Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

vertere

  • 1 vertere

    1) обращать (1. 15 § 5 D. 4, 2);

    versa vice (см.).

    2) переменять, vert, porticas (1. 13 § 7 D. 7, 1). 3) издерживать на что, in suos vert, pecuniam (1. 7 § 4 D. 26, 7. 1. 33 D. 3, 5);

    in rem (domini, patris) versum, касательно обогащения господина или отца из сделок подвластных лиц;

    de in rem verso actio (§ 4 I. 4, 7).

    4) рассматривать (1, 1 § 1 D. 11, 1. 1. 22 D. 44, 2); вращаться, основыватъся, заключаться (1. 14 § 3 eod. 1. 38 § 6 D. 45, 1. 1. 74 D. 23, 3).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > vertere

  • 2 Nigra in candida vertere

    Превращать черное в белое.
    Ювенал, "Сатиры", I, 3, 30:
    Qui nígr(um) in cándida vértunt "Кто черное в белое превращает".
    ср. Овидий, "Метаморфозы", XI, 313-15:
    Náscitur Áutolycús, furt(um) íngeniósus ad ómne,
    Quí facer(e) ádsuerát.
    "Рождается Автолик, способный на любой обман, привычный делать из черного белое и из белого черное".
    Можно не соглашаться с доводами юристов государственной канцелярии, так горячо восставших против старинной русской выборной системы, но какое нужно невежество, и недобросовестность, чтобы этих самых "противников" допущения в судах выборной системы вообще выставлять "защитниками" радикальной выборной системы. Дальше этого не может идти самое развязное искусство nigra in candida vertere, это отмеченное еще сатирою Ювенала софистическое искусство превращать черное в белое и белое в черное. (Г. А. Джаншиев, Выборное начало в новом суде.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Nigra in candida vertere

  • 3 verto

    vertere, verti, versus V
    turn, turn around; change, alter; overthrow, destroy

