superior, to overcome, surpass (syn. vinco):

    denique nostra superat manus,

    Plaut. Am. 1, 1, 80:

    quā (sc. virtute) nostri milites facile superabant,

    Caes. B. G. 3, 14; 1, 40:

    numero militum,

    Liv. 29, 30, 8; cf.:

    numero hostis, virtute Romanus superat,

    id. 9, 32, 7:

    tantum superantibus malis,

    id. 3, 16, 4:

    sorte,

    id. 38, 36, 10:

    victor, superans animis,

    Verg. A. 5, 473:

    hostes equitatu superare,

    Nep. Ages. 3, 6:

    unde salo superant venti,

    Prop. 3, 5 (4, 4), 29:

    superat sententia Sabini,

    Caes. B. G. 5, 31:

    si superaverit morbus,

    Plin. Ep. 7, 1, 3.—
    2.
    To exceed, be in excess, be superfluous; to be abundant, to abound (syn. supersum):

    in quo et deesse aliquam partem et superare mendosum est,

    Cic. de Or. 2, 19, 83:

    pecunia superabat? at egebas,

    id. Or. 67, 224:

    uter igitur est divitior? cui deest an cui superat?

    id. Par. 6, 3, 49:

    quis tolerare potest, illis divitias superare, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse?

    Sall. C. 20, 11:

    cui quamquam virtus, gloria... superabant,

    id. J. 64, 1:

    quae Jugurthae fesso superaverant,

    had been too much for, id. ib. 70, 2:

    de eo quod ipsis superat,

    Cic. Fin. 5, 15, 42:

    Quinto delegabo, si quid aeri meo alieno superabit et emptionibus,

    id. Att. 13, 46, 3:

    superabat umor in arvis,

    Lucr. 5, 804:

    superante multitudine,

    Liv. 3, 5:

    cum otium superat,

    id. 3, 17:

    num tibi superat superbia?

    Plaut. Am. 2, 2, 86:

    gentis superant tibi laudes,

    Tib. 4, 1, 28:

    dum superat gregibus juventas,

    Verg. G. 3, 63:

    si superant fetus,

    id. ib. 1, 189: quam facile tunc sit omnia impedire et quam hoc Caesari superet, non te fallit, perh. how exceedingly easy it would have been, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 3 dub.—
    3.
    To be left over, to remain, survive (syn. supersum):

    quae superaverint animalia capta, immolant,

    Caes. B. G. 6, 17:

    quod superaret pecuniae,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195: quae arma superabunt, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, A, § 4; Plaut. Truc. 5, 49:

    nihil ex raptis commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    pepulerunt jam paucos superantes,

    id. 22, 49, 5:

    si de quincunce remota est Uncia, quid superat?

    Hor. A. P. 328:

    sex superant versus,

    Prop. 4 (5), 2, 57:

    pars quae sola mei superabit corporis, ossa,

    Tib. 3, 2, 17; Plaut. Truc. prol. 20:

    superet modo Mantua nobis,

    Verg. E. 9, 27: uter eorum vitā superarit, whichever survives, Caes. B. G. 6, 19:

    quae superaverint animalia,

    id. ib. 6, 17:

    quid puer Ascanius? superatne et vescitur aurā?

    Verg. A. 3, 339:

    captae superavimus urbi,

    id. ib. 2, 643; Liv. 29, 7, 7:

    quid igitur superat, quod purgemus?

    id. 45, 24, 1.—
    II.
    Act., to go or pass over, rise above; to mount, ascend; to surmount, overtop.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: in altisono Caeli clipeo temo superat Stellas, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 73 Müll. (Vahl. Enn. p. 119, om. stellas):

    tempestas summas ripas fluminis superavit,

    Caes. B. C. 1, 48:

    ventosum aequor,

    Ov. Ib. 591:

    fluvium,

    Luc. 4, 150:

    mare,

    Sen. Oet. 128:

    pedibus salsas lacunas,

    Lucr. 3, 1031:

    munitiones,

    Liv. 5, 8, 10:

    quas (Alpes) nullā dum viā superatas,

    id. 5, 34, 6; 21, 26, 4; 21, 30, 5; 21, 38, 1;

    23, 45, 3: Tauro monte superato,

    id. 35, 13, 4:

    montes,

    Verg. G. 3, 270:

    Alpes cursu,

    Luc. 1, 183:

    immensa montium juga,

    Plin. Pan. 81, 1:

    Caucasum,

    Curt. 7, 3, 22:

    hoc jugum,

    Verg. A. 6, 676:

    fossas,

    id. ib. 9, 314:

    summi fastigia tecti Ascensu,

    id. ib. 2, 303; cf.:

    caprae gravido superant vix ubere limen,

    id. G. 3, 317:

    retia saltu (vulpes),

    Ov. M. 7, 767:

    tantum itineris,

    to traverse, pass over, Tac. Agr. 33: regionem castrorum, to go past or beyond, Caes. B. C. 1, 69; cf. Cic. Tusc. 1, 19, 43:

    insidias circa ipsum iter locatas,

    Liv. 2, 50, 6:

    collocatur in eo turris tabulatorum quae superaret fontis fastigium,

    but so as to overtop, command, Hirt. B. G. 8, 41:

    superat (Parnassus) cacumine nubes,

    Ov. M. 1, 317.—
    2.
    In partic.
    a.
    Naut. t. t., to sail by or past a place, a promontory, etc.; to double or weather a point, etc.; promontorium, Lucil. ap. Serv. Verg. A. 1, 244; Auct. B. Afr. 62, 3; Liv. 26, 26, 1; 30, 25, 6; 31, 23, 3; Tac. A. 15, 46 et saep.:

