exemplar

exemplar, āris, (exemplare, is, Lucr. 2, 124, v. Lachm. ad h. l.), n. [exemplum].

A transcript, copy.

Prop.: tibi earum (litterarum) exemplar misi, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 6; Cic. Att. 4, 5, 1:

liber in exemplaria transcriptus mille,

Plin. Ep. 4, 7, 2; Gell. 7, 20, 6:

testamenti,

Plin. Ep. 10, 75, 4:

tabulae exemplar, quod apographon vocant,

a copy, Plin. 35, 11, 40, § 125:

epistolae,

Vulg. 1 Esdr 4, 11 al.—

Trop., an image, likeness, impression:

verum amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui,

Cic. Lael. 7, 23:

sunt et alia ingenii ejus exemplaria,

Plin. 35, 10, 36, § 74.—

A pattern, model, exemplar, original, an example (class.):

eam speciem, quae semper est eadem, intuebitur, atque id sibi proponet exemplar... videndum, utrum sit imitatus exemplar, etc. (corresp. to exemplum),

Cic. Univ. 2; cf.:

ad imitandum mihi propositum exemplar illud est (corresp. to exemplum),

id. Mur. 31, 66:

utile proposuit nobis exemplar Ulixen,

Hor. Ep. 1, 2, 18:

reliqui disseruerunt, sine ullo certo exemplari formaque rei publicae,

Cic. Rep. 2, 11:

M. Catoni, quo omnes, qui iisdem rebus studemus, quasi exemplari ad industriam virtutemque ducimur,

id. ib. 1, 1:

Falcula exemplar antiquae religionis,

id. Caecin. 10, 28; so,

vitae prioris,

Plin. Ep. 2, 1, 7; cf.:

Cornuto quid in omni genere ad exemplar antiquitatis expressius?

id. ib. 5, 15, 3:

dumtaxat, rerum magnarum parva potest res Exemplare dare,

Lucr. 2, 124:

respicere exemplar vitae morumque,

Hor. A. P. 317:

decipit exemplar vitiis imitabile, etc.,

id. Ep. 1, 19, 17:

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi,

id. ib. 2, 1, 58:

si ad exemplar primi libri bellum Siculum perscripsisset,

Quint. 10, 1, 89; Tac. A. 15, 23:

adulatorii dedecoris apud posteros,

id. ib. 6, 32:

quas (epulas) a Tigellino paratas ut exemplar referam, ne, etc.,

example, id. ib. 15, 37:

fac secundum exemplar,

Vulg. Exod. 25, 40:

juxta exemplar,

id. ib. 26, 30. —In plur.:

vos exemplaria Graeca Nocturnā versate manu, versate diurnā,

models, Hor. A. P. 268.

* * *

model, pattern, original, prototype, book to copy.

exemplārĭum, ii, n. [exemplar], post-class for exemplar (cf. Lachm. ad Lucr. p. 82).

A copy:

binae tabulae testamenti eodem tempore exemplarii causa scriptae,

Dig. 31, 47; Hier. adv. Helv. 8.—

A model, pattern, original, Arn. 6, 198; Schol. Lucan. 9, 563.

exemplum, i, n. [eximo], orig., what is taken out as a sample (cf. eximius, from eximo), a sample.

Prop. (cf. exemplar, specimen):

purpurae, tritici,

Auct. Her. 4, 6, 9.—Hence,

Transf.

An imitation, image, portrait taken from something; a draught, transcript, copy.

Hic quoque exemplum reliquit, Plaut. Ps. 2, 2, 56; cf.:

o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui? hinc exemplum ut pingeretis: Nam alios pictores nihil moror hujusmodi tractare exempla,

id. Poen. 5, 4, 102 sq.; and in a pun with the follg. signif. under B.: Th. Exempla edepol faciam ego in te. Tr. Quia placeo, exemplum expetis, id. Most. 5, 1, 67:

aedes probant: sibi quisque Inde exemplum expetunt,

a sketch, draught, id. ib. 1, 2, 21; cf. id. ib. 3, 2, 75 sq.:

Pompeii litterarum ad consulem exemplum attulit: Litterae mihi a L. Domitio allatae sunt: earum exemplum infra scripsi... Deinde supposuit exemplum epistolae Domitii, quod ego ad te pridie miseram,

a transcript, copy, Cic. Att. 8, 6, 1 sq.; 8, 11, 6; 7, 23, 3; id. Fam. 9, 26, 3; Ov. Tr. 1, 7, 23 al.—

An equal, parallel:

clarissimum Homeri inluxit ingenium, sine exemplo maximum,

Vell. 1, 5, 1.—

A sample for imitation, instruction, proof, a pattern, model, original, example, precedent, case (the predominant meaning of the word).

In gen.:

ut mutum in simulacrum ex animali exemplo veritas transferatur,

from a living model, original, Cic. Inv. 2, 1, 2; cf.:

feruntur enim ex optimis naturae et veritatis exemplis,

id. Off. 3, 17, 69:

propones illi exempla ad imitandum,

id. Phil. 10, 2, 5; cf.:

habere exemplum ad imitandum (corresp. to exemplar),

id. Mur. 31, 66; and:

nostris exemplo fuit ad imitandum,

Suet. Gramm. 2:

exposita ad exemplum nostra re publica,

Cic. Rep. 1, 46 fin.; cf. id. ib. 2, 31 fin.:

loquimur de iis amicis, qui ante oculos sunt... Ex hoc numero nobis exempla sumenda sunt,

id. Lael. 11, 38:

aliquem ex barbatis illis exemplum imperii veteris, imaginem antiquitatis,

id. Sest. 8, 19:

a sapiente petitur exemplum,

id. Off. 3, 4, 16:

exemplum a me petere,

Liv. 7, 32, 12:

ab eodem Pompeio omnium rerum egregiarum exempla sumantur,

Cic. de Imp. Pomp. 15, 44:

ab se ipso exemplum capi posse,

Liv. 1, 49, 2; cf.:

cum et ipse sis quasi unicum exemplum antiquae probitatis et fidei,

Cic. Rep. 3, 5:

quod in juventute habemus illustrius exemplum veteris sanctitatis?

id. Phil. 3, 6, 15:

innocentiae,

id. de Or. 1, 53, 229:

qua in muliere etiam nunc quasi exempli causa vestigia antiqui officii remanent,

as a pattern, example, id. Rosc. Am. 10, 27 (cf. infra, 2.):

eum virum, unde pudoris pudicitiaeque exempla peterentur,

id. Deiot. 10, 28:

firmare animum constantibus exemplis (for constantiae),

Tac. A. 16, 35; cf.:

exemplum modestum,

id. H. 2, 64:

vitiosi principes plus exemplo quam peccato nocent,

by their example, Cic. Leg. 3, 14, 32:

(Tullus Hostilius) de imperio suo, exemplo Pompilii, populum consuluit curiatim,

id. Rep. 2, 17:

quod autem exemplo nostrae civitatis usus sum, etc.,

id. ib. 2, 39: atrox videbatur Appi sententia;

rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres,

i. e. judged by the precedent, Liv. 2, 30 init.:

divinare morientes etiam illo exemplo confirmat Posidonius, quo affert, etc.,

by that example, that case, Cic. Div. 1, 30, 64; id. Inv. 1, 30, 49; cf.:

hinc illa et apud Graecos exempla... levitatis Atheniensium crudelitatisque in amplissimos cives exempla,

id. Rep. 1, 3:

datum in omnes provincias exemplum,

Tac. A. 1, 78; so,

dare exemplum,

to set the example, id. ib. 4, 50:

tertia legio exemplum ceteris praebuit,

id. H. 2, 85; 4, 52; Val. Max. 3, 6, 5.—

Esp. in phrase: exempli causā or gratiā, for instance, for an example (cf. Krebs, Antibarb. p. 437):

exempli causa paucos nominavi,

for example's sake, Cic. Phil. 13, 2, 2; cf.:

quia in alicujus libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt, etc.,

id. Mur. 12, 27; id. Inv. 1, 37, 66:

haec exempli gratia sufficient,

Quint. 9, 2, 56; cf.:

pauca exempli gratia ponam,

id. 6, 5, 6; 5, 10, 110; cf.:

ex quibus in exemplum pauca subjeci,

Suet. Tib. 21 et saep.:

venit in exemplum furor,

teaches, Ov. F. 4, 243; cf. Just. 23, 3.—

In partic., a warning example, an example, warning, punishment (rare):

exemplum statuite in me, ut adolescentuli vobis placere studeant potius quam sibi,

Ter. Heaut. prol. 51; cf.:

quibus liberi sunt, statuite exemplum, quantae poenae in civitate sint hominibus istiusmodi comparatae,

Auct. Her. 4, 35, 47:

simile in superiore parte provinciae edere exemplum severitatis tuae,

Cic. ad Q. Fr. 1, 2, 5; cf. Tac. A. 3, 36 fin.; so,

edere exempla in aliquem,

Ter. Eun. 5, 7, 21; Caes. B. G. 1, 31, 12; Liv. 29, 27, 4:

ut ne viderem, quae futura exempla dicunt in eum indigna,

Ter. Eun. 5, 4, 24:

habet aliquid ex iniquo omne magnum exemplum,

Tac. A. 14, 44:

meritum quidem novissima exempla Mithridatem,

i. e. the punishment of death, id. ib. 12, 20:

esse in exemplo,

to serve as a warning, Ov. M. 9, 454; cf. Vulg. Judae, 7 al.:

exemplo supplicii reliquos deterrere,

Hirt. B. G. 8, 44, 1.—

Law t. t., a precedent:

ad exemplum trahere,

Just. Inst. 1, 2, 6:

alicui sine exemplo subvenire,

id. ib. —

A way, manner, kind, nature:

multi more isto atque exemplo vivunt,

Plaut. Bacch. 3, 6, 11; cf.:

negat se more et exemplo populi Romani posse iter ulli per provinciam dare,

Caes. B. G. 1, 8, 3:

uno exemplo ne omnes vitam viverent,

Plaut. Mil. 3, 1, 132:

istoc exemplo,

id. ib. 2, 4, 6:

quot me exemplis ludificatust,

id. Ep. 5, 2, 6:

eodem exemplo, quo,

Liv. 31, 12, 3:

ad hoc exemplum,

Plaut. Mil. 2, 4, 6:

quod ad exemplum,

id. Trin. 4, 2, 76 et saep.—Hence often of methods or examples of punishment (cf. 3. supra):

quando ego te exemplis pessumis cruciavero,

Plaut. Capt. 3, 5, 33:

omnibus exemplis crucior,

id. Bacch. 5, 1, 6; cf. id. Most. 1, 3, 35; 55; 5, 1, 67.—Freq. of the tenor, purport, contents of a letter, etc.:

litterae uno exemplo,

i. e. of the same tenor, Cic. Fam. 4, 4, 1; 10, 5, 1:

scribere bis eodem exemplo,

id. ib. 9, 16, 1:

testamentum duplex... sed eodem exemplo,

Suet. Tib. 76:

Capua litterae sunt allatae hoc exemplo: Pompeius mare transiit, etc.,

Cic. Att. 9, 6, 3:

(litterarum) exemplum componere,

id. Agr. 2, 20, 53; Suet. Calig. 55.