    Latin-English dictionary > verto

  • 4 verto

    verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner.    - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là.    - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine.    - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner.    - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes.    - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer.    - cf. Hor. S. 1, 1, 28.    - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite.    - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner.    - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre.    - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre.    - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne.    - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510.    - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser.    - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers.    - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie.    - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout.    - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36.    - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction.    - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise.    - cf. Plaut. Aul. 175, etc.    - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn.    - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse.    - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch.    - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre.    - cf. Cic. Div. 2, 149.    - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner?    - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée.    - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer.    - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon.    - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau.    - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus.    - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné.    - solum vertere: émigrer.    - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage.    - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire.    - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon.    - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin.    - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec.    - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler.    - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes.    - cf. Liv. 30, 3, 1.    - in aliqua re verti: rouler sur un sujet.    - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit.    - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à.    - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul.    - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur.    - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe.    - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que....    - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5.    - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si...    - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence.    - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger.    - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite.    - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même.    - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite.    - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi.    - cf. Plaut. Cap. 662.    - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains.    - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc.    - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien.    - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer.    - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné.    - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles.    - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]:    - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année.    - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.
    * * *
    verto (arch. vorto), ĕre, verti, versum - tr. - [st1]1 [-] tourner, faire tourner.    - ora huc et huc vertere, Hor. Epo. 4, 9: faire tourner les visages ici et là.    - manum non vertere, Cic. Fin. 5, 93: ne pas tourner la main = ne pas se donner de la peine.    - mét. pecuniam ad se vertere, Cic. Caecil. 57: faire tourner l'argent de son côté, le faire venir à soi, le détourner à son profit. [st1]2 [-] retourner.    - stilum in tabulis suis vertere, Cic. Verr. 2, 101: retourner son style [pour effacer] sur ses tablettes.    - ferro terram vertere, Virg. G. 1, 147: retourner la terre avec le fer.    - cf. Hor. S. 1, 1, 28.    - se vertere, Caes. BC. 3, 51, 2: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - terga vertere, Caes. BG. 1, 53, etc.: se retourner, tourner le dos, prendre la fuite.    - hostem in fugam vertere, Liv. 30, 33, 16: mettre l'ennemi en fuite.    - iter retro vertere, Liv. 28, 3, 1: rebrousser chemin. [st1]3 [-] passif à sens réfléchi se tourner; tourner.    - ad lapidem verti, Lucr. 5, 1199: se tourner vers une pierre.    - ad caedem verti, Liv. 1, 7, 2: se tourner vers le meurtre, en venir au meurtre.    - vertitur caelum, Virg. En. 2, 250: le ciel tourne.    - cf. Cic. Nat. 2, 97; Lucr. 5, 510.    - au fig. vertetur orbis, Cic. Rep. 2, 45: le cercle tournera = il y aura une révolution [politique]. [st1]4 [-] retourner, tourner sens dessus dessous, renverser.    - proceras fraxinos vertere, Hor. O. 3, 25, 16: renverser les frênes altiers.    - ab imo moenia Trojae vertere, Virg. En. 5, 810: renverser de fond en comble les murs de Troie.    - au fig. cuncta vertere, Tac. H. 1, 2: renverser, bouleverser tout.    - cf. Tac. An. 2, 42; 3, 36.    - aliquem vertere, Ov. M. 12, 139: terrasser qqn. [st1]5 [-] au fig. tourner dans tel, tel sens; donner telle ou telle direction.    - di bene vortant quod agas, Ter. Phorm. 552: que les dieux donnent une heureuse issue à ton entreprise.    - cf. Plaut. Aul. 175, etc.    - vertere aliquid in contumeliam alicujus, Caes. BC. 1, 8: faire tourner qqch à la honte de qqn.    - vertere aliquid in religionem, Liv. 5, 14, 2: faire de qqch une question religieuse.    - avec deux dat. alicui aliquid vitio vertere, Cic. Fam. 7, 6, 1: faire à qqn une tare, un crime de qqch.    - quo se verteret, non habebat, Cic. Phil. 2, 73: il ne savait où se tourner = quel parti prendre.    - cf. Cic. Div. 2, 149.    - quo me vortam? Ter. Hec. 516: où me tourner?    - totus in Persea versus, Liv. 40, 5, 9: tout dévoué à Persée.    - summa curae in Bostarem versa erat, Liv. 26, 12, 10: la direction des affaires était retombée sur Bostar. [st1]6 [-] changer, convertir, transformer.    - in Amphitruonis vortit sese imaginem, Plaut. Amph. 121: il prend la figure d'Amphitryon.    - terra in aquam se vertit, Cic. Nat. 3, 31: la terre se change en eau.    - Auster in Africum se vertit, Caes. BC. 3, 26: l'Auster fait place à l'Africus.    - vides versa esse omnia, Cic. Amer. 61: tu vois que tout est retourné.    - solum vertere: émigrer.    - passif à sens réfl. in rabiem cepit verti jocus, Hor. Ep. 2, 1, 149: la plaisanterie commença à se changer en rage.    - poét. formam vertitur oris, Virg. En. 9, 646: il se change le visage. [st1]7 [-] faire passer d'une langue dans une autre, traduire.    - Platonem vertere, Cic. Fin. 1, 7: traduire Platon.    - ex Graeco aliquid in Latinum sermonem vertere, Liv. 25, 39, 12: traduire qqch du grec en latin.    - vertere multa de Graecis, Cic. Tusc. 2, 26: traduire beaucoup du grec.    - ut e Graeco vertam, Cic. Ac. 1, 26: pour traduire le mot grec. [st1]8 [-] passif à sens réfléchi se dérouler.    - Brundisii omne certamen vertitur, Cic. Att. 8, 14, 1: toute la lutte se déroule à Brindes.    - cf. Liv. 30, 3, 1.    - in aliqua re verti: rouler sur un sujet.    - in jure causa vertebatur, Cic. Br. 145: la cause roulait sur un point de droit.    - cf. Cic. Verr. 5, 133. [st1]9 [-] dépendre de, reposer sur; attribuer à, faire remonter à.    - omnia in unius potestate vertentur, Cic. Verr. pr. 20: tout reposera sur le (dépendra du) pouvoir d'un seul.    - spes civitatis in dictatore vertitur, Liv. 4, 31, 4: tout l'espoir de la cité repose sur un dictateur.    - vertitur totum id in voluntate Philippi, Cic.: cela dépend totalement de Philippe.    - in eo vertitur puellae salus, si, Liv. 3, 46, 6: le salut de la jeune fille dépend de cette condition que....    - cf. Liv. 35, 18, 8 ; 41, 23, 5.    - impers. vertebatur utrum... an, *Liv. 39, 48, 3: on agitait la question de savoir si... ou si...    - vertitur res in meo foro, Plaut.: cela est de ma compétence.    - omnium secundorum adversorumque causas in deos vertere, Liv. 28, 11, 1: faire remonter aux dieux la cause de tous les événements, bons et mauvais. - intr. - [st1]1 [-] se tourner, se diriger.    - in fugam vertere, Liv. 38, 26, 8: se mettre à fuir, prendre la fuite.    - au fig. verterat pernicies in accusatorem, Tac. An. 11, 37: la perte se tournait contre l'accusateur, l'accusateur se perdait lui-même.    - alio vertunt, Tac. An. 1, 18: ils prennent un autre parti. [st1]2 [-] tourner, avoir telle ou telle suite.    - quae res bene vortat mihi, Plaut. Cap. 361: et puisse l'affaire bien tourner pour moi.    - cf. Plaut. Cap. 662.    - quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet, Liv. 1, 28, 1: avec le souhait que (en souhaitant que) l'affaire ait une heureuse issue, il ordonne aux Albains de réunir leur camp à celui des Romains.    - cf. Liv. 3, 26, 9 ; 3, 35, 8,- 7, 39, 13, etc.    - detrimentum in bonum verteret, Caes. BC. 3, 73, 6: le mal deviendrait un bien.    - cf. Liv. 2, 3, 3 ; 26, 6, 16. [st1]3 [-] tourner, changer; se changer, se transformer.    - jam verterat fortuna, Liv. 5, 49, 5: déjà la fortune avait tourné.    - eo audacia provectum, ut verteret, Tac. An. 4, 10: venir à ce point d'audace de changer, de prendre le contrepied, d'intervertir les rôles.    - totae solidam in glaciem vertere lacunae, Virg. G. 3, 365: des lacs entiers se sont transformés en un bloc de glace. [st1]4 [-] part. prés. vertens: se déroulant [fig.]:    - anno vertente, Cic. Quinct. 40; Nat. 2,53; Nep. Ages. 4, 4: pendant que l'année se déroule, au cours de l'année [ou] d'une année.    - annus vertens, Cic. Rep. 6, 24: la grande année astronomique, la grande révolution du monde.
    * * *
        Verto, vertis, verti, versum, vertere. Virgil. Tourner, Virer, Vertir.
    \
        Omnia vertere. Cic. Renverser tout et gaster.
    \
        In Africum se vertit Auster. Caesar. S'est tourné, ou changé, et mué en, etc.
    \
        Agrum vertere. Plin. Labourer, Bescher, Fouir.
    \
        Animam nequeo vertere. Plaut. Je ne puis avoir mon haleine.
    \
        Arces vertere. Virgil. Evertir, Ruiner, Ruer par terre.
    \
        Arma vertere aduersus Carthaginenses pro Romanis. Liu. Tourner.
    \
        Aures ad pacem vertere. Propert. Prester l'oreille, et entendre à faire paix.
    \
        Beneficium vertere in grauissimam iniuriam. Plin. iunior. Tourner et faire revenir un grand plaisir à un grand dommage.
    \
        Dulcia se in bilem vertunt. Horat. Se convertissent en, etc.
    \
        In bonum vertere. Quintil. Tourner à bien.
    \
        Caelum vertitur. Virgil. Le temps se change, L'air se trouble.
    \
        Causas secundorum et aduersorum vertere in deos. Liu. Tourner et rejecter sur Dieu.
    \
        In qua, causa vertitur. Quintil. Consiste, Gist.
    \
        Brundusii omne certamen vertitur. Cic. Le debat est à la ville de Brundis, qui premier entrera dedens.
    \
        In cinerem vertere. Ouid. Brusler et mettre en cendre.
    \
        In consuetudinem vertere. Tacit. Tourner à coustume.
    \
        In contumeliam suam vertere quod alius gesserit. Caesar. Prendre à injure, Interpreter le faict d'aucun estre faict par despit de soy.
    \
        Crateras vertere. Virgil. Haulser le cul à la tasse, Boire tout ce qui est dedens.
    \
        In crimen vertere quod gloriae esse debet. Liu. Blasmer aucun de ce dont il doibt estre loué.
    \
        Culpam vertere in gloriam. Plin. iunior. Tourner le blasme à honneur.
    \
        Culpam omnem belli a plubico consilio in Annibalem vertentes. Liu. Tournants et rejectants le blasme sur Annibal.
    \
        Dies vertitur. Propert. Le temps se change.
    \
        In epilogis vertitur discrimen, quo modo se dicenti, qui excitatur, accommodet. Quintil. Le grand danger gist en cela.
    \
        In discrimine verti dicuntur res. Liu. Quand elles sont en danger.
    \
        In dorsum vertere. Plin. Renverser sur le dos, le ventre en hault.
    \
        Elocutionem vertere. Plin. iunior. Changer de language.
    \
        In facies omnes se vertere. Virgil. Se desguiser en toutes facons.
    \
        In fugam vertere aliquem. Liu. Le mettre en fuite.
    \
        Glebas vertere vomere. Lucret. Labourer la terre.
    \
        Gradum vertere. Ouid. Fuir en arriere.
    \
        In inuidiam vertit se gloria. Liu. Commence à estre enviee.
    \
        In iocum aliquid vertere. Plin. Tourner à jeu, et s'en moquer.
    \
        Iras in aliquem vertere. Liu. Se courroucer contre aucun, Se prendre à aucun de quelque meffaict.
    \
        Iter retro vertere. Liu. Reculer.
    \
        In laudem vertere. Tacit. Estre tourné à louange.
    \
        In ludibrium vertere. Tacit. Commencer à estre moqué.
    \
        In lupos vertere homines. Plin. Muer, Transformer.
    \
        Ad luxuriam vertere vsum alicuius rei. Plin. Convertir, ou Tourner en abuz, En abuser au lieu d'en user.
    \
        Moenia vrbis ab imo vertere. Virgilius. Evertir et jecter par terre.
    \
        In se oculos omnium vertere. Liu. Attirer les yeuls de touts sur soy.
    \
        Orbes torui luminis ad aliquem vertere. Ouid. Regarder de travers et de mauvais oeil.
    \
        In perniciem vertere alicui rem aliquam. Plin. Luy tourner à dommage.
    \
        In vnius potestate ac moderatione vertuntur omnia. Cic. Tout est gouverné par un seul.
    \
        Praelium eo versum est. Liu. Toute la baterie tourna celle part.
    \
        In priuatum vertere pecuniam. Liu. Destourner en sa bourse, en faire son prouffit particulier.
    \
        Vertitur eadem quaestio in pluribus iudiciis. Paulus iuris. Est demenee, Debatue, et agitee.
    \
        Quo me vertam, nescio, vel non habeo. Cic. Je ne scay où me tourner, Je ne scay que je doy faire ne devenir, Je n'y entens rien.
    \
        Quoquo te verteris. Cic. De quel costé que tu te tournes, Quelque chose que tu scaches ne dire ne faire.
    \
        In religionem vertere. Liu. Faire scrupule.
    \
        In rem suam vertere. Vlpian. Tirer ou tourner à son prouffit particulier.
    \
        Vertere Rempub. in meliorem statum. Tranquil. Reformer.
    \
        In eo res vertitur. Liu. Tout l'affaire gist en cela, C'est le neud de la matiere.
    \
        Tribus in rebus fere vertitur omnis virtus. Ci. Consiste, Gist.
    \
        Res vertitur in periculo. Plaut. La chose est en danger.
    \
        Vertitur res in meo foro. Plaut. Le cas me touche.
    \
        Salus mea in eo vertitur. Liu. Gist ou consiste en cela.
    \
        Ad se vertere partem alicuius rei. Cic. Prendre et tirer à soy.
    \
        Vertere se in aliquem. Liu. Tourner son affection sur aucun, et luy favoriser, Encliner au parti d'aucun.
    \
        In seipsum vertitur. Cic. Il ne fait bien que à soymesme. B.
    \
        Segetem vertere. Plin. Labourer.
    \
        Sententiam vertere retro. Virgil. Changer d'opinion.
    \
        Sese in faciem alterius vertere. Plaut. Se desguiser en la forme d'un autre.
    \
        Spes ciuitatis in eo vertitur. Liu. Gist et consiste en cela.
    \
        Ad spem vel in spem vertere. Liu. Mettre en esperance.
    \
        Vertere stultitiae aliquid alicui. Plaut. Luy imputer à folie.
    \
        Stylum in tabulis vertere. Cic. Effacer ce qu'on a escript.
    \
        Non in supplicio crimen meum vertitur. Cic. Mon accusation ne gist pas pour avoir puni aucun.
    \
        Facinora atque flagitia sua ipsi quoque in supplicium verterant. Tacit. Luy estoyent tournez, etc.
    \
        Tempus hyemis vertitur, vel mutatur aestate. Columella. Se change en esté.
    \
        Terga vertere. Liu. Tourner le dos, S'enfuir.
    \
        Terra in aquam se vertit. Cic. Se mue, etc.
    \
        Terram vertere. Virgil. Fouir, Bescher, Labourer.
    \
        Terram bidentibus vertere. Columel. Labourer.
    \
        Vitio vertere. Horat. Imputer à vice.
    \
        Quis erit, vitio qui id non vertat tibi? Plaut. Qui ne te blasme de ce?
    \
        In voluntate Philippi id totum vertitur. Liu. Gist et consiste en la volunté de, etc.
    \
        Vertere fabulas, Platonem, Aristotelem. Cic. Tourner ou traduire d'un language en autre, comme de Grec en Latin.
    \
        Vertere, pro Verti, absolute. Liuius, Iam verterat fortuna, iam deorum opes, etc. Estoit desja tournee.
    \
        Si res forte melius vertisset. Gellius. Si la chose se fust mieulx portee.
    \
        Bene tibi vertat haec res. Plautus. Dieu vueille que la chose te tourne à bien.
    \
        Quae res tibi vertat male. Terent. Que meschoir t'en puist il, Que froide joye t'en envoye Dieu, Dieu t'en doint froide joye.
    \
        Deus bene vertat. Plaut. Dieu vueille tourner tout à bien.
    \
        Vertunt res male. Plaut. Viennent mal.
    \
        Male vertit res pecuaria mihi apud vos. Plaut. Je ne me suis point trouvé bon marchant d'avoir acheté du bestail.
    \
        In perniciem alicui vertere dicitur res aliqua. Liu. Quand elle luy porte dommage, ou luy tourne à dommage.
    \
        Vertere. Plaut. Emprunter argent à interest pour payer ses debtes.
    \
        Vertitur, Impersonale, pro Disceptatur. Liu. Vertebatur et vtrum manerent in Achaico consilio Lacedaemonii. On debatoit, On disputoit, On disceptoit, etc.

