-
1 familiariter
familiāriter, Adv. (familiaris), I) familienweise, nach Familien, Gromat. vet. 252, 24. – II) (m. Compar. u. Superl.) übtr., vertraut, freundschaftlich, freundlich, quam familiariter! Ter.: ut familiariter essem et libenter, ich mich wie zu Hause u. behaglich fühlte, Cic.: f. cum alqo vivere, Cic.: arridere, Liv.: ferre mortem alcis, freundschaftlichen Anteil nehmen an usw., Ter.: odio es nimis f., mit deiner Kameradschaft, Freundschaft usw., Plaut.: causam nosse, genau, Quint. – familiarius vivere cum alqo, Nep.: familiarius nosse alqm, Iustin. – familiarissime uti alqo, Nep.
-
2 Freundschaft
Freundschaft, amicitia. – fami liaritas (vertrautes Verhältnis, nähere Bekanntschaft). – necessitudo (freundschaftliche Verbindung zwischen Geschäftsfreunden, Anverwandten etc.). – usus. consuetudo (Umgang übh.). – Ist es = Verwandtschaft, s. d. – aus Fr., amico animo; vgl. freundschaftlich (Adv.): innige Fr., magna amicitia: nähere, engere Fr., coniunctio: vertraute Fr., familiaris od. intima amicitia; familiaritas intima. – Fr. mit jmd. schließen, machen, amicitiam cum alqo facere, iungere, instituere, conciliare, inire: engere Fr. mit jmd. schließen, amiciorem alqm sibi conciliare: mit vielen Frschließen, multos amicitiā comprehendere: jmds. Fr. erlangen, in amicitiam alcis recipi: jmds. vertraute Fr. erlangen, in alcis intimam familiaritatem venire, intrare; in alcis intimam amicitiam pervenire: ich stehe od. lebe in Fr. (in freundschaftlichem Vernehmen) mit jmd., est od. intercedit mihi amicitia (familiaritas) cum alqo; utor alqo familiariter: in der engsten (vertrautesten) Fr. mit jmd. stehen, leben, artissimo amicitiae vinculo cum alqo coniunctum esse; artā familiaritate complecti alqm; summā familiaritate coniunctum esse cum alqo; familiarissime od. intime uti alqo: die Fr. brechen, amicitiam violare. – jmdm. viel Fr. erweisen, erzeigen, multa officia in alqm conferre od. alci praestare: du tust mir eine große Fr., wenn du etc., gratissimum mihi feceris, si etc.; magnum beneficium mihi dederis, si etc.
-
3 Fuß
Fuß, I) Glied der Menschen und Tiere, eig. u. bildl.: pes. – calx (die Ferse, als der Teil des Fußes, mit dem man gew. tritt, stößt etc.). – der vordere, der hintere F., s. Vorderfuß, Hinterfuß: auf zwei Füßen, auf den beiden hintern Füßen tanzen (von vierfüßigen Tieren), saltare sublatis primoribus pedibus. – zu F., pedibus (mit den Füßen, Ggstz. equo, zu Pferde; z.B. ped. venire, iter facere); pedes, dĭtis (als Fußgänger, Ggstz. eques, als Reiter, od. Ggstz. equo, zu Pferde); pedester, tris, tre (was zu Fuße ist, -geschieht, Ggstz. equester; z.B. eine Statue zu F., statua pedestris: der Kampf zu F., pugna pedestris: der Schild eines Soldaten zu F., scutum pedestre): ein Soldat zu F., pedes (Ggstz. eques; dah. Leute, Soldaten zu Fuß u. zu Roß, pedites equitesque). – zu Fuß gehen, pedibus ire, incedere, ingredi (Ggstz. equo vehi, reiten). – zu Fuß kämpfen (vonder Reiterei), pedibus proeliari; vgl. »absitzen no. I«: die Reiter kämpfen zu F., [975] pugna it ad pedes: zu F. den Feind angreifen, pedestri pugnā invadere hostem. – jmdm. etwas vor die Füße werfen, alqd antepedes alcis abicere. – jmdm. zu Füßen fallen, sich jmdm. zu Füßen legen od. werfen, adpedes alcis od. ad pedes alci se abicere, proicere, prosternere, provolvere; ad pedes alcis se demittere oder submittere; adpedes alci od. ad genua alcis procumbere;ad pedes alcis, ad genua alci accĭdere;prosternere se et supplicare alci (als demütig Flehender): um für jmd. zu bitten, sealci pro alqo supplicem abicere; supplicare alci pro alqo: jmdm. zu Füßen liegen, ad pedes alcis iacēre, stratum esse, stratum iacēre, ad genua alcis iacēre. – übel oder nicht gut zu Fuß sein, pedibus non valere; ad ingrediendum invalidum esse (schwach auf den Füßen sein, z.B. propter aetatem); pedibus captum esse (an den Füßen gelähmt sein): nicht gut zu F., pedibuscaptus (an den Füßen gelähmt); pedibusaeger (an den Füßen leidend): gar nicht mehr zu F. fort können, usum pedum amisisse. – auf keinem F. mehr stehen, sich nicht mehr auf den Füßen erhalten können, defessum esseambulando (sich müde gelaufen haben); vacillare ex vino (infolge des Weintrinkens hin und her wanken); pedes non sufficiunt inministerium corporis (die Füße können den Körper nicht mehr halten, tun ihre Dienste nicht mehr). – auf eigenen Füßen stehen (bildl.), suis stare viribus (durch eigene Kräfte fest bestehen); non ex alieno arbitriopendē re (nicht von