Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

परधर्म

  • 1 परधर्म


    pára-dharma
    m. another's duty orﾠ business, the duties of another caste Mn. BhP. ;

    another's peculiarity (- tva n.) Kap.

    Sanskrit-English dictionary > परधर्म

  • 2 पर _para

    पर a. [पॄ-भावे-अप्, कर्तरि अच्-वा] (Declined optional- ly like a pronoun in nom. voc. pl., and abl. and loc. sing. when it denotes relative position)
    1 Other, differ- ent, another; see पर m also.
    -2 Distant, removed, remote; अपरं भवतो जन्म परं जन्म विवस्वतः Bg.4.4.
    -3 Beyond, further, on the other side of; म्लेच्छदेशस्ततः परः Ms.2.23;7.158.
    -4 Subsequent, following, next to, future, after (usually with abl.); बाल्यात् परामिव दशां मदनो$ध्युवास R.5.63; Ku.1.31.
    -5 Higher, superior; सिकतात्वादपि परां प्रपेदे परमाणुताम् R.15.22; इन्द्रियाणि पराण्याहु- रिन्द्रियेभ्यः परं मनः । मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धेः परतस्तु सः ॥ Bg.3.42.
    -9 Highest, greatest, most distinguished, pre-eminent, chief, best, principal; क्षत्रात् परं नास्ति Bṛi. Up.1.4.11. न त्वया द्रष्टव्यानां परं दृष्टम् Ś.2; Ki.5.18; परतो$पि परः Ku.2.14 'higher than the highest'; 6.19; Ś7.27.
    -7 Having as a following letter or sound, followed by (in comp.).
    -8 Alien, estranged, stranger.
    -9 Hostile, inimical, adverse,
    -1 Exceeding, having a surplus or remainder, left over; as in परं शतम् 'exceeding or more than a hundred.
    -11 Final, last.
    -12 (At the end of comp.) Having anything as the highest ob- ject, absorbed or engrossed in, intent on, solely devoted to, wholly engaged or occupied in; परिचर्यापरः R.1.91; so ध्यानपर, शोकपर, दैवपर, चिन्तापर &c.
    -रः 1 Another person, a stranger, foreigner; oft. in pl. in this sense; यतः परेषां गुणग्रहीतासि Bv.1.9; Śi.2.74; see एक, अन्य also.
    -2 A foe, an enemy, adversary; उत्तिष्ठमानस्तु परो नोपेक्ष्यः पथ्यभिच्छता Śi.2.1; Pt.2.158; R.3.21.
    -3 The Almighty; तावदध्यासते लोकं परस्य परचिन्तकाः Bhāg.3.32.8.
    -रम् 1 The highest point or pitch, culminating point.
    -2 The Supreme Sprit; तेषामादित्यवज्ज्ञानं प्रकाशयति तत् परम् Bg.5.16.
    -3 Final beatitude; असक्तो ह्याचरन् कर्म परमाप्नोति पूरुषः Bg.3.19.
    -4 The secondary meaning of a word.
    -5 (In logic) One of the two kinds of सामान्य or generality of notion; more extensive kind, (comprehending more objects); e. g. पृथ्वी is पर with respect to a घट).
    -6 The other or future world; परासक्ते च वस्तस्मिन् कथमासीन्मनस्तदा Mb.6.14.55. Note-- The acc., instr. and loc. singulars of पर are used adverbi- ally; e. g. (a) परम्
    1 beyond, over, out of (with abl.); वर्त्मनः परम् R.1.17.
    -2 after (with abl.); अस्मात् परम् Ś.6.24; R.1.66;3.39; Me.12; भाग्यायत्त- मतः परम् Ś.4.17; ततः परम् &c.
    -3 thereupon, there- after.
    -4 but, however.
    -5 otherwise.
    -6 in a high degree, excessively, very much, completely, quite; परं दुःखितो$स्मि &c.
    -7 most willingly.
    -8 only.
    -9 at the utmost. (b) परेण
    1 farther, beyond, more than; किं वा मृत्योः परेण विधास्यति Māl.2.2.
    -2 afterwards; मयि तु कृतनिधाने किं विदध्याः परेण Mv.2.49.
    -3 after (with abl.) स्तन्यत्यागात् परेण U.2.7. (c) परे
    1 afterwards, thereupon; अथ तेन दशाहतः परे R.8.73.
    -2 in future.
    -Comp. -अङ्गम् the hinder part of the body.
    -अङ्गदः an epithet of Śiva.
    -अणुः See परमाणु; Bhāg.1.14.11.
    -अदनः a horse found in the country of Persia or Arabia.
    -अधिकारचर्चा officiousness, meddlesomeness.
    -अधीन a. dependent on another, subject, subservient; अन्नमेषां पराधीनं देयं स्याद्भिन्नभाजने Ms.1.54,83; H.1.119.
    -अन्तः final death. (
    -ताः) m. (pl.) N. of a people.
    -अन्तकः an epithet of Śiva.
    -2 a frontier.
    -अन्तकालः the time of death; ते ब्रह्मलोकेषु परान्तकाले परामृताः परिमुच्यन्ति सर्वे Muṇḍ.3.2.6.
    -अन्न a. living or subsisting on another's food. (
    -न्नम्) the food of another; परगृहललिताः परान्नपुष्टाः Mk.4.28. ˚परिपुष्टता being fed with the food of others; Y.3.241. ˚भोजिन् a. subsisting on the food of others; रोगी चिरप्रवासी परान्नभोजी परावसथशायी । यज्जीवति तन्मरणं यन्मरणं सो$स्य विश्रामः ॥ H.1.12.
    1 far and near, remote and proximate.
    -2 prior and posterior.
    -3 before and beyond, earlier and later.
    -4 higher and lower, best and worst. (
    -रः) a Guru of an intermediate class. (
    -रम्) (in logic) a property intermediate between the greatest and smallest numbers, a species (as existing between the genus and individual); e. g. पृथ्वी which is पर with 1respect to a घट is अपर with respect to द्रव्य; द्रव्यत्वादिक- जातिस्तु परापरतयोच्यते Bhāṣā. P.8.
    -अभिध्यानम् self-conceit; high opinion for self or body (देहाभिमान); स्वयं पराभिध्यानेन विभ्रंशितस्मृतिः Bhāg.5.14.1.
    -अमृतम् rain.
    1 attached or devoted to, adhering to.
    -2 depending on, subject to.
    -3 intent on, solely devoted to or absorbed in (at the end of comp.); प्रभुर्धनपरायणः Bh.2.56; so मोह˚; अथ मोहपरायणा सती विवशा कामवधूर्विबोधिता Ku.4.1; अग्निहोत्र˚ &c.
    -4 connected with.
    -5 being a protector (त्राता); अबर्हाश्चरणैर्हीनाः पूर्वेषां वः परायणाः Mb.1.23.4.
    -6 leading or conducive to.
    -(णम्) 1 the principal or highest objest, chief aim, best or last resort; एतत् परायणम् Praśna Up.1.1; तपसश्च परायणम् Rām.1.21.1; Mb.12.179.12.
    -2 essence, sum.
    -3 Ved. going away, departure, exit.
    -4 firm devotion.
    -5 a universal medicine, panacea.
    -6 a religious order.
    -अर्थ a.
    1 having another aim or meaning.
    -2 intended or designed for another, done for another.
    (-र्थः) 1 the highest interest or advan- tage.
    -2 the interest of another (opp. स्वार्थ); स्वार्थो यस्य परार्थ एव स पुमानेकः सतामग्रणीः Subhāṣ.; R.1.29.
    -3 the chief or highest meaning.
    -4 the highest object (i.e. sexual intercourse).
    -5 the supreme good (मोक्ष); ज्ञात्वा प्रजहि कालेन परार्थमनुदृश्य च Mb.12.288.9.
    -6 Something else. Hence परार्थता or परार्थत्व means 'being subsidiary to something else; परार्थता हि गुणभावः ŚB. on MS.4.3.
    -7 an object which is meant for another's use (Sāṅ. Phil.); सङ्घातपरार्थत्वात् त्रिगुणादिविपर्ययादधिष्ठानात् Sāṅ. K.17. ˚वादिन् a. speaking for another; mediator, substitute.
    -अर्थिन् a. striving for the supreme good. (
    -र्थम् -र्थे) ind. for the sake of another.
    -अर्धम् 1 the other part (opp. पूर्वार्ध); the latter half; दिनस्य पूर्वार्धपरार्धभिन्ना छायेव मैत्री खलसज्जनानाम् Bh.2.6.
    -2 a particular high number; i. e. 1,,,,,; एकत्वादिपरार्धपर्यन्ता संख्या T. S.
    -अर्धक a. One half of anything.
    -अर्ध्य a.
    1 being on the farther side or half.
    -2 most distant in number; हेमन्तो वसन्तात् परार्ध्यः Śat. Br.
    -3 most excellent, best, most exalted, highly esteemed, highest, supreme; R.3.27;8.27;1.64;16;39; आबद्धप्रचुरपरार्ध्यकिंकिणीकः Śi.8.45.
    -4 most costly; Śi.4.11; श्रियं परार्ध्यां विदधद् विधातृभिः Bu. Ch.1.1.
    -5 most beautiful or lovely, finest; R.6.4; परस्परस्पर्धिपरार्ध्यरूपाः पौरस्त्रियो यत्र विधाय वेधाः Śi.3.58.
    -6 Divine: असावाटीत् सङ्ख्ये परार्ध्यवत् Bk.9.64.
    (-र्ध्यम्) 1 a maximum.
    -2 an infinite number.
    1 far and near; परावराणां स्रष्टारं पुराणं परमव्ययम् Mb.1.1.23.
    -2 earlier and later.
    -3 prior and posterior or subsequent.
    -4 higher and lower.
    -5 traditional; पुनाति पङ्क्तिं वंश्यांश्च सप्त सप्त परावरान् Ms.1. 15.
    -6 all-including; परावरज्ञो$सि परावरस्त्वम् Mb.3.232. 18. (
    -रा) descendants.
    (-रम्) 1 cause and effect.
    -2 the whole extent of an idea.
    -3 the universe.
    -4 totality. ˚ज्ञ, ˚दृश् a. knowing both the past and the future; परावरज्ञो ब्रह्मर्षिः Mb.1.6.5.
    -अवसथ- शायिन् a. sleeping in another's house; H.1.12.
    -अहः the next day.
    -अह्णः the afternoon, the latter part of the day.
    -आगमः attack of an enemy.
    -आचित a. fostered or brought up by another. (
    -तः) a slave.
    -आत्मन् m. the Supreme Spirit.
    -आयत्त a.
    1 depend- ent on another, subject, subservient; परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्तु पुरुषः Mu.3.4.
    -2 Wholly subdued or over- whelmed by.
    -आयुस् m. an epithet of Brahman; नाहं परायुर्ऋषयो न मरीचिमुख्या जानन्ति यद्विरचितं खलु सत्त्वसर्गाः Bhāg.8.1.12.
    -आविद्धः 1 an epithet of Kubera.
    -2 of Viṣṇu.
    -आश्रय a. dependent upon another.
    (-यः) 1 dependence upon another.
    -2 the retreat of enemies. (
    -या) a plant growing on another tree.
    -आसङ्गः dependence upon another.
    -आस्कन्दिन् m. a thief, robber.
    1 other than inimical; i. e. friendly, kind.
    -2 one's own; विधाय रक्षान् परितः परेतरान् Ki.1.14.