* * *

* * *

* * *

ămīcus (old form ămēcus, Paul. ex Fest. p. 15 Müll.), a, um, adj. [amo], friendly, kind, amicable, favorable, inclined to, liking; constr. with dat., Zumpt, Gram. §

410: animo esse amico erga aliquem,

Ter. Hec. 3, 3, 29; Cic. Fam. 1, 7, 3:

tribuni sunt nobis amici,

id. Q. Fr. 1, 2 fin.:

homo amicus nobis jam inde a puero,

Ter. Ad. 3, 3, 86:

Pompeium tibi valde amicum esse cognovi,

Cic. Fam. 1, 8, 5; id. Att. 9, 5:

amicus non magis tyranno quam tyrannidi,

Nep. Dion, 3, 2; id. Att. 9:

male numen amicum,

Verg. A. 2, 735; Ov. F. 3, 834:

(Fortuna) amica varietati constantiam respuit,

Cic. N. D. 2, 16:

amica luto sus,

fond of, Hor. Ep. 1, 2, 26.— Comp.:

mihi nemo est amicior Attico,

Cic. Att. 16, 16:

amicior Cilicum aerariis quam nostro,

id. ib. 7, 1, 6; id. Fam. 3, 2, 1.— Sup.:

Deiotarum, fidelissimum regem atque amicissimum rei publicae nostrae,

Cic. Att. 15, 2, 2:

cum summi viri, tum amicissimi,

id. Am. 2, 8:

amicissimi viri,

Suet. Caes. 1:

successor conjunctissimus et amicissimus,

Cic. Fam. 3, 3:

hoc libro ad amicum amicissimus de amicitiā scripsi,

id. Am. 1, 5; 23, 88 (but the comp. and sup. may sometimes be rendered as belonging to 2. amicus, a greater friend, the greatest friend, as in Cic. Att. 16, 16, and Am. 1, 5; so in Gr. basileus etc.).—

Of things, kindly, pleasing (mostly poet.;

so Cic. rarely): nihil homini amico est opportuno amicius,

Plaut. Ep. 3, 3, 44:

secundum te nihil est mihi amicius solitudine,

Cic. Att. 12, 15:

portus intramus amicos,

Verg. A. 5, 57: fessos opibus solatur amicis, id. [p. 106] ib. 5, 416:

vento amico ferri,

Ov. Tr. 1, 5, 17:

per amica silentia lunae,

Verg. A. 2, 255:

amici imbres,

id. G. 4, 115:

sidus amicum,

Hor. Epod. 10, 9:

sol amicum tempus agens,

bringing the welcome hour, id. C. 3, 6, 43:

tempus fraudibus amicum,

Stat. S. 5, 2, 39:

brevitas postulatur, qui mihimet ipsi amicissima est,

Cic. Quinct. 34.—

Amicum est mihi (after the Gr. philon esti moi; in pure Lat., mihi cordi est, etc.); with inf., it pleases me, it accords with my feelings:

nec dis amicum est nec mihi te prius Obire,

Hor. C. 2, 17, 2.—Hence, adv., in a friendly manner, kindly, amicably.

Old form ămīcĭter, Pac. ap. Non. 510, 26; Plaut. Pers. 2, 3, 3.—

Class. form ămīcē:

facis amice,

Cic. Am. 2, 9:

haec accipienda amice,

id. ib. 24, 88; id. Fin. 1, 10; id. Off. 1, 26. —

* Comp., Front. ad M. Caes. 1, 6.— Sup., Cic. Div. in Caecil. 9; Caes. B. C. 2, 17.

ămīcus, i, m. [from amo, as philos from phileô, and from ] ( gen. plur. amicūm, Ter. Heaut. prol. 24).

A friend; constr. with gen. or poss. adj.; v. Zumpt, Gram. §

410: est is (amicus) tamquam alter idem,

Cic. Am. 21, 80 (cf. id. ib. 25, 92; id. Off. 1, 17):

amicum qui intuetur, tamquam exemplar intuetur sui,

id. Am. 7, 23:

Non tam utilitas parta per amicum, quam amici amor ipse delectat,

id. ib. 14, 51: Amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. ib. 17, 64:

boni improbis, improbi bonis amici esse non possunt,

Cic. ib. 20, 74:

ex omnibus saeculis vix tria aut quattuor nominantur paria amicorum,

id. ib. 4, 15:

tu ex amicis certis mi es certissimus,

Plaut. Trin. 1, 2, 54 and 57:

vetus verbum hoc est, Communia esse amicorum inter se omnia,

Ter. Ad. 5, 4, 18:

Respicis antiquum lassis in rebus amicum,

Ov. P. 2, 3, 93:

Alba tuus antiquissimus non solum amicus, verum etiam amator,

Cic. Verr. 2, 3, 63 fin.:

hospitis et amici mei M. Pacuvii fabula,

id. Am. 7, 24:

suis incommodis graviter angi non amicum sed se ipsum amantis est,

of one loving not his friend, but himself, id. ib. 3, 10:

ab amicis honesta petere, amicorum causā honesta facere,

id. ib. 13, 44:

paternus amicus ac pernecessarius,

id. Fl. 6, 14:

amicus novus,

id. Am. 19, 67:

vetus,

id. ib.; Verg. A. 3, 82; Hor. S. 2, 6, 81; Ov. P. 1, 6, 53:

amici ac familiares veteres,

Suet. Tib. 55:

aequaevus,

Verg. A. 5, 452:

ardens,

id. ib. 9, 198:

dulcis,

Hor. S. 1, 3, 69; Ov. P. 1, 8, 31:

carus,

Hor. C. 4, 9, 51; Ov. Tr. 3, 6, 7:

jucundus,

Hor. S. 1, 3, 93:

amici jucundissimi et omnium horarum,

Suet. Tib. 42:

amicus propior,

Hor. Ep. 1, 9, 5:

fidelis,

id. ib. 2, 2, 1; Vulg. Eccli. 6, 14:

fidus,

Hor. Ep. 1, 5, 24:

verus,

Cic. Am. 21, 82; Vulg. Eccli. 25, 12:

mendax,

Hor. A. P. 425:

secernere blandum amicum a vero,

Cic. Am. 25, 95:

memor,

Ov. Tr. 5, 9, 33:

summus,

Ter. Phorm. 1, 1, 1:

primus,

Vulg. 1 Macc. 10, 65:

amici tristes,

Hor. C. 1, 7, 24:

maesti,

Ov. Tr. 1, 9, 5:

dives,

Hor. Ep. 1, 8, 24:

inops,

id. S. 1, 2, 5:

inferioris ordinis amici,

Cic. Am. 19, 69:

communes amici,

Cic. Fam. 5, 2:

amice, salve!

Ter. Eun. 3, 5, 12; so Cat. 55, 7; Verg. A. 6, 507; Hor. C. 2, 14, 6; and Vulg. Matt. 20, 13:

magnanimi veritatis amici,

Cic. Off. 1, 19:

amicos parare,

Ter. And. 1, 1, 39:

amicos parare optimam vitae, ut ita dicam, supellectilem,

Cic. Am. 15, 55:

minus amicorum habens,

Ter. Eun. 4, 6, 22:

me unum atque unicum amicum habuit,

Cat. 73, 6;

amicos habere,

Cic. Am. 11, 36; so Vulg. Prov. 22, 11:

nos sibi amicos junget,

Ter. Hec. 5, 2, 32; Hor. S. 1, 3, 54:

amicum servare,

id. ib.:

amicum servare per durum tempus,

Ov. P. 2, 6, 29:

aliquo uti amico,

to have one as a friend, Cic. de Or. 1, 14, 62; Hor. S. 1, 4, 96:

sibi amicum facere,

Vulg. Luc. 16, 9:

amicum diligere,

Verg. A. 9, 430; Vulg. Deut. 13, 6:

amico inservire,

Ter. Heaut. 3, 1, 8:

amico parcere,

Hor. S. 1, 4, 35:

et monendi amici saepe sunt et objurgandi,

Cic. Am. 24, 88:

amico ignoscere,

Hor. Ep. 2, 2, 110:

angorem pro amico capere,

Cic. Am. 13, 48:

amici jacentem animum excitare,

id. ib. 16, 59:

amicum consolari,

Ov. Tr. 5, 4, 41:

amico orbatus,

Cic. Am. 3, 10:

amicum offendere,

Hor. S. 1, 3, 73:

non paucis munitus amicis,

Ov. P. 2, 3, 25.—Also for patronus, patron, protector; so Horace of Mæcenas, Epod. 1, 2:

amicus potens,

powerful friend, id. C. 2, 18, 12; so,

magnus,

Juv. 3, 57; 6, 313: Suet. Aug. 56:

valentissimi,

id. ib. 35.—And for socius, companion:

trepido fugam exprobravit amico,

Ov. M. 13, 69.—

In polit. relations, a friend of the State (who was not always socius, an ally, but the socius was always amicus; cf.

amicitia): Deiotarus ex animo amicus, unus fidelis populo Romano,

Cic. Phil. 11, 13:

socio atque amico regi,

Liv. 37, 54; 7, 30 et saep.; Suet. Caes. 11.—

In and after the Aug. per., a counsellor, courtier, minister of a prince, Nep. Milt. 3, 2 Dähn.:

fuerunt multi reges ex amicis Alexandri Magni,

id. Reg. 3, 1; so Suet. Caes. 70, 72; 70, 79; id. Aug. 16; 17; 35; 56; 66; id. Calig. 19; id. Ner. 5; id. Galb. 7 al.; cf. Ernest. ad Suet. Excurs. XV.—Hence, ămī-ca, ae, f.