fremder Willkür abhängen; beide z.B. von der Freiheit); non egere consilio cuiusquam (niemandes Rats bedürfen, von Pers.): auf schwachen Füßen stehen (bildl.), quasi claudicare (z.B. tota amicitia quasi claudicat);vacillare et claudicare (z.B. tota res vacillat et claudicat). – den F. wohin setzen, pedem ponere in alqm locum oder in alqoloco: keinen F. weiter fortsetzen, nusquamlongius vestigium movere: keinen F. aus dem Hause setzen, mit keinem F. aus dem Hause kommen, pedem e domo non efferre (ebenso e porta, e villa): pedem e domo non egredi (keinen F. weit aus dem Hause gehen; ebenso e villa, e porta): jmdm. auf dem Fuße s., vestigiis alqm sequi, alqm subsequi oder consequi; dicht, vestigiis alcis instare oder insistere: die Strafe folgt dem Verbrechen auf dem Fuße, poena sequitur scelus; poena estpraesens; scelera statim puniuntur, cumfacta sunt, imo dum fiunt. – Fuß zu Fuß (= allmählich), pedetentim; gradatim (Schritt für Schritt). – stehenden Fußes, d. i. sogleich, e vestigio; ilico. – jmd. mit Füßen treten, pedibus alqm conculcare, proculcare (eig., u. ohne pedibus auch uneig., s. das lat. – dtsch. Hdwb.): alle Rechte des Volks mit F. treten, omnia iura populi obterere: alle göttlichen u. menschlichen Rechte, alles, was vor Gott u. Menschen recht ist, mit Füßen treten, ius acfas omne delere (z.B. um schnödes Geld, nummulis acceptis). – jmd. auf freien F. setzen oder stellen, alqm e custodia emittere; gewaltsam, alqm e custodia eripere: sich selbst, e vinculis se expedire: auf freien F. kommen, [976] e custodia emitti. – F. fassen, inniti.insistere (eig.); consistere (eig. u. bildl.): festen F. fassen, firmiter insistere. firmo gradu consistere (eig.); consistere (bildl., z.B. in virtutis regno consistere non posse); inveterascere (bildl., sich einnisten, von einer Gewohnheit): an einem Orte festen F. fassen, d. i. sich festsetzen, s. »festsetzen (sich)«. – jmdm. etwas unter den Fuß geben, suppeditare alcialqd.
II) übtr.: 1) der unterste Teil einer Sache: pes (z.B. des Tisches, der Bank). – der F. eines Mastbaums, calx mali. – der F. einer Säule, basis. – der F. eines Berges, radices montis: am F. des Berges (Gebirges), in radicibusmontis; in infimo monte; sub iugo montis: ganz unten am F. des Berges hinfließen, in imis montis radicibus ferri (von einem Flusse): die Stadt lieg tam F. des Berges, oppidum monti subiectum est.
2) als Maß, a) übh.: pes. – einen F. groß, pedalis, der Deutlichkeit wegen mit dem Zus. in longitudinem, in altitudinem (übh., einen F. lang, hoch etc.; auch einen F. breit im Durchmesser, von der Sonne); pedem longus (einen F. lang): zwei F. groß, bipedalis: einen halben, semipedalis: anderthalb. sesquipedalis: drei F. lang etc., tripedalis: einen Fußbreit Landes, vestigium soli: ich sehe keinen Fußbreit Landes in Italien, der etc., pedem in Italia video nullum esse, qui etc.: nicht einen Fußbreit von jmd. weichen, me vestigio quidem abireab alqo; ne vestigium quidem abscedere oder deflectere ab alqo; non pede, quodaiunt, uno ab alqo discedere; numquam alatere alcis discedere. – b) Versglied: pes.
3) Art u. Weise: modus (gleichs. der Maßstab, wo nach etwas geschehen soll, das Maß, das bei etwas nicht überschritten werden soll). – ratio (das Verfahren, die Art u. Weise, wie etwas geschieht). – mos (die Sitte, Art und Weise, wie man etwas gewöhnlich tut). – Apparatus (die Einrichtung im Hause, bei Hofe etc.). – pretium nummorum (der Münzfuß). – das Heer auf römischen F. einrichten, organisieren, exercitum Romano od. (wenn ein Römer spricht) nostro more instituere. exercitum ad Romanae disciplinae formam redigere. ordinare exercitum proxime morem Romanum (alle in bezug auf die ganze Taktik); dare exercitui armaturam Romanam (in bezug auf die Bewaffnung); exercitum armaturā disciplināque Romanā constituere (in bezug auf Bewaffnung u. Taktik): auf den alten F. setzen, in pristinum restituere; ad antiquum morem revocare: eine Provinz auf gleichen F. mit den übrigen setzen, provinciam in eandem condicionem quamceteras vocare: auf glänzendem F. leben, splendide od. laute vivere: auf königlichem (fürstlichem) F. leben, regio victu atque cultuaetatem agere; more regio vivere; apparatu regio uti: mit jmd. auf vertrautem F. stehen, leben, familiariter alqo uti od. cumalqo vivere: auf sehr vertrautem, familiarissime od. valde familiariter uti alqo od. vivere cum alqo; intime uti alqo: sich auf vertrauten F. mit jmd. setzen, penitus intrarein alcis familiaritatem.