    Euboeam,

    Nep. Them. 3, 3:

    cursu Isthmon,

    Ov. Tr. 1, 11, 5:

    intima Regna Liburnorum et fontem Timavi,

    Verg. A. 1, 244 Serv.— Poet., transf.: musarum scopulos, Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 223 Vahl.).—
    b.
    To rise above, exceed in height:

    ut alibi umbilico tenus aqua esset, alibi genua vix superaret,

    Liv. 36, 45, 9; cf.: posterior partes superat mensura priores, i. e. exceeds in size, Ov. M. 15, 378.—
    B.
    Trop., to surpass, excel, exceed, outdo, outstrip in any quality, in value, etc.
    1.
    In gen.:

    non potest quaestus consistere, si eum sumptus superat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 74:

    ne sumptus fructum superet,

    Varr. R. R. 1, 53:

    qui omnes homines supero atque antideo cruciabilitatibus animi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 3:

    virtute, laude, dignitate,

    Cic. Planc. 2, 6 sq.:

    aut ingenio aut fortunā aut dignitate superari,

    id. Lael. 3, 11:

    omnes homines constantiā et gravitate,

    id. Fam. 1, 9, 16:

    doctrinā Graecia nos et omni litterarum genere superabat,

    id. Tusc. 1, 1, 3:

    auctoritatis pondere et utilitatis ubertate,

    id. de Or. 1, 44, 195; Hirt. B. G. 8, prooem. §

    4: aliquem nobilitate,

    Ov. P. 3, 2, 56:

    Phoebum superare canendo,

    Verg. E. 5, 9:

    omnes scelere,

    Liv. 29, 8:

    aliquem dignitate vitae,

    Nep. Alcib. 11, 2:

    aliquem ingenio, id. Dion, 4, 1: duritiā ferrum,

    Ov. H. 2, 137:

    vel cursu superare canem vel viribus aprum,

    Hor. Ep. 1, 18, 51:

    omnes in ceteris artibus,

    Nep. Epam. 2, 2:

    summam spem civium incredibili virtute,

    Cic. Lael. 3, 11:

    non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique esset ipsa tua celeritate superatura,

    will outstrip, id. Q. Fr. 1, 1, 1.—
    2.
    In partic., in milit. lang., to overcome, subdue, conquer, vanquish (syn. debello):

    victis hostibus, quos nemo posse superari ratu'st,

    Plaut. Am. 2, 2, 24:

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    maximas nationes,

    id. ib. 3, 28;

    2, 24: quos integros superavissent,

    id. B. C. 2, 5:

    bello superatos esse Arvernos et Rutenos a Q. Fabio Maximo,

    id. B. G. 1, 45:

    si Helvetios superaverint Romani,

    id. ib. 1, 17:

    Massilienses bis proelio navali superati,

    id. B. C. 2, 22:

    clam ferro incautum superat,

    Verg. A. 1, 350:

    bello superatus,

    Ov. M. 12, 364:

    Asiam bello,

    Nep. Ages. 4, 3:

    tota insula in unā urbe superata est,

    Flor. 2, 6.—
    b.
    Transf., in gen.: quem (C. Curium) nemo ferro potuit superare nec auro, Enn. ap. Cic. Rep. 3, 3, 6 (Ann. v. 220 Vahl.):

    in quo (genere officii) etiam si multi mecum contendent, omnes facile superabo,

    Cic. Fam. 5, 8, 4:

    si erum videt superare amorem,

    Plaut. Aul. 4, 1, 7:

    hanc (orationem) assidua ac diligens scriptura superabit,

    Cic. de Or. 1, 33, 150: si meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit, id. Cat. 4, 11, 23:

    injurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis superabat,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    pareatur necessitati, quam ne dii quidem superant,

    which even the gods are not above, not superior to, Liv. 9, 4, 16:

    casus omnes,

    Verg. A. 11, 244:

    superanda omnis fortuna ferendo est,

    id. ib. 5, 710:

    labores,

    id. ib. 3, 368:

    difficultates omnes,

    Vell. 2, 120, 4:

    cum incedendi nimietate jam superarer,

    Amm. 19, 8, 6.—Hence, sŭpĕrans, antis, P. a.
    * A.
    Rising high, prominent, high, lofty:

    mons superantissimus,

    Sol. 2 med.
    * B.
    Prevailing, predominant:

    superantior ignis,

    Lucr. 5, 394.

