-
1 अन्तरवस्स
අන්තරවස්ස antaravassa mrainy season. -
2 उत्तरवस्ति
úttara-vastif. a small syringe, a urethra injection pipe Suṡr.
-
3 उत्तरवस्त्र
úttara-vastran. an upper garment
-
4 उत्तर
úttara1) mfn. (compar. fr. 1. ud;
opposed to adhara;
declined Gram. 238. a), upper, higher, superior (e.g.. uttaredantās, the upper teeth) RV. AV. TS. ChUp. Ragh. etc.;
northern (because the northern part of India is high) AV. Mn. Suṡr. Pañcat. etc.;
left (opposed to dakshiṇa orﾠ right, because in praying the face being turned to the east the north would be on the left hand) AV. KātyṠr. MBh. etc.;
later, following, subsequent, latter, concluding, posterior, future RV. AV. KātyṠr. MBh. Ragh. Hit. etc. (opposed to pūrva, etc. e.g.. uttaraḥkālaḥ, future time;
uttaraṉvākyam, a following speech, answer, reply;
phalamuttaram, subsequent result, future consequence;
varshôttareshu, in future years);
followed by (e.g.. smôttara mfn. followed by sma Pāṇ. 3-3, 176);
superior, chief, excellent, dominant, predominant, more powerful RV. AV. ;
gaining a cause (in law);
better, more excellent RV. ;
m. N. of a son of Virāṭa MBh. ;
of a king of the Nāgas L. ;
N. of a mountain Kathās. ;
of several men;
(ās) m. pl. N. of a school;
(ā), of. (scil. diṡ) the northern quarter, the north Kathās. etc.;
N. of each of the Nakshatras that contain the word uttara (cf. uttara-phalgunī, etc.);
N. of a daughter of Virāṭa andﾠ daughter-in-law of Arjuna MBh. ;
of a female servant Lalit. ;
(e) f. du. the second andﾠ third verse of a Tṛica ( orﾠ a stanza consisting of three verses);
(ās) f. pl. the second part of the Sāma-saṃhitā;
(am) n. upper surface orﾠ cover MBh. Ragh. Daṡ. etc.;
the north R. Dhūrtas. ;
the following member, the last part of a compound;
answer, reply Ragh. R. Prab. etc.;
(in law) a defence, rejoinder, a defensive measure;
contradiction Car. ;
(in the Mimāṇsā philosophy) the answer (the fourth member of an adhikaraṇa orﾠ case);
superiority, excellence, competency R. Pañcat. Kathās. etc.;
result, the chief orﾠ prevalent result orﾠ characteristic, what remains orﾠ is left, conclusion, remainder, excess, over andﾠ above, (often ifc. e.g.. bhayôttara, attended with danger, having danger as the result;
dharmôttara, chiefly characterized by virtue;
shashṭy-uttaraṉsahasram, one thousand with an excess of sixty, i.e. 1060;
saptôttaraṉṡatam, 107);
remainder, difference (in arithmetic);
N. of a song Yājñ. ;
N. of each of the Nakshatras that contain the word uttara;
a particular figure in rhetoric;
N. of the last book of the Rāmāyaṇa;
(am) ind. at the conclusion, at the end e.g.. bhavad-uttaram, having the word bhavat at the end;
asrôttaramīkshitā, looked at with tears at the close i.e. with a glance ending in tears;
afterwards, thereafter;
behind MBh. etc.;
in the following part (of a book);
