vinar

(-ar, -ir), m. friend; í þörf skal vinar neyta, a friend in need is a friend indeed; hverr á sér vin með úvinum, every one has a friend among foes; vera e-m í vina húsi, to be one’s friend.

* * *

m., gen. vinar; dat. vin, Hm. 41, 42 (seldom vini); pl. vinir, acc. vini, 24 (vinu, Hkr. i. 183, in a verse, cannot be an acc. from vinr). As in sonr (q. v.) the nominative r is freq. dropped, and vinr and vin are both in old and mod. writers and speech used promiscuously: [in A. S. wine; Dan. ven; Swed. vän; vinr is ‘par excellence’ a Scandinavian word, frændi being used only in the sense of a kinsman; vinr is akin to vin, f., referring to a lost root verb vinan, van, vunun, to which also belongs the verb una, q. v.; analogous to vin and vinr are the Lat. amicus and amoenus.]

B. USAGES.—A friend, prop. an ‘agreeable man;’ vin sínum skal maðr vinr vera, þeim ok þess vin, en óvinar síns skyli engi maðr, vinar vinr vera, Hm. 42; til ílls vinar, til góðs vinar, 33; með íllum vinum, 50; vápnum ok váðum skulu vinir gleðjask, 40; til góðs vinar liggja gagn-vegir þótt hann sé firr farinn, 33; ek vil vera vin þeirra, Nj. 5; Guðs vin, Blas. 49; hann var vinr Otkels, Nj. 73; hann gaf Frey vin sínum þann hest hálfan, Hrafn. 5; vinar míns, Ad. 16; tryggr vinr minn, 10; vinr þjóðans, 11; þinn vin fullkominn, Fær. 132; mesti vin beggja, Fms. i. 12; leyniligr vin, Bs. i. 760; segjanda er allt vin sínum, Eg.; era sá vinr öðrum er vilt eitt segir, Hm.; í þörf skal vinar neyta, a friend in need is a friend indeed, Fms. viii. 399; hverr á sér vin með úvinum, every man has a friend among foes, Fs. 96; en þá var sem mælt, at hverr á vin með óvimim, Ó. H. 62; missa (or sakna, Fas. ii. 179) vinar í stað, to ‘miss a friend’ = the bird is flown, Grett. 139; þegnar gripu þá í tómt þóttusk vinar missa, in a ditty; vera e-m í vinar húsi, t o 6 e one’s friend; þat mun ek kjósa, at þú sér mér í vina húsi, Sturl. i. 96; göra vina skipti, to change friends, ii. 142; Freyr lítr eigi vinar augum til þín, Fms. ii. 74; Hrungnir sér eigi vinar augum til Þórs, Edda 5; ást-vinr, lang-vinr, alda-vinr, trygg-vinr, ú-vinr (or óvinr), qq. v.: in. the saying, vera vinr vina sinna, to be the friend of one’s own friends, of one whose sympathies are narrow, with a notion of self-willed, fanciful friendship; e. g. hann er ekki allra vinr, en hann er vinr vina sinna; vinr em ek vinar míns, en geld ek þat er ílla er til mín gört, Nj. 128.

COMPDS: vinaboð, vinafundr, vinastyrkr, vinavandr, vinaveizla.

* * *

(hin, hitt), dem. pron.

1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);

2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.

(hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).

* * *

HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]

A. The:

I. preceding the noun:

1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.

2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.

3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.

II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:

1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.

2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.

3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.

III. placed between two nouns in apposition:

1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.

2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.

B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.

II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:

1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.

2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.

3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.

C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:

I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.

II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).

III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.

IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.

V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.

☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’

HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,

1. by the neut. hitt, Dan. hint;

2. by the initial aspirate, which is never dropped;

3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]

A. This pronoun is used,

I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.

II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.

B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.

2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

m. a king’s man, Hirðskrá, Fms., Eg., Sks. passim, Ó. H. ch. 70, 113, Har. S. Harðr. ch. 110, Hkr. Ó. T. ch. 90, Lv. p. 112 (far þú á fund Eyjólfs Guðmunds sonar, vinar míns ok hirðmanns), Nj. ch. 3, Fbr.

n. whit, bit; hóti heldr, a bit more, a good deal more; with superl., hóti líkast, most likely; þat er hóti úmakligast, that is least undeserved.

n. pl. threats; hafa í hótum við e-n, to threaten one.

* * *

n. pl. [Ulf. hwota], threats, Fms. ii. 32, Sks. 525, Fs. 31, Bs. i. 100, Fb. i. 297.

II. in the compds, ílsku-hót, wickedness; ástar-hót, marks, expressions of love; vinar-hót, marks of friendship.

* * *

(ligg; lá, lágum; leginn), v.