-
4 Herzensdrang
Herzensdrang, impetus animi. – Herzensfreude, animi laetitia; summa laetitia; gaudium atque laetitia. – eine innige H. haben, daß etc. gaudere vehementerque laetari mit folg. Akk. u. Infin. – Herzensfreund, amicissimus. – seine Herzens- und Busenfreunde, de complexu eius ac sinu: jmd. zum H. haben, alqo familiarissime od. intime uti: sie sind Herzensfreunde, summa inter eos est amicitia.
-
5 herzlich
herzlich, verus (wahr, z.B. desiderium). – sincerus (aufrichtig, ungeheuchelt, z.B.gaudium, fides, concordia). – eine h. Umarmung, artior complexus: ein h. Gebet, preces piae: [1302] eine h. Freude, s. Herzensfreude: ein h. Freund von jmd. sein, alqo uti familiarissime od. intime: jmdm. seinen h. Glückwunsch abstatten (herzlich Glück wünschen), alci ex sententia od. totā mente od. vehementer gratulari (absol, od. in betreff einer Sache, in alqa re, od. daß etc., quod). – Adv.ex animo (von Herzen, z.B. ridere, amare). – vere (wirklich = redlich); verb. ex animo vereque (z.B. alqm diligere). – sincere (aufrichtig); verb. sincere et ex animo. – unice (einzig, z.B. alqm amare, diligere). – penitus (inständig, z.B. te rogo, ut etc.). – valde. vehementer (sehr, z.B. valde gaudere, quod etc.: u. veh. rogare). – h. gern, libentissime; libentissimo animo. – umjmd. h. trauern, vero desiderio lugere alqm: jmd. h. (auf das herzlichste) grüßen, alci plurimam salutem impertire: h. wünschen, daß etc., vehementer velle m. folg. Akk. u. Infin.; cupere et optare, ut etc. – Herzlichkeit, animus verus od. sincerus. – H. der Freundschaft, amicitia vera.
-
6 speziell
speziell, singularum partium (der einzelnen Teile, z.B. index singularum partium alcis rei). – singularis (besonders und für sich bestehend, z.B. odium). – proprius (besonders, apart, für diesen Fall berechnet, z.B. lex). – praecipuus (ausschließlich, eigentümlich, z.B. Cic. Mil. 78). – intimus (sehr vertraut, z.B. familiaritas, amicitia: ein sp. Freund, intimus). – es ist jmd. ein sp. Bekannter von mir, intimā familiaritate cum alqo coniunctus sum; alqo familiarissime utor. – Adv.singillatim. separatim (besonders, apart, z.B. sing. de unoquoque genere dicere). – nominatim (namentlich, ausdrücklich, z.B. praecipere). – proprie (für sich, für seine eigene Person, z.B. sibi pacisci alqd). – jmd. sp. hassen, suo nomine alqm odisse.
-
7 zusammenleben
zusammenleben, a) in Gesellschaft mit jmd. leben: vivere unā (absol. od. mit jmd., cum alqo, z.B. familiarissime) – gewöhnlich z., consuesse esse unā: wie Mann u. Frau mit einer z., alqam in uxoris loco habere. – b) zu einer Zeit leben: eodem tempore od. iisdem temporibus vivere od. aetatem agere.
-
8 familiariter
familiāriter, Adv. (familiaris), I) familienweise, nach Familien, Gromat. vet. 252, 24. – II) (m. Compar. u. Superl.) übtr., vertraut, freundschaftlich, freundlich, quam familiariter! Ter.: ut familiariter essem et libenter, ich mich wie zu Hause u. behaglich fühlte, Cic.: f. cum alqo vivere, Cic.: arridere, Liv.: ferre mortem alcis, freundschaftlichen Anteil nehmen an usw., Ter.: odio es nimis f., mit deiner Kameradschaft, Freundschaft usw., Plaut.: causam nosse, genau, Quint. – familiarius vivere cum alqo, Nep.: familiarius nosse alqm, Iustin. – familiarissime uti alqo, Nep.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > familiariter
-
9 familiāriter
familiāriter adv. with comp. and sup. [familiaris], intimately, on friendly terms: monere, T.: cum Boccho agere, S.: loqui: familiarius cum dominā vivere: cum Verre familiarissime vivere: huius mortem fert tam familiariter, as that of a dear friend, T.* * * -
10 ūnus
ūnus (old oenos, C.), gen. ūnīus, poet. a<*>so ūnius, Ct., V., H.; ūnī, Ct.; voc. ūne, Ct., adj. num. [cf. Gr. εἷσ, ἑνόσ, οἴνη; Germ. ein; Engl. one]. I. One, a single: unius esse negotium diei, Cs.: divisit populum unum in duas partīs: uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum), L.: unā ex parte... alterā ex parte, on one side... on the other, Cs.: unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat: exercituum unus... alter, L.: habetur una atque altera contio, i. e. one after another: neque in uno aut altero animadversum est, sed iam in pluribus, one or two, Cu.: amans Unus et item alter, T.: unus aut summum alter, one or at most two: philosophiam trīs in partīs diviserunt... quarum cum una sit, etc.: orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent, L.: Ex unis geminas mihi conficies nuptias, T.: adductus sum tuis et unis et alteris litteris: tria Graecorum genera sunt, uni Athenienses, etc.