In bon. part., a female friend (very rare; cf. hetaira in Hom., Aristoph., Plato):

amicae, cognatae,

Ter. Hec. 4, 2, 16:

at haec amicae erunt, ubi, etc.,

id. ib. 5, 2, 24:

Me (laedit) soror et cum quae dormit amica simul,

Prop. 2, 6, 12:

ibit ad adfectam, quae non languebit, amicam Visere,

Ov. Am. 2, 2, 21; cf. Juv. 3, 12; 6, 353; 6, 455; 6, 481; so Inscr. Grut. 865, 17; 891, 4. —

In mal. part., = meretrix, a concubine, mistress, courtesan (esp. freq. in the comic poets; so in Gr. hetaira com. in Att. usage): eum suus pater ab amicā abduxit, Naev. ap. Gell. 6, 8:

mulierem pejorem quam haec amica est Phaedromi non vidi,

Plaut. Curc. 5, 1, 3; so id. Trin. 3, 2, 25; 3, 4, 22; id. Cist. 2, 3, 28; id. Ep. 5, 2, 36; 5, 2, 39 al.:

sive ista uxor sive amica est,

Ter. And. 1, 3, 11; id. Heaut. 1, 1, 52; 1, 2, 15; 3, 3, 6; 4, 6, 15 et saep.; Cic. Att. 10, 10; Dig. 50, 16, 144.

ămīcus (old form ămēcus, Paul. ex Fest. p. 15 Müll.), a, um, adj. [amo], friendly, kind, amicable, favorable, inclined to, liking; constr. with dat., Zumpt, Gram. §

410: animo esse amico erga aliquem,

Ter. Hec. 3, 3, 29; Cic. Fam. 1, 7, 3:

tribuni sunt nobis amici,

id. Q. Fr. 1, 2 fin.:

homo amicus nobis jam inde a puero,

Ter. Ad. 3, 3, 86:

Pompeium tibi valde amicum esse cognovi,

Cic. Fam. 1, 8, 5; id. Att. 9, 5:

amicus non magis tyranno quam tyrannidi,

Nep. Dion, 3, 2; id. Att. 9:

male numen amicum,

Verg. A. 2, 735; Ov. F. 3, 834:

(Fortuna) amica varietati constantiam respuit,

Cic. N. D. 2, 16:

amica luto sus,

fond of, Hor. Ep. 1, 2, 26.— Comp.:

mihi nemo est amicior Attico,

Cic. Att. 16, 16:

amicior Cilicum aerariis quam nostro,

id. ib. 7, 1, 6; id. Fam. 3, 2, 1.— Sup.:

Deiotarum, fidelissimum regem atque amicissimum rei publicae nostrae,

Cic. Att. 15, 2, 2:

cum summi viri, tum amicissimi,

id. Am. 2, 8:

amicissimi viri,

Suet. Caes. 1:

successor conjunctissimus et amicissimus,

Cic. Fam. 3, 3:

hoc libro ad amicum amicissimus de amicitiā scripsi,

id. Am. 1, 5; 23, 88 (but the comp. and sup. may sometimes be rendered as belonging to 2. amicus, a greater friend, the greatest friend, as in Cic. Att. 16, 16, and Am. 1, 5; so in Gr. basileus etc.).—

Of things, kindly, pleasing (mostly poet.;

so Cic. rarely): nihil homini amico est opportuno amicius,

Plaut. Ep. 3, 3, 44:

secundum te nihil est mihi amicius solitudine,

Cic. Att. 12, 15:

portus intramus amicos,

Verg. A. 5, 57: fessos opibus solatur amicis, id. [p. 106] ib. 5, 416:

vento amico ferri,

Ov. Tr. 1, 5, 17:

per amica silentia lunae,

Verg. A. 2, 255:

amici imbres,

id. G. 4, 115:

sidus amicum,

Hor. Epod. 10, 9:

sol amicum tempus agens,

bringing the welcome hour, id. C. 3, 6, 43:

tempus fraudibus amicum,

Stat. S. 5, 2, 39:

brevitas postulatur, qui mihimet ipsi amicissima est,

Cic. Quinct. 34.—

Amicum est mihi (after the Gr. philon esti moi; in pure Lat., mihi cordi est, etc.); with inf., it pleases me, it accords with my feelings:

nec dis amicum est nec mihi te prius Obire,

Hor. C. 2, 17, 2.—Hence, adv., in a friendly manner, kindly, amicably.

Old form ămīcĭter, Pac. ap. Non. 510, 26; Plaut. Pers. 2, 3, 3.—

Class. form ămīcē:

facis amice,

Cic. Am. 2, 9:

haec accipienda amice,

id. ib. 24, 88; id. Fin. 1, 10; id. Off. 1, 26. —

* Comp., Front. ad M. Caes. 1, 6.— Sup., Cic. Div. in Caecil. 9; Caes. B. C. 2, 17.

ămīcus, i, m. [from amo, as philos from phileô, and from ] ( gen. plur. amicūm, Ter. Heaut. prol. 24).

A friend; constr. with gen. or poss. adj.; v. Zumpt, Gram. §

410: est is (amicus) tamquam alter idem,

Cic. Am. 21, 80 (cf. id. ib. 25, 92; id. Off. 1, 17):

amicum qui intuetur, tamquam exemplar intuetur sui,

id. Am. 7, 23:

Non tam utilitas parta per amicum, quam amici amor ipse delectat,

id. ib. 14, 51: Amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. ib. 17, 64:

boni improbis, improbi bonis amici esse non possunt,

Cic. ib. 20, 74:

ex omnibus saeculis vix tria aut quattuor nominantur paria amicorum,

id. ib. 4, 15:

tu ex amicis certis mi es certissimus,

Plaut. Trin. 1, 2, 54 and 57:

vetus verbum hoc est, Communia esse amicorum inter se omnia,

Ter. Ad. 5, 4, 18:

Respicis antiquum lassis in rebus amicum,

Ov. P. 2, 3, 93:

Alba tuus antiquissimus non solum amicus, verum etiam amator,

Cic. Verr. 2, 3, 63 fin.:

hospitis et amici mei M. Pacuvii fabula,

id. Am. 7, 24:

suis incommodis graviter angi non amicum sed se ipsum amantis est,

of one loving not his friend, but himself, id. ib. 3, 10:

ab amicis honesta petere, amicorum causā honesta facere,

id. ib. 13, 44:

paternus amicus ac pernecessarius,

id. Fl. 6, 14:

amicus novus,

id. Am. 19, 67:

vetus,

id. ib.; Verg. A. 3, 82; Hor. S. 2, 6, 81; Ov. P. 1, 6, 53:

amici ac familiares veteres,

Suet. Tib. 55:

aequaevus,

Verg. A. 5, 452:

ardens,

id. ib. 9, 198:

dulcis,

Hor. S. 1, 3, 69; Ov. P. 1, 8, 31:

carus,

Hor. C. 4, 9, 51; Ov. Tr. 3, 6, 7:

jucundus,

Hor. S. 1, 3, 93:

amici jucundissimi et omnium horarum,

Suet. Tib. 42:

amicus propior,

Hor. Ep. 1, 9, 5:

fidelis,

id. ib. 2, 2, 1; Vulg. Eccli. 6, 14:

fidus,

Hor. Ep. 1, 5, 24:

verus,

Cic. Am. 21, 82; Vulg. Eccli. 25, 12:

mendax,

Hor. A. P. 425:

secernere blandum amicum a vero,

Cic. Am. 25, 95:

memor,

Ov. Tr. 5, 9, 33:

summus,

Ter. Phorm. 1, 1, 1:

primus,

Vulg. 1 Macc. 10, 65:

amici tristes,

Hor. C. 1, 7, 24:

maesti,

Ov. Tr. 1, 9, 5:

dives,

Hor. Ep. 1, 8, 24:

inops,

id. S. 1, 2, 5:

inferioris ordinis amici,

Cic. Am. 19, 69:

communes amici,

Cic. Fam. 5, 2:

amice, salve!

Ter. Eun. 3, 5, 12; so Cat. 55, 7; Verg. A. 6, 507; Hor. C. 2, 14, 6; and Vulg. Matt. 20, 13:

magnanimi veritatis amici,

Cic. Off. 1, 19:

amicos parare,

Ter. And. 1, 1, 39:

amicos parare optimam vitae, ut ita dicam, supellectilem,

Cic. Am. 15, 55:

minus amicorum habens,

Ter. Eun. 4, 6, 22:

me unum atque unicum amicum habuit,

Cat. 73, 6;

amicos habere,

Cic. Am. 11, 36; so Vulg. Prov. 22, 11:

nos sibi amicos junget,

Ter. Hec. 5, 2, 32; Hor. S. 1, 3, 54:

amicum servare,

id. ib.:

amicum servare per durum tempus,

Ov. P. 2, 6, 29:

aliquo uti amico,

to have one as a friend, Cic. de Or. 1, 14, 62; Hor. S. 1, 4, 96:

sibi amicum facere,

Vulg. Luc. 16, 9:

amicum diligere,

Verg. A. 9, 430; Vulg. Deut. 13, 6:

amico inservire,

Ter. Heaut. 3, 1, 8:

amico parcere,

Hor. S. 1, 4, 35:

et monendi amici saepe sunt et objurgandi,

Cic. Am. 24, 88:

amico ignoscere,

Hor. Ep. 2, 2, 110:

angorem pro amico capere,

Cic. Am. 13, 48:

amici jacentem animum excitare,

id. ib. 16, 59:

amicum consolari,

Ov. Tr. 5, 4, 41:

amico orbatus,

Cic. Am. 3, 10:

amicum offendere,

Hor. S. 1, 3, 73:

non paucis munitus amicis,

Ov. P. 2, 3, 25.—Also for patronus, patron, protector; so Horace of Mæcenas, Epod. 1, 2:

amicus potens,

powerful friend, id. C. 2, 18, 12; so,

magnus,

Juv. 3, 57; 6, 313: Suet. Aug. 56:

valentissimi,

id. ib. 35.—And for socius, companion:

trepido fugam exprobravit amico,

Ov. M. 13, 69.—

In polit. relations, a friend of the State (who was not always socius, an ally, but the socius was always amicus; cf.

amicitia): Deiotarus ex animo amicus, unus fidelis populo Romano,

Cic. Phil. 11, 13:

socio atque amico regi,

Liv. 37, 54; 7, 30 et saep.; Suet. Caes. 11.—

In and after the Aug. per., a counsellor, courtier, minister of a prince, Nep. Milt. 3, 2 Dähn.:

fuerunt multi reges ex amicis Alexandri Magni,

id. Reg. 3, 1; so Suet. Caes. 70, 72; 70, 79; id. Aug. 16; 17; 35; 56; 66; id. Calig. 19; id. Ner. 5; id. Galb. 7 al.; cf. Ernest. ad Suet. Excurs. XV.—Hence, ămī-ca, ae, f.