1) to lie (ör liggr þar úti á vegginum);

liggja sjúkr, to lie sick (hann liggr sjúkr heima);

þeir lágu í sárum, they lay ill of their wounds;

2) to lie buried (hér liggr skáld);

3) to lie at anchor (hann lagði til hafnar ok lá þþþþþþar um hríð);

liggja veðrfastr, to lie weather-bound;

4) to lie, be situated, of a place (þorp ok borgir, er lágu við ríki hans);

5) to lie, go, lead, of a road (liggr gata til bœjarins);

6) to be covered with ice, ice-bound (vetrar-ríki var á mikit ok lágu firðir allir);

7) to lie with, have sexual intercourse with, = liggja hjá konu;

8) with preps. and advs.:

liggja á e-m, to lie heavy on, weigh upon, oppress (liggja á mér hugir stórra manna);

liggja á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame one;

liggja á e-m, to be fated to one (þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr);

liggja á e-u, to attend, be connected with (á þessum ráðum liggja stórmeinbugir);

to be urgent, of importance, pressing (A. kvað honum eigi á liggja þat at vita);

liggr honum ekki á, it does not matter to him;

liggja á úknyttum, to pursue wicked courses;

liggja eptir, to be left undone (skal ekki eptir liggja þat, sem vér megum þeim veita);

liggja fyrir e-m, to lie in wait for;

liggja fyrir, to be in store for, or open to, one;

þœtti mér þat ráð fyrir liggja, at þú sendir menn, that the best thing would be to send men;

liggja hjá e-rri, to lie with (lá ek hjá dóttur þinni);

liggja í e-u, to stick or sink in (lágu hestarnir á kafi í snjónum);

liggja í, to stick fast in mire or bog (liggr í hestrinn undir þeim);

liggja í hernaði, víkingu, to be engaged in warfare;

liggja niðri, to lie untold (nú skal þat eigi niðri liggja, er honum er þó mest vegsemd í);

liggja saman, to be adjacent (lágu saman skógar þeirra Lopts);

liggja til e-s, to belong to (naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar);

bœtr liggja til alls, there is atonement for every case;

to be due or proper (þótti þat til liggja at taka af honum tignina);

liggja til byrjar, to lie by for a fair wind;

liggja til hafs, to lie ready for sea (lá biskup til hafs sex vikur);

liggja um e-n, to lie in wait for;

liggja um e-t, to be bent upon (hann liggr um þat nótt ok dag at veita yðr líflát);

liggja undir e-n or e-m, to be subject to, belong to (þessi lönd liggja undir Danakonung);

hlutr e-s liggr undir, one is worsted;

liggja úti, to lie out, not in a house (sumir lágu úti á fjöllum með bú sín);

liggja við, to lie at stake (líf mitt liggr við);

þá muntu bezt gefast, er mest liggr við, when the need is greatest;

e-m liggr við e-u, one is on the verge of;

mörgum lá við bana, many lay at death’s door;

lá við sjálft, at, ti was just on the point of.

* * *

pres. ligg, pl. liggja; pret. lá, 2nd pers. látt, mod. lást; subj. lægi; imperat. ligg and liggðú; part. leginn: [Ulf. ligan = κεισθαι; A. S. licgan; Chauc. to ligge; North. E. and Scot. to lig; Engl. to lie; Germ. liegen; Dan. ligge]:—to lie; ör liggr þar úti á vegginum, Nj. 115, Fas. i. 284; þeir vógu at honum liggjanda ok úvörum, 332; hann liggr á hauginum, Fb. i. 215; lá hann inni meðan þeir börðusk, Nj. 85; legsk hann niðr í runna nokkura ok liggr þar um stund, 132; Rafn lá í bekk, Sturl. i. 140; sveinar tveir er lengi höfðu úti legit á fjöllum, to lie out in the cold, Fms. ii. 98; sumir lágu úti á fjöllum með bú sín, lay out on the fells with their cattle, Sturl. iii. 75: of robbers, cp. úti-legu-maðr, an ‘outlying-man,’ outlaw; l. úti á fjöllum, Ld. 250: of freebooters, víkingar tveir, ok lágu úti bæði vetr ok sumar, Grett. 83; l. í hernaði, víkingu, to be out on a raid, Fs. 120, Eg. 1, Fms. xi. 44:—to lie, rest, þú skalt liggja í lopti hjá mér í nótt, Nj. 6; lágu þau þar tvau ein í loptinu, 7; þú skalt ríða um nætr en liggja ( but lie abed) um daga, 34; Gunnarr lá mjök langa hríð, 94; þeir lágu úti um nóttina, lay out by night, Fms. ix. 364: the phrase, liggja á gólfi, to lie on the floor, to lie in labour, Fb. ii. 263: of carnal intercourse, to lie with, hefir Guðrún dóttir mín legit hjá þér, Nj. 94; lá ek hjá dóttur þinni, 130: liggja með e-m, id., Grág. i. 128; hón hefir legit sekt í garð konungs, N. G. L. i. 358: with acc., liggja konu, stuprare, Gþl. 203, N. G. L. i. 20; at þú hafir legit dóttur Ísólfs, Lv. 78: of animals (rare), en veðrarnir ok bukkarnir lágu þær, Stj. 178:—to lie sick, hann liggr sjúkr heima at búð …, lá hann sjúkr um allt þingit, Nj. 80; Þórólfr ok Bárðr lágu í sárum, lay sick of their wounds, Eg. 34; Helga tók þá ok þyngd ok lá þó eigi, H. lay sick, but not bedridden, Ísl. ii. 274; ef griðmaðr liggr af verkum sínum, lies sick from his work, Grág. i. 154; ef hann liggr í helsótt, 201:—to lie, be buried, Björn liggr í Farmanns-haugi, Fms. i. 12; hér liggr skald, Fb. i. 215 (in a verse):—to lie at anchor, Bs. i. 713; þar lagði hann til hafnar ok lá þar um hríð, Fms. i. 145; lágu langskip konungs með endilöngum bryggjum, ix. 478; þeir lágu þar nokkura hríð undir nesi einu, Nj. 43; hann lá í Gautelfi austr, 122; þar lá fyrir í höfninni knörr einn mikill, Eg. 79; en er hann kom fyrir Elfina þá lágu þeir þar ok biðu nætr, 80; Haraldr konungr lá liði sínu út fyrir Hreinsléttu, Fms. i. 12; liggja til byrjar, to lie by for a fair wind, 135; liggja til hafs, id., Bs. i. 66, Bjarn. 4, Gísl. 7, Landn. 223: l. veðr-fastr, to lie weather-bound:—lágu hvelpar í hundunum, they were big with whelps, Fms. xi. 10: l. í kafi, to sink deep; þá liggr í hestrinn undir þeim, sank in a quagmire, Fs. 65; Gregorius lá í ísinum, Fms. vii. 273; also, lágu hestarnir á (í) kafi, Eg. 546.