    -ईशः 1 an epithet of Brahman.
    -2 of Viṣṇu.
    -इष्टिः N. of Brahman.
    -इष्टुका a cow which has often calved.
    -उत्कर्षः another's prosperity.
    -उद्वहः the Indian cuckoo.
    -उपकारः doing good to others, benevolence, beneficence, charity; परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम्.
    -उपकारिन् a. benevolent, kind to others.
    -उपजापः causing dissension among enemies; परोपजापात् संरक्षेत् प्रधानान् क्षुद्रकान् अपि Kau. A.1.13.
    -उपदेशः advising others; परोपदेशे पाण्डित्यम्.
    -उपरुद्ध a. besieged by an enemy.
    -उपसर्पणम् approaching another; begging.
    -ऊढा another's wife.
    -एधित a. fostered or brought up by another.
    (-तः) 1 a servant.
    -2 the (Indian) cuckoo.
    -कर्मन् n. service for another. ˚निरतः a servant.
    -कलत्रम् another's wife. ˚अभिगमनम् adultery; वरं क्लैब्यं पुसां न च परकलत्राभिगमनम् H.1.116.
    -कायप्रवेशनम् entering another's body (a supernatural art).
    -कारः The deeds of the enemy; राज्ञः समीपे परकारमाह प्रज्ञापनैषा विबि- धोपदिष्टा Kau. A.2.1.
    -कार्यम् another's business or work. ˚निरतः
    1 a benevolent man.
    -2 a slave, servant.
    -काल a. relating to a later time, mentioned later.
    -कृतिः an example or precedent, a passage descriptive of the doings of men; MS.6.7.26.
    -क्रमः doubling the second letter of a conjunction of consonants.
    -क्रान्तिः f. inclination of the ecliptic.
    -क्षेत्रम् 1 another's body.
    -2 another's field; ये$क्षेत्रिणो बीजवन्तः परक्षेत्रप्रवापिणः । ते वै सस्यस्य जातस्य न लभन्ते फलं क्वचित् ॥ Ms.9.49.
    -3 another's wife; तौ तु जातौ परक्षेत्रे Ms.3.175.
    -गामिन् a.
    1 being with another.
    -2 relating to another.
    -3 beneficial to another.
    -गुण a. beneficial to another. (
    -णः) the virtue of another; परगुणपरमाणून् पर्वतीकृत्य नित्यम् Bh.2.78.
    -ग्रन्थिः joint (as of a finger); an articu- lation.
    -ग्लानिः f. subjugation of an enemy; आत्मोदयः परग्लानिर्द्वयं नीतिरितीयती Śi.2.3.
    -चक्रम् 1 the army of an enemy.
    -2 invasion by an enemy, one of the six itis q. v.
    -3 a hostile prince.
    -छन्द a. dependent.
    (-दः) 1 the will of another.
    -2 dependence. ˚अनुवर्तनम् following the will of another.
    -छिद्रम् a weak or vulnerable point of another, a defect in another.
    -ज a.
    1 stranger.
    -2 coming from a foe.
    -3 inferior.
    -जनः a stranger (opp. स्वजन); शक्तः परजने दाता Ms.11.9.
    -जन्मन् n. a future birth.
    -जात a.
    1 born of another.
    -2 dependent on another for livelihood. (
    -तः) a servant.
    -जित a.
    1 conquered by another.
    -2 main- tained by another. (
    -तः) the (Indian) cuckoo.
    -तन्त्र a. dependent on another, dependent, subservient.
    -तन्त्रम् (a common group of) subsidiaries belonging to another; जैमिनेः परतन्त्रापत्तेः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात् MS.12.1.8. (see तन्त्रम्).
    -तर्ककः a suppliant, beggar; Dānasāgara, Bib- liotheca Indica, 274, Fascicule 1, p.15; also परतर्कुक.
    -तल्पगामिन् m. One who approaches another man's wife.
    -तार्थिकः The adherent of another sect.
    -दाराः m. (pl.) another's wife; ˚अभिगमनम्, ˚अभिमर्षः Adultery.
    -दारिन् m. an adulterer.
    -दुःखम् the sorrow or grief of another; विरलः परदुःखदुःखितो जनः; महदपि परदुःखं शीतलं सम्यगाहुः V.4.13.
    -देवता the Supreme Being.
    -देशः a hostile or foreign country.
    -देशिन् m. a foreigner.
    -द्रोहिन्, -द्वेषिन् a. hating others, hostile, inimical.
    -धनम् another's property.
    -धर्मः 1 the religion of another; स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः Bg.3.35.
    -2 another's duty or business.
    -3 the duties of another caste; परधर्मेण जीवन् हि सद्यः पतति जातितः Ms.1.97.
    -ध्यानम् absolute meditation or contemplation; ध्येये मनो निश्चलतां याति ध्येयं विचिन्तयत् । यत् तद् ध्यानं परं प्रोक्तं मुनिभिर्ध्यानचिन्तकैः ॥ Garuḍa P.
    -निपातः the irregular posteriority of a word in a compound; i. e. भूतपूर्वः where the sense is पूर्वं भूतः; so राजदन्तः, अग्न्याहितः &c.
    -निर्वाणम् the highest निर्वाण; (Buddh.).
    -पक्षः the side or party of an enemy.
    -पदम् 1 the highest position, eminence.
    -2 final beati- tude.
    -परिग्रह a. see पराधीन; स्ववीर्यविजये युक्ता नैते पर- परिग्रहाः Mb.7.144.22.
    -हः another's property (as wife &c); यथा बीजं न वप्तव्यं पुंसा परपरिग्रहे Ms.9.42-3.
    -परिभवः humiliation or injury suffered from others.
    -पाकनिवृत्त a. One who does not depend on others for his sustenance and performs the पञ्चयज्ञs faultlessly and takes food in his own house.
    -पाकरत a. one who depends upon others for his sustenance but performs the usual ceremonies before cooking; पञ्चयज्ञान् स्वयं कृत्वा परान्नमुपजीवति । सततं प्रातरुत्थाय परपाकरतस्तु सः ॥
    -पाकरुचिः having a liking for others' food; परपाकरुचिर्न स्यादनिन्द्या- मन्त्रणादृते Y.1.112.
    -पिण्डः another's food, food given by another. ˚अद् a., ˚भक्षक a. one who eats another's food or one who feeds at the cost of another; यादृशो$हं परपिण्डभक्षको भूतः Mk.8.25/26; (-m.) a servant. ˚रत a. feeding upon another's food; परपिण्डरता मनुष्याः Bh.
    -पुरञ्जयः a conqueror, hero.
    -पुरुषः 1 another man, a stranger.
    -2 the Supreme Spirit, Viṣṇu.
    -3 the hus- band of another woman.
    -पुष्ट a.
    1 fed or nourished by another.
    -2 Stranger. (
    -ष्टः) the (Indian) cuckoo. ˚महोत्सवः the mango tree.
    -पुष्टा 1 the (Indian) cuckoo.
    -2 a parasitical plant.
    -3 a harlot, prostitute.
    -पूर्वा a woman who has or had a former husband; Ms.3.166; पतिं हित्वा$पकृष्टं स्वमुत्कृष्टं या निषेवते । निन्द्यैव सा भवेल्लोके परपूर्वेति चोच्यते Ms.5.163.
    -प्रतिनप्तृ m. son of the great grand son.
    -प्रपौत्रः (see प्रतिनप्तृ).
    -प्रेष्यः a servant, menial, slave.
    -ब्रह्मन् n. the Supreme Spirit; cf. लीने परे ब्रह्मणि Bh. परे ब्रह्मणि को$पि न लग्नः Śaṅkara (चर्पटपञ्जरिका 7).
    -भागः 1 another's share.
    -2 superior merit.
    -3 good fortune, prosperity.
    -4 (a) excellence, superority, supremacy; दुरधिगमः परभागो यावत् पुरुषेण पौरुषं न कृतम् Pt.1.33;5.34. (b) excess, abundance, height; स्थलकमलगञ्जनं मम हृदय- रञ्जनम् जनितरतिरङ्गपरभागम् Gīt.1; आभाति लब्धपरभागतया- धरोष्ठे R.5.7; Ku.7.17; Ki.5.3;8.42; Śi.7.33; 8.51;1.86;12.15.
    -5 the last part, remainder.
    -भाव a. loving another.
    -भावः the being second member in a compound.
    -भाषा a foreign tongue.
    -भुक्त a. enjoyed or used by another; परभुक्तां च कान्तां च यो भुङ्क्ते स नराधमः । स पच्यते कालसूत्रे यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥ Brav. P.
    -भूत a. following, subsequent (as words).
    -भृत् m. a crow (said to nourish the cuckoo).
    -भृत a. nourished by another.
    -भृतः, -ता the (Indian) cuckoo; (so called because she is nouri- shed by another i. e. by a crow); प्रागन्तरिक्षगमनात्- स्वमपत्यजातमन्यैर्द्विजैः परभृताः खलु पोषयन्ति Ś.5.22; Ku.6.2; R.9.43; Ś.4.1.
    -भतम् 1 another's opinion.
    -2 dif- ferent opinion or doctrine; heterodoxy.
    -मर्मज्ञ a. knowing the secrets of another.
    -मृत्युः a crow.
    -रमणः a married woman's gallant or paramour; स्वाधीने पररमणे धन्यास्तारुण्यफलभाजः Pt.1.18.
    -लोकः the next (or fur- ture) world; परलोकनवप्रवासिनः प्रतिपत्स्ये पदवीमहं तव Ku. 4.1. ˚गमः, ˚यानम् death. ˚विधि funeral rites; परलोक- विधौ च माधव स्मरमुद्दिश्य (निबपेः सहकारमञ्जरीः) Ku.4.38.
    -वश, -वश्य a. subject to another, dependent, depen- dent on others; सर्वं परवशं दुःखं सर्वमात्मवशं सुखम्.
    -वाच्यम् a fault or a defect of another; प्रकटान्यपि नैपुणं महत् परवाच्यानि चिराय गोपितुम् Śi.16.3.
    -वाणिः 1 a judge.
    -2 a year.
    -3 N. of the peacock of Kārtikeya.
    -वादः 1 rumour, report.
    -2 Objection, controversy.
    -वादिन् m. a disputant, controversialist.
    -वेश्मन् n. the abode of the Supreme Being.
    -व्रतः an epithet of Dhṛitarāṣṭra.
    -शब्दः a word expressive of something else; परशब्दस्य परत्र वृत्तौ तद्वद् भावो गम्यते ŚB. on MS.7.2.1.
    -श्वस् ind. the day after tomorrow.
    -संगत a.
    1 asso- ciated with another.
    -2 fighting with another.
    -संज्ञकः the soul.
    -सवर्ण a. homogeneous with a following letter (in gram.).
    -सात् ind. into the hands of an- other. ˚कृता a woman given in marriage.
    -सेवा service of another.
    -स्त्री another's wife.
    -स्वम् another's pro- perty; व्यावृता यत् परस्वेभ्यः श्रुतौ तस्करता स्थिता R.1.27; Ms.7.123. ˚हरणम् seizing another's property.
    -हन् a. killing enemies.
    -हित a.
    1 benevolent.
    -2 profitable to another.
    -तम् the welfare of another; सन्तः स्वयं परहिताभिहिताभियोगाः Bh.

