-
81 прообраз
-
82 проходить
I несов.; сов. - пройти́1) geçmekпройти́ по мосту́ — köprüden geçmek
он прошёл ми́мо нас — yanımızdan geçti
пройди́те вперёд — öne geçin(iz)
он прошёл в кино́ без биле́та — sinemaya biletsiz daldı
пройти́ переу́лком — yan sokaktan geçmek
доро́га прохо́дит о́коло дере́вни — yol köyün yakınından geçer
здесь пройдёт нефтепрово́д — buradan bir petrol boru hattı geçecek
2) (yol) almak; yapmakмы прошли́ де́сять киломе́тров — on kilometre yol aldık
стометро́вку он прохо́дит за двена́дцать секу́нд — yüz metreyi on iki saniyede alır
пе́рвый круг про́йден за 43 секу́нды — спорт. ilk tur 43 saniyede geçildi / koşuldu
вчера́ го́нщики прошли́ 200 киломе́тров — dün yarışçılar 200 kilometre koştular
маши́на но́вая, прошла́ всего́ три ты́сячи киломе́тров — araba yenidir, topu topu üç bin kilometre yaptı
а пото́м пройдём в парк — sonra da parka uzanırız
не прошёл я и ста шаго́в, как... — yüz adım gittim gitmedim,...
3) ( миновать) geçmek, arkada bırakmakпрошли́ го́ды — yıllar geçip gidiyordu
мно́го лет прошло́ с тех пор — aradan yıllar geçti
за э́то вре́мя про́йден значи́тельный путь — bu süre içinde hayli yol alındı
за про́йденный пери́од — arkada / geride bıraktığımız dönem içinde
передо мной прошли́ собы́тия после́дней неде́ли — gözümün önüne son haftanın olayları bir bir gelip geçti
4) ( об осадках) yağmak5) (распространяться - о слухах и т. п.) dolaşmak, yayılmakпо всей дере́вне прошёл слух, что... — söylentisi tüm köyü dolaştı
6) (продвигаться через что-л.) sığmak; geçmekни́тка в ушко́ не прохо́дит — iplik iğnenin gözünden geçmiyor
в э́ту дверь шкаф не пройдёт — dolap bu kapıdan sığmaz
7) ( просачиваться) sızmakчерез заклёпки прохо́дит вода́ — perçin başlarından su sızıyor
8) (о времени, о чём-л. бывшем, длившемся) (gelip) geçmekпрошёл це́лый час — tam bir saat geçti
зима́ прошла́ — kış geçti
мо́лодость прошла́, как сон — gençlik bir rüya hali gibi gelip geçti
с тех пор, как он уе́хал, не прошло́ и неде́ли — o gideli daha bir hafta bile olmadı
не пройдёт и неде́ли, как... — (bir) haftaya kalmaz / kalmadan
не прошло́ и го́да, как... — senesine kalmadı,...
не пройдёт и го́да, как... — bir yıla varmaz,...
три дня прошли́ в перегово́рах — üç gün görüşmelerle geçti
вся его́ жизнь прошла́ в борьбе́ — tüm hayatı mücadele ile geçti
путь, про́йденный на́ми за полве́ка — yarım yüzyıl içinde aldığımız / katettiğimiz yol
с тех пор ско́лько их таки́х прошло́! — o zamandan bu yana kaç tanesi geldi gitti!
9) ( прекращаться) dinmek; geçmekболе́знь прошла́ — hastalık geçti
болезнь прошла́ без осложне́ний — hastalık komplikasyonsuz olarak geçti
головна́я боль у неё прошла́ — baş ağrısı dindi
всё у него́ пройдёт (о больном) — bir şeyi kalmaz
уста́лость постепе́нно пройдёт — yorgunluk yavaş yavaş çıkacak
дождь прошёл — yağmur durdu / dindi / kesildi
шторм прошёл — (denizde) fırtına durdu / kaldı
10) (подвергаться чему-л.) geçmekпройти́ через тяжёлые испыта́ния — ağır / çetin sınavlardan geçmek
проходи́ть медици́нский осмо́тр — tıbbi muayeneden geçmek
проходи́ть ветерина́рный контро́ль — veteriner kontrolundan geçmek
пройти́ (через) цензу́ру — sansürden geçmek
11) (заканчиваться каким-л. образом) geçmekпра́здник прошёл ве́село — bayram neşeli bir hava içinde geçti
его́ конце́рт прошёл успе́шно — verdiği resital başarılı oldu
12) (завершить какой-л. курс) görmekпройти́ специа́льную подгото́вку — özel eğitim görmek
пройти́ курс светолече́ния — ışık tedavisi görmek
13) ( быть утверждённым) kabul edilmekэ́тот прое́кт резолю́ции не прошёл — bu karar taslağı kabul edilmedi
14) ( быть принятым) kabul edilmekпройти́ в университе́т — üniversiteye kabul edilmek
15) разг. ( изучать) çalışmak, işlemekкако́й урок сейча́с прохо́дят? — şimdi kaçıncı ders işleniyor?