II. to be covered with ice, ice-bound (cp. leggja); vötnin lágu öll, Fbr. 13; til Vigra-fjarðar, ok lá hann allr, Eb. 84 new Ed.; lágu allir firðir, 306.

III. to lie idle, of capital; enda er heimting til fjárins, hversu lengi sem liggr, Grág. i. 209; enda liggr féit hér alldregi, 220; erfðir liggi sem áðr er skilt um, Gþl. 254; liggja úslegit, to lie unmown, Grág. ii. 284; láta sum orð liggja (to let them lie, leave out) þau er máli eigu at skipta, þat er ljúgvitni, i. 43; l. niðri, to lie down, lie dormant, lie untold, or the like, Fagrsk, 126, Nj. 88, Ó. H. 233, Grett. 192 new Ed.; opt má satt kyrt liggja, truth may often be left alone, a saying: liggja eptir, to be left behind, untold, Fms. viii. 4: spec. usages, liggja lauss fyrir, to lie loose, lie at one’s hand; fylg þú nú virðing þinni er þér liggr laus fyrir, Boll. 360; þótti eigi svá laust fyrir liggja sem þeir hugsuðu, Fms. viii. 357: liggja undir e-m (or e-n), of power, lands, to belong to; jörðu þeirri er legit hefir undir oss langfeðrum, Gþl. 296; þat er mikit ríki, ok liggr undir biskup í Skáni, Fms. xi. 231.

IV. to take, hold, of a measure; vatns-ker þau er í lágu matskjólur tvennar, Hom. (St.): the phrase, liggja í miklu, litlu rúmi, to take a great, a little space, metaph. to think much, little of a thing, Ld. 210, Al. 152; liggja í léttu rúmi, to care little for: e-m liggja vel (ílla) orð til e-s, to speak well ( ill) of a thing or person, Konr.; honum lágu vel orð til hans, he spoke favourably of him.

V. to lie, be situated, of a place, road, of direction; slá er lá um þvert skipit, Nj. 125; liggja saman garðar, Gísl. 10; liggr sá steinn þar enn, Eg. 142, Gm. 4, 12; þær (the Scilly Islands) liggja vestr í hafit fra Englandi, Fms. i. 145; at garði þeim sem liggr ofan eptir mýrinni, Dipl. v. 25; er sagt er at liggi sex dægra sigling í norðr frá Bretlandi, Landn. (begin.); en Finnmörk liggr fyrir ofan öll þessi lönd, Eg. 58; Ey liggr í Hitará, Bjarn. 22; eyin liggr við þjóðleið fyrir útan, Ó. H. 116; veiði-stöð sú liggr á Breiða-firði er Bjarneyjar heita, Ld. 38; þar liggr til hafs útver, lies on the sea-side, Ó. H. 149; veginn þann er um skóginn lá, Eg. 578; sem leið liggr, Eb. 306; liggr gata til bæjarins, Gísl. 28; en til góðs vinar liggja gagnvegir, Hm. 33; leiðin liggr fram með hálsinum, Eg. 582; tjaldstaði þá er þeim þóttu beztir, ok hæst lágu, Fms. vi. 135; þangat sem leiðin liggr lægra, Sturl. ii. 247: of the body, lá hátt tanngarðrinn, he had prominent teeth, Nj. 39: of the eyes, rauðlituð augu ok lágu fagrt ok fast, Fms. viii. 447; augu þau er liggja í ljósu líki, Kormak: ofarliga mun liggja ú-jafnaðr í þér, Grett. 135 new Ed.