    Lewis & Short latin dictionary > supero

  • 89 tum

    tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring to a time previously specified.
    1.
    To a definite past time.
    (α).
    To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:

    is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,

    Enn. Ann. v. 308 Vahl.:

    quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,

    Cic. Rep. 2, 9, 16:

    cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,

    id. de Or. 3, 34, 138:

    erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,

    id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:

    vastae tum in his locis solitudines erant,

    Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;

    44, 9, 4: ut tum erant tempora,

    Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;

    39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,

    Nep. Thras. 2, 4.—
    (β).
    Referring to a point of time, then, at that time:

    insigneita fere tum milia militum octo Duxit,

    Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;

    ardere censui aedis: ita tum confulgebant,

    Plaut. Am. 5, 1, 15:

    jam duo restabant fata tum,

    id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;

    5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,

    Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:

    scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,

    id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:

    hi tum in Asia rhetorum principes,

    id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:

    hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,

    Caes. B. C. 3, 112:

    eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,

    Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;

    2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,

    id. 8, 3, 9:

    Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,

    id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;

    1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,

    Vell. 1, 8, 3:

    tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,

    id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:

    non timido, non ignavo cessare tum licuit,

    Curt. 3, 11, 5:

    Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,

    Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:

    quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,

    Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—
    (γ).
    Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:

    quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,

    Cic. Clu. 20, 55:

    cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,

    id. ib. 27, 75:

    Caere, opulento tum oppido,

    Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:

    praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,

    Tac. H. 4, 9.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;

    nunc is factu's qui tum non eras,

    Plaut. Trin. 4, 2, 138:

    tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?

    Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:

    quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:

    tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,

    id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—
    (ε).
    Opposed to another time specified:

    itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,

    id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:

    sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;

    21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,

    Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—
    (ζ).
    In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;

    ut tum accidit,

    Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:

    foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,

    Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—
    (η).
    Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:

    quis tum non ingemuit?

    Cic. Vatin. 13, 31:

    ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,

    id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;

    nunc agendum est subtilius,

    id. Fin. 4, 27, 74:

    itaque tum Stajenus condemnatus est,

    i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:

    M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,

    Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:

    sed tum supplicia dis... decernuntur,

    Tac. A. 3, 64; 3, 72:

    Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,

    Ov. M. 14, 474.—

    With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,

    Cic. Clu. 13, 39:

    emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,

    id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;

    so repeated seven times,

    id. Rep. 1, 40, 62.—
    (θ).
    Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):

    atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,

    Cic. Clu. 20, 56:

    itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,

    id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—
    2.
    In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:

    quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?

    if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:

    (dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,

    id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:

    moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,

    id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:

    tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),

    Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:

    qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,

    Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:

    deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),

    Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;

    4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,

    Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;

    fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,

    Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:

    ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,

    Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;

    tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,

    id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;

    tum ego te primus hortarer, etc.,

    Plin. Ep. 4, 15, 8.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    To a definite time before mentioned:

    ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,

    i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:

    jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,

    Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:

    tum meae... Vocis accedet bona pars,

    Hor. C. 4, 2, 45.—
    (β).
    With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:

    quom videbis, tum scies,

    id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;

    Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,

    id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:

    confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:

    agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,

    Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—
    B.
    Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (only of an immediate sequence;

    otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,

    Enn. Ann. 179:

    dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,

    Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);

    tum renascentes eis sexto anno impleri,

    Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:

    dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,

    id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:

    hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;

    5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,

    Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;

    3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,

    Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—
    (β).
    In partic., foll. by an abl. absol.:

    tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,

    Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:

    tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,

    Tac. A. 12, 15; 12, 16:

    tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,

    Nep. Epam. 9, 4.—
    (γ).
    Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:

    at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,

    Lucr. 5, 399:

    madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,

    Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;

    7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,

    Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—
    2.
    Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.
    (α).
    Succession of time proper:

    ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,

    Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;

    postremum, etc.,

    Liv. 2, 39, 4:

    primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,

    id. 9, 6, 1:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;

    23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,

    Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—
    (β).
    So in partic.: tum (also hic, et;

    not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,

    Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:

    tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,

    Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:

    tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,

    id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—
    (γ).
    Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:

    qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,

    Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—
    C.
    Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.
    1.
    Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;

    rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,

    Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:

    magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,

    Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:

    altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,

    Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;

    duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,

    Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):

    quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?

    Ter. Phorm. 2, 2, 14:

    faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,

    Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—
    2.
    Tum as correlative of a preceding tum.
    (α).
    With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;

    tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,

    Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—
    (β).
    Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):

    tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,

    Plaut. Truc. 1, 1, 17:

    tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,

    Cic. Ac. 2, 43, 134:

    mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,

    id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:

    (alvus) tum restringitur, tum relaxatur,

    id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:

    dictator tum appellare tum adhortari milites,

    Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:

    plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,

    Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;

    so three times,

    id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;

    four times,

    id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;

    five times,

    id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;

    six times,

    id. ib. 1, 53, 120;

    seven times,

    Quint. 9, 4, 133;

    nine times,

    Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):

    Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,

    at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—
    (γ).
    Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):

    ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,

    Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    tum... tum... aliquando,

    id. Div. 2, 2, 6:

    tum... tum... aut... aut,

    id. Or. 61, 204:

    modo... tum autem,

    id. N. D. 2, 40, 142:

    nunc... nunc... tum... tum,

    Flor. 1, 17, 5.—
    (δ).
    Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):

    Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,

    Vell. 2, 68, 3:

    Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,

    Val. Max. 9, 1, 8:

    Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,

    id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;

    and with etiam,

    Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—
    3.
    As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.
    a.
    Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):

    quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,

    Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:

    quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,

    Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:

    quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,

    Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:

    cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,

    id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:

    haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,

    Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—
    b.
    Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):

    nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—
    c.
    Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:

    visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,

    Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:

    movit patres conscriptos cum causa tum auctor,

    Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init.
    d.
    With a common predicate after both co-ordinate terms:

    quom virum tum uxorem, di vos perdant,

    Plaut. Men. 4, 2, 103:

    luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,

    Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:

    concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,

    Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:

    quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —
    e.
    Tum, in this construction, is freq. strengthened,
    (α).
    By vero:

    cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,

    in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—
    (β).
    By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:

    cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,

    Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:

    cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,

    Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—
    (γ).
    By praecipue, especially, chiefly, above all:

    cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,

    Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:

    fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,

    Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—
    (δ).
    By inprimis, chiefly, principally:

    cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,

    Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—
    (ε).
    By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—
    (ζ).
    By certe, especially, at least, assuredly:

    at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,

    Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—
    (η).
    By nimirum, assuredly, undoubtedly:

    cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,

    Cic. Am. 7, 23. —
    (θ).
    By etiam, besides, as well:

    cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,

    Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:

    quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,

    id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:

    cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,

    id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—
    (ι).
    By quoque, also, besides, as well:

    cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,

    Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—
    (κ).
    By et, also, besides, too:

    cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,

    Just. 19, 1, 7.—
    (λ).
    By praeterea, moreover, besides:

    dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,

    Cic. Verr. 1, 18, 56.
    II.
    Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).
    A.
    With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tum as antecedent of cum:

    jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?

    Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:

    qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,

    Cic. Tusc. 2, 8, 20:

    bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,

    id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:

    tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,

    Liv. 45, 3, 7:

    tum cum Vipereos sparsi... dentes,

    Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:

    cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,

    Ter. And. 5, 1, 20.—
    b.
    Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).
    (α).
    Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:

    cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,

    Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —
    (β).
    Tum = deinde, usu. after a pluperf.:

    id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:

    cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,

    Liv. 5, 22, 3.—
    2.
    Referring to definite present time:

    quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;

    etiam tum vivit quom esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:

    nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,

    Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;

    4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,

    Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:

    eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,

    Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—
    b.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    As coincident:

    quom amamus, tum perimus,

    Plaut. Truc. 1, 2, 94:

    ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):

    cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,

    Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:

    nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,

    Plaut. Am. 1, 1, 45:

    quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —
    (β).
    As subsequent:

    ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,

    Plaut. Most. 1, 2, 47:

    eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,

    Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    Tum as antecedent of cum:

    quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,

    Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:

    non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,

    Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    quom videbis, tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:

    de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,

    Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—
    B.
    With temporal clause, introduced by ubi.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33:

    tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?

    Plaut. Trin. 3, 3, 52.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Referring to definite past time (tum always = deinde):

    ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:

    ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,

    Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,

    Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:

    ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,

    Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—
    (γ).
    Referring to future time:

    otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,

    Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:

    ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,

    Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:

    ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,

    Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—
    C.
    With a temporal clause introduced by postquam.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,

    Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—
    2.
    Tum introducing the apodosis (always = deinde).
    (α).
    Referring to definite past time:

    posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):

    postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,

    Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—
    (β).
    Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—
    D.
    With a temporal clause introduced by ut.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,

    Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of definite past time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46:

    sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,

    Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—
    (β).
    Referring to future time:

    neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. de Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),

    Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—
    E.
    With a temporal clause introduced by quando.
    1.
    Tum as antecedent of the clause.
    (α).
    Of definite past time:

    auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,

    Cic. Agr. 2, 16, 41.—
    (β).
    Of future time:

    at scire tum memento quando id quod voles habebis,

    Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:

    utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,

    Cic. Off. 2, 21, 75.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of indefinite time (quando = whenever):

    quando esurio tum crepant (intestina),

    Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:

    quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,

    Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—
    (β).
    Of future time:

    at tu, quando habebis, tum dato,

    Plaut. Men. 3, 3, 23:

    quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,

    Gell. 6 (7), 17, 4.—
    F.
    In the apodosis after simul ac:

    an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?

    Lucr. 6, 402.—
    G.
    With a temporal clause introduced by dum.
    1.
    Tum as antecedent:

    sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,

    Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—
    2.
    Tum introducing the apodosis:

    dum habeat, tum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23:

    dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,

    Verg. A. 9, 540.—
    H.
    As antecedent of quamdiu:

    qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—
    K.
    Denoting a logical consequence after quando and cum:

    quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 35:

    cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—
    L.
    After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—
    M.
    With conditional clauses.
    1.
    With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).
    (α).
    Tum as antecedent of clause:

    tum pol ego interii, homo si ille abiit,

    Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:

    si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,

    Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,

    Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:

    quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,

    Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:

    si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,

    Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—

    Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,

    Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—
    2.
    With a condition contrary to fact.
    (α).
    Tum, antecedent of clause:

    tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,

    Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    tum id audirem si tibi soli viveres,

    id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si quidem me amaret, tum istuc prodesset,

    Ter. Eun. 3, 1, 56:

    quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,

    Cic. Off. 1, 44, 158. —
    N.
    After an abl. absol.
    1.
    With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.
    (α).
    Referring to definite past time:

    ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,

    Cic. Mur. 16, 34:

    sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,

    Sall. C. 61, 1:

    ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,

    Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,

    Cic. Or. 2, 77, 315.—
    (γ).
    Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):

    ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,

    Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—
    2.
    With pres. participles (post-class.):

    tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,

    Just. 12, 15, 6.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:

    jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,

    Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:

    quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,

    Lucr. 5, 1169; 5, 1037:

    ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,

    Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:

    jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,

    Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;