    Dictionarium latinogallicum > verto

  • 5 verto

    verto (archaist. vorto), vertī (vortī), versum (vorsum), ere (altind. vártatē, er dreht sich, got. waírÞan, ahd. werdan, werden), nach einer anderen, bes. nach der entgegengesetzten Richtung kehren, wenden, drehen, umkehren, umwenden, umdrehen, refl. vertere se u. bl. vertere, u. Passiv verti medial, sich kehren, sich wenden, sich drehen, I) im allg.: A) eig.: 1) übh.: a) m. Angabe wohin? α) durch Praepp.: ora in alqm, Ov.: omnium ora in se, Tac.: raptum vexillum ad ripam, Tac.: currum in fugam, Curt.: aquam v. in subiecta, ableiten in die Niederungen, Tac.: equos ad moenia, Verg.: armentum ad litora, nach dem U. zutreiben, Ov.: mucronem in se, Liv. epit.: v. harpen in alqm, Ov.: morsus exiguam in Cererem (Brot), Verg. – refl., verti me a Minturnis Arpinum versus, Cic.: u. ohne se, ad Orientem vertit, kehrte um, Treb. Poll.: ut (sol) vortat metas ad solstitiales, Lucr.: alterius ramos videmus vertere in alterius, Verg.: o utinam vocula mea vertat in auriculas dominae, gelange, Prop.: Char. quo vortisti (wohin hast du dich gedreht = wohin siehst du)? Dem. ad illum qui emit, Plaut. merc. 434: u. passiv medial, velatum vortier ad lapidem, sich (anbetend) hinzuwenden zu einem (heiligen) Stein, Lucr.: homines, quorum oculi perversā semper acie vertantur, sich drehen, Firm. – β) durch Advv.: sidera retro, Verg.: quo vertere cursus (iubeat), Verg.: quo vocat, vertamus iter, Verg.: v. ora huc et huc, Hor.: nunc huc nunc illuc verso mari, Liv. – refl., vorte hāc te, puere, wende dich hierher = komm hierher, Plaut. – b) m. bl. Acc.: flumina et lacus, ableiten, Tac.: fores cardine tacito, leise aufmachen, Tibull.; vgl. verso cardine strepitum fecit, Ov.: clavem vertere (umdrehen), Iulian. bei Augustin.: simulat gradu discedere verso, Ov.; vgl. verso pede premere arenam, Ov.: u. ille tuus tam cito vertit pennas amor? hat seine Fittige gewendet (= hat sich von mir entfernt, mich aufgegeben)? Prop. – refl., cum haesisset descendenti (virgini Vestali) stola, vertit se et recollegit, Plin. ep. 4, 11, 9. – 2) als milit. t.t.: alqm (hostes, equites u. dgl.) in fugam, in die Fl. treiben, -schlagen, Auct. b. Afr., Liv. u.a.: u. so bl. agmina, Verg.: u. Philippis versa acies retro, die zu Ph. verlorene Schlacht, Hor. – iter retro, eine rückgängige Bewegung machen, Liv.; vgl. ni Vitellium retro Fortuna vertisset, zur Umkehr genötigt hätte, Tac. – terga v., kehrtmachen = fliehen, Caes. u.a.: u. so refl., se, Caes. u.a.: u. ohne se, versuros omnes in fugam extemplo ratus, überzeugt, daß alle sofort kehrtmachen würden, Liv. – in circumsedentes Capuam se vertit, wendete sich gegen usw., Liv. 26, 5, 4. – 3) von der örtl. Lage, bes. als geogr. t.t., refl. Scytharum gens, haud procul Thraciā sita, ab oriente ad septentrionem se vertit, wohnt in der Richtung von O.n.N. (= nordöstlich), Curt. 7, 7 (29), 3. – u. medial, versus in od. ad m. Akk., gewendet, gerichtet, hin- od. hinausgehend, hin- od. hinausliegend u. dgl., squamarum series a cauda ad caput versa, hinlaufend, Plin.: v. Örtlichkeiten, fenestrae in viam versae, Liv.: Epirus in septentrionem versa, Liv.: mare ad occidentem versum, Liv.: (Maeander) nunc ad fontes, nunc in mare versus, hinlaufend, Ov.: u. so (Rhenus) modico flexu in occidentem versus, Tac.: versa est Pachynos ad austros, liegt nach Süden, Ov.

    B) bildl.: 1) im allg.: a) übh.: α) mit Angabe wohin? αα) durch Praepp.: usum olei ad luxuriam, den Gebr. des Öles zur Verschwendung wenden, d.i. bis zur Verschwendung treiben, Plin.: in se studia civium, Tac.: v. bonas aures ad pacem, dem Fr. gütiges Gehör zu schenken geneigt sein, Prop.: indomitum animum in bonum, Tac.: animum alias ad curas, Tac.: consilia curasque in oppugnationem Placentiae, Tac.: venena et artes in alium, Tac.: in nos vertite iras, Liv.: patrem ab alienis in suos vertisse superbiam, Liv. – Passiv, versa Romam res, wurde die Sache (Untersuchung) nach Rom gespielt, Liv.: summa curae in Bostarem versa erat, die Hauptsorge war dem B. zugewälzt, lag auf B., Liv. – in admirationem versus (rex), zur B. hingerissen, Liv. – verti certamine irarum ad caedem, hingetrieben werden, Liv.: u. so solitae cupidine caedis in pecudes, Ov. – medial, in quem (Scipionem) tum omnis civitas versa erat, die Augen der ganzen St. (voll Erwartung) gerichtet waren, Liv.: pater totus in Persea versus, dem P. ganz zugewandt, sich ganz hingebend, Liv. – refl. ohne se, zB. periculum in creditores a debitoribus verterat, Liv.: omnis ira belli ad populationem vertit, ging am Ende hinaus auf B., Liv. – verterat periculum in Romanos, Liv., pernicies ad accusatorem, Tac. – Caesar vertit in Sabinum, lenkte (in dem Schreiben) auf den S. ein, Tac. ann. 4, 70. – ββ) durch Advv.: quo me vortam, wohin soll ich mich (in meiner Not, Verlegenheit) wenden? Ter.: redigam ut, quo se vortat, nesciat, daß er sich nicht zu raten u. zu helfen weiß, Ter.: quo se verteret, nesciebat, Cic.: quoquo verteris, wie man es auch drehen u. wenden mag, Cic. – depulsi aemulatione alio vertunt, davon abgebracht durch Eifersucht, nehmen sie eine andere Wendung, schlagen sie einen anderen Weg ein, Tac. ann. 1, 18: u. so bl. ut verteret, Tac. ann. 4. 10. – β) mit bl. Acc.: versa amicitiae terga dedere meae, kehrten meiner Fr. den Rücken, Ov.: v. sinistrum lenti itineris rumorem prospero proelio, (von sich) abwenden, Tac. – b) Gelder, Einkünfte wohin wenden, d.i. α) zuwenden, ex illa pecunia magnam partem ad se, sich aneignen, Cic.: in se Cotyi data, Tac.: litem in suam rem, das Streitobjekt sich zusprechen, Liv.: Lugdunensium reditus in fi scum, zum F. schlagen, Tac. – u. so wohl verte aliquid, wende dir etwas zu = mache eine Prellerei, ein betrügerisches Geschäft, Pers. 5, 137. – β) wie unser »wohin wenden« = verwenden, benutzen, pecuniam in suos usus, ICt.: pecuniam mutuam in rem alcis, ICt. – captos in praedam, Tac.: seditiosa in praedam, Tac.: occasionem ad bonum publicum, Tac. – c) etwas so u. so (auf die üble od. gute Seite) wenden, m. in u. Akk. od. m. bl. Dat. zur Ang. wozu? α) in der Beurteilung, machen, gereichen lassen zu usw., ansehen als usw., comitia biennio habita in religionem, zu einem Gegenstande frommen Bedenkens machen, Liv.: ne ea, quae rei publicae causā egerit, in suam contumeliam vertat, zu einer Beleidigung gegen sich, Caes.: Romanos obicis mihi et ea, quae gloriae esse debent, in crimen vertis, Liv.: ne sibi vitio verterent, quod etc., Cic. – in prodigium versa ea tempestas, Liv. – β) in der Ausführung, so u. so wenden = die u. die Wendung geben, so u. so ausschlagen, -ablaufen lassen, u. refl. (ohne se) u. Pass. medial, sich wenden, die u. die Wendung nehmen, so u. so ausschlagen, ablaufen, somnia in melius, Tibull.: cognomen in risum, ins Lächerliche ziehen, Hor.: di bene vortant quod agas, Ter. – refl., haec... extemplo in invidiam, mox etiam in perniciem Demetrio verterunt, Liv.: detrimentum in bonum verteret, Caes.: auspicia in bonum verterunt, Liv.: ne memoria Augusti, ne nomen Caesarum in ludibria et contumelias verterent, Tac.: magnitudo pecuniae malo vertit (sc. ei), wurde sein Unglück, Tac.: quae res bene vortat mihi, Plaut.: quae res tibi vertat male, Ter.: quod bene, nec bene vertat, Liv. u. Verg.: u. medial, factum est versum in laudem, Liv. – d) in der Beurteilung auf jmd. od. etw. (als Urheber, Ursache) etw. wenden = jmdm. od. einem Umstande usw. etwas zuschreiben, beimessen, devictorum Samnitium decus ad legatos est versum, Liv.: v. omnium secundorum adversorumque causas in deos, Liv.: quaeque alia in deûm iras vertunt (sc. homines), Liv.: quam rem alii in superbiam vertebant, Sall.