    Sanskrit-English dictionary > पर _para

  • 3 श्रेयस् _śrēyas

    श्रेयस् a. [अतिशयेन प्रशस्यम् ईयस्सु श्रादेशः]
    1 Better, pre- ferable, superior; वर्धनाद्रक्षणं श्रेयः H.3.3; श्रेयान् स्वधर्मो विगुणः परधर्मात् स्वनुष्ठितात् । स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः ॥ Bg.3.35;2.5.
    -2 Best, most excellent, quite desirable; श्रेयो ह्यस्माकमेवं हि Māl.1.13.
    -3 More happy or fortunate.
    -4 More blessed, dearer (compar. of प्रशस्य q. v.). -n.
    1 Virtue, righteous deeds, moral or religious merit.
    -2 Bliss, good fortune, blessing, good, welfare, felicity, a good or auspicious result; पूर्वावधीरितं श्रेयो दुःखं हि परिवर्तते Ś.7.13; धिङ् मामुपस्थितश्रेयो$वमानिनम् Ś.6; प्रतिबध्नाति हि श्रेयः पूज्यपूजाव्यतिक्रमः R.1.79; U.5.27;7.2; R.5.34.
    -3 Any good or auspicious occasion; Ś.7.
    -4 Final beatitude, absolution.
    -Comp. -अक्षिकाङ्क्षिन् a. desiring bliss or welfare; न राज्ञः प्रतिगृह्णन्ति प्रेत्य श्रेयो$भिकाङ्क्षिणः Ms.4.91.
    -अर्थिन् a.
    1 seeking happiness, desirous of felicity.
    -2 Wishing well.
    -कर a.
    1 promoting happi- ness, favourable; किंचिच्छ्रेयस्करतरं कर्मोक्तं पुरुषं प्रति Ms.12. 84.
    -2 propitious, auspicious.
    -परिश्रमः striving after absolution.