B. Metaph. usages, esp. with prepp.; liggja á, to lie heavy on, to weigh upon, and metaph. to oppress; liggja á mér hugir stórra manna, Fb. i. 258, Sks. 276; l. á hálsi e-m, to hang on one’s neck, blame, Fms. xi. 336: of a fine, þar liggr ekki fégjald á, ’tis not finable, K. Þ. K. 164: to be bewitched, lie under a spell, þat lá á konungi, at hann skyldi eigi lifa um tíu vetr, Fms. x. 220 (cp. leggja á e-n and á-lög): to pursue, liggja á úknyttum, to pursue wicked things, 172; liggja á úráði, Karl. 121: to be urgent, of importance, pressing, kvað honum eigi á liggja þat at vita, Grett. 37 new Ed.; eigi þykki mér á því liggja, segir Járnskjöldr, Fb. i. 259; mun þar stórt á liggja, ’tis a grave matter, Nj. 62; nú liggr honum ekki á ( it does not matter for him), þótt hann komi aldri til Íslands, Band. 10: mod., það liggr ekki á, it does not press, is not urgent; mér liggr á, it lies on me, is pressing for me: impers. to feel, be in spirits so and so, liggr vel á e-m, to be in good spirits; liggr ílla á e-m, to be in low spirits, the metaphor being taken from the pressure on the mind: leaving out the prep., lá honum þat ílla, it weighed heavily on hitn, Bs. i. 775:—liggja að, in the phrase, það lá að, that was just what was to be expected! an expression of dislike:—liggja fyrir e-m, to lie before one, of things to be done or to happen, of what is fated, doomed (see for-lög); þætti mér þat ráð fyrir liggja, faðir, at þú sendir menn, the best thing to be done would be to send men, Eg. 167; at þat mundi fyrir liggja at búask til orrostu, 283; en Bera kvað Egil vera víkings-efni, kvað þat mundu fyrir liggja, þegar hann hefði aldr til, 190: liggja fyrir e-m, to lie in one’s way, in ambush (cp. fyrirsát), Edda 148 (pref.), Eg. 240:—liggja um e-t, to lie in wait for, Fms. x. 287; l. um líf e-s, to seek one’s life, Stj. 550, Sks. 722:—liggja til, to be due to, deserved; þótti þat til liggja at taka af honum tignina, Eg. 271: to belong to, naut ok sauðir, lá þat til Atleyjar, 719: to fit to, til sumra meina liggr bruni (as a remedy), 655 xi. 28; bætr liggja til alls, there is atonement for every case, Fas. iii. 522; e-m liggr vel (ílla) orð til e-s, to speak well (or evil) of a person, Sturl. iii. 143:—liggja undir, to lie underneath, be worsted, of wrestling, Bárð. 166; fyrir hverjum liggr hlutr þinn undir, Eb. 156:—liggja við, to lie at slake; deildi … ok hafði einn þat er við lá, Ísl. ii. 215; en þeir köru at hætta til, er féfang lá við svá mikit, Eg. 57; skal þar liggja við mundrinn allr, Nj. 15; liggr þér nökkut við?—Líf mitt liggr við, segir hann, 116; þá muntú bezt gefask, er mest liggr við, when the need is greatest, 179; svá er ok at mikit liggr yðr þá við, 227; en mér liggr hér nú allt við, it is all important to me, 265; þótt ek vita at líf mitt liggi við, 115; lá við sjálft, at …, it was on the point of …, Al. 79: mod., það lá við, að …

C. Reflex. to lay oneself down, lie down; þá er þat étr ok er fullt liggsk þat ok söfr (of cattle), Best. 58, cp. Gm.

2. e-m liggsk e-t, to leave behind, forget; svínið lásk mér eptir, Skíða R. 185; legisk hefir mér nokkut í minni venju, ek gáða eigi at taka blezun af biskupi, Bs. i. 781: hence the mod. phrase, mér láðist ( I forgot) and mér hefir láðst, which is a corruption from mér lásk eptir; for lá mér eptir, read lásk mér eptir, I forgot, neglected (?), Skv. 1. 20; láskat þat dægr háski, it did not miss, did not fail, Arnór; láskat, be failed not, Bjarn. (in a verse).

* * *

(að), v. to dye (l. sik í blóði).

* * *

pres. lít; pret. leit, 2nd pers. leizt, pl. litu; part. litinn; imperat. lít and líttu; [a Goth. wleiton may be assumed, cp. litr, lit, leita, A. S. wlîtan; Lat. vultus; cp. Germ. ant-litz]:—to look, behold, see; ek lít, I see, behold, Haustl.; hinnig værir þú undir brún at líta, Nj. 55; Sölvi gat at líta hvar þeir flýðu, 247; ok í augu leit, and looked him in the eyes, Vsp. 21; hón leit báða uxana váta, Ísl. ii. 89; hón leit frú sína gráta, Str. 17: freq. in old and mod. usage, þá hóf hann upp sín augu ok leit Abraham langt burt, og Lazarum í hans skauti, Luke xvi. 23:—the phrases, líta ástar, vinar, öfundar, miskunnar augum til e-s, to cast a glance of love, friendship, envy, mercy, Fb. i. 421, passim; hann mátti eigi réttum augum til hans líta, he could not bear to look straight at him, Fms. iv. 48.