    24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,

    Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—
    2.
    Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.
    a.
    Tum demum.
    (α).
    In gen.:

    adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,

    Lucr. 3, 58:

    tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,

    Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:

    nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,

    Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—
    (β).
    In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:

    imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,

    Plaut. Poen. 1, 1, 60:

    tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,

    Cic. N. D. 1, 6, 13:

    cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,

    Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—
    (γ).
    Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—
    b.
    Tum denique.
    (α).
    In gen.:

    tum denique tauros in gregem redigo,

    Varr. R. R. 2, 5:

    injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—
    (β).
    Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):

    tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 33:

    quo cum venerimus, tum denique vivemus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,

    tum denique si,

    id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:

    indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,

    Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—
    3.
    Tum primum (rarely primo), then for the first time:

    tum genus humanum primum mollescere coepit,

    Lucr. 5, 1014:

    ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,

    Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:

    ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,

    Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —
    4.
    With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.
    a.
    Deinde tum (very rare):

    primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,

    Varr. L. L. 6, 6, 62.—
    b.
    Tum deinde.
    (α).
    = tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:

    nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,

    Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:

    emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,

    Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:

    quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,

    Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —
    (β).
    = an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;

    tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,

    Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—
    c.
    With hic:

    hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:

    hic ego tum ad respondendum surrexi,

    id. Clu. 18, 51; 27, 73:

    hic tum injectus est hominibus scrupulus,

    id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—
    d.
    Tum postea:

    tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,

    Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—
    5.
    With interim:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,

    Cic. Clu. 64, 179.—
    B.
    With particles of emphasis.
    1.
    Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.
    (α).
    In gen.:

    discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,

    Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:

    semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,

    id. Clu. 18, 51:

    tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,

    Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,

    Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:

    deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,

    Cic. Agr. 1, 2, 5.—
    (β).
    As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:

    quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,

    Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:

    tum vero... si,

    Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:

    quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,

    Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—
    2.
    Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,

    actum quidem,

    id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:

    et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,

    Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;

    7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,

    Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:

    Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,

    Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—
    3.
    Ne tum quidem, not even then:

    num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,

    Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

    ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,

    Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:

    ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,

    Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—
    4.
    Tum maxime (sometimes tum cummaxime).
    (α).
    Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:

    quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,

    Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—
    (β).
    Just then, just at that moment (not ante-Aug.):

    regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,

    Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:

    per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,

    id. 40, 32, 1; so,

    tum cummaxime,

    id. 43, 7, 8:

    corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,

    Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:

    et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,

    Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—
    (γ).
    Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—
    5.
    Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):

    C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,

    Front. Strat. 2, 1, 16.—
    6.
    Etiam tum.
    (α).
    Even then:

    etiam tum vivit cum esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28:

    totum se Servilio etiam tum tradidit,

    even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:

    etiam tum cum verisimile erit,

    id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—
    (β).
    Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—

    And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,

    not yet long, Ov. H. 8, 79.—
    7.
    Tum etiam.
    (α).
    Followed by si or cum, even if, even when:

    atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,

    Ter. Ad. 5, 3, 65:

    qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,

    Cic. Tusc. 1, 19, 45.—
    (β).
    Then also, then too, besides:

    tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—
    8.
    Tum quoque.
    (α).
    Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;

    nam tum quoque lumen Exsilit,

    Lucr. 6, 162:

    tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,

    Cic. Prov. Cons. 11, 28:

    tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,

    Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—
    (β).
    Even then, = etiam tum (rare):

    et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,

    Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—
    (γ).
    In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:

    quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,

    Liv. 42, 62, 7. —
    (δ).
    = sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;

    9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,

    Just. 2, 9, 18.—
    9.
    Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:

    nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,

    id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:

    tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,

    id. Div. 1, 52, 118:

    ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,

    id. Or. 1, 27, 123.—
    C.
    Tum with co-ordinating particles.
    1.
    Tum autem.
    (α).
    = praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;

    tum autem sunt alii qui te volturium vocant,

    Plaut. Trin. 1, 2, 64:

    oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,

    id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:

    tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,

    Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—
    (β).
    = tum... tum:

    visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?

    Cic. Leg. 1, 5, 15.—
    (γ).
    = eo tempore, with autem as connective:

    tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,

    Plaut. Cist. 1, 3, 25:

    tum autem ex omnibus montibus nives proluit,

    Caes. B. C. 1, 48.—
    (δ).
    But in this instance:

    uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,

    Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—
    2.
    For tum etiam, v. B. 7. b.—
    3.
    Tum praeterea:

    nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,

    Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—
    4.
    Tum porro:

    tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,

    Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—
    D.
    Quid tum?
    1.
    In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:

    quid tum postea?

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—
    2.
    In imitation of a dialogue:

    at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?

    Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—
    3.
    As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—
    E.
    Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:

    tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,

    Just. 31, 2, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > tum

  • 90 ab-solvō

        ab-solvō solvī, solūtus, ere.—Fig.,    to set free, release, discharge: a Fannio iudicio se absolvere, to avoid the suit of Fannius: donec se caede hostis absolvat, i. e. from disgrace, by killing, etc., Ta.— Esp., judicially, to acquit, declare innocent, absolve: causā cognitā possunt multi absolvi: pecuniam ob absolvendum accipere, for an acquittal: nemo absolvit, voted to acquit: honeste absolvi, to be acquitted without bribery: alqm comitiis: iudicio absolvi: alqm maiestatis, on a capital charge: te improbitatis: culpae, O.: ambitu: regni suspicione consulem, from suspicion of aspiring to the throne, L.: de praevaricatione absolutus: cedo invidiae, dummodo absolvar cinis, i. e. provided my integrity be recognized after death, Ph.: hominem Veneri absolvit, sibi condemnat, absolves him from obligation to Venus. — To pay off, satisfy, pay: hunc, T.—To complete, bring to an end: de Catilinae coniuratione paucis absolvam, S. — In gen., to complete, finish, bring to an end: tectum: opera, Cs.