    Sanskrit-English dictionary > श्रेयस् _śrēyas

  • 4 अभिमर्शः _abhimarśḥ _र्शनम् _rśanam _मर्षः _marṣḥ _षर्णम् _ṣarṇam

    अभिमर्शः र्शनम् मर्षः षर्णम् 1 Touch, contact; उष्णांशुकराभिमर्षात् Śi.4.16.
    -2 Assault; violence, attack; सर्वतः समुपेतस्य तव तेनाभिमर्षणम् Rām.6.111.8.
    -3 Out- raging, touching carnally, sexual intercourse; कृताभि- मर्षामनुमन्यमानः Ś.5.2 carnally touched or embraced, seduced, outraged; पराभिमर्शो न तवास्ति Ku.5.43 (Malli = परधर्षणम्); परदाराभिमर्शेषु प्रवृत्तान् Ms.8.352, Y.2.284. (v. l. अवमर्शनम्). cf. also आत्मानं मृगमुद्दिश्य भ्रातृदाराभिमर्शनम् । Abhiṣeka.1.2. तस्य दाराभिमर्शेन कथं दण्ड्यो$स्मि राघव । Abhiṣeka 1.21.

    Sanskrit-English dictionary > अभिमर्शः _abhimarśḥ _र्शनम् _rśanam _मर्षः _marṣḥ _षर्णम् _ṣarṇam

  • 5 आभासः _ābhāsḥ

    आभासः [भास्-अच्]
    1 Splendour, light, lustre.
    -2 A reflection; तत्राज्ञानं धिया नश्येदाभासात्तु घटः स्फुरेत् Vedānta.
    -3 (a) Resemblance, likeness; oft. at the end of comp; नभश्च रुधिराभासम् Rām. &c.; चिदाभास, (b) Semblance, phantom; m; युक्तिवाक्यतदाभाससमाश्रयाः<d</ Ś. B.; तत्साहसाभासम् Māl.2 looks like wantonness.
    -4 Any unreal or falla- cious appearance (as in हेत्वाभास); पुनरुक्तवदाभासः S. D.
    -5 A fallacy, fallacious reasoning, semblance of a rea- son, an erroneous but plausible argument; see हेत्वाभास; S. D.27.
    -6 An intention, purpose.
    -7 One of the nine materials of which idols are made, a marble.
    -8 A class of building.
    -9 An irreligious kind of worship; विधर्मः परधर्मश्च आभास उपमा छलः । अधर्मशाखाः प़ञ्चेमा धर्मज्ञो$धर्मवत्त्यजेत् ॥ Bhāg.7.15.12.

    Sanskrit-English dictionary > आभासः _ābhāsḥ

  • 6 उपमा _upamā

    1
    उपमा 2 P., 3, 4. Ā.
    1 To compare, liken; तेनोपमीयेत तमालनीलम् Śi.3.8; स्तनौ मांसग्रन्थी कनककलशावित्युपमितौ Bh.3.2.
    -2 To give, grant (Ved.).
    2
    उपमा 1 Resemblance, similarity, equality; स्फुटोपमं भूतिसितेन शम्भुना Śi.1.4,17.69; Ki.6.23; इहोपमा सताम् Pt.2.8 the same is the case with the good.
    -2 (In Rhet.) Comparison of two objects different from each other, simile, comparison; साधर्म्यमुपमा भेदे K. P.1; or सादृश्यं सुन्दरं वाक्यार्थोपस्कारकमुपमालंकृतिः R. G.; or उपमा यत्र सादृश्यलक्ष्मीरुल्लसतिः द्वयोः । हंसीव कृष्ण ते कीर्तिः स्वर्गङ्गायवगाहते ॥ Chandr.5.3; Kāv.2.14; उपमा कालिदासस्य Subhāṣ. (Daṇdin mentions 32 varie- ties of उपमा; see Kāv.2.15-5; as to words expressive of उपमा see 2.57-65); see K. P.1 ad loc also.
    -3 The standard of comparison (उपमान); यथा दीपो निवातस्थो नेङ्गते सोपमा स्मृता Bg.6.19; (आत्मानमुपमां कृत्वा स्वेषु दारेषु रम्यताम् Rām.5.21.8; see ˚द्रव्य below; mostly at the end of comp., 'like', 'resembling'; बुबुधे न वुधोपमः R.1.47; so स्वर्गोपम, अमरोपम, अनुपम &c.
    -4 A likeness (as a picture, portrait &c.
    -5 Heresy, irreligious doctrine; विधर्भः परधर्मश्च आभास उपमा छलः । अधर्मशाखाः पञ्चेमा धर्मज्ञो$धर्मवत्त्यजेत् ॥ Bhāg.7.15.12.
    -Comp. -द्रव्यम् any object used for a comparison; सर्वोपमाद्रव्यसमुच्चयेन Ku.1.49.
    -रूपकम् a figure in Rhetoric being a mixture of simile and metaphor.
    -व्यतिरेकः A parti- cular figure combining comparison and contrast.

    Sanskrit-English dictionary > उपमा _upamā

  • 7 छलः _chalḥ _लम् _lam

    छलः लम् [छल्-अच्]
    1 Fraud, trick, deceit, decep- tion; विद्महे शठ पलायनच्छलानि R.19.31; छलमत्र न गृह्यते Mk. 9.18; Y.1.61; Ms.8.49,187; Amaru.16; Śi.13.11.
    -2 Roguery, knavery.
    -3 A plea, pretext, guise, sem- blance (often used in this sense to denote an उत्प्रेक्षा); असुरक्षाहि बहुच्छलाः श्रियः Ki.2.39; परिखावलयच्छलेन या न परेषां ग्रहणस्य गोचरा N.2.95; प्रत्यर्प्य पूजामुपदाच्छलेन R.7.3; 6.54;16.28; Bk.1.1; Amaru.15; Māl.9.1.
    -4 In- tention.
    -5 Wickedness.
    -6 A family.
    -7 Design, device.
    -8 Fiction, circumvention.
    -9 Deceitful disputa- tion, perverting the sense of words; विधर्मः परधर्मश्च आभास उपमा छलः । अधर्मशाखाः पञ्चेमा धर्मज्ञो$धर्मवत् त्यजेत् Bhāg.7.15.12.
    -1 Difficult subject; ब्रह्म हि प्रचुरच्छलम् Mb.12.328.6.