э́то мы еще́ не проходи́ли (в школе) — o derse henüz gelmedik
••э́тот трюк / но́мер не пройдёт! — bu oyun sökmez!
II сов.фаши́зм не пройдёт! — faşizme geçit yok!
(провести какое-л. время в ходьбе) yürümekмы зря сто́лько проходи́ли — boşuna taban teptik
-
83 прочтение
сokuma, okuyuş; okunma, okunuşпри пе́рвом прочте́нии пье́сы — oyunun ilk okunuşunda
-
84 распахивать
I несов.; сов. - распаха́тьII несов.; сов. - распахну́тьэ́тот уча́сток распа́хивать не на́до — bu toprak parçası sürülmesin
широко́ распахну́ть дверь — kapıyı ardına kadar açmak
распахну́ть пальто́ — paltosunun önünü açmak
-
85 режиссура
ж, врзyönetmenlik, rejisörlükпре́мия за лу́чшую режиссу́ру́ — en iyi yönetmen ödülü
э́то был его́ пе́рвый о́пыт в о́бласти режиссу́ры — onun ilk yönetmenlik denemesi idi
-
86 рука
kol* * *ж1) kol, el ( кисть)толщино́й с ру́ку (о косе) — bilek kadar / kalınlığında
взять ребёнка на́ руки — çocuğu kucağına almak
ходи́ть на рука́х — amuda kalkmış olarak elleri üstünde yürümek
ру́ки у него́ бы́ли в нару́чниках — bilekleri kelepçeliydi, bileklerinde kelepçe vardı
ты ему́ ру́ку не согнёшь (меряясь силами) — bileğini bükemezsin
не тро́гай рука́ми! — el sürme! elleme!
2) ( сторона) kol, sıraэ́тот дом по пра́вую ру́ку — bu ev sağ sıradadır
по пра́вую ру́ку от чего-л. — bir şeyin sağında
3) ( почерк) el yazısıписьмо́ напи́сано его́ руко́й — mektup (kendi) el yazısı ile yazılıdır
••рука́ правосу́дия — adaletin pençesi
быть в чьих-л. рука́х (находиться в полном подчинении) — birinin avucunun içinde olmak
вы́расти на рука́х у кого-л. — birinin avucunda büyümek
у него́ на рука́х больша́я семья́ — kalabalık bir aileyi geçindiriyor
она́ оста́лась с пятиме́сячным ребёнком на рука́х — kucağında beş aylık yavrusuyla kaldı
он вы́брал себе́ са́блю по руке́ — bileğine uygun bir kılıç seçti
попади́сь он мне в ру́ки,... — elime geçse... / düşse...
он собра́л всё, что попа́лось по́д руку — eline ne geçtiyse topladı
переходи́ть из рук в ру́ки — elden ele dolaşmak / geçmek
она́ мастери́ца на все ру́ки — kadının on parmağında on marifet var
держа́ть что-л. под руко́й — el altında bulundurmak
быть (всегда́) под рукой у кого-л. — birinin elinin altında olmak
ру́ки вверх! — eller yukarı!
ру́ки прочь от кого-чего-л.! — elini(zi) birinden, bir şeyden çek(in)!
рука́ о́б руку — el ele verip
мы рабо́таем рука́ о́б руку — el ele çalışıyoruz
они́ вы́шли и́з дому по́д руку — evden kolkola çıktılar
взять кого-л. по́д руку — birinin koluna girmek
взять кого-л. по́д руки — birinin iki koluna girmek
больно́го привели́ по́д руки — hasta iki kişinin kolunda geldi
у него́ там есть своя́ рука́ — orada dayısı var
из пе́рвых рук — ilk elden
из вторы́х рук — ikinci elden
ско́лько ты получа́ешь на́ руки? — senin eline ne geçiyor?