II. with prepp.; líta á e-t, to look at or on; hann stóð nokkura stund á hinn fótinn ok leit á stúfinn …, eigi þarftú at líta á, jafnt er sem þér sýnisk, af er fótrinn, Nj. 97; til á at líta ok eptir at skoða um landa-merki, Dipl. ii. 19; Þórr lítr á hornit ok sýnist ekki mikit, Edda 32; líttú á ljúfan, leggðú munn við grön … á leit Guðrún, Gkv. 1: metaph. to consider, er þat ekki jafnræði … mun því ekki verða á litið, Ísl. ii. 214; eigi er á at líta, drepum þenna hund sem skjótast, Fms. xi. 146; en hvert mál er skal dæma, þá verðr at líta á tilgörð með efnum, Eg. 417, (a saying); ek mun hafa skjótt á litið, ok vartú fjarri at kenna mér ráðin, Orkn. 214: líta á með e-m, to keep an eye on, take care of, Fb. iii. 305, Fs. 172:—líta aptr, to look back after one, Karl. 404:—líta til e-s, to look towards one; hann leit seint til þeirra ok glotti um tönn, Edda 30; þeir litu til ok kváðusk sjá hann, Nj. 70: metaph., hver spurning lítr jafnan til svara, a question looks for an answer, a saying, Sks. 307:—líta yfir, to look over, look about, view; en er Þorsteinn hafði litið yfir verk húskarla sinna, Eg. 741; kemr heim á Mel ok lítr yfir eignir sínar, Band. 3; hafa brátt yfir litið, Fb. iii. 386:—líta við e-m, to look to one; keisari leit við honum, ok spurði hverr hann væri, Fms. i. 125; konungr leit við þeim ok svarar heldr stutt, Eg. 95:—líta upp, to lift the eyes, Hm. 130; en hann leit upp ok sá þá hina ríku, Luke xxi. 1:—líta niðr fyrir sig, to look down.

III. reflex. he seems, it appears to one that, e-t lízk e-t; leizk honum mærin fögr, Eg. 23; hann sér hvat leið drykkr inum, ok lízk honum svá sem allítill munr mun vera, Edda 32; svá lízk mér ( methinks) … sem þessi mun mestr ætlaðr, id.; svá lízk mér, frændi, sem nú munim vit hafa gört ráð okkat, Nj. 5; lízk mér svá sem engum várum bræðrum muni trúligt, Fms. i. 53; ok lítisk þeim svá at hann vili vörn hans glepja í því, Grág. i. 60. beta. with prepp.; e-m lítzk á e-t, it seems, pleases me so and so; hversu lítzk þér á mey þessa, þykki þér eigi fögr vera? Nj. 2; teksk umræða mikil hversu þeim hafði á litisk konunginn … svá leizk mér vel á konunginn it fyrsta sinn er ek sá hann, Ld. 174; hefir mér opt vel litisk á konunginn, en aldri betr en nú, Fms. x. 296 (ii. 37); ok bað móður sína göra sér góð klæði, at Steingerði mætti sem bezt á sik lítask, Korm. 32; spyrr Karli hversu Leifi litisk á fé þetta, Fms. iv. 346.

γ. one likes to have it, ellipt. for lítask ráð; honum leizt at fara, passim in mod. usage:— to like, lízk þér eigi silfrit, does not the silver like thee? Fms. iv. 346; see lítask á.

2. recipr. to look to one another; fellzk hvárt öðru vel í geð, ok litusk þau vel til ok bliðliga, Band. 3.

* * *

(að), v. to miss, feel the loss of (þá saknar hann hringsins).

* * *

að, [Dan. savne; Swed. sakna], to miss, feel the loss of, with gen., Korm. (in a verse), Þkv. 1, Gkv. 1. 9, Ýt. 22; sakna vínar í stað, Fas. ii. 179; þá. saknar hann hringsíns, Nj. 74; þá var hans saknað, Orkn. 150; hann saknaði þeirra um myrgininn, Fms. vi. 325, Ó. H. 152, and passim.

2. to miss, bewail, of the mind, passim in mod. usage.

f. freebooting voyage, piracy, (hann var í v. á sumrum ok fekk sér fjár); liggja í víkingu ok hernaði, to be engaged in freebooting expedition and warfare; fara í v., to go out on a freebooting expedition.

* * *

f. a freebooting voyage, piracy; see víkingr. In heathen days it was usual for young men of distinction, before settling down, to make a warlike expedition to foreign parts, this voyage was called ‘víking,’ and was part of a man’s education like the grand tour in modern times; hence the saying in the old Saga,—‘when I was young and on my voyage (víking), but now I am old and decrepit;’ so a son begs his father to give him a ‘langskip,’ that he may set out on a ‘víking,’ cp. the scene of the young Egil and his mother Bera, and the reference Fms. i. 69; see B. The custom was common among Teutonic tribes, and is mentioned by Caesar B.G. vi. ch. 23 (latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt, sqq.), only there it is a foray on land; (cp. the mod. American filibustering.)