    Sanskrit-English dictionary > छलः _chalḥ _लम् _lam

  • 8 पत् _pat

    पत् I. 1 P. (पतति, पतित)
    1 To fall, fall down, come down, descend, drop down, alight; अवाङ्मुखस्योपरि पुष्पवृष्टिः पपात विद्याधरहस्तमुक्ता R.2.6; वृष्टिर्भवने चास्य पेतुषी 1.77; (रेणुः) पतति परिणतारुणप्रकाशः शलभसमूह इवाश्रमद्रुमेषु Ś.1.31; Me.17; Bk.7.9;21.6.
    -2 To fly, move through the air, soar; हन्तुं कलहकारो$सौ शब्दकारः पपात खम् Bk.5.1; see पतत् below.
    -3 To set, sink (below the horizon); सो$यं सोमः पतति गगनादल्पशेषमैर्यूखैः Ś.4.2 v. l.; पतत्पतङ्गप्रतिमस्तपो- निधिः Śi.1.12.
    -4 To cast oneself at, throw oneself down, मयि ते पादपतिते किंकरत्वमुपागते Pt.4.7; so चरणपतितम् Me.15;
    -5 To fall (in a moral sense), lose one's caste, forfeit one's rank or position, fall off; परधर्मेण जीवन् हि सद्यः पतति जातितः Ms.1.97;3.16;5.19;9.2; Y.1. 38.
    -6 To come down (as from heaven); पतन्ति पितरो ह्येषां लुप्तपिण्डोदकक्रियाः Bg.1.42.
    -7 To fall, be reduced to wretchedness or misery; प्रायः कन्दुकपातेनोत्पतत्यार्यः पतन्नपि Bh.2.123.
    -8 To go down into hell, go to perdition; Ms.11.37; प्रसक्ताः कामभोगेषु पतन्ति नरके$शुचौ Bg.16.16.
    -9 To fall, occur, come to pass, take place; लक्ष्मीर्यत्र पतन्ति तत्र विवृतद्वारा इव व्यापदः Subhāṣ.
    -1 To be directed to, light or fall upon (with loc.); प्रसादसौम्यानि सतां सुहृज्जने पतन्ति चक्षूंषि न दारुणाः शराः Ś.6.29.
    -11 To fall to one's lot or share.
    -12 To be in, fall in or into. -Caus. (पातयति-ते, पतयति rarely)
    1 To cause to fall down, descend or sink &c.; निपतन्ती पतिमप्यपातयत् R.8.38;9.61;11.76.
    -2 To let fall, throw or drop down, fell down (as trees &c.).
    -3 To ruin, over- throw; व्यपदेशमाविलयितुं किमीहसे जनमिमं च पातयितुम् Ś.5. 21.
    -4 To shed (as tears).
    -5 To cast, direct (as the sight).
    -6 To dash or strike out.
    -7 To throw or put in, cause to enter.
    -8 To bring to ruin or misfor- tune.
    -9 To depreciate, lower the value of anything; अर्घतः पातिताः Bh.2.15.
    -1 (In arith.) To subtract, deduct.
    -11 To set in motion, set on foot. -Desid. (पिपतिषति or पित्सति) To wish to fall. -II. 4.Ā. (पत्यते) Ved.
    1 To be master of.
    -2 To rule, control.
    -3 To possess.
    -4 To be fit for, serve for (with dat.) -III. 1. U. (पतयति-ते)
    1 To go, move.
    -2 To be master of (intransitive).

    Sanskrit-English dictionary > पत् _pat

  • 9 भयम् _bhayam

    भयम् [विमेत्यस्मात्, भी-अपादाने अच्]
    1 Fear, alarm, dread, apprehension, (oft. with abl.); भोगे रोगमयं कुले च्युतिभयं वित्ते नृपालाद्भयम् Bh.3.35; यदि समरमपास्य नास्ति मृत्योर्भयम् Ve.3.4.
    -2 Fright, terror; जगद्भयम् &c.
    -3 A danger, risk, hazard; तावद्भयस्य भेतव्यं यावद्भयमनागतम् । आगतं तु भयं वीक्ष्य नरः कुर्याद्यथोचितम् H.1.54.
    -4 The sentiment of fear; see भयानक below; रौद्रशक्त्या तु जनितं चित्तवैकल्यजं भयम् S. D.6.
    -5 The blossom of Trapa Bispinosa (Mar. शिंगाडा)
    -यः Sickness, disease.
    -Comp. अन्वित, -आक्रान्त a. overcome with fear.
    - अपह a. warding off or removing fear.
    (-हः) 1 N. of Viṣṇu.
    -2 a king.
    -आतुर, -आर्त a. afraid, alarmed, frighten- ed.
    1 causing fear, formidable.
    -2 risky; स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः Bg.3.35.
    -उत्तर a. attended with or succeeded by fear.
    -एकप्रवण a. wholly overpowered by fear.
    -कम्पः tremour of fear.
    -कर (also भयंकर) a.
    1 frightening, terrible, fearful.
    -2 dangerous, perilous; so
    भयकारक, -भयकृत्. -कृत् m. N. of Viṣṇu; भयकृद् भयनाशन V. Sah.
    -डिण्डिमः a drum used in battle.
    -त्रातृ a. a deliverer from fear.
    -दर्शिन् a.
    1 fearful.
    -2 intimidating.
    -द्रुत a. fleeing from fear, routed, put to flight.
    -नाशन removing fear. (
    -नः) N. of Viṣṇu; भयकृद् भयनाशनः V. Sah.
    -प्रतीकारः warding off or removal of fears.
    -प्रद a. inspiring fear, fearful, terrible.
    -प्रस्तावः an occa- sion of fear.
    -ब्राह्मणः a timid Brāhmaṇa, a Brāhmaṇa who, to save himself from danger, declares his caste relying on the inviolability of a Brāhmaṇa.
    -भ्रष्ट a. put to flight.
    -विप्लुत a. panic-struck.
    -व्यूहः a particular array of troops when they are threatened with danger; सर्वतः सर्वतोभद्रं भयव्यूहं प्रकल्पयेत् Kām.
    -शील a. timid.
    -स्थानम्, -हेतुः a cause of fear; हर्षस्थानसहस्राणि भयस्थानशतानि च Mb.18.5.61.
    -हर्तृ, हारिन् a. removing fear, dispelling alarm.

    Sanskrit-English dictionary > भयम् _bhayam

  • 10 विगुण _viguṇa

    विगुण a.
    1 Destitute of merits, worthless, bad; श्रेयान्- स्वधर्मो विगुणः परधर्मात् स्वनुष्ठितात् Bg.3.35; Śi.9.12; Mu. 6.11.
    -2 Destitute of qualities.
    -3 Having on string; विगुणीकृतकार्मुको$पि जेतुं भुवि जेतव्यमसौ समर्थ एव Mu.7.11.
    -4 Unfruitful; विगुणानि च पश्यन्ति Mb.12.269.37.

    Sanskrit-English dictionary > विगुण _viguṇa

  • 11 विधर्म _vidharma

    विधर्म a.
    1 Wrong, unjust, unlawful.
    -र्मः 1 Wrong, injustice.
    -2 An irreligious or unjust action done with a good intention; विधर्मः परधर्मश्च आभास उपमा छलः । अधर्म- शाखाः पञ्चेमः धर्मज्ञो$धर्मवत् त्यजेत् ॥ Bhāg.7.15.12.