—In phrases, ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception: consurrexit senatus cum clamore ad unum: Iuppiter, si nondum exosus ad unum Troianos, V.: cum ad unum omnes pugnam poscerent, L.—In unum, into one, to one place, together: Fibrenus divisus cito in unum confluit: paulatim milites in unum conducit, unites, S.—Of that which sustains a common relation to a plurality of subjects, one, the same, one and the same, common: unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri: atque etiam uno tempore accidit, ut, etc., Cs.: Omnibus hic erit unus honos, V.: unus utrique Error, H.: ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc., with one voice, T.: de cuius utilitate omnes uno ore consentiunt: unis moribus et numquam mutatis legibus vivunt: exitus quidem omnium unus et idem fuit: ferar unus et idem, H.—With solus, tantum, or modo, one only, sole, alone, single: unus est solus inventus, qui, etc.: Nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc., H.: inter bina castra... unum flumen tantum intererat, Cs.: excepit unum tantum, nihil amplius: unā tantum perforatā navi, L.: nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur: ut ea modo una causa tenuerit Romanos, ne, etc., L. —With an adj sup. (poet. also with a comp.), one in particular, one above others, one especially: rem unam esse omnium difficillimam: quo ego uno equite Romano familiarissime utor: Quam Iuno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo, V.: sagacius unus odoror, H.— With quisque, in the phrase, unus quisque, each several one, each individual, every single, every one: unus quisque vestrum (novit): de uno quoque loquitur.—With a pron indef., some one, any one, any: ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.: ad unum aliquem confugere: aliquis unus; unius cuiusdam: si tu solus aut quivis unus, etc.: quorum si unum quodlibet probare potuerit: unus Quiritium quilibet, L.— II. Praegn., one, alone, only, sole, single: Unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui, T.: cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum: quove praesidio unus per tot gentes pervenisset? L.: erat omnino in Galliā ulteriore legio una, Cs.: quae tibi una in amore atque in deliciis fuit, i. e. above all others. —As subst n.: de Antonio nihil dico praeter unum: cum te unum ex omnibus ad dicendum natum cognossem: ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit.—With a negative, no one, not a single one, none whatever: nemo de nobis unus excellat: haec abhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed), L.: ad neminem unum summa imperi redit, Cs.— Plur: ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem.— III. Indef, an, one, some, some one: inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc., T.: sicut unus paterfamilias his de rebus loquor: unus ex ultimā turbā, L.: e regione unius eorum pontium, Cs.: servus unus exulum initium fecit, L.* * *I-a -um, primus -a -um, singuli -ae -a, semel NUMIIuna, unum ADJalone, a single/sole; some, some one; only (pl.); one set of (denoting enity) -
11 familiaris
fămĭlĭāris, e ( abl. sing. regularly familiari; familiare, Varr. and P. Rutil. ap. Charis. p. 105 P.), adj. [familia].I.Of or belonging to servants (rare; only as subst.): fămĭlĭāris, is, m., a servant:II.majores nostri servos (quod etiam in mimis adhuc durat) familiares appellaverunt,
Sen. Ep. 47 med.:hujus familiae familiarem,
Plaut. Am. 1, 1, 203; id. Ep. 1, 1, 2.—Of or belonging to a house, household, or family; household, domestic, family, private (freq. and class.):B.fundus,
Plaut. As. 5, 2, 24; cf.focus,
Col. 11, 1, 19:filius,
Plaut. Capt. 2, 2, 23:negotiis familiaribus impediti,
Auct. Her. 1, 1, 1; cf.:res domesticae ac familiares,
Cic. Tusc. 1, 1, 2; so,res,
the household, family affairs, property, Plaut. Stich. 1, 2, 88; Caes. B. G. 1, 18, 4; Quint. 12, 1, 6; 12, 7, 9:ab domo ab re familiari, diutius abesse,
Liv. 5, 4, 6 al.; cf.copiae,
Liv. 2, 16, 7:pecuniae,
Tac. A. 4, 15:rationes,
id. ib. 6, 16:curae,
id. ib. 11, 7:referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,
Suet. Aug. 61:vita,
Plaut. Pers. 1, 3, 46:quis umquam in luctu domestico, quis in funere familiari cenavit cum toga pulla?