он пришёл проси́ть у отца́ руки его́ до́чери — kızı babasından istemeye geldi
у меня́ до э́того ру́ки не дохо́дят — buna elim değmiyor
у меня́ рука́ не поднима́ется на тако́е де́ло — bu işe elim varmıyor
туда́ руко́й пода́ть — orası dört adımlık bir yer
протяну́ть ру́ку дру́жбы кому-л. — dostluk elini uzatmak
пода́ть / протяну́ть ру́ку по́мощи кому-л. — yardım elini uzatmak
в э́том де́ле есть и его рука́ — bu işte onun da parmağı / eli vardır
он не подни́мет ру́ку на же́нщину — kadına el kaldırmaz o
как мо́жет подня́ться рука́ на ребёнка? — çocuğa nasıl el kalkar?
статья́ напи́сана от руки́ — yazı elle yazılmıştır
прибра́ть к рука́м — кого-л. avucunun içine almak; что-л. üstüne oturmak, iç etmek
быть у кого-л. пра́вой руко́й — birinin sağ kolu olmak
взять что-л. в свои́ ру́ки — kendi eline almak
взять полити́ческую власть в свои́ ру́ки — siyasal iktidarı eline geçirmek
держа́ть себя́ в рука́х — kendine sahip olmak
возьми́ себя́ в ру́ки! — kendine hakim ol
сосредото́читься в одни́х рука́х — tek elde toplanmak
через его́ ру́ки прошли́ со́тни докуме́нтов — onun elinden yüzlerce belge geçti
-
87 самостоятельный
bağımsız; özerkсамостоя́тельное госуда́рство — bağımsız devlet
самостоя́тельная организа́ция — özerk örgüt
самостоя́тельный производи́тель — эк. özerk üretici
киберне́тика ста́ла самостоя́тельной нау́кой — sibernetik başlı başına bir bilim haline geldi
самостоя́тельный нау́чный труд — özgün bir bilimsel yapıt
э́то бы́ло его́ пе́рвое самостоя́тельное путеше́ствие — bu onun kendi başına yaptığı ilk gezi idi
э́то сло́во не име́ет самостоя́тельного значе́ния — bu sözün kendi / tek başına anlamı yoktur
-
88 сила
ж1) güç (-cü), kuvvetси́ла (в рука́х) у него́ есть — onda belek var
си́лы оста́вили его́ — bitmişti, halsiz düşmüştü
у меня́ нет сил идти́ (да́льше) — yürüyecek gücüm / dermanım yok
для э́того он не пожале́ет сил — bunun olması için elinden geleni esirgemeyecek
наде́яться на свою́ (физи́ческую) си́лу — bileğine / pazusuna güvenmek
2) (физическое воздействие, насилие) zor, kuvvetси́лой ору́жия — silah zoruyla
применя́ть си́лу — zor / kuvvet kullanmak
3) güç (-cü)си́ла во́ли — irade gücü
душе́вные си́лы — ruh gücü
си́ла воображе́ния — hayal gücü
4) физ., тех. kuvvet, güç (-cü)центробе́жная си́ла — merkezkaç kuvvet
подъёмная си́ла — kaldırma kuvveti
подъёмная си́ла кра́на — vincin kaldırma kapasitesi
5) (значение, действенность) yürürlük; geçerlilikзако́н вступи́л в си́лу — yasa yürürlüğe girdi
на́ше предложе́ние остаётся в си́ле — önerimiz geçerliliğini sürdürecektir
6) (могущество, влияние) güç (-cü), kudretси́ла аргумента́ции — kanıtların güçlü / kuvvetli olması
э́то движе́ние утра́тило свою́ первонача́льную си́лу — bu hareket ilk hızını yitirdi
7) (интенсивность, напряженность) şiddet, yeğinlik, güç (-cü)си́ла то́ка — эл. akım(ın) yeğinliği / şiddeti
разруши́тельная си́ла (бомбы и т. п.) — tahrip gücü
си́ла ве́тра — rüzgar(ın) şiddeti ( о скорости)
испо́льзовать си́лу ве́тра — rüzgar gücünden yararlanmak