    Sanskrit-English dictionary > विधर्म _vidharma

  • 12 स्व _sva

    स्व pron. a.
    1 One's own, belonging to oneself, often serving as a reflexive pronoun; स्वनियोगमशून्यं कुरु Ś.2; प्रजाः प्रजाः स्वा इव तन्त्रयित्वा 5.5; oft. in comp. in this sense; स्वपुत्र, स्वकलत्र, स्वद्रव्य.
    -2 Innate, natural, inherent, peculiar, inborn; सूर्यापाये न खलु कमलं पुष्यति स्वामभिख्याम् Me.82; Ś.1.19; स तस्य स्वो भावः प्रकृतिनियतत्वादकृतकः U. 6.14.
    -3 Belonging to one's own caste or tribe; शूद्रैव भार्या शूद्रस्य सा च स्वा च विशः स्मृते Ms.3.13;5.14.
    -स्वः 1 One's own self.
    -2 A relative, kinsman; एनं स्वा अभि- संविशन्ति भर्ता स्वानां श्रेष्ठः पुर एता भवति Bṛi. Up.1.3.18; (दौर्गत्यं) येन स्वैरपि मन्यन्ते जीवन्तो$पि मृता इव Pt.2.1; Ms. 2.19.
    -3 The soul.
    -4 N. of Viṣṇu.
    -स्वा A woman of one's own caste.
    -स्वः, -स्वम् 1 Wealth, property; as in निःस्व q. v.
    -2 (In alg.) The plus or affirmative quantity; cf. धनः; स्वशब्दो$यमात्मीयधनज्ञातीनां प्रत्येकं वाचको न समुदायस्य ŚB. on MS.6.7.2. The Ego.
    -4 Nature (स्वभावः); वृत्तिर्भूतानि भूतानां चराणामचराणि च । कृता स्वेन नृणां तत्र कामाच्चोदनयापि वा ॥ Bhāg.12.7.13.
    -Comp. -अक्षपादः a follower of the Nyāya system of philosophy.
    -अक्षरम् one's own hand-writing.
    -अधिकारः one's own duty or sway; स्वाधिकारात् प्रमत्तः Me.1; स्वाधिकारभूमौ Ś.7.
    -अधिपत्यम् one's own supremacy, sovereignty.
    -अधि- ष्ठानम् one of the six Chakras or mystical circles of the body.
    -अधीन a.
    1 dependent on oneself, self-dependent.
    -2 independent.
    -3 one's own subject.
    -4 in one's own power; स्वाधीना वचनीयतापि हि वरं बद्धो न सेवाञ्जलिः Mk.3. 11. ˚कुशल a. having prosperity in one's own power; स्वाधीनकुशलाः सिद्धिमन्तः Ś.4. ˚ पतिका, ˚भर्तृका a woman who has full control over her husband, one whose husband is subject to her; अथ सा निर्गताबाधा राधा स्वाधीनभर्तृका । निजगाद रतिक्लान्तं कान्तं मण्डनवाञ्छया Gīt.12; see S. D.112. et seq.
    -अध्यायः 1 self-recitation, muttering to oneself.
    -2 study of the Vedas, sacred study, perusal of sacred books; स्वाध्यायेनार्चयेदृषीन् Ms.3.81; Bg.16.1; T. Up.1.9.1.
    -3 the Veda itself.
    -4 a day on which sacred study is enjoined to be resumed after suspension. ˚अर्थिन् m. a student who tries to secure his own livelihood during his course of holy study; Ms.11.1.
    -अध्यायिन् m.
    1 a student of the Vedas.
    -2 a tradesman.
    -अनुभवः, अनुभूतिः f.
    1 self-experience.
    -2 self-knowledge; स्वानुभूत्येकसाराय नमः शान्ताय तेजसे Bh.2.1. अनुभावः love for property.
    -अनुरूप a.
    1 natural, inborn.
    -2 worthy of oneself.
    -अन्तम् 1 the mind; मम स्वान्तध्वान्तं तिरयतु नवीनो जलधरः Bv.4.5; Mv.7.17.
    -2 a cavern.
    -3 one's own death, end.
    -अर्जित a. self-acquired.
    -अर्थ a.
    1 self-interested.
    -2 having its own or true meaning.
    -3 having one's own object or aim.
    -4 pleonastic.
    (-र्थः) 1 one's own interest, self-interest; सर्वः स्वार्थं समीहते Śi.2.65; स्वार्थात्सतां गुरुतरा प्रणयिक्रियैव V. 4.15.
    -2 own or inherent meaning; स्वार्थे णिच्, स्वार्थे कप्रत्ययः &c.; परार्थव्यासङ्गादुपजहदथ स्वार्थपरताम् Bv.1.79 (where both senses are intended).
    -3 = पुरुषार्थः q. v.; Bhāg.12.2.6. ˚अनुमानम् inference for oneself, a kind of inductive reasoning, one of the two main kinds of अनुमान, the other being परार्थानुमान. ˚पण्डित a.
    1 clever in one's own affairs.
    -2 expert in attending to one's own interests. ˚पर, ˚परायण a. intent on securing one's own interests, selfish; परार्थानुष्ठाने जडयति नृपं स्वार्थपरता Mu.3.4. ˚विघातः frustration of one's object. ˚सिद्धिः f. fulfilment of one's own object.
    -आनन्दः delight in one's self.
    -आयत्त a. subject to, or dependent upon, oneself; स्वायत्तमेकान्तगुणं विधात्रा विनिर्मितं छादनमज्ञतायाः Bh. 2.7.
    -आरब्ध, -आरम्भक a. self-undertaken.
    - आहत a. coined by one's self.
    -इच्छा self-will, own inclination. ˚आचारः acting as one likes; self-will. ˚मृत्युः an epithet of Bhīṣma.
    -उत्थ a. innate.
    -उदयः the rising of a sign or heavenly body at any particular place.
    -उपधिः a fixed star.
    -कम्पनः air, wind.
    -कर्मन् one's own duty (स्वधर्म); स्वकर्मनिरतः सिद्धिं यथा विन्दति तच्छृणु Bg.18. 45.
    -कर्मस्थ a. minding one's own duty; अधीयीरंस्त्रयो वर्णाः स्वकर्मस्था द्विजातयः Ms.1.1.
    -कर्मिन् a. selfish.
    -कामिन् a. selfish.
    -कार्यम् one's own business or interest.
    -कुलक्षयः a fish.
    -कृतम् a deed done by one's self.
    -कृतंभुज् a. experiencing the results of former deeds (प्रारब्धकर्म); मा शोचतं महाभागावात्मजान् स्वकृतंभुजः Bhāg.1. 4.18.
    -गतम् ind. to oneself, aside (in theatrical lang- uage).
    -गृहः a kind of bird.
    -गोचर a. subject to one's self; स्वगोचरे सत्यपि चित्तहारिणा Ki.8.13.
    -चर a. self-moving.
    -छन्द a.
    1 self-willed, uncontrolled, wanton.
    -2 spontaneous.
    -3 wild. (
    -न्दः) one's own will or choice, own fancy or pleasure, independence. (
    -न्दम्) ind. at one's own will or pleasure, wantonly, volunta- rily; स्वच्छन्दं दलदरविन्द ते मरन्दं विन्दन्तो विदधतु गुञ्जितं मिलिन्दाः Bv.1.15.
    -ज a.
    1 self-born.
    -2 natural (स्वाभाविक); आगता त्वामियं बुद्धिः स्वजा वैनायिकी च या Rām.2.112.16.
    (-जः) 1 a son or child.
    -2 sweat, perspiration.
    -3 a viper. (
    -जा) a daughter. (
    -जम्) blood.
    -जनः 1 a kinsman, relative; इतःप्रत्यादेशात् स्वजनमनुगन्तुं व्यवसिता Ś. 6.8; Pt.1.5.
    -2 one's own people or kindred, one's household. ˚गन्धिन् a. distantly related to. (स्वजनायते Den. P. 'becomes or is treated as a relation'; Pt.1.5.)
    -जातिः 1 one's own kind.
    -2 one's own family or caste.
    -ज्ञातिः a kinsman.
    -ता personal regard or interest; अस्यां मे महती स्वता Svapna.1.7.
    -तन्त्र a.
    1 self-dependent, uncontrolled, independent, self-willed.