Cic. Vatin. 13, 31: parricidium, i. e. committed on a member of the same family, Att. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67:maeror,
a family grief, Plaut. Cist. 4, 2, 60:Lar,
Cic. Quint. 27, 85; id. Verr. 2, 3, 11, § 27; id. Rep. 5, 5 Mos. N. cr., v. Lar; cf.:numen Minerva,
Quint. 10, 1, 91.—Transf.1.Familiar, intimate, friendly, and (more freq.) subst., a familiar acquaintance, friend (syn.: amicus, familiaris, intimus, necessarius).(α).With substt.:(β).videmus Papum Aemilium C. Luscino familiarem fuisse, etc.,
Cic. Lael. 11, 39:biduo factus est mihi familiaris,
id. Fam. 3, 1, 2; id. Phil. 2, 32, 78; id. Rep. 2, 20; cf. id. Fam. 7, 8, 1:amici,
Plin. Ep. 9, 34, 1; 9, 37, 1:sermones,
Cic. Off. 2, 11, 39; id. Fam. 15, 15, 1; id. Att. 1, 9, 1; cf.epistolae,
Quint. 1, 1, 29:minus familiari vultu respexisse,
friendly, Suet. Caes. 78:voltus ille,
Cic. Att. 1, 11, 1:colloquium,
Liv. 25, 18, 5:jam inde a puero in omnia familiaria jura assuetus,
the rights of intimacy, id. 24, 5, 9:voluntas,
Sen. Ben. 6, 16, 1; cf.:vox auribus meis familiaris,
Petr. 100:familiaribus magis ei aetati exemplis,
Quint. 5, 10, 96:exempla,
id. 7, 2, 17; 9, 4, 44:verba regionibus quibusdam magis familiaria,
id. 8, 2, 13:litterae,
Suet. Tib. 62.— Comp.:qui familiarior nobis propter scriptorum multitudinem est,
Cic. de Or. 3, 19, 71:aditus in domum,
Liv. 24, 5, 7:frater ei (with carior),
Nep. Att. 16, 2:quo boves familiariores bubulco fiant,
Col. 6, 2, 6:color argenti militaribus signis,
Plin. 33, 3, 19, § 58. — Sup.:homo amantissimus familiarissimus, conjunctissimus officiis,
Cic. Sull. 20, 57; cf. id. Att. 16, 16, F. 17:luna terris familiarissimum sidus,
Plin. 2, 9, 6, § 41; 16, 18, 30, § 75; 16, 31, 57, § 131.—Absol.:2.est ex meis domesticis atque intimis familiaribus,
Cic. Fam. 3, 1, 3:familiaris meus,
id. Lael. 24, 89:per C. Valerium Procillum familiarem suum cum eo colloquitur,
Caes. B. G. 1, 19, 3:Caelii,
Cic. Cael. 25, 61:pauci familiares,
id. Lael. 1, 2.— Sup.:quod M. Aemulius unus est ex meis familiarissimis atque intimis maxime necessarius,
Cic. Fam. 13, 27, 2; cf.:intimus, proximus, familiarissimus quisque,
id. Q. Fr. 1, 4, 1:familiarissimus meus,
id. Fam. 13, 13, 1:familiarissimi ejus,
id. Rep. 1, 9.—Of or belonging to one's self, to one's own people or country (cf. domesticus); only in the lang. of the haruspices, of those parts of the animal which related to the party that sacrificed (opp. hostilis):3.(haruspices) fissum familiare et vitale tractant,
Cic. Div. 2, 13, 32; cf.:Decio caput jecinoris a familiari parte caesum haruspex dicitur ostendisse,
Liv. 8, 9, 1; cf.:mater procurans familiare ostentum,
Liv. 26, 6, 14.—Familiar, customary, habitual:4.mihi familiare est omnes cogitationes meas tecum communicare,
Plin. Ep. 4, 24, 7; 2, 5, 10:familiare est hominibus omnia sibi ignoscere,
Vell. 2, 30, 3:fuisse statuariam artem familiarem Italiae quoque indicant,
Plin. 34, 7, 16, § 33; 35, 7, 31, § 49.—Fitting, appropriate, adapted:* 1.quae peregrina... transferuntur, minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula,
Col. 3, 4, 1:familiarissimum hoc platanis,
Plin. 16, 31, 57, § 131:hipposelinum sabulosis familiarissimum,
id. 19, 8, 48, § 163.—Hence, fămĭlĭārĭter, adv.By families:2.agros in montibus Romani acceperunt familiariter,
Front. de Colon. p. 119 Goes.—Familiarly, intimately, on friendly terms (freq. and class.):hominem ignotum compellare familiariter,
Plaut. Men. 2, 3, 23; cf.:nimium familiariter Me attrectas,
id. Rud. 2, 4, 6; id. Ep. 1, 1, 2:nihil turpius quam cum eo bellum gerere, quicum familiariter vixeris,
Cic. Lael. 21, 77:familiariter amicus,
Quint. 1, 2, 15:amatum a me,
id. 10, 3, 12:dilectus,
Plin. Ep. 9, 19, 5 et saep.:loqui,
Cic. Div. in Caecil. 12, 37:scribere,
id. Att. 9, 4, 1: nosse causas, i. e. to be familiarly or intimately, accurately acquainted with, Quint. 6, 4, 8; 5, 7, 7:quod ex longinquo petitur, parum familiariter nostro solo venit,
i. e. suitable, adapted, Col. Arb. 1, 3.— Comp.:licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,
Cic. Cael. 23, 57:factum,
id. de Or. 2, 3, 14; Quint. 2, 7, 3.— Sup.:cum Verre familiarissime et amicissime vivere,
Cic. Div. in Caecil. 9, 29; Nep. Ages. 1, 1. -
12 unus
ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:I.unīus,
Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].Prop.A.In gen., one, a single.1.Sing.:b.dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,
Plaut. Cas. 1, 33 sq.:mulieres duas pejores esse quam unam,
id. Curc. 5, 1, 2:pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,
id. Truc. 2, 6, 8:unius esse negotium diei,
Caes. B. C. 3, 82:mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,
Cic. Rep. 1, 19, 31:cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,
id. ib. 1, 26, 42:qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,
id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,
Caes. B. G. 1, 2:unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,
Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:exercituum unus... alter,
Liv. 24, 44, 1:ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,
Cic. Ac. 1, 5, 19:cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,
id. Off. 1, 32, 118:unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,
Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:habetur una atque altera contio vehemens,
repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,
one or two, id. Mur. 21, 43:meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,
Plin. Ep. 2, 13. 3;4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,
id. Pan. 45:unus atque alter et mox plures,
Suet. Claud. 12:unus et alter assentiuntur,
Curt. 5, 7, 4:sed postquam amans accessit... Unus et item alter,
Ter. And. 1, 1. 50:amici, Qui modo de multis unus et alter erant,
Ov. Tr. 1, 3, 16;rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,
Aur. Vict. Epit. 26, 41:uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),
Liv. 2, 7, 2; cf.:legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,
id. 5, 30, 7.—With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:2.totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,
Cic. Fin. 4, 2, 5:superiores tres erant, quarum est una sola defensa,
id. ib. 5, 7, 20:orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,
Liv. 42, 23, 5.—Plur.:b.ex unis geminas mihi conficies nuptias,
Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,molae,
id. ib. 13, 1:quadrigae,
Varr. R. R. 2, 1, 14:similitudines, unae rerum, alterae verborum,
Auct. Her. 3, 20, 33:adductus sum tuis unis et alteris litteris,
Cic. Att. 14, 18, 1:decumae,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,
id. Fl. 29, 70:satis una superque Vidimus excidia,
Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—With gen. part.:B.tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,
Cic. Fl. 27, 64.—Esp.1.Adverbial expressions.a.Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:b.amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,
Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,
Verg. A. 5, 687:cui sunt adsensi ad unum (senatores),
Cic. Fam. 10, 16, 2:ipsos ad unum caedere,
Curt. 7, 5, 32;usu. with omnes,
Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—In unum, into one, to one place, together:2.Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,
Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—Of that which is common to several persons or things, one and the same.a.Alone.(α).Sing.:(β).cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,
Plaut. As. 4, 2, 16:uno exemplo ne omnes vitam viverent,
id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,
Cic. Rep. 1, 8, 13:illa cum uno tempore audīsset, etc.,
id. Clu. 9, 28:atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,
Caes. B. C. 3, 15:omnibus hic erit unus honos,
Verg. A. 5, 308:omnes una manet nox,
Hor. C. 1, 28, 15:unus utrique Error,
id. S. 2, 3, 51:parentum injuriae Unius modi sunt ferme,
Ter. Heaut. 1, 2, 31:noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,
Cic. Att. 9, 7, 5; so,unius modi,
id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,
Ter. Phorm. 4, 3, 20:de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,
Cic. Lael. 23, 86:unoque omnes eadem ore fremebant,
Verg. A. 11, 132.—Plur.:b.aderit una in unis aedibus,
Ter. Eun. 2, 3, 76:unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 26, 63.—Connected with idem:c.exitus quidem omnium unus et idem fuit,
Cic. Div. 2, 47, 97:in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,
id. Cat. 4, 7, 14:ferar unus et idem,
Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—Corresponding to idem:3. a.non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,
Hor. C. 2, 11, 10.—Sing.(α).Alone:(β).hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,
Plaut. Trin. 4, 4, 21:unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,
Ter. And. 1, 5, 46; cf.:unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1:cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,
id. ib. 1, 22, 35:nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,
id. Fam. 6, 21, 1:itaque unum illud erat insitum priscis illis,
id. Tusc. 1, 12, 27:quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?
Liv. 1, 18, 3:erat omnino in Galliā ulteriore legio una,
Caes. B. G. 1, 7:Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,
Cic. Att. 6, 1, 3:cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,
id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,
id. Or. 29, 104:te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,
id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:de Antonio nihil dico praeter unum,
Cic. Sest. 3, 8.—With ex:(γ).cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,
Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—With gen.:(δ).ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,
Cic. Sest. 64, 133:quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,
Liv. 23, 30, 19.—With sup.:(ε).tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,
Plaut. As. 3, 1, 16:unus istic servos est sacerrumus,
id. Most. 4, 2, 67:rem unam esse omnium difficillimam,
Cic. Brut. 6, 25:urbem unam mihi amicissimam declinavi,
id. Planc. 41, 97:quo ego uno equite Romano familiarissime utor,
id. Fam. 13, 43, 1:virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,
id. Rab. Post. 9, 23.—With magis:(ζ).quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,
Verg. A. 1, 15.—With comp.:(η).sagacius unus odoror,
Hor. Epod. 12, 4.—Strengthened by solus:(θ).unus est solus inventus, qui, etc.,
Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:ex uno oppido solo,
id. ib. 2, 2, 75, §185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,
Hor. Ep. 1, 6, 1:te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,
Cic. Pis. 40, 96:unus solusque censebat,
Plin. Pan. 76.—Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):(ι).inter bina castra... unum flumen tantum intererat,
Caes. B. C. 3, 19:excepit unum tantum, nihil amplius,
Cic. Ac. 2, 23, 74:unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,
Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:unā tantum perforatā navi,
id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,
Liv. 6, 16, 5.—Strengthened by modo (class.):(κ).nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,
Cic. Or. 54, 180:hi unum modo quale sit suspicantur,
id. ib. 9, 28:hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,
id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—Unus for unus omnium maxime:(λ).quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,
Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,
Verg. A. 5, 704.—Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:b.eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,
Plaut. Capt. 2, 2, 81:nemo de nobis unus excellat,
Cic. Tusc. 5, 36, 105:ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,
id. Prov. Cons. 4, 7:nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,
id. Brut. 59, 216:haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),
Liv. 32, 20, 7:quia nemo unus satis dignus regno visus est,
id. 2, 6, 3:eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,
Caes. B. C. 3, 18:Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,
Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—Plur.:II. A.sequere me Tres unos passus,
three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:unae quinque minae,
id. Ps. 1, 1, 52:ruri dum sum ego unos sex dies,
id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:sese unis Suebis concedere,
Caes. B. G. 4, 7:Ubii, qui uni legatos miserant,
id. ib. 4, 16:ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,
Cic. Fam. 2, 7, 3:abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,
id. Att. 1, 5, 4.Without a pron.1.Absol.:2.inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,
Ter. And. 1, 1, 91:ibi una aderit mulier lepida, etc.,
Plaut. Ps. 4, 1, 38:sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,
Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,
id. Att. 9, 10, 2.—With ex:3.ut me sic audiatis ut unum e togatis,
Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:ex principibus unus nomine Polyaenus,
Liv. 24, 22, 1:unus ex ultimā turbā,
id. 24, 27, 1.—With de:4.tenuis L. Verginius unusque de multis,
Cic. Fin. 2, 20, 66. —With gen. part. (not in Cic.):5.eregione unius eorum pontium,
Caes. B. G. 7, 35:Apollonides principum unus orationem habuit,
Liv. 24, 28, 1:pastorum unus,
id. 10, 4, 8:servus unus exulum initium fecit,
id. 25, 23, 6:scortum transfugarum unius,