+ cf. Gk. ὕστερος
út-tara2) mfn. crossing over;
to be crossed (cf. dur-uttara)
- उत्तरकल्प
- उत्तरकाण्ड
- उत्तरकामाख्यतन्त्र
- उत्तरकाय
- उत्तरकाल
- उत्तरकुरु
- उत्तरकोशला
- उत्तरक्रिया
- उत्तरखण्ड
- उत्तरखण्डन
- उत्तरग
- उत्तरगीता
- उत्तरग्रन्थ
- उत्तरंग
- उत्तरच्छद
- उत्तरज
- उत्तरज्या
- उत्तरज्योतिष
- उत्तरतन्त्र
- उत्तरतर
- उत्तरतस्
- उत्तरतापनीय
- उत्तरत्र
- उत्तरदन्त
- उत्तरदायक
- उत्तरदिक्स्थ
- उत्तरदिगीश
- उत्तरदिश्
- उत्तरदेश
- उत्तरद्रु
- उत्तरधर्म
- उत्तरधारय
- उत्तरधुरीण
- उत्तरधेय
- उत्तरनाभि
- उत्तरनारायण
- उत्तरपक्ष
- उत्तरपट
- उत्तरपथ
- उत्तरपथिक
- उत्तरपद
- उत्तरपदिक
- उत्तरपदकीय
- उत्तरपर्वत
- उत्तरपश्चार्ध
- उत्तरपश्चिम
- उत्तरपाद
- उत्तरपुरस्तात्
- उत्तरपुराण
- उत्तरपूर्व
- उत्तरप्रच्छद
- उत्तरप्रत्युत्तर
- उत्तरप्रोष्ठपदा
- उत्तरफल्गुनी
- उत्तरफाल्गुनी
- उत्तरबर्हिस्
- उत्तरभक्तिक
- उत्तरभद्रपदा
- उत्तरभाद्रपदा
- उत्तरभाग
- उत्तरमति
- उत्तरमन्द्रा
- उत्तरमात्र
- उत्तरमानस
- उत्तरमार्ग
- उत्तरमीमांसा
- उत्तरमूल
- उत्तरयुग
- उत्तररहित
- उत्तररामचरित
- उत्तररूप
- उत्तरलक्षण
- उत्तरलक्ष्मन्
- उत्तरलोमन्
- उत्तरवयस
- उत्तरवल्ली
- उत्तरवस्ति
- उत्तरवस्त्र
- उत्तरवादिन्
- उत्तरवासस्
- उत्तरवीथि
- उत्तरवेदि
- उत्तरशान्ति
- उत्तरशैल
- उत्तरसक्थ
- उत्तरसंज्ञित
- उत्तरसाक्षिन्
- उत्तरसाधक
- उत्तरहनु
- उत्तरांस
- उत्तरागार
- उत्तराङ्ग
- उत्तराद्रि
- उत्तराधर
- उत्तराधिकार
- उत्तराधिकारिन्
- उत्तरापथ
- उत्तराभास
- उत्तराभिमुख
- उत्तराम्नाय
- उत्तरायण
- उत्तरारणि
- उत्तरार्क
- उत्तरार्चिक
- उत्तरार्थ
- उत्तरार्ध
- उत्तरार्ध्य
- उत्तरावत्
- उत्तराशा
- उत्तराश्मन्
- उत्तराश्रमिन्
- उत्तराश्रित
- उत्तराषाढा
- उत्तरासङ्ग
- उत्तरासद्
- उत्तराह
- उत्तरेतरा
- उत्तरोत्तर
- उत्तरोत्तरिन्
- उत्तरोष्ठ
- उत्तरौष्ठ
-
5 उत्तर _uttara
1उत्तर a. [उद्-तरप्]1 Being or produced in the north, northern (declined like a pronoun).-2 Upper, higher P.I.1.34 (opp. अधर); उत्तरे-अधरे दन्ताः Śat. Br.; अवनतोत्तरकायम् R.9.6; P.II.2.1.-3 (a) Later-latter, following, subsequent (opp. पूर्व); पूर्वमेघः, उत्तरमेघः, ˚मीमांसा; उत्तरार्धः &c. ˚रामचरितम् later adventures of Rāma U.1.2; पूर्वः उत्तरः former-latter H.1.9; एतानि मान्यस्थानानि गरीयो यद्यदुत्तरम् Ms.2.136. (b) Future; concluding; ˚कालः subsequent time; ˚फलम्; ˚वचनम् a reply.-4 Left (opp. दक्षिण).-5 Superior, chief, excellent; dominant, power- ful. आनयेङ्गुदिपिण्याकं चीरमाहर चोत्तरम् Rām.2.13.2; वाद्यमानेषु तूर्येषु मल्लतारोत्तरेषु च Bhāg.1.42.36.-6 Exceeding, transgressing, beyond; तर्कोत्तराम् Mv.2.6.-7 More, more than (generally as the last member of a comp. with numerals); षडुत्तरा विंशतिः 26; अष्टोत्तरं शतं 18; दशनागबलाः केचित् केचिद्दशगुणोत्तराः Rām.5.43.22.-8 Accompanied or attended with, full of, consisting chiefly of, followed by (at the end of comp.); राज्ञां तु चरितार्थता दुःखोत्तरैव Ś.5; चषकोत्तरा R.7.49; अस्रोत्तर- मीक्षिताम् Ku.5.61; उत्सवोत्तरो मङ्गलविधिः Dk.39,166; K.311; H.1.15; प्रवाल ˚पुष्पशय्ये R.6.5 over spread with; धर्मोत्तरम् 13.7 rich in; 18.7; कम्प ˚ 13.28;17.12; 19.23.