    Latin-English dictionary > ab-solvō

  • 91 ab-sūmō

        ab-sūmō sūmpsī, sūmptus, ere,    to take away, diminish, use up, consume, exhaust: satietatem amoris, T.: absumet heres Caecuba, H.: mensas mālis, V.: mālis membra, to tear to pieces, V.: lacrimis absumitur omnis, wastes away, O.: rebus paternis absumptis, H.—Often of time, to spend, consume: omne id tempus consultando, L.: tempora cum blandis verbis, i. e. time and smooth words, O.: inter has cogitationes biduo absumpto, Cu.— To destroy, ruin, consume, kill: cum ille et curā et sumptu absumitur, T.: animam leto, V.: ungula in quinos absumitur unguīs, is lost in, O.—Of persons, to kill, destroy: multi ferro ignique absumpti sunt, L.: qui gurgitibus absumpti sunt, L.

    Latin-English dictionary > ab-sūmō

  • 92 ad-modum

        ad-modum adv.;    prop., to the proper limit, to full measure; hence, with numerals, full, quite, at least, no less than: noctu turres admodum CXX excitantur, full, Cs.: equites, mille admodum, a round thousand, Cu.; no more than, just, only (late), Cu.—Of degree, fully, highly, completely, entirely, altogether, very: admodum antiqui: admodum amplum et excelsum: neque hi admodum sunt multi, N.: admodum pauci: natio admodum dedita religionibus, Cs.—Esp., with words expressing time of life, as puer, adulescens, iuvenis, senex, etc.: admodum tum adulescens, then a mere youth: non admodum grandis natu: puer admodum, L. —With negatives, just, at all, whatever: litterarum admodum nihil scire: equestris pugna nulla admodum fuit, L.—With advv.: raro admodum exclamant.—With verbs: admodum mirabar quam ob rem, etc.: alqm admodum diligere; delectare. — As an emphatic affirmative, yes, certainly, of course: advenis modo? Pa. admodum, T.

    Latin-English dictionary > ad-modum

  • 93 appellō (adp-)

        appellō (adp-) āvī    (perf. subj. appellāssis for appellāveris, T.), ātus, āre, to address, speak to, apply to, accost: patrem, T.: virum, O.: milites alius alium laeti appellant, S.: a Viridomaro appellatus, Cs.: ne appellato quidem eo, without speaking to him, Ta.: nomine sponsum, L.: hominem verbo graviore: crebris nos litteris, write to often: legatos superbius: centuriones nominatim, Cs. — To call upon, apply to, entreat, request, beg, advise: vos: qui deus appellandus est?: quem appellet, habebat neminem: quos appellem? S.: de proditione alqm, approach, tamper with, L.: appellatus est a Flavio, ut... vellet, N.—In law, to call upon, appeal to: a praetore tribunos: regem, L.: praetor appellatur: de aestimatione appellare, Cs.—To make a demand upon, dun, press: me ut sponsorem: appellatus es de pecuniā: mercedem, claim, Iu.—To sue, complain of, accuse, summon: ne alii plectantur, alii ne appellentur quidem. — To call by name, term, name, entitle: me istoc nomine, T.: multi appellandi, called by name: alquos hoc loco, mention: te patrem, T.: unum te sapientem: quem nautae adpellant Lichan, O.: victorem Achaten, V.: id ab re interregnum appellatum, L.: rex ab suis appellatur, Cs.: appellata est ex viro virtus.—To utter, pronounce: nomen: litteras.

    Latin-English dictionary > appellō (adp-)

  • 94 ascēnsus (adsc-)

        ascēnsus (adsc-) ūs, m    [ascendo], a climbing, ascent: primos prohibere ascensu, Cs.: difficilis, L.: mollioris ascensūs via, L.: fastigia Ascensu supero, V.—Fig., a rising: ad civitatem, to citizenship.—A way up, approach, ascent: agger ascensum dat Gallis, Cs.: arduus: in circuitu, i. e. winding, Cs.: riget Tmolus in ascensu, O.—Fig.: in virtute multi sunt ascensūs.

    Latin-English dictionary > ascēnsus (adsc-)