In bon. part., a female friend (very rare; cf. hetaira in Hom., Aristoph., Plato):

amicae, cognatae,

Ter. Hec. 4, 2, 16:

at haec amicae erunt, ubi, etc.,

id. ib. 5, 2, 24:

Me (laedit) soror et cum quae dormit amica simul,

Prop. 2, 6, 12:

ibit ad adfectam, quae non languebit, amicam Visere,

Ov. Am. 2, 2, 21; cf. Juv. 3, 12; 6, 353; 6, 455; 6, 481; so Inscr. Grut. 865, 17; 891, 4. —

In mal. part., = meretrix, a concubine, mistress, courtesan (esp. freq. in the comic poets; so in Gr. hetaira com. in Att. usage): eum suus pater ab amicā abduxit, Naev. ap. Gell. 6, 8:

mulierem pejorem quam haec amica est Phaedromi non vidi,

Plaut. Curc. 5, 1, 3; so id. Trin. 3, 2, 25; 3, 4, 22; id. Cist. 2, 3, 28; id. Ep. 5, 2, 36; 5, 2, 39 al.:

sive ista uxor sive amica est,

Ter. And. 1, 3, 11; id. Heaut. 1, 1, 52; 1, 2, 15; 3, 3, 6; 4, 6, 15 et saep.; Cic. Att. 10, 10; Dig. 50, 16, 144.

antīquĭtas, ātis, f. [antiquus], the quality of being antiquus, age, antiquity (class., but only in prose).

In gen.:

antiquitas generis,

Cic. Font. 14, 31; so Nep. Milt. 1, 1:

non vestra (urbs) haec est, quae gloriabatur a diebus pristinis in antiquitate suā?

Vulg. Isa. 23, 7.—

Spec., ancient time, antiquity.

Lit.:

fabulae ab ultimā antiquitate repetitae,

Cic. Fin. 1, 20, 65:

habet ut in aetatibus auctoritatem senectus, sic in exemplis antiquitas,

id. Or. 50, 169:

antiquitas dat dignitatem verbis,

Quint. 8, 3, 24; Suet. Ner. 38 al.—

Meton.

The occurrences of antiquity, the history of ancient times, antiquity:

tenenda est omnis antiquitas,

Cic. de Or. 1, 5, 18:

memoria antiquitatis,

id. Brut. 59, 214:

antiquitatis iter,

id. de Or. 1, 60, 256 al.:

antiquitatis amator,

Nep. Att. 18, 1 Bremi and Dähne; cf. id. ib. 20 al.—In plur., a title of historical or archœological works, antiquities; cf. Plin. praef.; Gell. 5, 13:

Varro in antiquitatibus rerum humanarum scripsit, etc.,

id. 11, 1 et saep. —

Men of former times, the ancients:

errabat multis in rebus antiquitas,

Cic. Div. 2, 33; cf. Hand, Wopk. Lectt. Tull. p. 209; Cic. Leg. 2, 11, 27:

antiquitas melius ea, quae erant vera, cernebat,

id. Tusc. 1, 12, 26:

fabulose narravit antiquitas,

Plin. 12, 19, 42, § 85; 19, 4, 19, § 1 al.—

The condition [p. 133] or state of former times (eccl. Lat.):

Et soror tua Sodoma et filiae ejus revertentur ad antiquitatem suam,

Vulg. Ezech. 16, 55 ter. —

Esp., with the access. idea of moral excellence (cf. antiquus, II. C.), the good old times, the honesty of the good old times, integrity, uprightness, etc.:

P. Rutilius documentum fuit virtutis, antiquitatis, prudentiae,

Cic. Rab. Post. 10:

his gravissimae antiquitatis viris probatus,

id. Sest. 3:

haec plena sunt antiquitatis,

id. Planc. 18, 45; Sall. H. Fragm. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 209:

exemplar antiquitatis,

Plin. Ep. 5, 15, 1.

auctor (incorrectly written autor or author), ōris, comm. [id.], he that brings about the existence of any object, or promotes the increase or prosperity of it, whether he first originates it, or by his efforts gives greater permanence or continuance to it; to be differently translated according to the object, creator, maker, author, inventor, producer, father, founder, teacher, composer, cause, voucher, supporter, leader, head, etc. (syn.: conditor, origo, consiliarius, lator, suasor, princeps, dux).

Lit.

Of persons, a progenitor, father, ancestor:

L. Brutus, praeclarus auctor nobilitatis tuae,

the founder, progenitor of your nobility, Cic. Tusc. 4, 1, 2:

generis,

Verg. A. 4, 365; so Ov. M. 4, 640, and Suet. Vit. 2:

tu sanguinis ultimus auctor,

Verg. A. 7, 49; so Ov. M. 12, 558, and 13, 142:

tantae propaginis,

id. F. 3, 157:

originis,

Suet. Ner. 1:

gentis,

id. Claud. 25:

auctores parentes animarum,

Vulg. Sap. 12, 6:

auctore ab illo ducit originem,

Hor. C. 3, 17, 5:

Sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,

id. ib. 1, 2, 36:

mihi Tantalus auctor,

Ov. M. 6, 172:

auctores saxa fretumque tui,

id. H. 10, 132:

Juppiter e terrā genitam mentitur, ut auctor Desinat inquiri,

id. M. 1, 615.—Of animals, Col. 6, 27, 1.—

Of buildings, etc., founder, builder:

Trojae Cynthius auctor,

Verg. G. 3, 36:

murorum Romulus auctor,

Prop. 5, 6, 43 ( augur, Müll.):

auctor posuisset in oris Moenia,

Ov. M. 15, 9:

porticus auctoris Livia nomen habet,

id. A. A. 1, 72:

amphitheatri,

Plin. 36, 15, 24, § 118:

omnia sub titulo tantum suo ac sine ullā pristini auctoris memoriā,

Suet. Dom. 5.—

Of works of art, a maker, artist:

statua auctoris incerti,

Plin. 34, 8, 19, § 93: apparuit summam artis securitatem auctori placaisse, id. praef. § 27.—

Transf.

In gen., the originator, executor, performer, doer, cause, occasion of other things (freq. interchanged with actor):

tametsi haud quaquam par gloriá sequitur scriptorem et auctorem rerum, tamen etc.,

Sall. C. 3, 2 Kritz (cf. without rerum: Suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, id. J. 1, 4):

praeclari facinoris,

Vell. 2, 120, 6:

facti,

Ov. M. 9, 206; Vell. 1, 8:

cum perquirerent auctorem facti,

Vulg. Jud. 6, 29:

optimi statūs auctor,

Suet. Aug. 28:

honoris,

Ov. M. 10, 214:

vitae,

Vulg. Act. 3, 15:

salutis,

ib. Heb. 2, 10:

fidei,

ib. ib. 12, 2:

funeris,

Ov. M. 10, 199:

necis,

id. ib. 8, 449;

9, 214: mortis,

id. ib. 8, 493:

vulneris,

id. ib. 5, 133;

8, 418: plagae,

id. ib. 3, 329:

seditionis sectae,

Vulg. Act. 24, 5.—Also, in gen., one from whom any thing proceeds or comes:

auctor in incerto est: jaculum de parte sinistrā Venit,

i. e. the sender, Ov. M. 12, 419; so,

teli,

id. ib. 8, 349:

muneris,

the giver, id. ib. 2, 88;

5, 657, 7, 157 al.: meritorum,

id. ib. 8, 108 al.—

An investigator:

non sordidus auctor Naturae verique,

Hor. C. 1, 28, 14.—And as imparting learning, a teacher:

quamquam in antiquissimā philosophiā Cratippo auctore versaris,

Cic. Off. 2, 2, 8:

dicendi gravissimus auctor et magister Plato,

id. Or. 3, 10:

divini humanique juris auctor celeberrimus,

Vell. 2, 26, 2:

Servius Sulpicius, juris civilis auctor,

Gell. 2, 10; Dig. 19, 1, 39; 40, 7, 36.—

The author of a writing, a writer:

ii quos nunc lectito auctores,

Cic. Att. 12, 18:

ingeniosus poëta et auctor valde bonus,

id. Mur. 14:

scripta auctori perniciosa suo,

Ov. Tr. 5, 1, 68:

Belli Alexandrini Africique et Hispaniensis incertus auctor est,

Suet. Caes. 56; id. Aug. 31:

sine auctore notissimi versus,

i. e. anonymous verses, id. ib. 70; so id. Calig. 8; id. Dom. 8 al.— Meton. of cause for effect, for a literary production, writing, work:

in evolvendis utriusque linguae auctoribus, etc.,

Suet. Aug. 89. —In partic., the author of historical works, an historian (with and without rerum):

ego cautius posthac historiam attingam, te audiente, quem rerum Romanarum auctorem laudare possum religiosissimum,

Cic. Brut. 11, 44; so,

Matrem Antoniam non apud auctores rerum, non diurnā actorum scripturā reperio ullo insigni officio functam,