    2) insbes.: a) etw. wenden, d.i. etw. ändern, verändern, wechseln, α) Körperliches: comas (durch Färben) v., Prop.: u. so capillum, Tertull.: furentium certa indicia sunt audax et minax vultus... color versus, veränderte, wechselnde Gesichtfsarbe (= Sich-Verfärben), Sen. – auster in Africum se vertit, schlug zum Südwestwind um, Caes. – β) Zustände usw.: iussa, Verg.: quae mea culpa tuam mentem vertit? Ov.: u. so quae sententia te (dich = deine Gesinnung) vertit? Verg.: statum, Tertull. – refl., vorterunt se memoriae (Zeiten), Plaut.: fortuna iam verterat, hatte sich gewendet (geändert), Liv. – medial, omnia vertuntur, certe vertuntur amores, Prop.: videte, quam versa et mutata in peiorem partem sint omnia, Cic.: verso civitatis statu, Tac.: verso Marte, Liv.: versis ad prospera fatis, Ov.: versā vice, umgekehrt, Sen. poët., Iustin. u.a.: versa facundia, Poesie, Apul. – b) seinem ganzen Wesen, seiner Gestalt nach in etw. übergehen lassen, verwandeln, pectora in silicem, Ov.: alqd in lapidem, Ov.: in cinerem, s. cinis: Niobe, quae nimio fletu in lapidem versa est, Hyg. – refl. u. medial = in etw. übergehen, sich verwandeln, zu etw. werden, se in imaginem Amphitruonis (v. Jupiter), Plaut.: terra in aquam se vertit, Cic.: se in omnes facies, Verg.: vidit fusa in obscenum se vertere vina cruorem, Verg. – medial, in pus verti, Cels.: verti in parva animalia, Ov.: m. Acc. resp., formam vertitur oris antiquum in Buten, verwandelt sich an Gestalt in den alten B., Verg. – c) Schriftwerke usw. übertragen, übersetzen, Philemo scripsit (fabulam), Plautus barbare (lateinisch) vertit, Plaut.: si sic verterem Platonem, ut verterunt nostri poëtae fabulas, Cic.: verti etiam multa de Graecis, Cic.: v. Graeca in Latinum, Quint.: annales ex Graeco in Latinum sermonem, Liv.: ex Graeco in Latinum vel ex Latino vertere in Graecum, Plin. ep. – d) als publiz. t.t., v. solum, sich außer Landes begeben, auswandern, bes. v. Verbannten, dah. oft mit dem Zusatz exsilii causā, Cic. u.a.: vertere solum exsilio, Amm. 15, 3, 12.

    II) prägn.: A) = versare, wie drehen prägn. = wieder und wieder drehen, hin und her drehen, -wen den, fort und fort herumdrehen, -wenden, refl. vertere se u. Pass. vertī medial, sich (hin und her-, sich herum-) drehen, AA) eig. u. übtr.: 1) eig.: lumina, rollen (v. der Gorgo), Verg.: caput, herumrollen, -wälzen (v. Meere), Prop. – medial, vertitur interea caelum (dreht sich [um die Erde]) cum ingentibus signis, Enn.: u. so vertitur interea caelum et ruit (bricht herauf) Oceano Nox, Verg.: si oculi cum dolore vertuntur, wenn sich die Augen unter Schmerz bewegen (bei der Bewegung die Augen schmerzen), Cels.; aber im üblen Sinne, oculi vertuntur, die Augen verdrehen sich, Cels.: u. intestinum verti videtur, der Darm scheint sich krampfhaft zu krümmen, Cels.

    2) übtr., u. zwar refl. vertere se u. medial vertī, a) v. Pers., irgendwo sich umherbewegen, sich umhertreiben, sich umhertummeln, v. se ante postes, Prop.: u. oft medial, verti in mediis catervis, Verg.: inter primos, Verg.: sub pedibus omnia verti regique videbunt, sich unter ihren Füßen zu winden (von den Untertanen), Verg. – b) v. der Zeit = umrollen, umlaufen, septima post Troiae excidium iam vertitur aestas, Verg.: decima haec iam vertitur aestas, Sil. – bes. im Partic., hunc mensem vertentem servibit, diesen vollen Monat, Plaut.: mense vertente, innerhalb eines M., Vitr.: intra finem anni vertentis, innerhalb des laufenden Jahres, Cic.: u. bes. anno vertente, im Verlauf-, innerhalb des Jahres od. eines Jahres, Cic. u. Nep.: u. so tum ille vere vertens annus appellari potest, ein völliges Jahr (vom großen Weltjahre, das aber selbst annus magnus heißt), Cic. de rep. 6, 24. Vgl. über annus vertens überhaupt Censor. 19 in.

    BB) bildl.: 1) im allg.: stimulos sub pectore, unter dem H. die St. drehen = das Herz zur Begeisterung anstacheln, Verg. Aen. 6, 101.

    2) insbes., u. zwar medial vertī, sich in irgend einem Gebiete, einem Fache, einem Elemente bewegen, a) v. Pers.: iam homo in mercatura vortitur, gibt sich schon mit dem Handel ab, Plaut. most. 639. – b) v. Lebl.: ubi ego video rem verti in meo foro, sich auf m.F. bewegt, vor mein F. gehört, von mir abhängt, Plaut.: in iure, in quo causa illa vertebatur (zu dessen Gebiete jener Prozeß gehörte), paratissimus, Cic.: in eo verti (drehe sich) spes civitatis, Liv. – quam maxime resisto, tam res in periculo vortitur, desto größer wird die G., Plaut.: in maiore discrimine domi res vertebatur, weit mißlicher stand es um usw., Liv. – omnia in unius potestate ac moderatione vertentur, die G.u.L. des Ganzen wird in der Hand eines einzigen liegen, Cic.: totum id vertitur in voluntate Philippi, hängt von der Gesinnung des Ph. ab, Liv.: in eo victoriam verti, darauf beruhe der S., das sei für den S. entscheidend, Liv.: in eo verti ceterorum animos, si etc., es sei für die Stimmung der übrigen entscheidend, Liv. – so auch mit circa u. Akk., cum circa hanc fere consultationem disceptatio omnis verteretur (sich drehte), Liv. 36, 7, 1. – u.m. Advv., ibi summam rerum bellique verti, daß dort das ganze Schicksal des Staates u. Kr. entschieden werde, Liv.: ibi maiestatem regiam verti, unde soror Alexandri staret, auf deren Seite sei die k.M., zu denen sich die Schw. des Al. halte, Iustin. – u. impers., vertebatur (= vertebatur disceptatio in eo), utrum... an etc., darum drehte sich die Frage, ob... oder usw., Liv. 39, 48, 3.

    B) = invertere, convertere, umkehren, umwenden, AA) eig.: 1) im allg.: a) übh.: hominem in id latus, cuius auris eo modo laborat, auf die S. legen, Cels.: saepe stilum, Hor.: palpebram cotidie, Cels.: arma (bei einem Trauerzuge), Verg.: manum non vertere, s. 1. manus.(S. 807). – b) als t.t. des Landbaues, mit dem Pfluge od. mit der Hacke umwenden, wenden, bidentibus solum vertere utilius est, quam aratro, Colum.: u. so terram aratro, Verg. u. Hor., u. (poet.) ferro, Verg.: Massica rastris, Verg.: agros bove patrio, Prop.: lupinum in flore, Colum.: collem in quattuor pedes (vier F. tief), Colum. – poet. übtr., v. Rudernden, umwühlen, freta versa lacertis, Verg.: spumant vada marmore verso, Verg. – c) als t.t. der Weberkunst, die Spindel drehen, ad torquenda subtegmina in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – d) ein Gefäß umkippen, umlegen u. so abzapfen, ausleeren, cadum, Plaut.; u. cadus non ante versus = ein noch nicht angezapfter, Hor.: crateras, ausleeren, Verg.

    2) insbes., gewaltsam umkehren, umstürzen, über den Haufen werfen, Cycnum vi, Ov.: fraxinos, Hor.: arces, Verg.: moenia ab imo, Verg.: summa in imum, Auson.: versa puppis, Lucan.: versi Penates, Verg.

    BB) bildl.: 1) im allg.: Callicratidas cum multa fecisset egregie, vertit ad extremum omnia, warf alles um = verdarb alles, Cic. de off. 1, 84.

    2) insbes.: a) gewaltsam umkehren, fortuna summa in imum vertit et versa erigit, kehrt das Oberste zu unterst, Auson. epigr. 143, 3. – b) politisch umstürzen, über den Haufen werfen, umstoßen, stürzen, zerrütten, zugrunde richten, verderben (vgl. Heräus Tac. hist. 1, 2 extr.), res Phrygias fundo, Verg.: regna ab imo, Sen. poët.: leges funditus (gänzlich), Tac.: cuncta secum, Verg.: ne socius rex, ne Armenia scelere et pecuniā verteretur, Tac.: versā Caesarum subole, Tac. – / Parag. Infin., vertier (vortier), Plaut. rud. 886. Lucr. 1, 710 u.a.