    -2 of age, full-grown. (
    -न्त्रम्) one's own (common group of) subsidiaries; जैमिनेः परतन्त्रापत्तेः स्वतन्त्रप्रतिषेधः स्यात् MS. 12.1.8. (
    -न्त्रः) a blind man.
    -दृश् a. seeing one's self; ईयते भगवानेभिः सगुणो निर्गुणः स्वदृक् Bhāg.3.32.36.
    -देशः one's own country, native country. ˚जः, ˚बन्धुः a fellow countryman.
    -धर्मः 1 one's own religion.
    -2 one's own duty, the duties of one's own class; Ms.1.88,91; स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावहः Bg.3.35.
    -3 peculiarity, one's own rights.
    -निघ्न a. depending on or subservi- ent to oneself; (पुराणि च) निगृह्य निग्रहाभिज्ञो निन्ये नेता स्वनिघ्नताम् Śiva B.25.9.
    -पक्षः 1 one's own side or party.
    -2 a friend.
    -3 one's own opinion.
    -पणः one's own stake.
    -परमण्डलम् one's own and an enemy's country.
    -प्रकाश a.
    1 self-evident.
    -2 self-luminous.
    -प्रतिष्ठ a. astringent.
    -प्रधान a. independent.
    -प्रयोगात् ind. by means of one's own efforts.
    -बीजः the soul.
    -भटः 1 one's own warrior.
    -2 bodyguard.
    -भावः 1 own state.
    -2 an essential or inherent property, natu- ral constitution, innate or peculiar disposition, nature; स्वभावहेतुजा भावाः Mb.12.211.3; पौरुषं कारणं केचिदाहुः कर्मसु मानवाः । दैवमेके प्रशंसन्ति स्वभावमपरे जनाः ॥ 12.238.4; Bg.5.14; स्वभावो दुरतिक्रमः Subhāṣ.; so कुटिल˚, शुद्ध˚, मृदु˚, चपल˚, कठिन˚ &c. ˚आत्मक a. natural, inborn; स्वभावतः प्रवृत्तो यः प्राप्नोत्यर्थ न कारणात्। तत् स्वभावात्मकं विद्धि फलं पुरुष- सत्तम ॥ Mb.3.32.19. ˚उक्तिः f.
    1 spontaneous declara- tion.
    -2 (in Rhet.) a figure of speech which consists in describing a thing to the life, or with exact resem- blance; स्वभावोक्तिस्तु डिम्भादेः स्वक्रियारूपवर्णनम् K. P.1, or नानावस्थं पदार्थानां रूपं साक्षाद्विवृण्वती Kāv.2.8. ˚ज a. innate, natural. ˚भावः natural disposition. ˚वादः the doctrine that the universe was produced and is sustained by the natural and necessary action of substances according to their inherent properties, (and not by the agency of a Supreme Being). ˚सिद्ध a. natural, sponta- neous, inborn.
    -भूः m.
    1 an epithet of Brahman.
    -2 of Śiva.
    -3 of Viṣṇu. -f. one's own country, home.
    -मनीषा own judgement.
    -मनीषिका indifference.
    -मात्रेण ind. by one's self.
    -युतिः the line which joins the extremities of the perpendicular and diagonal.
    -यूथ्यः a relation.
    -योनि a. related on the mother's side. (-m., f.) own womb, one's own place of birth. (-f.) a sister or near female relative; रेतःसेकः स्वयोनीषु कुमारीष्वन्त्यजासु च (गुरुतल्पसमं विदुः) Ms.11.58.
    -रसः 1 natural taste.
    -2 proper taste or sentiment in com- position.
    -3 a kind of astringent juice.
    -4 the residue of oily substances (ground on a stone.)
    -राज् a.
    1 self-luminons; त्वमकरणः स्वराडखिलकारकशक्तिधरः Bhāg.1. 87.28.
    -2 self-wise; Bhāg.1.1.1. -m.
    1 the Supreme Being.
    -2 one of the seven rays of the sun.
    -3 N. of Brahmā; दिदृक्षुरागादृषिभिर्वृतः स्वराट् Bhāg.3.18.2.
    -4 N. of Viṣṇ&u; हस्तौ च निरभिद्येतां बलं ताभ्यां ततः स्वराट् Bhāg.3. 26.59.
    -5 a king with a revenue of 5 lacs to one crore Karṣas; ततस्तु कोटिपर्यन्तः स्वराट् सम्राट् ततः परम् Śukra.1. 185.
    -राज्यम् 1 independent dominion or sovereignty.
    -2 own kingdom.
    -राष्ट्रम् own kingdom.
    -रुचिः one's own pleasure.
    -रूप a.
    1 similar, like.
    -2 handsome, pleasing, lovely.
    -3 learned, wise.
    (-पम्) 1 one's own form or shape, natural state or condition; तत्रान्यस्य कथं न भावि जगतो यस्मात् स्वरूपं हि तत् Pt.1.159.
    -2 natural character or form, true constitution.
    -3 nature.
    -4 peculiar aim.
    -5 kind, sort, species. ˚असिद्धि f. one of the three forms of fallacy called असिद्ध q. v.
    -लक्षणम् a peculiar characteristic or property.
    -लोकः 1 one's own form (आत्मरूप); व्यर्थो$पि नैवोपरमेत पुंसां मत्तः परावृत्तधियां स्वलोकात् Bhāg.11.22.34.
    -2 self-knowledge; पुष्णन् स्वलोकाय न कल्पते वै Bhāg.7.6.16.
    -बत् a. possessed of property; स्ववती श्रुत्यनुरोधात् ŚB. on MS.6.1.2.
    -वश a.
    1 self-controlled.
    -2 independent.
    -वहित a.
    1 self-impelled.
    -2 alert, active.
    -वासिनी a woman whether married or unmarried who continues to live after maturity in her father's house.
    -विग्रहः one's own body.
    -विषयः one's own country, home.
    -वृत्तम् one's own business.
    -वृत्ति a. living by one's own exertions.
    -संविद् f. the knowledge of one's own or the true essence.
    -संवृत a. self-protected, self-guarded; मायां नित्यं स्वसंवृतः Ms.7.14.
    -संवेदनम् knowledge derived from one's self.
    -संस्था 1 self-abiding.
    -2 self-possession.
    -3 ab- sorption in one's own self; उन्मत्तमत्तजडवत्स्वसंस्थां गतस्य मे वीर चिकित्सितेन Bhāg.5.1.13.
    -स्थ a.
    1 self-abiding.
    -2 self-dependent, relying on one's own exer- tions, confident, firm, resolute; स्वस्थं तं सूचयन्तीव वञ्चितो$सीति वीक्षितैः Bu. Ch.4.37.
    -3 independent.
    -4 doing well, well, in health, at ease, comfortable; स्वस्थ एवास्मि Māl.4; स्वस्थे को वा न पण्डितः Pt.1.127; see अखस्थ also.
    -5 contented, happy. (
    -स्थम्) ind. at ease, comfortably, composedly.
    -स्थानम् one's own place or home, one's own abode; नक्रः स्वस्थानमासाद्य गजेन्द्रमपि कर्षति Pt.3.46. ˚विवृद्धिः (Mīmāṁsā) augmen- tation in its own place (opp. दण्डकलितवत् आवृत्तिः); तत्र पूर्णे पुनरावृत्तिर्नास्तीति दण्डकलितवद् न स्यात् । न च वृद्ध्या विना तद न्तरं पूर्यते इति स्वस्थानविवृद्धिरागतेति ŚB. on MS.1.5.83.
    -स्वरूपम् one's true character.
    -हन्तृ m. suicide.
    -हरणम् confiscation of property.
    -हस्तः one's own hand or handwriting, an autograph; see under हस्त.
    -हस्तिका an axe.
    -हित a. beneficial to oneself (
    -तम्) one's own good or advantage, one's own welfare.
    -हेतुः one's own cause.