Tac. A. 3, 3; 3, 30 (diff. from auctor rerum in II. A.):

Polybius bonus auctor in primis,

Cic. Off. 3, 32, 113; so Nep. Them. 10, 4; Liv. 4, 20; Tac. A. 5, 9; 14, 64 al.—With historiae (eccl. Lat.):

historiae congruit auctori,

Vulg. 2 Macc. 2, 31.—Hence, in gen., one that gives an account of something, a narrator, reporter, informant (orally or in writing):

sibi insidias fieri: se id certis auctoribus comperisse,

Cic. Att. 14, 8:

celeberrimos auctores habeo tantam victoribus irreverentiam fuisse, ut, etc.,

Tac. H. 3, 51:

criminis ficti auctor, i. e. nuntius,

Ov. M. 7, 824:

Non haec tibi nuntiat auctor Ambiguus,

id. ib. 11, 666; 12, 58; 12, 61; 12, 532.—Hence, auctorem esse, with acc. and inf., to relate, recount:

Auctores sunt ter novenis punctis interfici hominem,

Plin. 11, 21, 24, § 73:

Fabius Rustiçus auctor est scriptos esse ad Caecinam Tuscum codicillos,

Tac. A. 13, 20:

Auctor est Julius Marathus ante paucos quam nasceretur menses prodigium Romae factum (esse) publice, etc.,

Suet. Aug. 94 et saep.—

One by whose influence, advice, command, etc., any thing is done, the cause, occasion, contriver, instigator, counsellor, adviser, promoter; constr. sometimes with ut, acc. and inf., or gen. gerund.: quid mihi es auctor ( what do you counsel me?) huic ut mittam? Plaut. Ps. 1, 3, 2; 4, 7, 70; id. Poen. 1, 3, 1:

idne estis auctores mihi?

Ter. Ad. 5, 8, 16:

mihique ut absim, vehementer auctor est,

Cic. Att. 15, 5:

Gellium ipsis (philosophis) magno opere auctorem fuisse, ut controversiarum facerent modum,

id. Leg. 1, 20, 53:

ut propinqui de communi sententiā coërcerent, auctor fuit,

Suet. Tib. 35; id. Claud. 25; id. Calig. 15:

a me consilium petis, qui sim tibi auctor in Siciliāne subsidas, an proficiscare,

Cic. Fam. 6, 8: ego quidem tibi non sim auctor, si Pompeius Italiam reliquit, te quoque profugere, Att. ap. Cic. Att. 9, 10:

ne auctor armorum duxque deesset, Auct. B. G. 8, 47: auctor facinori non deerat,

Liv. 2, 54:

auctores Bibulo fuere tantundem pollicendi,

Suet. Caes. 19:

auctores restituendae tribuniciae potestatis,

id. ib. 5; so id. Dom. 8:

auctor singulis universisque conspirandi simul et ut... communem causam juvarent,

id. Galb. 10 al. —So freq. in the abl. absol.: me, te, eo auctore, at my, your, his instance, by my [p. 199] advice, command, etc.:

non me quidem Faciet auctore, hodie ut illum decipiat,

Plaut. Stich. 4, 2, 23:

an paenitebat flagiti, te auctore quod fecisset Adulescens?

Ter. Eun. 5, 6, 12:

quare omnes istos me auctore deridete atque contemnite,

Cic. de Or. 3, 14, 54:

quia calida fomenta non proderant, frigidis curari coactus auctore Antonio Musā,

Suet. Aug. 81; 96; id. Galb. 19; id. Vit. 2 al.: agis Carminibus grates et dis auctoribus horum, the promoters or authors of spells, Ov. M. 7, 148.—

Esp., in political lang., t. t.

Auctor legis.

One who proposes a law, a mover, proposer (very rare):

quarum legum auctor fuerat, earum suasorem se haud dubium ferebat,

Liv. 6, 36:

Quid desperatius, qui ne ementiendo quidem potueris auctorem adumbrare meliorem,

Cic. Dom. 30, 80.—

One who advises the proposal of a law, and exerts all his influence to have it passed, a supporter (stronger than suasor; cf. Suet. Tib. 27:

alium dicente, auctore eo Senatum se adīsse, verba mutare et pro auctore suasorem dicere coegit): isti rationi neque lator quisquam est inventus neque auctor umquam bonus,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

cum ostenderem, si lex utilis plebi Romanae mihi videretur, auctorem me atque adjutorem futurum (esse),

id. Agr. 2, 5; id. Att. 1, 19:

quo auctore societatem cum Perseo junxerunt,

Liv. 45, 31; Suet. Oth. 8; id. Vesp. 11 al.—Sometimes in connection with suasor:

atque hujus deditionis ipse Postumius suasor et auctor fuit,

Cic. Off. 3, 30, 109:

Nisi quis retinet, idem suasor auctorque consilii ero,

Tac. H. 3, 2 al. —

Of a senate which accepts or adopts a proposition for a law, a confirmer, ratifier:

nunc cum loquar apud senatores populi Romani, legum et judiciorum et juris auctores,

Cic. Verr. 2, 5, 67.— Poet., in gen., a law-giver:

animum ad civilia vertet Jura suum, legesque feret justissimus auctor,

Ov. M. 15, 833;

and of one who establishes conditions of peace: leges captis justissimus auctor imposuit,

id. ib. 8, 101. —Hence, auctores fieri, to approve, accept, confirm a law:

cum de plebe consulem non accipiebat, patres ante auctores fieri coëgerit,

Cic. Brut. 14, 55:

Decreverunt ut, cum populus regem jussisset, id sic ratum esset, si patres auctores fierent,

Liv. 1, 17; 1, 22; 2, 54; 2, 56; 6, 42; 8, 12 al.—

Auctor consilii publici, he who has the chief voice in the senate, a leader:

hunc rei publicae rectorem et consilii publici auctorem esse habendum,

Cic. de Or. 1, 48, 211; 3, 17, 63. —Also absol.:

regem Ariobarzanem, cujus salutem a senatu te auctore, commendatam habebam,

by your influence, and the decree of the senate occasioned by it, Cic. Fam. 15, 4, 6; cf. Gron. ad Liv. 24, 43.—

One who is an exemplar, a model, pattern, type of any thing:

Caecilius, malus auctor Latinitatis,

Cic. Att. 7, 3, 10:

nec litterarum Graecarum, nec philosophiae jam ullum auctorem requiro,

id. Ac. 2, 2, 5; cf.

Wopk. Lect. Tull. p. 34: unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum,

i. e. who has done a similar thing, Cic. Verr. 2, 5, 26:

Cato omnium virtutum auctor,

id. Fin. 4, 16, 44 al. —

One that becomes security for something, a voucher, bail, surety, witness:

id ita esse ut credas, rem tibi auctorem dabo,

Plaut. Trin. 1, 2, 70:

auctorem rumorem habere,

Cic. Verr. 2, 3, 19: fama nuntiabat te esse in Syriā;

auctor erat nemo,

id. Fam. 12, 4:

non si mihi Juppiter auctor Spondeat,

Verg. A. 5, 17:

gravis quamvis magnae rei auctor,

Liv. 1, 16:

auctorem levem, nec satis fidum super tantā re Patres rati,

id. 5, 15 fin.:

urbs auspicato deis auctoribus in aeternum condita,

under the guaranty of the gods, id. 28, 28.—Also with acc. and inf.:

auctores sumus tutam ibi majestatem Romani nominis fore,

Liv. 2, 48.—

In judic. lang., t. t.

A seller, vender (inasmuch as he warrants the right of possession of the thing to be sold, and transfers it to the purchaser; sometimes the jurists make a distinction between auctor primus and auctor secundus; the former is the seller himself, the latter the bail or security whom the former brings, Dig. 21, 2, 4; cf.

Salmas. Mod. Usur. pp. 728 and 733): quod a malo auctore emīssent,

Cic. Verr. 2, 5, 22:

auctor fundi,

id. Caecin. 10; Dig. 19, 1, 52: Inpero (auctor ego sum), ut tu me quoivis castrandum loces, Plaut. Aul. 2, 2, 73 Wagn.; id. Ep. 3, 2, 21; id. Curc. 4, 2, 12.— Trop.:

auctor beneficii populi Romani,

Cic. Mur. 2.—

A guardian, trustee (of women and minors):

dos quam mulier nullo auctore dixisset,

Cic. Caecin. 25:

majores nostri nullam ne privatam quidem rem agere feminas sine auctore voluerunt,

Liv. 34, 2:

pupillus obligari tutori eo auctore non potest,

Dig. 26, 8, 5.—

In espousals, auctores are the witnesses of the marriage contract (parents, brothers, guardians, relatives, etc.):

nubit genero socrus, nullis auspicibus, nullis auctoribus,

Cic. Clu. 5.—

An agent, factor, spokesman, intercessor, champion:

praeclarus iste auctor suae civitatis,

Cic. Fl. 22:

(Plancius) princeps inter suos... maximarum societatum auctor, plurimarum magister,

id. Planc. 13, 22:

meae salutis,

id. Sest. 50, 107:

doloris sui, querelarum, etc.,

id. Fl. 22 fin.

Lat. auctor is also used as fem.:

eas aves, quibus auctoribus etc.,

Cic. Div. 1, 15, 27:

Et hostes aderant et (Theoxena) auctor mortis instabat,

Liv. 40, 4, 15:

auctor ego (Juno) audendi,

Verg. A. 12, 159; Ov. M. 8, 108; id. F. 5, 192; 6, 709; id. H. 14, 110; 15, 3; Sen. Med. 968; cf. Paul. ex Fest. p. 29 Müll. The distinction which the grammarians, Serv. ad Verg. A. 12, 159, Prob. p. 1452 sq. P., and others make between auctor fem. and auctrix, that auctrix would refer more to the lit. signif. of the verb, augeo, while auctor fem. has more direct relation to the prevailing signif. of its noun, auctoritas, is unfounded.

forma, ae, f. [Sanscr. dhar-, dhar-āmi, bear; dhar-i-man, figure; Gr. thra- in thrênus, thronos; cf. Lat. frētus, frēnum, fortis, etc.], form, in the most comprehensive sense of the word, contour, figure, shape, appearance (syn.: species, frons, facies, vultus; figura).