    lateinisch-deutsches > verto

  • 6 verto

    verto (archaist. vorto), vertī (vortī), versum (vorsum), ere (altind. vártatē, er dreht sich, got. waнrЮan, ahd. werdan, werden), nach einer anderen, bes. nach der entgegengesetzten Richtung kehren, wenden, drehen, umkehren, umwenden, umdrehen, refl. vertere se u. bl. vertere, u. Passiv verti medial, sich kehren, sich wenden, sich drehen, I) im allg.: A) eig.: 1) übh.: a) m. Angabe wohin? α) durch Praepp.: ora in alqm, Ov.: omnium ora in se, Tac.: raptum vexillum ad ripam, Tac.: currum in fugam, Curt.: aquam v. in subiecta, ableiten in die Niederungen, Tac.: equos ad moenia, Verg.: armentum ad litora, nach dem U. zutreiben, Ov.: mucronem in se, Liv. epit.: v. harpen in alqm, Ov.: morsus exiguam in Cererem (Brot), Verg. – refl., verti me a Minturnis Arpinum versus, Cic.: u. ohne se, ad Orientem vertit, kehrte um, Treb. Poll.: ut (sol) vortat metas ad solstitiales, Lucr.: alterius ramos videmus vertere in alterius, Verg.: o utinam vocula mea vertat in auriculas dominae, gelange, Prop.: Char. quo vortisti (wohin hast du dich gedreht = wohin siehst du)? Dem. ad illum qui emit, Plaut. merc. 434: u. passiv medial, velatum vortier ad lapidem, sich (anbetend) hinzuwenden zu einem (heiligen) Stein, Lucr.: homines, quorum oculi perversā semper acie vertantur, sich drehen, Firm. – β) durch Advv.: sidera retro, Verg.:
    ————
    quo vertere cursus (iubeat), Verg.: quo vocat, vertamus iter, Verg.: v. ora huc et huc, Hor.: nunc huc nunc illuc verso mari, Liv. – refl., vorte hāc te, puere, wende dich hierher = komm hierher, Plaut. – b) m. bl. Acc.: flumina et lacus, ableiten, Tac.: fores cardine tacito, leise aufmachen, Tibull.; vgl. verso cardine strepitum fecit, Ov.: clavem vertere (umdrehen), Iulian. bei Augustin.: simulat gradu discedere verso, Ov.; vgl. verso pede premere arenam, Ov.: u. ille tuus tam cito vertit pennas amor? hat seine Fittige gewendet (= hat sich von mir entfernt, mich aufgegeben)? Prop. – refl., cum haesisset descendenti (virgini Vestali) stola, vertit se et recollegit, Plin. ep. 4, 11, 9. – 2) als milit. t.t.: alqm (hostes, equites u. dgl.) in fugam, in die Fl. treiben, -schlagen, Auct. b. Afr., Liv. u.a.: u. so bl. agmina, Verg.: u. Philippis versa acies retro, die zu Ph. verlorene Schlacht, Hor. – iter retro, eine rückgängige Bewegung machen, Liv.; vgl. ni Vitellium retro Fortuna vertisset, zur Umkehr genötigt hätte, Tac. – terga v., kehrtmachen = fliehen, Caes. u.a.: u. so refl., se, Caes. u.a.: u. ohne se, versuros omnes in fugam extemplo ratus, überzeugt, daß alle sofort kehrtmachen würden, Liv. – in circumsedentes Capuam se vertit, wendete sich gegen usw., Liv. 26, 5, 4. – 3) von der örtl. Lage, bes. als geogr. t.t., refl. Scytharum gens, haud procul Thraciā sita, ab oriente ad septentrionem se vertit, wohnt in der Rich-
    ————
    tung von O.n.N. (= nordöstlich), Curt. 7, 7 (29), 3. – u. medial, versus in od. ad m. Akk., gewendet, gerichtet, hin- od. hinausgehend, hin- od. hinausliegend u. dgl., squamarum series a cauda ad caput versa, hinlaufend, Plin.: v. Örtlichkeiten, fenestrae in viam versae, Liv.: Epirus in septentrionem versa, Liv.: mare ad occidentem versum, Liv.: (Maeander) nunc ad fontes, nunc in mare versus, hinlaufend, Ov.: u. so (Rhenus) modico flexu in occidentem versus, Tac.: versa est Pachynos ad austros, liegt nach Süden, Ov.
    B) bildl.: 1) im allg.: a) übh.: α) mit Angabe wohin? αα) durch Praepp.: usum olei ad luxuriam, den Gebr. des Öles zur Verschwendung wenden, d.i. bis zur Verschwendung treiben, Plin.: in se studia civium, Tac.: v. bonas aures ad pacem, dem Fr. gütiges Gehör zu schenken geneigt sein, Prop.: indomitum animum in bonum, Tac.: animum alias ad curas, Tac.: consilia curasque in oppugnationem Placentiae, Tac.: venena et artes in alium, Tac.: in nos vertite iras, Liv.: patrem ab alienis in suos vertisse superbiam, Liv. – Passiv, versa Romam res, wurde die Sache (Untersuchung) nach Rom gespielt, Liv.: summa curae in Bostarem versa erat, die Hauptsorge war dem B. zugewälzt, lag auf B., Liv. – in admirationem versus (rex), zur B. hingerissen, Liv. – verti certamine irarum ad caedem, hingetrieben werden, Liv.: u. so solitae cu-
    ————
    pidine caedis in pecudes, Ov. – medial, in quem (Scipionem) tum omnis civitas versa erat, die Augen der ganzen St. (voll Erwartung) gerichtet waren, Liv.: pater totus in Persea versus, dem P. ganz zugewandt, sich ganz hingebend, Liv. – refl. ohne se, zB. periculum in creditores a debitoribus verterat, Liv.: omnis ira belli ad populationem vertit, ging am Ende hinaus auf B., Liv. – verterat periculum in Romanos, Liv., pernicies ad accusatorem, Tac. – Caesar vertit in Sabinum, lenkte (in dem Schreiben) auf den S. ein, Tac. ann. 4, 70. – ββ) durch Advv.: quo me vortam, wohin soll ich mich (in meiner Not, Verlegenheit) wenden? Ter.: redigam ut, quo se vortat, nesciat, daß er sich nicht zu raten u. zu helfen weiß, Ter.: quo se verteret, nesciebat, Cic.: quoquo verteris, wie man es auch drehen u. wenden mag, Cic. – depulsi aemulatione alio vertunt, davon abgebracht durch Eifersucht, nehmen sie eine andere Wendung, schlagen sie einen anderen Weg ein, Tac. ann. 1, 18: u. so bl. ut verteret, Tac. ann. 4. 10. – β) mit bl. Acc.: versa amicitiae terga dedere meae, kehrten meiner Fr. den Rücken, Ov.: v. sinistrum lenti itineris rumorem prospero proelio, (von sich) abwenden, Tac. – b) Gelder, Einkünfte wohin wenden, d.i. α) zuwenden, ex illa pecunia magnam partem ad se, sich aneignen, Cic.: in se Cotyi data, Tac.: litem in suam rem, das Streitobjekt sich zusprechen, Liv.: Lugdunensium reditus in fi-
    ————
    scum, zum F. schlagen, Tac. – u. so wohl verte aliquid, wende dir etwas zu = mache eine Prellerei, ein betrügerisches Geschäft, Pers. 5, 137. – β) wie unser » wohin wenden« = verwenden, benutzen, pecuniam in suos usus, ICt.: pecuniam mutuam in rem alcis, ICt. – captos in praedam, Tac.: seditiosa in praedam, Tac.: occasionem ad bonum publicum, Tac. – c) etwas so u. so (auf die üble od. gute Seite) wenden, m. in u. Akk. od. m. bl. Dat. zur Ang. wozu? α) in der Beurteilung, machen, gereichen lassen zu usw., ansehen als usw., comitia biennio habita in religionem, zu einem Gegenstande frommen Bedenkens machen, Liv.: ne ea, quae rei publicae causā egerit, in suam contumeliam vertat, zu einer Beleidigung gegen sich, Caes.: Romanos obicis mihi et ea, quae gloriae esse debent, in crimen vertis, Liv.: ne sibi vitio verterent, quod etc., Cic. – in prodigium versa ea tempestas, Liv. – β) in der Ausführung, so u. so wenden = die u. die Wendung geben, so u. so ausschlagen, -ablaufen lassen, u. refl. (ohne se) u. Pass. medial, sich wenden, die u. die Wendung nehmen, so u. so ausschlagen, ablaufen, somnia in melius, Tibull.: cognomen in risum, ins Lächerliche ziehen, Hor.: di bene vortant quod agas, Ter. – refl., haec... extemplo in invidiam, mox etiam in perniciem Demetrio verterunt, Liv.: detrimentum in bonum verteret, Caes.: auspicia in bonum verterunt, Liv.: ne memoria Augusti,
    ————
    ne nomen Caesarum in ludibria et contumelias verterent, Tac.: magnitudo pecuniae malo vertit (sc. ei), wurde sein Unglück, Tac.: quae res bene vortat mihi, Plaut.: quae res tibi vertat male, Ter.: quod bene, nec bene vertat, Liv. u. Verg.: u. medial, factum est versum in laudem, Liv. – d) in der Beurteilung auf jmd. od. etw. (als Urheber, Ursache) etw. wenden = jmdm. od. einem Umstande usw. etwas zuschreiben, beimessen, devictorum Samnitium decus ad legatos est versum, Liv.: v. omnium secundorum adversorumque causas in deos, Liv.: quaeque alia in deûm iras vertunt (sc. homines), Liv.: quam rem alii in superbiam vertebant, Sall.
    2) insbes.: a) etw. wenden, d.i. etw. ändern, verändern, wechseln, α) Körperliches: comas (durch Färben) v., Prop.: u. so capillum, Tertull.: furentium certa indicia sunt audax et minax vultus... color versus, veränderte, wechselnde Gesichtfsarbe (= Sich- Verfärben), Sen. – auster in Africum se vertit, schlug zum Südwestwind um, Caes. – β) Zustände usw.: iussa, Verg.: quae mea culpa tuam mentem vertit? Ov.: u. so quae sententia te (dich = deine Gesinnung) vertit? Verg.: statum, Tertull. – refl., vorterunt se memoriae (Zeiten), Plaut.: fortuna iam verterat, hatte sich gewendet (geändert), Liv. – medial, omnia vertuntur, certe vertuntur amores, Prop.: videte, quam versa et mutata in peiorem partem sint omnia, Cic.:
    ————
    verso civitatis statu, Tac.: verso Marte, Liv.: versis ad prospera fatis, Ov.: versā vice, umgekehrt, Sen. poët., Iustin. u.a.: versa facundia, Poesie, Apul. – b) seinem ganzen Wesen, seiner Gestalt nach in etw. übergehen lassen, verwandeln, pectora in silicem, Ov.: alqd in lapidem, Ov.: in cinerem, s. cinis: Niobe, quae nimio fletu in lapidem versa est, Hyg. – refl. u. medial = in etw. übergehen, sich verwandeln, zu etw. werden, se in imaginem Amphitruonis (v. Jupiter), Plaut.: terra in aquam se vertit, Cic.: se in omnes facies, Verg.: vidit fusa in obscenum se vertere vina cruorem, Verg. – medial, in pus verti, Cels.: verti in parva animalia, Ov.: m. Acc. resp., formam vertitur oris antiquum in Buten, verwandelt sich an Gestalt in den alten B., Verg. – c) Schriftwerke usw. übertragen, übersetzen, Philemo scripsit (fabulam), Plautus barbare (lateinisch) vertit, Plaut.: si sic verterem Platonem, ut verterunt nostri poëtae fabulas, Cic.: verti etiam multa de Graecis, Cic.: v. Graeca in Latinum, Quint.: annales ex Graeco in Latinum sermonem, Liv.: ex Graeco in Latinum vel ex Latino vertere in Graecum, Plin. ep. – d) als publiz. t.t., v. solum, sich außer Landes begeben, auswandern, bes. v. Verbannten, dah. oft mit dem Zusatz exsilii causā, Cic. u.a.: vertere solum exsilio, Amm. 15, 3, 12.
    II) prägn.: A) = versare, wie drehen prägn. = wieder und wieder drehen, hin und her drehen, -wen-
    ————
    den, fort und fort herumdrehen, -wenden, refl. vertere se u. Pass. vertī medial, sich (hin und her-, sich herum-) drehen, AA) eig. u. übtr.: 1) eig.: lumina, rollen (v. der Gorgo), Verg.: caput, herumrollen, - wälzen (v. Meere), Prop. – medial, vertitur interea caelum (dreht sich [um die Erde]) cum ingentibus signis, Enn.: u. so vertitur interea caelum et ruit (bricht herauf) Oceano Nox, Verg.: si oculi cum dolore vertuntur, wenn sich die Augen unter Schmerz bewegen (bei der Bewegung die Augen schmerzen), Cels.; aber im üblen Sinne, oculi vertuntur, die Augen verdrehen sich, Cels.: u. intestinum verti videtur, der Darm scheint sich krampfhaft zu krümmen, Cels.
    2) übtr., u. zwar refl. vertere se u. medial vertī, a) v. Pers., irgendwo sich umherbewegen, sich umhertreiben, sich umhertummeln, v. se ante postes, Prop.: u. oft medial, verti in mediis catervis, Verg.: inter primos, Verg.: sub pedibus omnia verti regique videbunt, sich unter ihren Füßen zu winden (von den Untertanen), Verg. – b) v. der Zeit = umrollen, umlaufen, septima post Troiae excidium iam vertitur aestas, Verg.: decima haec iam vertitur aestas, Sil. – bes. im Partic., hunc mensem vertentem servibit, diesen vollen Monat, Plaut.: mense vertente, innerhalb eines M., Vitr.: intra finem anni vertentis, innerhalb des laufenden Jahres, Cic.: u. bes. anno vertente, im Verlauf-, innerhalb des Jahres od. eines Jahres, Cic.
    ————
    u. Nep.: u. so tum ille vere vertens annus appellari potest, ein völliges Jahr (vom großen Weltjahre, das aber selbst annus magnus heißt), Cic. de rep. 6, 24. Vgl. über annus vertens überhaupt Censor. 19 in.
    BB) bildl.: 1) im allg.: stimulos sub pectore, unter dem H. die St. drehen = das Herz zur Begeisterung anstacheln, Verg. Aen. 6, 101.
    2) insbes., u. zwar medial vertī, sich in irgend einem Gebiete, einem Fache, einem Elemente bewegen, a) v. Pers.: iam homo in mercatura vortitur, gibt sich schon mit dem Handel ab, Plaut. most. 639. – b) v. Lebl.: ubi ego video rem verti in meo foro, sich auf m.F. bewegt, vor mein F. gehört, von mir abhängt, Plaut.: in iure, in quo causa illa vertebatur (zu dessen Gebiete jener Prozeß gehörte), paratissimus, Cic.: in eo verti (drehe sich) spes civitatis, Liv. – quam maxime resisto, tam res in periculo vortitur, desto größer wird die G., Plaut.: in maiore discrimine domi res vertebatur, weit mißlicher stand es um usw., Liv. – omnia in unius potestate ac moderatione vertentur, die G.u.L. des Ganzen wird in der Hand eines einzigen liegen, Cic.: totum id vertitur in voluntate Philippi, hängt von der Gesinnung des Ph. ab, Liv.: in eo victoriam verti, darauf beruhe der S., das sei für den S. entscheidend, Liv.: in eo verti ceterorum animos, si etc., es sei für die Stimmung der übrigen entscheidend, Liv. – so auch mit circa u. Akk., cum circa hanc
    ————
    fere consultationem disceptatio omnis verteretur (sich drehte), Liv. 36, 7, 1. – u.m. Advv., ibi summam rerum bellique verti, daß dort das ganze Schicksal des Staates u. Kr. entschieden werde, Liv.: ibi maiestatem regiam verti, unde soror Alexandri staret, auf deren Seite sei die k.M., zu denen sich die Schw. des Al. halte, Iustin. – u. impers., vertebatur (= vertebatur disceptatio in eo), utrum... an etc., darum drehte sich die Frage, ob... oder usw., Liv. 39, 48, 3.
    B) = invertere, convertere, umkehren, umwenden, AA) eig.: 1) im allg.: a) übh.: hominem in id latus, cuius auris eo modo laborat, auf die S. legen, Cels.: saepe stilum, Hor.: palpebram cotidie, Cels.: arma (bei einem Trauerzuge), Verg.: manum non vertere, s. manus (S. 807). – b) als t.t. des Landbaues, mit dem Pfluge od. mit der Hacke umwenden, wenden, bidentibus solum vertere utilius est, quam aratro, Colum.: u. so terram aratro, Verg. u. Hor., u. (poet.) ferro, Verg.: Massica rastris, Verg.: agros bove patrio, Prop.: lupinum in flore, Colum.: collem in quattuor pedes (vier F. tief), Colum. – poet. übtr., v. Rudernden, umwühlen, freta versa lacertis, Verg.: spumant vada marmore verso, Verg. – c) als t.t. der Weberkunst, die Spindel drehen, ad torquenda subtegmina in alveolis fusa vertantur, Hieron. epist. 130, 15. – d) ein Gefäß umkippen, umlegen u. so abzapfen, ausleeren, cadum, Plaut.; u. cadus non ante ver-
    ————
    sus = ein noch nicht angezapfter, Hor.: crateras, ausleeren, Verg.
    2) insbes., gewaltsam umkehren, umstürzen, über den Haufen werfen, Cycnum vi, Ov.: fraxinos, Hor.: arces, Verg.: moenia ab imo, Verg.: summa in imum, Auson.: versa puppis, Lucan.: versi Penates, Verg.
    BB) bildl.: 1) im allg.: Callicratidas cum multa fecisset egregie, vertit ad extremum omnia, warf alles um = verdarb alles, Cic. de off. 1, 84.
    2) insbes.: a) gewaltsam umkehren, fortuna summa in imum vertit et versa erigit, kehrt das Oberste zu unterst, Auson. epigr. 143, 3. – b) politisch umstürzen, über den Haufen werfen, umstoßen, stürzen, zerrütten, zugrunde richten, verderben (vgl. Heräus Tac. hist. 1, 2 extr.), res Phrygias fundo, Verg.: regna ab imo, Sen. poët.: leges funditus (gänzlich), Tac.: cuncta secum, Verg.: ne socius rex, ne Armenia scelere et pecuniā verteretur, Tac.: versā Caesarum subole, Tac. – Parag. Infin., vertier (vortier), Plaut. rud. 886. Lucr. 1, 710 u.a.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > verto