8) врз güç (-cü), kuvvetв едине́нии - си́ла — birlikten kuvvet doğar
си́лы приро́ды — doğa güçleri
прогресси́вные си́лы — ilerici güçler
си́лы ми́ра и прогре́сса — barış ve ilerleme yanlısı güçler
людски́е си́лы — insan gücü
сухопу́тные си́лы — воен. kara kuvvetleri
вое́нно-морски́е си́лы — (askeri) deniz kuvvetleri
••в си́лу конкуре́нции — rekabet nedeniyle, rekabetten dolayı
в си́лу свое́й профе́ссии — mesleği gereği
в си́лу истори́ческих причи́н — tarihi nedenlerle
от си́лы — çok çok, en çok
ему́ от си́лы три́дцать (лет) — otuzunda var yok
уда́рить что есть си́лы — olanca / var gücüyle vurmak
э́то ему́ не под си́лу — buna gücü yetmez, bu onun harcı değildir
э́то тебе́ под си́лу — buna gücün yeter
пока́ в си́лах, бу́ду рабо́тать — elim ayağım tuttukça çalışacağım
по ме́ре сил — elden geldiğince
-
89 слышаться
несов.; сов. - послы́шатьсяduyulmak, işitilmek, sesi gelmekслы́шались вы́стрелы — silah sesleri geliyordu
послы́шались пе́рвые проте́сты — ilk protestolar işitilmeye başladı
мне до сих пор слы́шится её го́лос — sesi halâ kulağımda
ему́ до́лго слы́шались э́ти кри́ки — bu çığlıkları uzun zaman duyar gibi oluyordu
в её слова́х слы́шалась ра́дость — sözlerinde sevinç duyuluyordu
-
90 стук
мvurma, çalma; takırtı; tıkırtı ( легкий)войти́ без сту́ка — kapıyı / kapıya vurmadan / çalmadan içeri girmek
стук в дверь не прекраща́лся — kapının çalması durmuyordu
окно́ откры́лось при пе́рвом же сту́ке — pencere cama ilk vuruşta / çalışta açıldı
когда́ он пошёл к двери́, стук повтори́лся — kapının yanına giderken vuruş tekrarlandı
стук подко́в — nal sesleri
стук в виска́х — şakak zonklaması
стук се́рдца — yürek vurması
-
91 ступень
ж1) basamak (-ğı)ле́стница в сто ступе́ней — yüz basamak / ayak merdiven
2) ( ракеты) kademe3) перен. (уровень в развитии чего-л.) aşama, basamak (-ğı)вы́сшая ступе́нь разви́тия — gelişmenin en yüksek aşaması
подня́ть что-л. на бо́лее высо́кую ступе́нь — daha yüksek bir düzeye çıkarmak
••шко́ла нача́льной ступе́ни — ilk dereceli okul
-
92 такой
böyle,öyle,böylesi,öylesi; şöyle* * *мест.1) böyle, öyle, böylesi, öylesi benzeriтаки́е телепрогра́ммы — böyle / benzeri televizyon programları
таки́е, как ты — senin gibiler
будь таки́м, как он! — onun gibi ol!
кто мы таки́е? — biz kimleriz?
за тако́го, как ты, она́ не пойдёт! — senin gibisine varmaz o!
э́та ру́чка така́я же, как та — bu kalem o kalemin aynıdır
тако́й мне не ну́жен — böylesi bana gerek değil
таки́х то́нкостей он не поймёт — bu kadar inceliklerine aklı ermez onun
2) öyle; böylesine öylesineон тако́й стара́тельный! — öyle çalışkan ki!
ра́ньше их отноше́ния не были таки́ми дру́жественными — önceleri ilişkileri böylesine dostane değildi
не будь ты таки́м упря́мым... — sende bu inat olmasaydı
почему́ коридо́р тако́й у́зкий? — koridor neden bu kadar dar?
в тако́й напряжённый пери́од — bunca gerilimli bir dönemde
в тако́й по́здний час — gecenin bu geç saatinde
о́зеро тако́е глубо́кое, что... — göl öylesine derin ki,...