-9 To be crossed over.-रः 1 Future time, futurity.-2 N. of Viṣṇu.-3 N. of Śiva.-रा 1 The north; अस्त्युत्तरस्यां दिशि देवतात्मा Ku.1.1.-2 A lunar mansion.-3 N. of the daughter of Virāṭa and wife of Abhimanyu.-4 N. of a plant (Mar. पिंपरी).-रम् 1 An answer, reply; प्रचक्रमे च प्रतिवक्तुमुत्तरम् R.3.47; उत्तरादुत्तरं वाक्यं वदतां संप्रजायते Pt.1.6; a reply is suggested to a reply वचस्तस्य सपदि क्रिया केवलमुत्तरम् Śi.-2 (In law) Defence, a rejoinder.-3 The last part or following member of a compound.-4 (In Mīm.) The fourth member of an अधिकरण q. v. the answer.-5 The upper surface or cover.-6 Con- clusion.-7 Remainder, rest, what followed or took place next; शान्तमथवा किमिहोत्तरेण U.3.26.-8 Superiority, excellence.-9 Result, the chief or prevalent result or characteristic.-1 Excess, over and above; see above (उत्तर a. 8).-11 Remainder, difference (in arith.).-12 A rectangular moulding (Mānasāra 13.67.)-13 The next step, further action; उत्तरं चिन्तयामास वानरो मरुतात्मजः Rām.5.13.59.-14 A cover (आच्छादन); सू<?>स्करं सोत्तरबन्धुरेषम् Mb.6.6.9.-रम् ind.1 Above.-2 Afterwards, after; तत उत्तरम्, इत उत्तरम् &c. शापं तं ते$भिविज्ञाय कृतवन्तः किमुत्तरम् Mb.1.36.1.-Comp. -अगारम् An upper room, garet.- अधर a. higher and lower (fig. also). (-रौ du.) the upper and under lip, the two lips; पुनर्विवक्षुःस्फुरितोत्तराधरः Ku.5.83 (स्फुरण- भूयिष्ठो$धरो यस्य Malli.).-अधिकारः, -रिता, -त्वम् right to property, heirship, inheritance.-अधिकारिन् m. an heir or claimant (subsequent to the death of the ori- ginal owner).-अपरा north-west.-अभिमुख a. Turned towards the north.-अयनम् (˚यणं. न being changed to ण)1 the progress of the sun to the north (of the equator); अग्निर्ज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् Bg.8.24. cf. भानोर्मकरसंक्रान्तेः षण्मासा उत्तरायणम् । कर्कादेस्तु तथैव स्यात् षण्मासा दक्षिणायनम् ॥-2 the period or time of the sum- mer solstice.-अरणिः, -णी f. the upper अरणि (which by cutting becomes the प्रमन्थ or churner); दारुपात्राणि सर्वाणि अरणिं चोत्तरारणिम् (दत्त्वा) Rām.6.111.116.-अर्थ a. for the sake of what follows.-अर्धम् 1 the upper part of the body.-2 the northern part.-3 the latter half (opp. पूर्वार्ध).-4 the further end.-अर्ध्य a. being on the northern side.-अहः the following day.-आभासः a false reply, an indirect, evasive, or prevaricating reply. ˚ता, -त्वम् the semblance of a reply without reality.-आशा the northern direction. ˚अधिपतिः, -पतिः the regent of the northern direction, an epithet of Kubera.-आषाढा 1 the 21st lunar mansion consisting of three stars.-2 N. of bread-fruit or Jak tree (Mar. फणस).-आसङ्गः 1 an upper garment; कृतोत्तरासङ्गम् K.43; Śi.2.19; Ku.5.16.-2 contact with the north.- इतर a. other than उत्तर i. e. southern. (-रा) the southern direction.