B. REFERENCES illustrating this word: Leifr fór í hernað í vestr-víking, Landn. 32; Ólafr inn hvíti herjaði í vestr-víking ok vann Dyflinni, 108; Geirmundr heljar-skinn var herkonungr, hann herjaði í vestr-víking, 121; hann kom út síð landnáma-tíðar, hann hafði verit í vestr-víking ok haft ór vestr-víking þræla Írska, 133; Ánn varð missáttr við Harald konung inn hárfagra, hann fór því ór landi í vestr-víking, 140; Ingimundr var víkingr mikill ok herjaði í vestr-víking jafnan, 174; Ævarr fór til Íslands ór víkingu, ok synir hans, 185; Björn var á sumrum í vestr-víking en á vetrum með Öndótti, Eyvindr fór þá í vestr-víking, 204; þá var Þorsteinn son Ásgríms í víkingu, en Þorgeirr annarr son hans var tíu vetra, 292; hann var í víking á sumrum ok fékk sér fjár, Hkr. i. 171; Hjörleifr konungr féll í víkingu, Fas. ii. 35; leggjask í víking ok hernað, Fms. xi. 73; fara í víking, Eg. 260; Grímr, þeir vóru í vestr-víking, ok drápu í Suðreyjum Ásbjörn jarl skerja-blesa, ok tóku þar at herfangi Ólöfu konu hans, Grímr fór til Íslands, Landn. 314; þá er ek var ungr ok í víkingu … en nú hálfu síðr at ek em gamall ok örvasi, Glúm. 337; ek vil senda yðr austr til Svíþjóðar á fund tins bezta vinar míns, er nú er kallaðr Hákon gamli, við vórum lengi báðir samt í víking, var með okkr inn kærasti félagskapr, ok áttum einn sjóð, Fms. i. 69; en er hann var á unga aldri, lá hann í víkingu ok hernaði, Eg. (begin.); Björn var farmaðr mikill, var stundum í víking en stundum í kaupferðum, 154; er mér þat nær skapi, sagði hann, at þú fáir mér langskip ok þar lið með, ok fara ek í víking (the words of a son to his father), 157: of an expedition in the East (in the Baltic), þeir fóru um sumarit í víking í Austrveg, fóru heim at hausti ok höfðu aflat fjár mikils … skip þat höfðu þeir fengit um sumarit í víking, Eg. 170, 171; Björn var nú í víkingu at afla sér fjár ok frægðar, Bjarn. 13: the word occurs also on Swed. Runic stones, sá varð dauðr í vestr-vegum í víkingu, Baut. 962: þá lögðusk sumir menn út í víking ok á herskip, ok mörg endemi tóku menn þá til önnur þau er nú mundi ódæmi þykkja ef menn henti slíkt, Bs. i. 62 (referring to Iceland of A. D. 1056–1180): one of the last instances on record is Sturl. i. 152,—hann hafði verit útan nokkura vctr ok verit í víkingu, referring to A. D. 1195: in the Orkneys, among the Norsemen, the viking-life lasted till the 13th century, if not longer.

* * *

(gen. -jar), f. meadow.

m. friend, = vinr.

* * *

n. [this word, though foreign, is common to all Teut. languages, and is one of the few words which at a very early date was borrowed from the Lat.; it is found in the oldest poems, and appears there as a naturalised word; Ulf. has wein = οινος; A. S. and O. H. G. wîn; Germ. wein; Engl. wine; Dan. vin]:— wine; at víni, Hðm. 21, Gísl. (in a verse); en við vín eitt vápn-göfigr, Óðinn æ lifir, Gm. 19; vín var í könnu, Rm. 29. Wine was in early times imported into Scandinavia from England; þeir kómu af Englandi með mikilli gæzku víns ok hunangs ok hveitis, Bs. i. 433, (in the Profectio ad Terram Sanctam, 146, for vim mellis, tritici, bonarumque vestium, read vini, mellis, etc.); or it was brought through Holstein from Germany, as in Fms. i. 111; Þýðerskir menn ætla héðan at flytja smjör ok skreið, en hér kemr í staðinn vín, in the speech of Sverrir, Fms. viii. 251; the story of Tyrkir the Southerner (German), Fb. i. 540, is curious:—for wine made of berries (berja-vín), see Páls S. ch. 9, and Ann. 1203: cp. the saying, vín skal til vinar drekka, Sturl. iii. 305; eitt silfr-ker fullt af víni, id.: allit., vín ok virtr, Sdm.

2. poët., hræ-vín, hrafn-vín, vitnis-vín, = blood, Lex. Poët.