пробле́ма и сего́дня остаётся тако́й же ва́жной, как и вчера́ — sorun dün ne kadar önemli idi ise bugün de o denli önemlidir
3) разг. şu, şöyleвозника́ет тако́й вопро́с:... — şu sorun ortaya çıkıyor:...
4) разг.ты сегодня како́й-то не тако́й — bugün bir hoşluğun var senin
5) (тако́е) → сущ., с böyle (bir) şey, öyle (bir) şeyтако́е со мной случи́лось впервы́е — ilk geldi başıma böyle şey
он тако́е сказа́л, что... — öyle bir şey söyledi ki,...
да мо́жет ли быть тако́е?! — hiç olabilir mi öyle şey / bu?!
что я ему́ тако́го сде́лал? — ona ne yaptım ki?
••что тако́е? — ne var?
что тако́е случи́лось? — ne oldu?
да кто ты тако́й, что́бы... — sen kim oluyorsun da...
в тако́м слу́чае — см. случай
-
93 треть
üçte bir* * *жза пе́рвую треть ве́ка — yüzyılın ilk üçte birinde
большинство́м в две тре́ти голосо́в — üçte iki çoğunlukla
-
94 тройка
üç; orta (not); üçlü* * *ж1) ( цифра) üç2) ( отметка) ortaполучи́ть тро́йку по фи́зике — fizikten orta almak
3) карт. üçlüтро́йка пик — maça üçlüsü
5) üç, üçlüвойти́ в пе́рвую тро́йку — спорт. ilk üçe girmek
э́та тро́йка и вы́шла в фина́л (о спортсменах) — спорт. finale kalan da bu üçlü oldu
-
95 тур
tur* * *мtur тж. перен.пе́рвый тур вы́боров — seçimlerin birinci / ilk turu
соревнова́ния прово́дятся в три ту́ра — yarışmalar üç tur üzerinden yapılıyor
-
96 уже
artık* * *I уж`е1) artıkуже (наступи́ло) ле́то — artık yaz geldi
он уже не ребёнок / не ма́ленький — çocuk değildir artık
наве́рно, уже у́тро — sabah oldu galiba
си́лы у него́ уже бы́ли не те (что ра́ньше) — eski gücü kalmamıştı
2) dahaуже сейча́с / тепе́рь — daha şimdiden / bugünden
уже с пе́рвого дня — daha ilk günden beri
II `ужеуже на пе́рвой мину́те (матча и т. п.) — daha birinci dakika dolmadan
сравн. ст. от узкий daha dar -
97 ход
yürüyüş,yürüme; hareket; gidiş,akış,seyir; manevra; hamle; geçit; yol* * *м1) yürüme, yürüyüş; hareketход ло́шади — atın yürüyüşü
туда́ два часа́ хо́ду — orası buraya iki saattir
оста́лось пять киломе́тров хо́ду — beş kilometre yol kaldı
по́езд заме́длил ход — tren yavaşladı; tren hızını kesti
машини́ст сба́вил ход — makinist treni yavaşlattı
мы сиде́ли по хо́ду по́езда — yerimiz trenin gittiği yöne dönüktü
за́дним хо́дом (об автомашине, тракторе) — geri vitesle
идти́ за́дним ходом (судне) — tornistan etmek
ход се́льди — ringa corumu
стрельба́ с хо́ду — воен. hareket halinde atış
2) перен. akış, gidiş, seyir (- yri)ход собы́тий — olayların akışı / seyri
ход исто́рии останови́ть невозмо́жно — tarihin akışı durdurulamaz
в хо́де обсужде́ния прое́кта — tasarının tartışılması sırasında, tasarı tartışılırken
мы недово́льны таки́м хо́дом дел — işlerin gidişinden memnun değiliz
рассма́тривать пробле́му в хо́де её истори́ческого разви́тия — sorunu, tarihsel gelişimi içinde ele almak
ход боле́зни — hastalığın seyri
3) тех. kurs, strokход по́ршня — piston kursu
рабо́чий ход (двигателя) — iş stroku
4) в соч.на гу́сеничном ходу́ — tırtıllı, paletli
на рези́новом ходу́ — lastik tekerlekli
мат в три хо́да — üç hamlede mat
ход слоно́м — fil hamlesi
сде́лать пе́рвый ход — ilk hamleyi yapmak
6) перен. (приём, манёвр) manevraхи́трый ход — kurnazca bir manevra
7) ( вход) kapıход со двора́ — avludan girilir
8) ( проход) yol; geçit (-di)ходы́ сообще́ния — воен. irtibat hendekleri
подзе́мный ход — yeraltı yolu
потайно́й ход — gizli geçit
••приба́вить / дать хо́ду — adımlarını açmak