-उत्तर a. [उत्तरस्मादुत्तरः]1 more and more, higher and higher, further and further.-2 successive, ever increasing; ˚स्नेहेन दृष्टः Pt. 1; Y.2.136.(-रम्) 1 a reply to an answer, reply on reply; अलमुत्तरोत्तरेण Mu.3.-2 conversation, a rejoinder.-3 excess, exceeding quantity or degree.-4 succession, gradation, sequence.-5 descending. (-रम्) ind. higher and higher, in constant continuation, more and more. उत्तरोत्तरमुत्कर्षः K. P.1; उत्तरोत्तरं वर्धते H.1.-उत्तरिन् a.1 ever-increasing.-2 one following the other.-ओष्ठः the upper lip (उत्तरो-रौ-ष्ठः). Vārt. on P.VI.1.94. ओत्वोष्ठयोस्समासे वा-काण्डम् the seventh book of the Rāmāyaṇa.-कायः the upper part of the body; तं वाहनादवनतोत्तरकायमीषत् R.9.6.-कालः 1 future time.-2 time calculated from one full moon to another.-कुरु (m. pl.) one of the nine divisions of the world, the country of the northern Kurus (said to be a country of eternal beatitude).-कोसलाः (m. pl.) the northern Kosalas; पितुरनन्तरमुत्तरकोसलान् R.9.1.-कोशला the city of Ayodhyā; यदुपतेः क्व गता मथुरा पुरी रघुपतेः क्व गतोत्तरकोशला ॥ Udb.-क्रिया funeral rites, obsequies.-खण्डम् the last section of book.-खण्डनम् refutation.-गीता N. of a section of the sixth book of the Mahābhārata.-ग्रन्थः supplement to a work.-च्छदः a bed-covering, covering (in general); शय्योत्तरच्छदविमर्द- कृशाङ्गरागम् R.5.65,17.21; नागचर्मोत्तरच्छदः Mb.-ज a. born subsequently or afterwards; चतुर्दश प्रथमजः पुनात्युत्तरजश्च षट् Y.1.59.-ज्या the versed sine of an arc (Wilson); the second half of the chord halved by the versed sine (B. and R.).-ज्योतिषाः (m. pl.) the northern Jyotiṣas.-ततिः f. Ectype (lit. subequent proceedings) उत्तरस्यां ततौ तत्प्रकृतित्वात् MS.1.4.25. शबर explains उत्तरस्यां ततौ as विकृतौ),-तन्त्रम् N. of a supplementary section in the medical work of Suśruta.-तापनीयम् N. of the second part of the नृसिंहतापनीयो- पनिषद्.-दायक a. replying, disobedient, pert, imperti- nent; दुष्टा भार्या शठं मित्रं भृत्याश्चोत्तरदायकाः H.2.11.-दिश् f. the north.˚ईशः, -पालः 1 Kubera, the regent of the north.-2 the planet बुध. ˚बलिन्1 the planet Venus.-2 the moon.-देशः the country towards the north.-धेय a. to be done subsequently.-नारायणः the second part of the नारायणसूक्त or पुरुषसूक्त (Rv.1.9.).-पक्षः 1 the northern wing or side.-2 the dark half of a lunar month.-3 the second part of an argument, i. e. a reply, the reason pro. (opp. पूर्वपक्ष); प्रापयन् पवनव्याधेर्गिरमुत्तरपक्षताम् Śi.2.15.-4 a demonstrated truth or conclusion.-5 the minor proposition in a syllogism.-6 (in Mīm.) the fifth member of an Adhikaraṇa, q. v.-पटः 1 an upper garment.-2 a bed-covering (उत्तरच्छदः).-पथः the northern way, way leading to the north; the northern country; P.V.1 77. उत्तरपथेनाहृतं च.-पथिक a. travelling in the northern country.-पदम् 1 the last member of a compound.-2 a word that can be compounded with another.