    Sanskrit-English dictionary > स्व _sva

  • 13 convert

    N
    1. परधर्म\convertअवलंबी
    She converts to the Jewish Faith.
    --------
    VT
    1. बदलना
    We converted from 220 to 11.Volt
    Could you convert my dollars into pounds?
    Convert lead into gold
    The substance converts to an acid
    2. धर्म\convertपरिवर्तन\convertकरना
    She converted to Buddhism

    English-Hindi dictionary > convert

  • 14 पर


    pára
    1) mf (ā)n. (1. pṛi;

    abl. sg. m. n. párasmāt, - rāt;
    loc. párasmin, - re;
    nom. pl. m. páre, - rās, - rāsas;
    cf. Pāṇ. 1-1, 34; VII, 1, 16; 50)
    far, distant, remote (in space), opposite, ulterior, farther than, beyond, on the other orﾠ farther side of, extreme;
    previous (in time), former;
    ancient, past;
    later, future, next;
    following, succeeding, subsequent;
    final, last;
    exceeding (in number orﾠ degree), more than;
    better orﾠ worse than, superior orﾠ inferior to, best orﾠ worst, highest, supreme, chief (in the compar. meanings <where alsoﾠ - tara>, with abl., rarely gen. orﾠ ifc.;
    exceptionally paraṉṡatam, more than a hundred lit. « an excessive hundred, a hundred with a surplus» R. ;
    parāḥkoṭayaḥ Prab. Hcat.) RV. etc. etc.;
    strange, foreign, alien, adverse, hostile ib. ;
    other than, different from (abl.) Prab. ;
    left, remaining Kathās. ;
    concerned orﾠ anxious for (loc.) R. ;
    m. another (different from one's self), a foreigner, enemy, foe, adversary RV. etc. etc.;
    a following letter orﾠ sound (only ifc. mfn. e.g.. ta-para, having t as the following letter, followed by t) RPrāt. Pāṇ. ;
    (scil. graha) a subsidiary Soma-graha TS. ;
    N. of a king of Kosala with the patr. Āṭṇāra Br. ;
    of another king MBh. ;
    of a son of Samara Hariv. ;
    (sc. prāsāda) of the palace of Mitravindā ib. ;
    m. orﾠ n. the Supreme orﾠ Absolute Being, the Universal Soul Up. R. Pur. ;
    (ā) f. a foreign country, abroad (?) Kathās. ;
    a species of plant L. ;
    N. of a sound in the first of its 4 stages L. ;
    a partic. measure of time Sāy. ;
    N. of a river MBh. VP. (v.l. pārā, veṇā, veṇṇā);
    of a goddess (cf. s.v.) n. remotest distance MBh. ;
    highest point orﾠ degree ib. ;
    final beatitude L. ( alsoﾠ - taram andﾠ parātpara-taram);
    the number 10,000,000,000 (as the full age of Brahmā.) VP. ;
    N. of partic. Sāmans Kāṭh. ;
    any chief matter orﾠ paramount object (ifc. <f. ā> having as the chief object, given up to, occupied with, engrossed in, intent upon, resting on, consisting of, serving for, synonymous with etc. MBh. Kāv. etc.);
    the wider orﾠ mare extended orﾠ remoter meaning of a word Jaim. Kull.;
    (in logic) genus;
    existence (regarded as the common property of all things) W. ;
    (am) ind. afterwards, later;
    (with abl.) beyond, after (e.g.. paraṉvijñānāt, beyond human knowledge;
    astam-ayātp-, after sunset;
    mattaḥp-, after me;
    ataḥp- orﾠ paramataḥ, after this, farther on, hereafter, next;
    itaḥp-, henceforward, from now;
    tataḥp- orﾠ tataṡcap-, after that, thereupon;
    nâ̱smātp- <for mâ̱sm-p->, no more of this, enough) MBh. Kāv. etc.;
    in a high degree, excessively, greatly, completely ib. ;
    rather, most willingly, by all means ib. ;
    I will, so be it Divyâ̱v. ;
    at the most, at the utmost, merely, no more than, nothing but ib. ;
    but, however, otherwise ( paraṉtu orﾠ paraṉkiṉtu id.;
    yadip-, if at all, perhaps, at any rate;
    na-p-, not-but;
    napñparaṉ-api, not only-but alsoﾠ;
    pñparaṉna-apina, not only not-but not even;
    napñparaṉ-yāvat, not only-but even) ib. ;
    ( páreṇa) ind. farther, beyond, past (with acc.) RV. etc. etc.;
    thereupon, afterwards, later than, after (with abl. orﾠ gen.). Mn. MBh. etc.;
    ( paré) ind. later, farther, in future, afterwards RV. MBh. Kāv. ;
    + cf. Zd. para;
    Gk. πέρα, πέραν;
    Lat. peren-die;
    Goth. faírra;
    Germ. fern;
    Eng. far andﾠ fore
    para
    2) in comp. for - ras

    - परकथा
    - परकरगत
    - परकर्मन्
    - परकलत्र
    - परकायप्रवेशन
    - परकार्य
    - परकाल
    - परकृति
    - परकृत्य
    - परक्रम
    - परक्राथिन्
    - परक्रान्ति
    - परक्षुद्रा
    - परक्षेत्र
    - परखातक
    - परगत
    - परगामिन्
    - परगुण
    - परगृहवास
    - परगेहव्
    - परग्रन्थि
    - परग्लानि
    - परचक्र
    - परचित्तज्ञान
    - परचिन्ता
    - परच्छन्द
    - परच्छिद्र
    - परज
    - परजन
    - परजन्मन्
    - परजात
    - परज्ञानमय
    - परतङ्गण
    - परतत्त्व
    - परतन्त्र
    - परतम
    - परतर
    - परतर्कक
    - परतर्कुक
    - परतल्प
    - परतस्
    - परता
    - परतापन
    - परतीर्थिक
    - परतोषयितृ
    - परत्र
    - परत्व
    - परदार
    - परदुःख
    - परदूषण
    - परदेवता
    - परदेश
    - परदोष
    - परद्रव्य
    - परद्रोह
    - परद्वेषिन्
    - परधन
    - परधर्म
    - परध्यान
    - परनिन्दा
    - परनिपात
    - परनिर्मितवशवर्तिन्
    - परनिर्वाण
    - परंतप
    - परपक्ष
    - परपत्नी
    - परपद
    - परपरिग्रह
    - परपरिभव
    - परपरिवाद
    - परपाक
    - परपारभूत
    - परपिण्ड
    - परपुरंजय
    - परपुरप्रवेश
    - परपुरुष
    - परपुष्ट
    - परपूरुष
    - परपूर्वत्व
    - परपूर्वा
    - परपौरवतन्तव
    - परप्रकाशक
    - परप्रणव
    - परप्रयोजन
    - परप्रवादिन्
    - परप्रेष्यत्व
    - परबल
    - परबलीयस्
    - परब्रह्मन्
    - परभाग
    - परभाग्य
    - परभाव
    - परभाषा
    - परभू
    - परभूत
    - परभूमि
    - परभूषण
    - परभृत्
    - परभृत
    - परभृतिका
    - परभृत्य
    - परभेदक
    - परभेदन
    - परमणि
    - परमत
    - परमद
    - परमन्त्र
    - परमन्थु
    - परमन्यु
    - परमर्म
    - परमात्र
    - परमार
    - परमुखचपेटिका
    - परमृत्यु
    - परमोक्षनिरासकारिका
    - परम्पर
    - परम्परा
    - परपराक
    - परपरित
    - परपरीण
    - परयुवतिग
    - परयोषित्
    - पररमण
    - परराष्ट्र
    - पररूप
    - परलोक
    - परवत्
    - परवर्ग
    - परवल्लभ
    - परवश
    - परवश्य
    - परवस्तु
    - परवाच्य
    - परवाणि
    - परवाद
    - परवारण
    - परवित्त
    - परवीरहन्
    - परवेश्मन्
    - परव्याक्षेपिन्
    - परव्यूहविनाशन
    - परव्रत
    - परशक्ति
    - परशरीरावेश
    - परशासन
    - परशिव
    - परशुचि
    - परश्री
    - परश्वस्
    - परसंगत
    - परसंचारक
    - परसंज्ञक
    - परसम्बन्ध
    - परसवर्ण
    - परसस्थान
    - परसात्कृ
    - परसेवा
    - परस्त्री
    - परस्थान
    - परस्व
    - परहंस
    - परहन्
    - परहित

    Sanskrit-English dictionary > पर

  • 15 conversion

    n.
    रूपान्तर, विपर्यय रूप, परिवर्तन, उलट पलट; मत परिवर्तन, धर्म पलट, परधर्म अवलंबन, सुधार

    English-Hindi new dictionary > conversion

  • 16 convert

    n.
    परधर्म अवलंबी, अन्य मत का ग्रहण करनेवाला, नया चेला
    v. tr.
    धर्मपरिवर्तन करना, पलटना, बदलना, अपनाना, मत या धर्म पलटना

    English-Hindi new dictionary > convert

См. также в других словарях:

  • pára-dharma — परधर्म …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»