  • 7 verto

    verto ( vorto), ti, sum, 3 ( inf. vortier, Plaut. Rud. 3, 6, 48; Lucr. 1, 710; 2, 927; 5, 1199 al.), v. a. and n. [Sanscr. root vart-, to apply one's self, turn; cf. vart-ukas, round].
    I.
    Act., to turn, to turn round or about (syn.: verso, contorqueo).
    A.
    Lit.:

    (luna) eam partem, quaecumque est ignibus aucta, Ad speciem vertit nobis,

    Lucr. 5, 724:

    speciem quo,

    id. 4, 242:

    ora huc et huc,

    Hor. Epod. 4, 9:

    terga,

    Ov. Tr. 3, 5, 6:

    gradu discedere verso,

    id. M. 4, 338:

    verso pede,

    id. ib. 8, 869:

    pennas,

    i. e. to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6):

    cardinem,

    Ov. M. 14, 782:

    fores tacito cardine,

    Tib. 1, 6, 12: cadum, to turn or tip up, Hor. C. 3, 29, 2:

    versā pulvis inscribitur hastā,

    inverted, Verg. A. 1, 478:

    verte hac te, puere,

    Plaut. Ps. 1, 3, 29; cf.:

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    cum haesisset descendenti (virgini) stola, vertit se et recollegit,

    Plin. Ep. 4, 11, 9:

    ante tuos quotiens verti me, perfida, postes,

    Prop. 1, 16, 43:

    Pompeiani se verterunt et loco cesserunt,

    turned about, wheeled about, fled, Caes. B. C. 3, 51; cf.:

    vertere terga,

    to turn one's back, run away, betake one's self to flight, id. B. G. 1, 53; 3, 21; id. B. C. 1, 47; 3, 63 fin.; Liv. 1, 14, 9; cf.

    also: hostem in fugam,

    to put to flight, rout, id. 30, 33, 16;

    Auct. B. Afr. 17: iter retro,

    Liv. 28, 3, 1:

    hiems (piscis) ad hoc mare,

    Hor. Epod. 2, 52: fenestrae in viam versae, turned or directed towards, looking towards, Liv. 1, 41, 4; cf.:

    mare ad occidentem versum,

    id. 36, 15, 9:

    Scytharum gens ab oriente ad septentrionem se vertit,

    Curt. 7, 7, 3:

    (Maeander) nunc ad fontes, nunc in mare versus,

    Ov. M. 8, 165: terram aratro, to turn up or over, to plough, etc., Hor. S. 1, 1, 28:

    ferro terram,

    Verg. G. 1, 147:

    glaebas (aratra),

    Ov. M. 1, 425; 5, 477:

    solum bidentibus,

    Col. 4, 5:

    agros bove,

    Prop. 3, 7, 43 (4, 6, 43):

    collem,

    Col. 3, 13, 8:

    freta lacertis (in rowing),

    Verg. A. 5, 141:

    ex illā pecuniā magnam partem ad se vortit,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57.—Mid.: vertier ad lapidem, to turn or incline one's self towards, Lucr. 5, 1199:

    congressi... ad caedem vertuntur,

    Liv. 1, 7, 2; so,

    versi in fugam hostes,

    Tac. H. 2, 26; cf.:

    Philippis versa acies retro,

    Hor. C. 3, 4, 26:

    sinit hic violentis omnia verti Turbinibus,

    to whirl themselves about, Lucr. 5, 503:

    magnus caeli si vortitur orbis,

    id. 5, 510:

    vertitur interea caelum,

    revolves, Verg. A. 2, 250:

    squamarum serie a caudā ad caput versā,

    reaching, Plin. 28, 8, 30, § 119.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to turn:

    ne ea, quae reipublicae causa egerit, in suam contumeliam vertat,

    Caes. B. C. 1, 8:

    in suam rem litem vertendo,

    Liv. 3, 72, 2:

    usum ejus (olei) ad luxuriam vertere Graeci,

    Plin. 15, 4, 5, § 19; cf.:

    aliquid in rem vertere,

    turn to account, make profitable, Dig. 15, 3, 1 sqq.:

    edocere, quo sese vertant sortes,

    Enn. Trag. v. 64 Vahl.; Verg. A. 1, 671:

    ne sibi vitio verterent, quod abesset a patriā,

    Cic. Fam. 7, 6, 1:

    idque omen in Macedonum metum verterunt Tyrii,

    Curt. 4, 2, 13:

    in religionem vertentes comitia biennic habita,

    making a matter of religious scruple, Liv. 5, 14, 2:

    aquarum insolita magnitudo in religionem versa,

    id. 30, 38, 10; cf. id. 26, 11, 3:

    id ipsum quod iter belli esset obstructum, in prodigium et omen imminentium cladium vertebatur,

    Tac. H. 1, 86 fin.:

    vertere in se Cotyi data,

    to appropriate, id. A. 2, 64:

    perii! quid agam? quo me vertam?

    Ter. Hec. 4, 1, 1:

    quo se verteret, non habebat,

    Cic. Phil. 2, 29, 74; id. Div. 2, 72, 149:

    Philippus totus in Persea versus,

    inclined towards him, Liv. 40, 5, 9:

    toti in impetum atque iram versi,

    id. 25, 16, 19:

    si bellum omne eo vertat,

    id. 26, 12, 13:

    di vortant bene, Quod agas,

    cause to turn out well, prosper, Ter. Hec. 1, 2, 121; cf. infra, II. B.; so,

    in melius somnia,

    Tib. 3, 4, 95.—
    2.
    In partic.
    a.
    To turn, i. e. to change, aller, transform (syn. muto):

    Juppiter In Amphitruonis vortit sese imaginem,

    Plaut. Am. prol. 121:

    in anginam ego nunc me velim vorti,

    id. Most. 1. 3, 61:

    omnes natura cibos in corpora viva Vertit,

    Lucr. 2, 880: vertunt se fluvii frondes et pabula laeta In pecudes; vertunt pecudes [p. 1978] in corpora nostra Naturam, id. 2, 875 sq.; cf.:

    cum terra in aquam se vertit,

    Cic. N. D. 3, 12, 31:

    verte omnis tete in facies,

    Verg. A. 12, 891:

    ego, quae memet in omnia verti,

    id. ib. 7, 309:

    tot sese vertit in ora,

    id. ib. 7, 328:

    inque deum de bove versus erat,

    Ov. F. 5, 616:

    Auster in Africum se vertit,

    Caes. B. C. 3, 26 fin.; cf. Liv. 30, 24, 7:

    semina malorum in contrarias partes se vertere,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    omnia versa et mutata in pejorem partem,

    id. Rosc. Am. 36, 103:

    cur nunc tua quisquam Vertere jussa potest,

    Verg. A. 10, 35:

    hic continentiam et moderationem in superbiam ac lasciviam vertit,

    Curt. 6, 6, 1; cf.:

    fortuna hoc militiae probrum vertit in gloriam,

    id. 9, 10, 28:

    versus civitatis status,

    Tac. A. 1, 4:

    versis ad prospera fatis,

    Ov. H. 16, 89: solum, to change one's country, i. e. to emigrate or go into exile, Cic. Balb. 11, 28; Amm. 15, 3, 11 et saep.; v. solum. —With abl. (rare and poet.):

    nullā tamen alite verti Dignatur,

    Ov. M. 10, 157; cf.

    muto.—Prov.: in fumum et cinerem vertere,

    to turn into smoke, dissipate, Hor. Ep. 1, 15, 39.—Mid.:

    omnia vertuntur: certe vertuntur amores,

    Prop. 2, 8, 7 (9):

    saevus apertam In rabiem coepit verti jocus,

    Hor. Ep. 2, 1, 149.—
    b.
    To exchange, interchange: nos divitem istum meminimus adque iste pauperes nos;

    vorterunt sese memoriae,

    Plaut. Truc. 2, 1, 11; cf.:

    vorsis gladiis depugnarier,

    id. Cas. 2, 5, 36.—
    c.
    Of literary productions, to turn into another language, to translate (syn.:

    transfero, interpretor, reddo): Philemo scripsit, Plautus vortit barbare,

    Plaut. Trin. prol. 19:

    si sic verterem Platonem, ut verteruntnostri poëtae fabulas,

    Cic. Fin. 1, 3, 7:

    verti etiam multa de Graecis,

    id. Tusc. 2, 11, 26:

    annales Acilianos ex Graeco in Latinum sermonem vertit,

    Liv. 25, 39, 12.—
    d.
    To ply:

    stimulos sub pectore vertit Apollo,

    i. e. stimulates the fury, Verg. A. 6, 101.—
    e.
    In partic., like our to turn upside down, i. e. to overturn, overthrow, subvert, destroy (= everto):

    Callicratidas cum multa fecisset egregie, vertit ad extremum omnia,

    Cic. Off. 1, 24, 84:

    agerent, verterent cuncta,

    Tac. H. 1, 2; id. A. 2, 42; 3, 36:

    Cycnum Vi multā,

    Ov. M. 12, 139:

    fluxas Phrygiae res fundo,

    Verg. A. 10, 88; 1, 20; 2, 652:

    vertere ab imo moenia Trojae,

    id. ib. 5, 810:

    Ilion fatalis incestusque judex... vertit in pulverem,

    Hor. C. 3, 3, 20:

    proceras fraxinos,

    id. ib. 3, 25, 16:

    ab imo regna,

    Sen. Hippol. 562:

    Penates,

    id. Troad. 91:

    puppem,

    Luc. 3, 650:

    fortunas,

    Amm. 28, 3, 1.—
    f.
    Mid., from the idea of turning round in a place, to be engaged in, to be in a place or condition; also to turn, rest, or depend upon a thing:

    jam homo in mercaturā vortitur,

    Plaut. Most. 3, 1, 109:

    res in periculo vortitur,

    id. Merc. 1, 2, 12; Phaedr. 2, 8, 19; so,

    res vertitur in majore discrimine,

    Liv. 6, 36, 7:

    ipse catervis Vertitur in mediis,

    Verg. A. 11, 683:

    omnia in unius potestate ac moderatione vertentur,

    Cic. Verr. 1, 7, 20; so,

    spes civitatis in dictatore,

    Liv. 4, 31, 4:

    totum id in voluntate Philippi,

    id. 37, 7, 8:

    causa in jure,

    Cic. Brut. 39, 145:

    hic victoria,

    Verg. A. 10, 529:

    cum circa hanc consultationem disceptatio omnis verteretur,

    Liv. 36, 7, 1:

    puncto saepe temporis maximarum rerum momenta verti,

    id. 3, 27, 7.— Impers.:

    vertebatur, utrum manerent in Achaico concilio Lacedaemonii, an, etc.,

    Liv. 39, 48, 3.—
    g.
    To ascribe, refer:

    quae fuerunt populis magis exitio quam fames morbique, quaeque alia in deum iras velut ultima malorum vertunt,

    Liv. 4, 9, 3 Weissenb. ad loc.:

    cum omnium secundorum adversorumque in deos verterent,

    id. 28, 11, 1.—
    h.
    = considero; exercitum majorum more vortere, Sall. ap. Serv. ad Verg. A. 5, 408 dub. (Sall. H. inc. 51 Dietsch ad loc.).
    II. A.
    Lit.:

    depulsi aemulatione alio vertunt,

    Tac. A. 1, 18:

    eoque audaciae provectum ut verteret, etc.,

    id. ib. 4, 10:

    utinam mea vocula dominae vertat in auriculas!