B. COMPDS: vínbelgr, vínber, vínberill, vínbyrli, víndropi, víndrukkinn, víndrykkja, víndrykkr, vínfat, vínfátt, vínferill, víngarðr, víngefn, vínguð, víngörð, vínhús, vínhöfigr, vínker, vínkjallari, Vínland, vínlauss, Vínlenzkr, vínleysi, vínóðr, vínórar, vínpottr, vínsvelgr, víntré, víntunna, vínviði, vínviðr, vínþrúga, vínþröng.

nunc, adv. [Sanscr. nu, nūnam, now; Gr. nu, nun; cf. Lat. num, with demonstr. -ce], now, at present, at this time (prop of that which is present to the speaker or writer).

In gen.

Contrasted with past time (opp. tum, tunc, antea, quondam, aliquando, olim, etc.):

longe aliam, inquam, praebes nunc atque olim,

Plaut. As. 1, 3, 53; Ter. Heaut. 2, 1, 4:

alium esse censes nunc me atque olim,

id. And. 3, 3, 13:

omnia, quae sunt conclusa nunc artibus, dispersa quondam fuerunt,

Cic. de Or 1, 42, 187:

sed tu illum animum nunc adhibe, quaeso, quo me tum esse oportere censebas,

id. Fam. 6, 1, 16; Ter. Ad. 1, 2, 24; Verg. A. 6, 776: sed erat tunc excusatio oppressis;

nunc nulla est,

Cic. Phil. 7, 5, 14; Liv. 4, 34, 6; 4, 25, 13:

arx minus aliquanto nunc munita quam antea,

Cic. Div. in Caecil. 5, 13: nunc si videtur, hoc;

illud alias,

id. Tusc. 1, 11, 23; Liv. 29, 18, 18; Suet. Tib. 29:

aut nunc... aut aliquando,

Cic. Mil. 25, 67:

ante hoc tempus numquam... sed nunc,

id. Ac. 1, 1, 3.—

Contrasted with future time (opp. postea, mox, olim, etc.):

Cluentio nisi nunc satisfecero, postea satisfaciendi potestas non erit,

Cic. Clu. 4, 10; Liv. 39, 19, 6:

deos nunc testes esse, mox fore ultores,

id. 3, 2, 4; 3, 25, 8:

qui olim nominabitur, nunc intellegitur,

Quint. 10, 1, 104; Verg. A. 4, 627; cf. Liv. 40, 15, 4.—

Absol. of present time, without suggestion of contrast, = hodie, nostro tempore:

nunc tibi pater hic est,

Plaut. Capt. 5, 4, 21:

Marcellus, qui nunc aedilis curulis est,

Cic. de Or. 1, 13, 57.— With the interrog. ne, in the form nun-cine (for num-ce-ne;

ante-class.): hem, nuncin demum?

Ter. And. 4, 1, 59.—

Strengthened by demum, denique, primum (v. h. vv.):

nunc demum intellego,

Plaut. Mil. 2, 6, 62; Ter. Heaut. 2, 3, 12:

nunc demum rescribo his litteris,

Cic. Att. 16, 3, 1:

tantum accessit, ut mihi nunc denique amare videar, antea dilexisse,

id. ib. 14, 17, A, 5; id. Fam. 9, 14, 11; Ov. A. A. 3, 121:

nunc, quam rem oratum huc veni, primum proloquar,

Plaut. Am. prol. 50; 2, 2, 63; 2, 2, 52:

nunc primum hoc aures tuae crimen accipiunt?

Cic. Verr. 2, 2, 8, § 24; 2, 2, 60, § 147:

hoc quoque propter tuos ternos denarios nunc primum postulatur,

id. ib. 2, 3, 25, § 63.—

In special phrases.

Ut nunc est, as things now are, in the present state of affairs, as matters stand: constitui, ut nunc est, cum exercitu proficisci, Poll. ap. Cic. Fam. 9, 31, 17:

quae (causae) si manebunt... et, ut nunc est, mansurae videntur,

Cic. Att. 12, 29, 1:

suaviter, ut nunc est, inquam,

Hor. S. 1, 9, 5.—

Qui nunc sunt, the men of this time, those now living, the present age:

judiciis, qui nunc sunt. hominum,

Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 15, § 43; Plin. 22, 25, 71, § 147; cf.:

tace stulta: non tu nunc hominum mores vides?

of the men of this day, Plaut. Pers. 3, 1, 57.—

Nunc ipsum, just now, at this very time:

quin nunc ipsum non dubitabo rem tantam abicere si id erit rectius,

Cic. Att. 7, 3, 2; 8, 9, 2; 12, 40, 2:

nunc tamen ipsum,

id. ib. 12, 16, 11.—Nunc repeated with emphasis:

nunc, nunc o liceat crudelem abrumpere vitam,

Verg. A. 8, 579 (al. nunc o nunc);

5, 189: nunc, nunc adeste, nunc in hostiles domos Iram vertite,

Hor. Epod. 5, 53.—

Transf.

Of past or future time, conceived as present, now, at that time.