  • 95 caedō

        caedō cecīdī, caesus, ere    [2 SAC-, SEC-], to cut, hew, cut down, fell, cut off, cut to pieces: arbores: robur, O.: silvas, Cs.: murus latius quam caederetur ruebat, L.: lapis caedendus: securibus vina (frozen), V.: comam (vitis), Tb.: caesis montis fodisse medullis, Ct. — Prov.: ut vineta egomet caedam mea, i. e. attack my own interests, H. — To strike upon, knock at, beat, strike, cudgel: ianuam saxis: verberibus te, T.: virgis ad necem caedi: flagellis Ad mortem caesus, H.: nudatos virgis, L.: servum sub furcā, L.: caesae pectora palmis, i. e. beating, O.: in iudicio testibus caeditur, i. e. is pressed.—Of men, to strike mortally, kill, murder: illi dies, quo Ti. Gracchus est caesus: caeso Argo, O.—Poet., of blood: caeso sparsuros sanguine flammam, shed, V. — Of battle, to slay, slaughter, cut to pieces, vanquish, destroy: exercitus caesus fususque: infra arcem caesi captique multi, L.: passim obvii caedebantur, Cu.: ingentem cecidit Antiochum, H.: placare ventos virgine caesā, V.—Of animals, to slaughter (esp. for sacrifice): greges armentorum: boves, O.: deorum mentis caesis hostiis placare: victimas, L.: binas bidentis, V.: Tempestatibus agnam, V. — Fig.: pignus caedere (in law), to declare the forfeiture of a security, confiscate a pledge: non tibi illa sunt caedenda: dum sermones caedimus, chop words, chat, T.: Caedimur, cudgel one another (with compliments), H.
    * * *
    I
    caedere, caecidi, caesus V TRANS
    chop, hew, cut out/down/to pieces; strike, smite, murder; slaughter; sodomize
    II
    caedere, cecidi, caesus V TRANS
    chop, hew, cut out/down/to pieces; strike, smite, murder; slaughter; sodomize

    Latin-English dictionary > caedō

  • 96 cupidus

        cupidus adj. with comp. and sup.    [CVP-], longing, desiring, desirous, eager, zealous, wishing, loving, fond: eius videndi, T.: bellandi, Cs.: te audiendi: tui, devoted to: contentionis cupidiores quam veritatis: cupidissimus litterarum, N.: cupidissimis omnibus, eager for battle, Cs.: moriri, O.: tuas componere laudes, Tb.: in perspiciendā rerum naturā. — Excessively desirous, passionate, eager, greedy, lustful, covetous: animum cupidum inopiā incendere, T.: cupidos moderatis anteferre: emit homo: pecuniae: rerum novarum, Cs.: animi rixae, H.—Amorous, loving, longing: amantes, O.—Poet.: Eurydicem cupidis amplectitur ulnis, O. — Avaricious, covetous: homo. — Prejudiced, partisan, partial: quaestores vehementer (Verris): multi cupidi tui sunt, partisans: cupidior iudex.
    * * *
    cupida -um, cupidior -or -us, cupidissimus -a -um ADJ
    eager/passionate; longing for/desirous of (with gen.); greedy; wanton/lecherous

    Latin-English dictionary > cupidus

  • 97 dēficiō

        dēficiō fēcī, fectus, ere ( fut perf. defexit, old form. in L.—Pass., usu. deficior; dēfit, T., Enn. ap. C., V.; dēfierī, T.; dēfīet, L.)    [de + facio].— Intrans, to withdraw, revolt, desert, fall off: civitates quae defecerant, Cs.: milites ne deficerent, S.: ab Aeduis, Cs.: a re p.: a patribus ad plebem, to go over, L.: ad Poenos, desert, L. — Of things, to be wanting, be absent, fail, cease, disappear, be lost, run out: non frumentum deficere poterat, Cs.: ex arboribus frons, Cs.: ne (mihi) vox viresque deficerent: non deficiente crumenā, H.: ne Deficeret navis, be overwhelmed, V.: quod plena luna defecisset, was eclipsed: ignem Deficere videbat, dying out, V.: quā deficit ignis, ceases to destroy, V.: Deficit ars, is exhausted, O.: nil apud me tibi defieri patiar, T.: Lac mihi non aestate novum defit, V.: nunquamne causa defiet, cur, etc.? L. — Of persons, to fail, sink, faint, be insufficient, be missing: quod multi Gallicis tot bellis defecerant, had been lost, Cs.: siquid deficias, i. e. need aid, T.: deficientibus animis, L.: O dubiis ne defice rebus, fail (me) in perplexity, V.— To fail, be bankrupt: Matho deficit, Iu.: te memorare, cease, Tb.—Fig., to withdraw, depart, forsake, be parted, abandon, desert: a virtute: si utilitas ab amicitiā defecerit.— To fail, be wanting, fall short: animo, be disheartened, Cs.: ne unā plagā acceptā patres deficerent: in limine primo, V.: illis legibus populus R. prior non deficiet, si prior defexit, etc., prove false, violate, L. (old form.): neque comminus pugnando deficiebant, Cs.— Trans, to leave, desert, fail, abandon (of things): cum vires nostros deficerent, Cs.: me Leontina civitas: me vox, latera deficiant, si, etc.: cum deficit orbom (Sol), is eclipsed, O.: sol defectus lumine, Tb.: si quem proles defecerit omnis, i. e. perish, V.: cum aquilifer a viribus deficeretur, Cs.: mulier ratione deficitur: animo defici, Cu.: defecta vigore cervix, O.: nec me deficiet rogitare, etc., nor will I fail, Pr.
    * * *
    I
    deficere, defeci, defectus V INTRANS
    fail/falter; run short/out; grow weak/faint; come to end; revolt/rebel, defect; pass away; become extinct, die/fade out; subside/sink; suffer eclipse, wane
    II
    deficere, defeci, defectus V TRANS
    fail, disappoint, let down; leave without a sufficiency; cease to be available; (PASS) be left without/wanting, lack; have shortcomings; L:come to nothing