Lit.

In gen.: Ha. Earum nutrix, qua sit facie, mihi expedi. Mi. Statura haud magna, corpore aquilo. Ha. Ipsa ea'st. Mi. Specie venusta, ore parvo, atque oculis pernigris. Ha. Formam quidem hercle verbis depinxti mihi, Plaut. Poen. 5, 2, 154; cf.:

quia semper eorum suppeditabatur facies et forma manebat,

Lucr. 5, 1175:

corporis nostri partes totaque figura et forma et statura, quam apta ad naturam sit, apparet,

Cic. Fin. 5, 12, 35; cf. Auct. Her. 4, 47, 60:

si omnium animantium formam vincit hominis figura, etc.,

Cic. N. D. 1, 18, 48:

forma ac species liberalis,

id. Cael. 3, 6; cf. id. N. D. 1, 14, 37; 1, 27, 76 sqq.; id. Verr. 2, 4, 58, § 129; id. N. D. 1, 10, 26: aspicite, o cives, senis Enni imagini' formam, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 15, 34 (Epigr. 1 ed. Vahl.):

hoc dico, non ab hominibus formae figuram venisse ad deos... Non ergo illorum humana forma, sed nostra divina dicenda est, etc.,

id. N. D. 1, 32, 90:

formaï servare figuram,

Lucr. 4, 69; cf.:

Homeri picturam, non poesin videmus. Quae regio, quae species formaque pugnae, qui motus hominum non ita expictus est, ut, etc.,

Cic. Tusc. 5, 39, 114 (v. Moser ad h. l.):

eximia forma pueri,

id. ib. 5, 21, 61:

virgines formā excellente,

Liv. 1, 9, 11:

formā praestante puellae,

Ov. H. 3, 35:

forma viros neglecta decet,

id. A. A. 1, 509; cf.:

ut excellentem muliebris formae pulchritudinem muta in sese imago contineret,

Cic. Inv. 2, 1, 1:

illa aetate venerabilis, haec formae pulchrituline,

Curt. 3, 11, 24:

virginem adultam, formā excellentem,

Liv. 3, 44, 4:

virginem maxime formā notam,

id. 4, 9, 4:

una et viginti formae litterarum,

Cic. N. D. 2, 37, 93:

solis,

Lucr. 5, 571:

muralium falcium,

Caes. B. G. 3, 14, 5:

lanceae novae formae,

Suet. Dom. 10:

nova aedificiorum Urbis,

id. Ner. 16:

porticus,

Plin. Ep. 9, 39, 5:

forma et situs agri,

Hor. Ep. 1, 16, 4:

eādem cerā aliae atque aliae formae duci solent,

Quint. 10, 5, 9:

geometricae formae,

Cic. Rep. 1, 17; cf. id. de Or. 1, 42, 187:

cum sit geometria divisa in numeros atque formas,

Quint. 1, 10, 35; cf.

also: Archimedes intentus formis, quas in pulvere descripserat,

Liv. 25, 31, 9:

dimidia circuli,

Plin. 2, 59, 60, § 150:

clarissimorum virorum formae,

figures, images, Cic. Mil. 32, 86:

ille artifex, cum faceret Jovis formam aut Minervae, etc.,

id. Or. 2, 9:

igneae formae,

i. e. fiery bodies, id. N. D. 2, 40, 101:

inque tori formam molles sternentur arenae,

in the shape, form, Ov. Am. 2, 11, 47:

(sacellum) crudis laterculis ad formam camini,

Plin. 30, 7, 20, § 63:

ut haec mulier praeter formam nihil ad similitudinem hominis reservarit,

Cic. Clu. 70, 199.—In poet. circumlocution with gen.: astra tenent caeleste solum formaeque deorum, the forms of gods, for gods, Ov. M. 1, 73:

formae ferarum,

id. ib. 2, 78:

ursi ac formae magnorum luporum,

Verg. A. 7, 18:

formae ingentis leo,

of great size, Just. 15, 4, 17; Tac. A. 4, 72.—

In partic.

Pregn., a fine form, beauty:

di tibi formam, di tibi divitias dederant,

Hor. Ep. 1, 4, 6; cf.:

et genus et formam regina pecunia donat,

id. ib. 1, 6, 37:

movit Ajacem forma captivae Tecmessae,

id. C. 2, 4, 6; Quint. 2, 5, 12:

neque, ut laudanda, quae pecuniam suam pluribus largitur, ita quae formam,

id. 5, 11, 26; 5, 12, 17.—Prov.:

forma bonum fragile est,

Ov. A. A. 2, 113.—

An outline, plan, design (of an architect, etc.):

cum formam videro, quale aedificium futurum sit, scire possum,

Cic. Fam. 2, 8, 1: domus erit egregia;

magis enim cerni jam poterat, quam quantum ex forma judicabamus,

id. Q. Fr. 2, 5, 3 (2, 6, 2):

qua ludum gladiatorium aedificaturus erat,

Suet. Caes. 31.—

A model after which any thing is made, a pattern, stamp, last (of a shoemaker), etc.:

utendum plane sermone, ut numo, cui publica forma est,

Quint. 1, 6, 3:

denarius formae publicae,

Sen. Ben. 5, 29; cf.: formas quasdam nostrae pecuniae agnoscunt, Tac. G. 5:

formas binarias, ternarias et quaternarias, et denarias etiam resolvi praecepit neque in usu cujusquam versari,

stamped money, coins, Lampr. Alex. Sev. 39; cf. Curt. 5, 2, 11:

si scalpra et formas non sutor (emat),

Hor. S. 2, 3, 106; cf.:

forma calcei,

Dig. 9, 2, 5, § 3.—

A mould which gives form to something:

(caseus) vel manu figuratur vel buxeis formis exprimitur,

Col. 7, 8 fin.:

formae in quibus aera funduntur,

Plin. 36, 22, 49, § 168; hence, a frame, case, enclosure:

opus tectorium propter excellentiam picturae ligneis formis inclusum,

id. 35, 14, 49, § 173:

formas rivorum perforare,

i. e. the conduits, pipes, Front. Aquaed. 75:

aquaeductus,

Dig. 7, 1, 27.—Hence,

Transf., the aqueduct itself, Front. Aquaed. 126.—

A rescript, formulary (post-class., whereas the dimin. formula is predominant in this signif.):

ex eorum (amicorum) sententia formas composuit,

Capitol. Anton. 6; so Cod. Just. 1, 2, 20.—

Item forma appellatur puls miliacea ex melle, Paul. ex Fest. p. 83 Müll.

Trop.

In gen., shape, form, nature, manner, kind:

ad me quasi formam communium temporum et totius rei publicae misisti expressam,

Cic. Fam. 3, 11, 4; cf.:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

id. Off. 1, 5, 14:

innumerabiles quasi formae figuraeque dicendi,

id. Or. 3, 9, 34:

cum, quae forma et quasi naturalis nota cujusque sit, describitur, ut, si quaeratur avari species, seditiosi, gloriosi,

id. de Or. 3, 29, 115; cf.:

quae sit in ea species et forma et notio viri boni,

id. Off. 3, 20, 81:

forma ingenii,

id. Brut. 85, 294:

rei publicae,

id. Fam. 2, 8, 1; cf.:

exemplar formaque rei publicae,

id. Rep. 2, 11:

forma et species et origo tyranni,

id. ib. 2, 29:

forma rerum publicarum,

id. Tusc. 2, 15, 36; cf. id. Rep. 1, 34 fin.:

officii,

id. Off. 1, 29, 103:

propositi,

Vell. 1, 16:

sollicitudinum,

Tac. A. 4, 60:

formam vitae inire,

id. ib. 1, 74:

secundum vulgarem formam juris,

Dig. 30, 1, 111:

scelerum formae,

Verg. A. 6, 626:

poenae,

id. ib. 615.—

In partic.

In philos. lang., like species, a sort, kind: nolim, ne si Latine quidem dici possit, specierum et speciebus dicere; et saepe his casibus utendum est: at formis et formarum velim... Genus et formam definiunt hoc modo: genus est notio ad plures differentias pertinens;

forma est notio, cujus differentia ad caput generis et quasi fontem referri potest. Formae igitur sunt hae, in quas genus sine ullius praetermissione dividitur, ut si quis jus in legem, morem, aequitatem dividat, etc.,

Cic. Top. 7, 31; cf.:

genus et species, quam eandem formam Cicero vocat,

Quint. 5, 10, 62: a forma generis, quam interdum, quo planius accipiatur, partem licet nominare, hoc modo, etc.... Genus enim est uxor;

ejus duae formae: una matrumfamilias, altera earum, quae tantummodo uxores habentur,

Cic. Top. 4, 14:

quod haec (partitio) sit totius in partes, illa (divisio) generis in formas,

Quint. 5, 10, 63:

duae formae matrimoniorum,

id. 5, 10, 62.—

In gram.

The grammatical quality, condition of a word:

in quo animadvertito, natura quadruplicem esse formam, ad quam in declinando accommodari debeant verba, etc.,

Varr. L. L. 9, § 37 sq.; 101 sq. Müll.; Quint. 10, 1, 10.—

The grammatical form of a word:

utrum in secunda forma verbum temporale habeat in extrema syllaba AS an IS, ad discernendas dissimilitudines interest,

Varr. L. L. 9, § 109 Müll.:

aeditimus ea forma dictum, qua finitimus,

Gell. 12, 10, 1.

impĕro ( inp-), āvi, ātum, 1 (archaic form, imperassit, Cic. Leg. 3, 3, 6, and induperantum = imperantium, Enn. Ann. v. 413 Vahl.), v. a. and n. [in-paro], to command, order, enjoin (cf.: jubeo, praecipio, mando).

In gen., constr. with acc., an inf. or an object-clause, a relative-clause, with ut, ne, or the simple subj., with the simple dat. or absol.

With acc. (and dat. personæ):

faciendum id nobis quod parentes imperant,

Plaut. Stich. 1, 1, 53:

fac quod imperat,

id. Poen. 5, 3, 29; Ter. Hec. 2, 2, 2:

quae imperarentur, facere dixerunt,

Caes. B. G. 2, 32, 3:

numquid aliud imperas?