быть в большо́м ход у́ (о товаре) — büyük rağbet görmek, çok aranmak
сейча́с э́тот това́р не в ходу́ — bu mala rağbet yok bugün
он на ход у́ подмётки рвёт (о ловком воре) — gözden sürmeyi çalar / çeker
- на ходу -
98 шестёрка
altı; altılı* * *ж1) ( цифра) altı2) ( группа из шести единиц) altıзаня́ть ме́сто в пе́рвой шестёрке — спорт. ilk altıda yer almak
3) ( упряжка) altı at koşulu araba4) ( лодка) üç çifte kayık5) карт. altılıтрефо́вая шестёрка — sinek altılısı
-
99 экзамен
мsınav, imtihan тж. перен.экза́мен на аттеста́т зре́лости — olgunluk sınavı
госуда́рственные экза́мены — ( yüksek okulda) bitirme sınavları
за́втра у него́ экза́мен по фи́зике — yarın fizikten sınav veriyor
э́та та́ктика не вы́держала пе́рвого же серьёзного экза́мена — bu taktik ilk ciddi sınavı veremedi
-
100 начальное давление
başlangıç basıncı, ilk basınçТурецко-русский словарь и русско-турецкий словарь по строительству и архитектуре > начальное давление
См. также в других словарях:
ilk — is a word that arouses passions when it is used to mean ‘kind or sort’: • Fifteen years a faithful husband, that was his ilk Saul Bellow, 1987. Ilk arrived at this meaning by a strange route: originally it meant ‘same’ (Old English ilca), but was … Modern English usage
ilk — [ılk] n [singular] [Date: 1700 1800; Origin: ilk same (12 19 centuries), from Old English ilca] a particular type = ↑kind of that/his/their etc ilk ▪ Irving Berlin and composers of his ilk sb and that/his/their etc ilk ▪ Mrs Taylor and her ilk… … Dictionary of contemporary English
ilk — ilk1 [ilk] adj. [Scot dial. < ME ilke < OE ilca, same; prob. < * ī līca < ī , lit., the + lica, like: see LIKE1] Obs. same; like n. kind; sort; class: only in of that (or his, her, etc.) ilk, of the same sort or class: from a… … English World dictionary
Ilk — Ilk, a. [Scot. ilk, OE. ilke the same, AS. ilca. Cf. {Each}.] Same; each; every. [Archaic] Spenser. [1913 Webster] {Of that ilk}, (a) denoting that a person s surname and the title of his estate are the same; as, Grant of that ilk, i.e., Grant of … The Collaborative International Dictionary of English
Ilk — bezeichnet: eine ungarische Gemeinde im Komitat Szabolcs Szatmár Bereg, siehe Ilk (Ungarn) Ilk ist der Familienname folgender Personen: Herta Ilk (1902–1972), deutsche Politikerin (FDP) ILK ist die Abkürzung für: Internationale Länderkommission… … Deutsch Wikipedia
Ilk — Administration … Wikipédia en Français
Ilk — ([i^]lk), n. Kind; class; sort; type; as, him and his ilk; sometimes used to indicate disapproval when applied to people. [1913 Webster +PJC] … The Collaborative International Dictionary of English
ilk — [ ılk ] noun singular a particular type of person or thing: A proposal of that ilk seems reasonable to me … Usage of the words and phrases in modern English
ilk — ► NOUN 1) a type: fascists, racists, and others of that ilk. 2) (of that ilk) Scottish, chiefly archaic of the place or estate of the same name. ORIGIN Old English, related to ALIKE(Cf. ↑alike) … English terms dictionary
ilk — O.E. ilca same (n. and adj.), from P.Gmc. *ij lik, in which the first element is from the PIE demonstrative particle *i (see YON (Cf. yon)) and the second is that in O.E. lic form (see LIKE (Cf. like)). Of similar formation are which and such.… … Etymology dictionary
Ilk — Ilk, 1) so v.w. Marder; 2) (Ill), so v.w. Iltis … Pierer's Universal-Lexikon