Of past time:

id adeo nos nunc factum invenimus,

Plaut. Most. 2, 2, 46: item Menandri Phasma nunc nuper dedit (Gr. nun arti), Ter. Eun. prol. 9:

nunc in causā refrixit,

Cic. Planc. 23, 55:

quos ego campos antea nitidissimos vidissem, hos ita vastatos nunc videbam, ut, etc.,

id. Verr. 2, 3, 18, § 47:

nunc reus erat apud Crassum,

id. Att. 2, 24, 4:

cum eum antea tui similem in dicendo viderim, tum vero nunc... multo videbam similiorem,

id. Brut. 71, 250:

incerto nunc etiam exitu victoriae signa intulerunt,

Caes. B. G. 7, 62, 6; 6, 40, 6: nunc Saliaribus Ornare pul vinar deorum Tempus erat dapibus, Hor C. 1, 37, 2.—Esp. in orat. obliq., where the nunc of direct narration is retained: dixit, nunc demum se voti esse damnatum, Nep Timol. 5, 3; Liv. 3, 19, 8; 3, 40, 10; 8, 33, 18; 8, 34, 3;

42, 52, 8: nec nunc adulteria objecturum ait,

Tac. A. 11, 30; cf. Nipperd. ad Tac. A. 14, 35; Krebs, Antibarb. p. 774. —

Of future time (rare):

quis nunc te adibit? Cui videberis bella? Quem nunc amabis?

Cat. 8, 16 sq.; Just. 8, 2, 10.—

Of the state of affairs, the condition of the argument, etc., now, under these circumstances, in view of this.

In gen.:

nunc quoniam hominem generavit et ornavit deus, perspicuum sit, etc.,

Cic. Leg. 1, 9, 27; Prop. 4, 9, 73:

vera igitur illa sunt nunc omnia,

Cic. Ac. 2, 33, 106:

non ego nunc vereor, ne sis mihi vilior istis,

Prop. 1, 2, 25; Ov. F. 1, 333:

nunc itaque et versus et cetera ludicra pono,

Hor. Ep. 1, 1, 10:

quid nunc?

Plaut. As. 3, 3, 71; id. Aul. 2, 3, 77.—

Introducing a fact or conclusion opposed to a previous supposition or thought:

etiamsi ad vos esset singulos aliquid ex hoc agro perventurum, tamen honestius eum vos universi quam singuli possideretis. Nunc vero cum ad nos nihil pertineat, etc.,

Cic. Agr. 2, 31, 85; id. Tusc. 3, 1, 2; id. Cat. 2, 7, 16; id. Font. 11, 24: si ecastor nunc habeas quod des, alia verba perhibeas;

nunc quia nihil habes, maledictis te eam ductare postulas,

Plaut. As. 1, 3, 36; id. Bacch. 3, 3, 8; Quint. 8, 6, 48; 10, 5, 7; Liv. 21, 40, 3:

quodsi Mazaeus supervenisset, ingens clades accipi potuit: nunc, dum ille segnis in eo tumulo sedet, etc.,

Curt. 4, 12, 15.—

Nunc... nunc, now... now; at one time, at another; sometimes... sometimes:

tribuni plebis nunc fraudem, nunc neglegentiam consulum accusabant,

Liv. 4, 2:

nunc hac parte, nunc illā,

id. 34, 13:

ut nunc in liminibus starent, nunc errabundi domos suas pervagarentur,

id. 1, 29:

nunc hos, nunc illos aditus omnemque pererrat Arte locum,

Verg. A. 5, 441; 5, 189:

nunc huc, nunc illuc curro,

Ov. H. 10, 19.—Also thrice repeated:

nunc ad prima signa, nunc in medium, nunc in ultimo agmine aderat,

Curt. 7, 3, 17; Just. 4, 1, 4;

and even five times,

Sen. Dial. 5 (Ira), 3, 6.—The first nunc is sometimes poetically omitted: pariterque sinistros, Nunc dextros solvere sinus, Verg. A. [p. 1228] 5, 830.—

Nunc... mox, Vell. 2, 63.—

Nunc... postremo, Liv. 3, 49.—

Nunc... modo, Liv. 8, 32; Ov. M. 13, 922.—

In forming a climax, but now, Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

quae quidem multo plura evenirent, si ad quietem integri iremus: nunc onusti cibo et vino perturbata et confusa cernimus,

Cic. Div. 1, 29, 60:

si haec non ad cives Romanos, si non ad homines, verum ad bestias conqueri vellem, tamen tantā rerum atrocitate commoverentur. Nunc vero cum loquar apud senatores populi Romani, etc.,

id. Verr. 2, 5, 67, § 171:

si... nunc (vero),

id. Font. 11, 25; id. Cat. 2, 7, 14; id. Fam. 15, 13, 3: cum aliquid videbatur caveri posse, tum id neglegi dolebam;

nunc vero, eversis omnibus rebus, etc.,

id. ib. 6, 21, 1: cum... nunc vero, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 19, 1.—

In a transition, to introduce a new subject, in that case, now, then: abi nunc, populi fidem implora, Auct. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Sen. Ben. 5, 12, 3 sq.; 6, 35, 5; Plaut. Stich. 1, 3, 17; cf. Sall. J. 14, 17; for nunciam, v. jam, I. A. 1. b.