Ter. Eun. 2, 1, 7; id. Heaut. 4, 3, 26:

sto exspectans, si quid mihi imperent,

id. Eun. 3, 5, 46:

nonnumquam etiam puerum vocaret: credo, cui cenam imperaret,

i. e. ordered to get him his supper, Cic. Rosc. Am. 21, 59:

imperat ei nuptias,

Quint. 7, 1, 14:

vigilias,

id. 11, 3, 26:

certum modum,

id. 11, 2, 27:

moram et sollicitudinem initiis impero,

id. 10, 3, 9: graves dominae cogitationum libidines infinita quaedam cogunt atque imperant, Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1 Mos.):

utque Imperet hoc natura potens,

Hor. S. 2, 1, 51.—In pass.:

arma imperata a populo Romano,

Liv. 40, 34, 9:

quod ipsum imperari optimum est,

Quint. 2, 5, 6:

imperata pensa,

id. 3, 7, 6:

exemplar imperatae schemae,

Suet. Tib. 43.—

With inf. or an object-clause (esp. freq. in the post-Aug. per.; in Cic. and Cæs. only with inf. pass. or dep.):

animo nunc jam otioso esse impero,

Ter. And. 5, 2, 1:

imperavi egomet mihi omnia assentari,

id. Eun. 2, 2, 21:

jungere equos Titan velocibus imperat Horis,

Ov. M. 2, 118; 3, 4:

nec minus in certo dentes cadere imperat aetas Tempore,

Lucr. 5, 672:

has omnes actuarias imperat fieri,

Caes. B. G. 5, 1, 3:

pericula vilia habere,

Sall. C. 16, 2:

frumentum conportare,

id. J. 48, 2; Hirt. B. G. 8, 27; Curt. 10, 1, 19; Tac. A. 2, 25:

Liviam ad se deduci imperavit,

Suet. Calig. 25; id. Aug. 27; id. Tib. 60.—In pass.: in has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, ex ceteris oppidis deduci imperantur, Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69.—

act.:

haec ego procurare et idoneus imperor,

Hor. Ep. 1, 5, 21. —

With a rel.-clause (very rare):

imperabat coram, quid opus facto esset puerperae,

Ter. And. 3, 2, 10:

quin tu, quod faciam, impera,

id. Phorm. 1, 4, 46; Plaut. Curc. 1, 1, 3 and 6; id. Capt. 2, 3, 10.—

With ut, ne, or the simple subj.:

ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,

Plaut. Men. 5, 2, 87:

his, uti conquirerent et reducerent, imperavit,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.,

Liv. 42, 28, 7: quibus negotium a senatu est imperatum, ut, etc., S. C. ap. Front. Aquaed. 104; Petr. 1:

mihi, ne abscedam, imperat,

Ter. Eun. 3, 5, 30:

Caesar suis imperavit, ne, etc.,

Caes. B. G. 1, 46, 2; 2, 32, 2; 3, 89, 4:

letoque det imperat Argum,

Ov. M. 1, 670; 13, 659. —

With simple dat.:

si huic imperabo, probe tectum habebo,

Plaut. Most. 4, 1, 14 (cf. above a):

aliquid alicui,

Ter. Eun. 3, 5, 46; Cic. Rosc. Am. 21, 59. —

Absol.: Pa. Jubesne? Ch. Jubeo, cogo atque impero, Ter. Eun. 2, 3, 97:

si quid opus est, impera,

Plaut. Am. 3, 3, 1:

impera, si quid vis,

id. Aul. 2, 1, 23:

omnia faciam: impera,

Ter. Heaut. 5, 5, 11:

quidvis oneris impone, impera,

id. And. 5, 3, 26.

In partic.

In publicists' lang., to order to be furnished or supplied, to give orders for, make a requisition for:

cum frumentum sibi in cellam imperavisset (Verrem),

Cic. Div. in Caecil. 10, 30:

quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendum,

id. Verr. 2, 3, 74, § 173:

negas fratrem meum pecuniam ullam in remiges imperasse,

id. Fl. 14, 33:

pecuniam,

id. ib. § 32; cf.:

argenti pondo ducenta milia Jugurthae,

Sall. J. 62, 5:

arma,

Caes. B. C. 1, 6 fin.:

equites civitatibus,

id. B. G. 6, 4 fin.; cf.:

quam maximum militum numerum provinciae toti,

id. ib. 1, 7, 2:

obsides reliquis civitatibus,

id. ib. 7, 64, 1; so, obsides Cic. de Imp. Pomp. 12, 35; Suet. Caes. 25. —

In publicists' and milit. lang., alicui or absol., to command, govern, rule over:

his (magistratibus) praescribendus est imperandi modus... qui modeste paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse,

Cic. Leg. 3, 2, 5; cf.:

sic noster populus in pace et domi imperat,

id. Rep. 1, 40:

nulla est tam stulta civitas, quae non injuste imperare malit, quam servire juste,

id. ib. 3, 18; cf.

also: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati,

id. ib. 1, 34:

omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare,

id. de Imp. Pomp. 19, 56; cf.:

jus esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quemadmodum vellent imperarent,

Caes. B. G. 1, 36, 1:

Jugurtha omni Numidiae imperare parat,

Sall. J. 13, 2:

quot nationibus imperabat,

Quint. 11, 2, 50:

clarus Anchisae Venerisque sanguis Imperet,

Hor. Carm. Sec. 51; cf. id. C. 3, 6, 5:

recusabat imperare,

i. e. to be emperor, Plin. Pan. 5, 5; cf.:

ipsum quandoque imperaturum,

Suet. Claud. 3; id. Galb. 4; id. Oth. 4; id. Vit. 14; id. Tit. 2 et saep.— Hence,

Ad imperandum, to receive orders or instructions:

nunc ades ad imperandum, vel ad parendum potius: sic enim antiqui loquebantur,

Cic. Fam. 9, 25, 2; cf.:

cum ipse ad imperandum Tisidium vocaretur,

Sall. J. 62, 8 Kritz.—

Transf., beyond the publicist's sphere, to command, master, govern, rule, control:

liberis,

Ter. Ad. 1, 1, 51:

imperare sibi, maximum imperium est,

Sen. Ep. 113 fin.:

ut nobismet ipsis imperemus,

Cic. Tusc. 2, 21, 47:

cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt,

id. Lael. 22, 82:

accensae irae,

Ov. M. 9, 28:

dolori,

Plin. Ep. 8, 19, 2:

lacrimis,

Sil. 2, 652:

amori suo,

Petr. 83:

ingenio suo,

Sen. Contr. 1 praef. med.; cf.:

imperare animo nequivi, quin, priusquam perirem, cur periturus essem, scirem,

Liv. 34, 31, 2: quibus egestas imperat, rules, governs, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. v. 357 Vahl.): imperat arvis, holds control over, i. e. forces to be productive, Verg. G. 1, 99; cf.:

sola terrae seges imperatur,

Tac. G. 26:

fertilibus agris non est imperandum,

Sen. Tranq. 15:

sic imperant vitibus et eas multis palmitibus onerant,

Col. 3, 3, 6:

alius patrimonio suo plus imperavit quam ferre possit,

Sen. Tranq. 4; cf.

also trop.: tamquam nescias, cui imperem: Epicurum,

id. Ep. 29 fin.:

dum per continuos dies nimis imperat voci, rursus sanguinem reddidit,

Plin. Ep. 5, 19, 6: imperat ergo viro [p. 902] (mulier), Juv. 6, 224.— Absol.:

animum rege, qui, nisi paret, Imperat,

Hor. Ep. 1, 2, 63:

permittat, an vetet an imperet (lex),

Quint. 7, 7, 7:

(eloquentia) hic regnat, hic imperat, hic sola vincit,

id. 7, 4, 24.—

In publicists' lang., to order the citizens to assemble, to summon:

dein consul eloquitur ad exercitum: Impero qua convenit ad comitia centuriata,

Varr. L. L. 6, § 88 Müll.; Gell. 15, 27, 4;

so comically,

Plaut. Capt. 1, 2, 52; cf. id. Cist. 1, 1, 60.—

In medic. lang., to order, prescribe: non idem imperassem omnibus per diversa aegrotantibus, Sen. de Ira, 1, 16; Plin. 24, 1, 1, § 5:

si vires patiuntur, imperanda tridui abstinentia est,

Cels. 7, 20.—

In gram.:

imperandi declinatus,

i. e. inflections of the imperative, Varr. L. L. 10, § 32 Müll.— Hence, impĕ-rātum, i, n., that which is commanded, a command, order:

jussus arma abicere, imperatum facit,

executes the order, obeys, Caes. B. G. 5, 37, 1; freq. in plur.:

imperata facere,

id. ib. 2, 3, 3; 5, 20 fin.; 6, 10, 3; id. B. C. 1, 60, 1; 2, 12, 4; 3, 34, 2 al.; cf.:

imperata detrectare,

Suet. Caes. 54:

Senones ad imperatum non venire,

according to orders, as ordered, Caes. B. G. 6, 2, 3.

impĕro ( inp-), āvi, ātum, 1 (archaic form, imperassit, Cic. Leg. 3, 3, 6, and induperantum = imperantium, Enn. Ann. v. 413 Vahl.), v. a. and n. [in-paro], to command, order, enjoin (cf.: jubeo, praecipio, mando).

In gen., constr. with acc., an inf. or an object-clause, a relative-clause, with ut, ne, or the simple subj., with the simple dat. or absol.

With acc. (and dat. personæ):

faciendum id nobis quod parentes imperant,

Plaut. Stich. 1, 1, 53:

fac quod imperat,

id. Poen. 5, 3, 29; Ter. Hec. 2, 2, 2:

quae imperarentur, facere dixerunt,

Caes. B. G. 2, 32, 3:

numquid aliud imperas?