id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;40, 5, 10: unus turbae militaris,
id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:unus hostium Latinae linguae sciens,
Tac. A. 2, 13:una Amazonum,
id. ib. 4, 56:unum se civium (esse) respondit,
id. ib. 12, 5.—With sup.:B.est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,
Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,
Cic. Phil. 2, 3, 7.—With,1.Aliquis:2.ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,
Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:ad unum aliquem confugere,
id. Off. 2, 12, 41:unius alicujus,
id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—Quidam:3.est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,
Cic. de Or. 3, 14, 55:unius cujusdam,
id. ib. 2, 10, 40.—Quivis:4.si tu solus aut quivis unus, etc.,
Cic. Caecin. 22, 62.—Quilibet:5.queratur unus quilibet militis mei injuriam,
Liv. 42, 42, 3:unus Quiritium quilibet,
id. 6, 40, 6:quilibet unus ex iis, quos, etc.,
id. 9, 17, 15.—Quisque:6.ponite ante oculos unum quemque regum,
Cic. Par. 1, 2, 11; so,unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,
id. Font. 10, 21:unum quodque,
id. Rosc. Am. 30, 83:unum quidque,
id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:domini capitis unius cujusque,
Cic. Rep. 1, 32, 48.—Quisquis:C.sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,
Plaut. Trin. 4, 2, 39:unum quicquid,
Lucr. 5, 1388.—Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,
Vell. 2, 1, 5:pro uno homine jactura publica pacisceris,
Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,
Plaut. Am. 1, 1, 248:hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,
id. ib. prol. 95:quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,
Cic. Lael. 10, 33:i mecum, obsecro, una simul,
Plaut. Most. 4, 3, 43:mandata eri perierunt, una et Sosia,
id. Am. 1, 1, 182:si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,
Cic. Div. in Caecil. 1, 1:qui una venerant,
id. Rep. 1, 12, 18:cum et ego essem una et pauci admodum familiares,
id. Lael. 1, 2:si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,
id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,
at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq. -
13 utor
ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].I.Prop., to use.A.With abl.1.To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:2.hoc oculo,
id. Mil. 4, 7, 25:sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,
Lucr. 3, 560:de rebus ipsis utere tuo judicio,
Cic. Off. 1, 1, 2:utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,
id. Rep. 3, 5, 8:utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,
cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,
id. Rosc. Am. 36, 104:num argumentis utendum in re ejus modi?
id. Verr. 2, 4, 6, § 11:mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,
id. ib. 2, 4, 5, §9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,
id. ib. 2, 3, 37, §84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,
Nep. Hann. 4, 3:si licet exemplis in parvo grandibus uti,
Ov. Tr. 1, 3, 25:viribus utendum est, quas fecimus,
Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,
Caes. B. G. 4, 31:administris ad ea sacrificia Druidibus,
id. ib. 6, 16:ut eā potestate ad quaestum uteretur,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,
id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,
Caes. B. G. 5, 12.—Esp.a.To manage, control, wield:b.bene ut armis, optime ut equis uteretur,
Cic. Deiot. 10, 28:nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,
id. Lael. 19, 68.—To spend, use:c.velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),
Cic. Att. 11, 11, 2:tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,
id. Fin. 2, 26, 84:cum horis nostris nos essemus usi,
spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:notum et quaerere et uti,
Hor. Ep. 1, 7, 57.—To wear:d.pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,
Caes. B. G. 6, 21 fin.:ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,
Cic. Rep. 2, 17, 31.—To accept, adopt:e.eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,
Caes. B. G. 4, 11:praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,
Cic. Lael. 22, 85.—To resort to, consult:f.neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:oraculo,
Tac. A. 2, 54.—Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:g.sermonibus morologis utier,
Plaut. Ps. 5, 1, 21:si provincia loqui posset, hac voce uteretur,
Cic. Div. in Caecin. 5, 19:hac unā defensione,
id. Verr. 2, 4, 4, § 8:haec oratio, quā me uti res publica coëgit,
id. Rosc. Am. 49, 143:cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,
id. Fam. 11, 5, 3:illa criminatio, quā in me absentem usus est,
id. Agr. 3, 1, 3.—To perform, exercise, practise, etc.:h.crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,
Plaut. Stich. 1, 1, 14:eādem nos disciplinā utimur,
id. As. 1, 3, 49; cf.:nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,
Cic. Rep. 1, 2, 2:diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,
observed, kept, id. Marcell. 1, 1:eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,
id. Fam. 2, 16, 6:ratione utuntur,
exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,
Cic. Top. 18, 69:ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,
Plaut. Rud. 5, 3, 30:viribus uteris per clivos,
Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:ut hoc utimur maxime more moro multum,
Plaut. Men. 4, 2, 1:ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,
Ter. And. 1, 2, 31.—In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:k.commodius esse opinor duplici spe utier,
id. Phorm. 4, 2, 13:serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,
Caes. B. C. 3, 8:commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,
Cic. Rosc. Am. 45, 131:in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,
id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,
id. N. D. 1, 37, 103:propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,
id. ib. 2, 60, 152:si fortunā permittitis uti,
to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:nostrā utere amicitiā, ut voles,
Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,
Plaut. Cist. 1, 1, 24:libertate modice utantur,
Liv. 34, 49, 8:deorum Muneribus sapienter uti,
Hor. C. 4, 9, 48:Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,
id. S. 2, 2, 113:quia parvo nesciet uti,
id. Ep. 1, 10, 41:temporibus sapienter utens,
taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:scisti uti foro,
Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),
Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),
Cic. Att. 12, 22, 3. —Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:1.inter nos amore utemur semper subrepticio?