-पदिक, -पदकीय a. relating to, studying, or knowing the last word or term.-पर्वतकम् A variety of hides. Kāu. A.2.11.-पश्चार्धः the northwestern half.-पश्चिम a. northwestern. (-मः) the north-western country. (-मा) [उत्तरस्याः पश्चिमायाश्च दिशोन्तरालम्] the north-west; आलोकयन्नुत्तरपश्चिमेन Mb.12.335.8.-पादः the second division of a legal plaint, that part which relates to the reply or defence; पूर्वपक्षः स्मृतः पादो द्वितीयश्चोत्तरः स्मृतः । क्रियापादस्तृतीयः स्याच्चतुर्थो निर्णयः स्मृतः ॥-पुरस्तात् ind. north-eastward (with gen.).-पुराणम् N. of a Jaina work.-पुरुषः = उत्तमपुरुषः q. v.-पूर्व a. north-eastern. (-र्वा) the north-east.-प्रच्छदः a cover lid, quilt.-प्रत्युत्तरम् 1 a dispute, debate, a rejoinder, retort.-2 the pleadings in a law-suit.-फ (फा) ल्गुनी the twelfth lunar mansion consisting of two stars (having the figure of a bed).-भागः The second part.-भाद्रपद्, -दा 1 the 26 th lunar mansion consisting of two stars (figured by a couch).-2 N. of a plant (Mar. कडुनिंब).-मन्द्रा a loud but slow manner of singing. ˚मन्द्राद्या a. particular मूर्च्छना in music.-मात्रम् a mere reply.-मीमांसा the later Mīmāmsā, the Vedānta Philosophy, an inquiry into the nature of Brahman or Jñāna Kāṇḍa (distinguished from मीमांसा proper which is usually called पूर्वमीमांसा).-युगम् A particular measure (= 13 Aṅgulas).-रहित a. without a reply.-रामचरितम् -त्रम् N. of a celebrated drama by Bhavabhūti, which describes the later life of Rāma.-रूपम् The second of two combined vowels or consonants.-लक्षणम् the indication of an actual reply.-लोमन् a. having the hair turned upwards.-वयसम्, -स् n. old age, the declining period of life.-वरितः a kind of small syringe.-वल्ली f. N. of the second section of the काठकोपनिषद् when divided into two अध्यायs.-वस्त्रम्, -वासस् n. an upper garment, mantle, cloak; जग्राह तामुत्तरवस्त्रदेशे Mb.3.268. 24.-वादिन् m.1 a defendant, respondent; (Opp. पूर्ववादिन्.) साक्षिषूभयतः सत्मु साक्षिणः पूर्ववादिनः । पूर्वपक्षे$धरीभूते भवन्त्युत्तरवादिनः ॥ Y.2.17.-2 one whose claims are of later date than another's.-विद् -वेदन orवेदिन् An elephant sensitive to slight stimuli (Mātaṅga L.1.29; 9.39).-वीथिः f. The northern orbit; Bṛi. S.-वेदिः 1 the northern altar made for the sacred fire.-2 N. of a Tīrtha near the कुरुक्षेत्र.-सक्थम् the left thigh.-संझित a. denoted or named in reply (as a witness). (-तः) hearsay-witness.-साक्षिन् m.1 a witness for the defence.-2 a witness deposing to facts from the reports of others.-साधक a.1 finishing what remains or follows, assisting at a ceremony.-2 who or what proves a reply. (-कः) an assistant, helper-हनुः Ved. the upper jaw-bone.2उत्तर a.1 Crossing over.-2 To be crossed over, as in दुरुत्तर.
См. также в других словарях:
úttara-vasti — उत्तरवस्ति … Indonesian dictionary
úttara-vastra — उत्तरवस्त्र … Indonesian dictionary