Ter. Eun. 2, 1, 7; id. Heaut. 4, 3, 26:

sto exspectans, si quid mihi imperent,

id. Eun. 3, 5, 46:

nonnumquam etiam puerum vocaret: credo, cui cenam imperaret,

i. e. ordered to get him his supper, Cic. Rosc. Am. 21, 59:

imperat ei nuptias,

Quint. 7, 1, 14:

vigilias,

id. 11, 3, 26:

certum modum,

id. 11, 2, 27:

moram et sollicitudinem initiis impero,

id. 10, 3, 9: graves dominae cogitationum libidines infinita quaedam cogunt atque imperant, Cic. Fragm. ap. Non. 424, 30 (Rep. 6, 1 Mos.):

utque Imperet hoc natura potens,

Hor. S. 2, 1, 51.—In pass.:

arma imperata a populo Romano,

Liv. 40, 34, 9:

quod ipsum imperari optimum est,

Quint. 2, 5, 6:

imperata pensa,

id. 3, 7, 6:

exemplar imperatae schemae,

Suet. Tib. 43.—

With inf. or an object-clause (esp. freq. in the post-Aug. per.; in Cic. and Cæs. only with inf. pass. or dep.):

animo nunc jam otioso esse impero,

Ter. And. 5, 2, 1:

imperavi egomet mihi omnia assentari,

id. Eun. 2, 2, 21:

jungere equos Titan velocibus imperat Horis,

Ov. M. 2, 118; 3, 4:

nec minus in certo dentes cadere imperat aetas Tempore,

Lucr. 5, 672:

has omnes actuarias imperat fieri,

Caes. B. G. 5, 1, 3:

pericula vilia habere,

Sall. C. 16, 2:

frumentum conportare,

id. J. 48, 2; Hirt. B. G. 8, 27; Curt. 10, 1, 19; Tac. A. 2, 25:

Liviam ad se deduci imperavit,

Suet. Calig. 25; id. Aug. 27; id. Tib. 60.—In pass.: in has lautumias, si qui publice custodiendi sunt, ex ceteris oppidis deduci imperantur, Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69.—

act.:

haec ego procurare et idoneus imperor,

Hor. Ep. 1, 5, 21. —

With a rel.-clause (very rare):

imperabat coram, quid opus facto esset puerperae,

Ter. And. 3, 2, 10:

quin tu, quod faciam, impera,

id. Phorm. 1, 4, 46; Plaut. Curc. 1, 1, 3 and 6; id. Capt. 2, 3, 10.—

With ut, ne, or the simple subj.:

ecce Apollo mihi ex oraculo imperat, Ut, etc.,

Plaut. Men. 5, 2, 87:

his, uti conquirerent et reducerent, imperavit,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

consulibus designatis imperavit senatus, ut, etc.,

Liv. 42, 28, 7: quibus negotium a senatu est imperatum, ut, etc., S. C. ap. Front. Aquaed. 104; Petr. 1:

mihi, ne abscedam, imperat,

Ter. Eun. 3, 5, 30:

Caesar suis imperavit, ne, etc.,

Caes. B. G. 1, 46, 2; 2, 32, 2; 3, 89, 4:

letoque det imperat Argum,

Ov. M. 1, 670; 13, 659. —

With simple dat.:

si huic imperabo, probe tectum habebo,

Plaut. Most. 4, 1, 14 (cf. above a):

aliquid alicui,

Ter. Eun. 3, 5, 46; Cic. Rosc. Am. 21, 59. —

Absol.: Pa. Jubesne? Ch. Jubeo, cogo atque impero, Ter. Eun. 2, 3, 97:

si quid opus est, impera,

Plaut. Am. 3, 3, 1:

impera, si quid vis,

id. Aul. 2, 1, 23:

omnia faciam: impera,

Ter. Heaut. 5, 5, 11:

quidvis oneris impone, impera,

id. And. 5, 3, 26.

In partic.

In publicists' lang., to order to be furnished or supplied, to give orders for, make a requisition for:

cum frumentum sibi in cellam imperavisset (Verrem),

Cic. Div. in Caecil. 10, 30:

quem (numerum frumenti) ei civitati imperas emendum,

id. Verr. 2, 3, 74, § 173:

negas fratrem meum pecuniam ullam in remiges imperasse,

id. Fl. 14, 33:

pecuniam,

id. ib. § 32; cf.:

argenti pondo ducenta milia Jugurthae,

Sall. J. 62, 5:

arma,

Caes. B. C. 1, 6 fin.:

equites civitatibus,

id. B. G. 6, 4 fin.; cf.:

quam maximum militum numerum provinciae toti,

id. ib. 1, 7, 2:

obsides reliquis civitatibus,

id. ib. 7, 64, 1; so, obsides Cic. de Imp. Pomp. 12, 35; Suet. Caes. 25. —

In publicists' and milit. lang., alicui or absol., to command, govern, rule over:

his (magistratibus) praescribendus est imperandi modus... qui modeste paret, videtur, qui aliquando imperet, dignus esse,

Cic. Leg. 3, 2, 5; cf.:

sic noster populus in pace et domi imperat,

id. Rep. 1, 40:

nulla est tam stulta civitas, quae non injuste imperare malit, quam servire juste,

id. ib. 3, 18; cf.

also: cum is, qui imperat aliis, servit ipse nulli cupiditati,

id. ib. 1, 34:

omnibus gentibus ac nationibus terra marique imperare,

id. de Imp. Pomp. 19, 56; cf.:

jus esse belli, ut, qui vicissent, iis, quos vicissent, quemadmodum vellent imperarent,

Caes. B. G. 1, 36, 1:

Jugurtha omni Numidiae imperare parat,

Sall. J. 13, 2:

quot nationibus imperabat,

Quint. 11, 2, 50:

clarus Anchisae Venerisque sanguis Imperet,

Hor. Carm. Sec. 51; cf. id. C. 3, 6, 5:

recusabat imperare,

i. e. to be emperor, Plin. Pan. 5, 5; cf.:

ipsum quandoque imperaturum,

Suet. Claud. 3; id. Galb. 4; id. Oth. 4; id. Vit. 14; id. Tit. 2 et saep.— Hence,

Ad imperandum, to receive orders or instructions:

nunc ades ad imperandum, vel ad parendum potius: sic enim antiqui loquebantur,

Cic. Fam. 9, 25, 2; cf.:

cum ipse ad imperandum Tisidium vocaretur,

Sall. J. 62, 8 Kritz.—

Transf., beyond the publicist's sphere, to command, master, govern, rule, control:

liberis,

Ter. Ad. 1, 1, 51:

imperare sibi, maximum imperium est,

Sen. Ep. 113 fin.:

ut nobismet ipsis imperemus,

Cic. Tusc. 2, 21, 47:

cum homines cupiditatibus iis, quibus ceteri serviunt, imperabunt,

id. Lael. 22, 82:

accensae irae,

Ov. M. 9, 28:

dolori,

Plin. Ep. 8, 19, 2:

lacrimis,

Sil. 2, 652:

amori suo,

Petr. 83:

ingenio suo,

Sen. Contr. 1 praef. med.; cf.:

imperare animo nequivi, quin, priusquam perirem, cur periturus essem, scirem,

Liv. 34, 31, 2: quibus egestas imperat, rules, governs, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. v. 357 Vahl.): imperat arvis, holds control over, i. e. forces to be productive, Verg. G. 1, 99; cf.:

sola terrae seges imperatur,

Tac. G. 26:

fertilibus agris non est imperandum,

Sen. Tranq. 15:

sic imperant vitibus et eas multis palmitibus onerant,

Col. 3, 3, 6:

alius patrimonio suo plus imperavit quam ferre possit,

Sen. Tranq. 4; cf.

also trop.: tamquam nescias, cui imperem: Epicurum,

id. Ep. 29 fin.:

dum per continuos dies nimis imperat voci, rursus sanguinem reddidit,

Plin. Ep. 5, 19, 6: imperat ergo viro [p. 902] (mulier), Juv. 6, 224.— Absol.:

animum rege, qui, nisi paret, Imperat,

Hor. Ep. 1, 2, 63:

permittat, an vetet an imperet (lex),

Quint. 7, 7, 7:

(eloquentia) hic regnat, hic imperat, hic sola vincit,

id. 7, 4, 24.—

In publicists' lang., to order the citizens to assemble, to summon:

dein consul eloquitur ad exercitum: Impero qua convenit ad comitia centuriata,

Varr. L. L. 6, § 88 Müll.; Gell. 15, 27, 4;

so comically,

Plaut. Capt. 1, 2, 52; cf. id. Cist. 1, 1, 60.—

In medic. lang., to order, prescribe: non idem imperassem omnibus per diversa aegrotantibus, Sen. de Ira, 1, 16; Plin. 24, 1, 1, § 5:

si vires patiuntur, imperanda tridui abstinentia est,

Cels. 7, 20.—

In gram.:

imperandi declinatus,

i. e. inflections of the imperative, Varr. L. L. 10, § 32 Müll.— Hence, impĕ-rātum, i, n., that which is commanded, a command, order:

jussus arma abicere, imperatum facit,

executes the order, obeys, Caes. B. G. 5, 37, 1; freq. in plur.:

imperata facere,

id. ib. 2, 3, 3; 5, 20 fin.; 6, 10, 3; id. B. C. 1, 60, 1; 2, 12, 4; 3, 34, 2 al.; cf.:

imperata detrectare,

Suet. Caes. 54:

Senones ad imperatum non venire,

according to orders, as ordered, Caes. B. G. 6, 2, 3.

mendōsus, a, um, adj. [mendum].

Full of faults, fauity.

Physically, full of faults or blemishes:

equi facies,

Ov. M. 12, 399.—

In gen., erroneous, incorrect (class.):

mendosum exemplar testamenti,

Plin. Ep. 10, 75:

mendosum est, etc.,

Cic. de Or. 2, 19, 83:

mores,

Ov. Am. 2, 4, 1.— Comp.:

historia mendosior,

Cic. Brut. 16, 62.—

Transf.

That commits faults, makes mistakes:

cur servus societatis, qui tabulas conficeret, semper in Verrucii nomine certo ex loco mendosus esset,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188.—

False, deceptive: mendosum for mendose, adverbially, falsely:

mendosum tinnire,

Pers. 5, 106.—Hence, adv.: mendōsē, full of faults, faultily, falsely (class.):

libri mendose scribuntur,

Cic. Q. Fr. 3, 5, 6:

mendose colligis,

Pers. 5, 85.— Sup.:

ars mendosissime scripta,

Cic. Inv. 1, 6, 8.