    Latin-English dictionary > dēficiō

  • 98 hospes

        hospes itis ( gen plur. hospitium, L.), m (rarely f, O.)    [hostis+POT-], an entertainer, host (as a friend): devertisse ad hospitem: sedulus, H.: hospitis adfectu salutare, with a host's politeness, Iu.: Iuppiter (i. e. hospitalis), O.: milites tantum hospitibus metuendi, Ta.— A sojourner, visitor, guest: in quam (domum) hospites multi recipiendi: libri tamquam hospites recipiendi: et hostem et hospitem vidit: meus: vespertinus, H.— A friend, one bound by ties of hospitality: antiquos, T.: suos notos hospitesque quaerebant, Cs.: homo multorum hospitum: non hospes ab hospite tutus, O.— A stranger, foreigner: urbis: in urbe peregrinantes tamquam hospites: sagaces fallere hospites, strangers, H.: in consuetudine civitatis hospes, unacquainted with.
    * * *
    I
    (gen.), hospitis ADJ
    of relation between host and guest; that hosts; that guests; foreign, alien
    II
    host; guest, visitor, stranger; soldier in billets; one who billets soldiers

    Latin-English dictionary > hospes

  • 99 inlitterātus (ill-)

        inlitterātus (ill-) adj.,    unlettered, unlearned, without culture, inelegant: multi: in sermone multa: nervi, H.

    Latin-English dictionary > inlitterātus (ill-)

  • 100 lapsus

        lapsus ūs, m    [2 LAB-], a falling, fall, slipping, sliding, gliding, running, flowing, flight: equi lapsu iacens, V.: lapsūs Tectorum adsiduos, Iu.: locus recenti lapsu terrae abruptus, a landslide, L.: (stellae) certo lapsu spatioque feruntur, course: medio volvuntur sidera lapsu, V.: volucrium lapsus, flight: celeri per aëra lapsu, O.: rotarum, i. e. rolling wheels, V.: morari fluminum lapsūs, H.—Fig., a failing, error, fault: ab omni lapsu continere temeritatem, i. e. refrain from blundering credulity: populares multi variique lapsūs, ways of losing popularity.
    * * *
    gliding, sliding; slipping and falling

    Latin-English dictionary > lapsus

См. также в других словарях:

  • multi- — ♦ Élément, du lat. multus « beaucoup, nombreux ». ⇒ pluri , poly . ⊗ CONTR. Mon(o) , uni . ● multi Préfixe, du latin multi, nombreux, indiquant la multiplicité. multi élément, du lat. multus, nombreux . ⇒MULTI , élém. formant Élém. tiré du lat.… …   Encyclopédie Universelle

  • multi — Element de compunere care exprimă ideea de pluralitate şi care serveşte la formarea unor substantive şi a unor adjective. – Din fr. multi . Trimis de ana zecheru, 26.05.2004. Sursa: DEX 98  MULTI Element prim de compunere savantă, cu… …   Dicționar Român

  • multi- — [mʌlt] prefix used to show that something has many different parts, uses, effects etc: • We are trying to build the company into a multi industry concern. • a multifunction machine * * * multi UK US /mʌlti / prefix ► used before another word to… …   Financial and business terms

  • Multi — can mean: Alternate character in online gaming Multi 2 diamonds, a contract bridge convention Multirhyme, a synonym for feminine rhyme used in hip hop music In List of To Heart series characters, HMX 12 Multi, also referenced in Comic Party anime …   Wikipedia

  • Multi — kann sein die lateinische Vorsilbe für viel , siehe Liste lateinischer Präfixe ein Transportkonzept der Bundeswehr, siehe Wechselladersystem MULTI ein multinationaler Konzern (auch: Global Player) eine ehemalige Handelskette der Böblinger… …   Deutsch Wikipedia

  • Multi 7 — est un opérateur de multiplex français, autorisé par le Conseil supérieur de l audiovisuel (CSA) à utiliser une ressource radioélectrique pour diffuser sept chaînes de télévision locales de la TNT créées pour la région parisienne. Trois d entre… …   Wikipédia en Français

  • mulţi — MULŢÍ vb. v. creşte, înmulţi, mări, ridica, spori, urca. Trimis de siveco, 13.09.2007. Sursa: Sinonime  *mulţi pr. m., f. múlte; g. d. m. şi f. múltora Trimis de Lidia, 29.09.2006. Sursa: DOOM …   Dicționar Român

  • multi- — (disus. molti ) [dal lat. multi , forma compositiva dell agg. multus molto ]. Primo elemento di parole composte (la maggior parte agg.) nelle quali significa di molti..., che ha molti... o esprime abbondanza della cosa indicata dal secondo… …   Enciclopedia Italiana

  • multi- — Präfix Wortbildungselement mit der Bedeutung viel, vielfältig (z. B. multifunktionell) std. ( ) Beschreibung von Affixen. Das Element wurde in Entlehnungen aus dem Lateinischen übernommen und produktiv; viele moderne Bildungen stehen aber unter… …   Etymologisches Wörterbuch der deutschen sprache

  • multi- — pref. Elemento que significa muito, pluralidade.   ‣ Etimologia: latim multi …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • multi... — multi..., Multi...: Das Bestimmungswort von Zusammensetzungen mit der Bedeutung »viel; vielfach«, wie in »Multimillionär«, ist entlehnt aus dem lat. Adjektiv multus ( a, um) »viel; groß, stark« …   Das Herkunftswörterbuch

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»