Plaut. Curc. 1, 3, 49:alacritate ac studio,
Caes. B. G. 4, 24:severitas, quā tu in iis rebus usus es,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:usus est ipse incredibili patientiā,
id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):dementer amoribus usa,
Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,
Caes. B. G. 2, 14.—To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:m.hoc honore usi togati solent esse,
Cic. Phil. 8, 11, 32:homines amplissimis usos honoribus,
id. Fl. 19, 45:nobiles amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:neminem curuli honore usum praeterierunt,
Liv. 34, 44, 4:primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,
Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—To use as food or medicine, to take, drink, etc.:B.lacte mero veteres usi memorantur et herbis,
Ov. F. 4, 369:aquis frigidis,
Cels. 1, 1:antidoto,
Scrib. Comp. 171:medicamento,
id. ib. 228:vino modice,
Cels. 8, 11:ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),
Varr. R. R. 1, 11, 2.—With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):2.facilitatem vulgariam,
Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):res pulchras, quas uti solet,
id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):ita uti eum oportet libertatem,
Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,
Plaut. As. 1, 3, 47:dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,
id. Merc. 1, 2, 37:diutine uti bene licet partum bene,
id. Rud. 4, 7, 15:profecto uteris ut voles operam meam,
id. Poen. 5, 2, 128:mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,
Ter. Ad. 5, 3, 29:BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,
Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:oleam albam, quam voles uti, condito,
id. R. R. 118:quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,
Varr. R. R. 3, 16, 23:ferrum,
Aur. Vict. Caes. 17, 4.—Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;II.freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,
Plaut. Trin. 5, 2, 7:quae utenda vasa semper vicini rogant,
id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,
Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:te, quod utendum acceperis, reddidisse,
id. Tusc. 3, 17, 36:multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,
Ov. A. A. 1, 433.—Transf. (through the intermediate idea of having and using).A.Pregn., to enjoy the friendship of any one; to be familiar or intimate with, to associate with a person.a.With abl:b.his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,
Cic. Clu. 16, 46:quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,
id. Rosc. Am. 11, 27:Trebonio multos annos utor valde familiariter,
id. Fam. 1, 3, 1:Lucceius qui multum utitur Bruto,
id. Att. 16, 5, 3:utere Pompeio Grospho,
Hor. Ep. 1, 12, 22:quo pacto deceat majoribus uti,
id. ib. 1, 17, 2:si sciret regibus uti,
ib. ib. 14:ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,
Plin. Ep. 8, 23, 2.—With acc.:B.vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,
Cato, R. R. 143, 1.—To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,
he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:patre usus est diligente et diti,
Nep. Att. 1, 2:bonis justisque regibus,
Cic. Rep. 1, 33, 50:quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,
id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:hic vide quam me sis usurus aequo,
id. Verr. 2, 5, 59, § 154:ut is illis benignis usus est ad commodandum,
id. ib. 2, 4, 3, §6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,
id. Rosc. Am. 26, 71:me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,
Hor. S. 1, 4, 95:uteris monitoribus isdem,
id. Ep. 2, 2, 154:valetudine non bonā,
Caes. B. C. 3, 49:quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,
Ov. M. 13, 52.— Absol.:nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),
Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:utentior sane sit,
i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71.
См. также в других словарях:
DICTYNNA — Nympha Cretensis, quae casses venatorios prima creditur inventsse; unde Dictynna dicta, cum antea Britomartis appellaretur. Ferunt autem, hanc in Creta Dianae consuetudine familiarissime usam fuisse, quae ipsa ob id a Poetis nonnumquam Dictynna… … Hofmann J. Lexicon universale
INCARNATIONE Christi (ab) — ab INCARNATIONE Christi Annos numerandi rationem, primus invenit Dionys. Exiguus, qui Iustiniano im perante et cum Cassiodoro familiarissime Sec. VI. vixit. Cum enim Annorum series, in Canone B. Cyrilli ab Anno Diocletiani 153. incepta nihil… … Hofmann J. Lexicon universale