    Prop. 1, 16, 28:

    versuros extemplo in fugam omnes ratus,

    Liv. 38, 26, 8 (but in Lucr. 5, 617 the correct read. is cancri se ut vortat).—
    B.
    Trop., to turn, change, etc.:

    jam verterat fortuna,

    Liv. 5, 49, 5:

    libertatem aliorum in suam vertisse servitutem conquerebantur,

    id. 2, 3, 3:

    totae solidam in glaciem vertere lacunae,

    Verg. G. 3, 365: verterat pernicies in accusatorem, Tac. A. 11, 37:

    quod si esset factum, detrimentum in bonum verteret,

    Caes. B. C. 3, 73 fin.:

    ea ludificatio veri in verum vertit,

    Liv. 26, 6, 16: talia incepta, ni in consultorem vertissent, reipublicae pestem factura, against, Sall. H. inc. 89 Dietsch:

    neque inmerito suum ipsorum exemplum in eos versurum,

    Liv. 7, 38, 6:

    si malus est, male res vortunt, quas agit,

    turn out badly, Plaut. Pers. 4, 1, 5; so,

    quae res tibi vertat male,

    Ter. Ad. 2, 1, 37:

    quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet (= cum bonis omnibus),

    Liv. 1, 28, 1; 3, 62, 5; 3, 35, 8:

    quod bene verteret,

    Curt. 5, 4, 12; 7, 11, 14:

    hos illi (quod nec vertat bene), mittimus haedos,

    Verg. E. 9, 6.—
    b.
    Annus, mensis vertens, the course or space of a year, of a month:

    anno vertente sine controversiā (petisses),

    Cic. Quint. 12, 40; so,

    anno vertente,

    id. N. D. 2, 20, 53; Nep. Ages. 4, 4; cf.:

    apparuisse numen deorum intra finem anni vertentis,

    Cic. Phil. 13, 10, 22:

    tu si hanc emeris, Numquam hercle hunc mensem vortentem, credo, servibit tibi,

    Plaut. Pers. 4, 4, 76; Macr. S. 1, 14.—
    (β).
    Pregn.: annus vertens, the great year or cycle of the celestial bodies (a space of 15,000 solar years), Cic. Rep. 6, 22, 24.—Hence, ver-sus ( vors-), or (much less freq.) ver-sum ( vors-), adv., turned in the direction of, towards a thing; usu. after the name of a place to which motion is directed (orig. a part., turned towards, facing, etc., and so always in Livy; cf. Liv. 1, 18, 6 Weissenb. ad loc.; 1, 41, 4; 9, 2, 15).
    A.
    Form versus (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    T. Labienum ad Oceanum versus... proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33: ad Alpes versus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2:

    ad Cercinam insulam versus, Auct. B. Afr. 8, 3: ad Cordubam versus, Auct. B. Hisp. 11: modo ad Urbem, modo in Galliam versus,

    Sall. C. 56, 4. —
    2.
    After in and acc.:

    in agrum versus,

    Varr. R. R. 3, 5, 10:

    in forum versus,

    Cic. Lael. 25, 96:

    in Arvernos versus,

    Caes. B. G. 7, 8: si in urbem versus venturi erunt, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78 (82), 3.—
    3.
    After acc. alone (class. only with names of towns and small islands):

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    Brundisium versus,

    id. Fam. 11, 27, 3:

    Ambraciam versus,

    Caes. B. C. 3, 36:

    Massiliam versus,

    id. ib. 2, 3:

    Narbonem versus,

    id. B. G. 7, 7.—
    4.
    After other advv.:

    deorsum versus,

    Cato, R. R. 156, 4:

    sursum versus,

    Cic. Or. 39, 135:

    dimittit quoquo versus legationes,

    Caes. B. G. 7, 4:

    ut quaedam vocabula utroque versus dicantur,

    Gell. 5, 12, 10; cf. the adverbs deorsum, sursum, etc.—
    B.
    Form versum (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    animadvertit fugam ad se versum fieri,

    Sall. J. 58, 4.—
    2.
    After other advv.:

    cunas rursum vorsum trahere,

    Plaut. Am. 5, 1, 60 (63):

    lumbis deorsum versum pressis,

    Varr. R. R. 2, 7, 5:

    vineam sursum vorsum semper ducito,

    Cato, R. R. 33, 1:

    cum undique versum circumfluat,

    Gell. 12, 13, 20:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8.
    Versus is said by many lexicons to be also a prep.
    , but no ancient authority can be safely cited for this use. The true readings are:

    in Italiam versus,

    Cic. Fam. 4, 12, 1:

    adversus aedem,

    Liv. 8, 20, 8:

    in forum versus,

    Plin. 10, 43, 60, § 121; and perh. in oppidum, Auct. B. Hisp. 21.

    Lewis & Short latin dictionary > verto

  • 8 vitium

    vitĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] défaut, vice, mauvaise qualité, imperfection, défectuosité, inconvénient. [st2]2 [-] mal, maladie, infirmité, difformité. [st2]3 [-] vice, défaut, faute, tort (en général). [st2]4 [-] vice, dépravation. [st2]5 [-] crime. [st2]6 [-] blâme, reproche, réprimande, injure, outrage (en paroles). [st2]7 [-] faute contre les rites, défaut de formes, irrégularité, augure contraire, mauvais présage.    - alicui vitio vertere quod: faire un crime à qqn de.    - aliquid alicui vitio vertere (dare): reprocher à qqn qqch comme une tare.    - vitium alicui dicere, Plaut.: injurier qqn.    - in vitio esse: être coupable, être en défaut, être blâmable.    - vitium castrorum: la mauvaise installation du camp.    - vitio navigare, Cic. Div. 1, 16, 29: s'embarquer malgré les augures.    - vitio creatus, Liv.: irrégulièrement élu.
    * * *
    vitĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] défaut, vice, mauvaise qualité, imperfection, défectuosité, inconvénient. [st2]2 [-] mal, maladie, infirmité, difformité. [st2]3 [-] vice, défaut, faute, tort (en général). [st2]4 [-] vice, dépravation. [st2]5 [-] crime. [st2]6 [-] blâme, reproche, réprimande, injure, outrage (en paroles). [st2]7 [-] faute contre les rites, défaut de formes, irrégularité, augure contraire, mauvais présage.    - alicui vitio vertere quod: faire un crime à qqn de.    - aliquid alicui vitio vertere (dare): reprocher à qqn qqch comme une tare.    - vitium alicui dicere, Plaut.: injurier qqn.    - in vitio esse: être coupable, être en défaut, être blâmable.    - vitium castrorum: la mauvaise installation du camp.    - vitio navigare, Cic. Div. 1, 16, 29: s'embarquer malgré les augures.    - vitio creatus, Liv.: irrégulièrement élu.
    * * *
        Vitium, vitii. Cic. Vice, Meschanceté.
    \
        Vitium. Vlpianus. Maladie en tout le corps universel, ou en quelque membre et partie seulement.
    \
        Vitium. Cic. Maladie, ou imperfection corporelle incurable, comme beguayement, ou clochement, ou chancre, ou semblable.
    \
        Vitium. Plaut. Imperfection et corruption.
    \
        Si nihil est in parietibus, aut in tecto vitii. Cic. Si les parois, ou toicts ne sont point cassez et rompuz.
    \
        Vitium in libris. Plin. Faulte.
    \
        Vitia in dicente videre. Cic. Faulte et imperfection.
    \
        Vitium. Cic. Blasme.
    \
        Vitium. Cic. Coulpe, Faulte.
    \
        Vitio vini fecit. Plaut. Par la faulte du vin, Par yvrongnerie.
    \
        Affinis vitio. Cic. Qu'on peult à droict souspeconner de quelque cas.
    \
        Pinguis vitiis. Horat. Gras par oisiveté et gourmandise.
    \
        Iners vitium, liuor. Ouid. Envie, qui est un vice ne tenant sinon ceuls qui sont faitards et de lasche courage.
    \
        Valens vitium, cui Lene vitium opponitur. Cels. Forte maladie, ou Vehemente corruption.
    \
        Abstinere a vitiis. Cic. Se garder de vices.
    \
        Carere vitio. Cic. N'estre point en faulte.
    \
        Conuertit natura vitium alicui in bonum. Cic. Nature tourne quelque faulte en bien.
    \
        Cumulari vitiis. Cic. Estre comblé de vices.
    \
        Declinare vitia. Cic. Eviter meschancetez.
    \
        Vitio mihi dant, quod mortem hominis necessarii grauiter fero. Mattius ad Ciceronem. Me blasment et reprennent que, etc.
    \
        Ducere vitia. Quintil. Estimer vice ou vitieux.
    \
        Expugnare vitium. Valer. Max. Gaigner et vaincre une faulte et imperfection de nature. Bud.
    \
        Leuatur vitium. Cels. La maladie s'allege.
    \
        Aeris vitio moriens herba. Virgil. Par corruption et infection d'air.
    \
        Occurrere vitio. Cels. Obvier.
    \
        Ponere in vitio verbum aliquod. Cic. L'entendre en mauvaise partie, Le tourner en mal.
    \
        Eodem vitio est effusio animi in laetitia, quo in dolore contractio. Cic. C'est aussi grande faulte et vice de, etc.
    \
        Qui nec defendit, nec obsistit si potest iniuriae, tam est in vitio, quam si parentes deserat. Cic. Il fait aussi grand mal, et est autant à blasmer, que si, etc. Il est aussi coulpable.
    \
        Hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere. Cic. C'est grande faulte de, etc. C'est vice.
    \
        Mediocribus vitiis teneri. Horat. Esprits oppressez de vices.
    \
        Vertere vitio. Cic. Tourner en mal ou à blasme.
    \
        Offerre vitium virgini. Terent. Violer.

    Dictionarium latinogallicum > vitium

  • 9 Latium

    Latium, iī, n., I) eine Landschaft in Italien, zwischen dem Tiber u. Kampanien, mit der Weltstadt Rom, die heutige Campagna di Roma u. ein Teil der Terra di Lavoro, Varro LL. 5, 32. Mela 2, 4, 2 (2. § 59). Plin. 3, 54 sqq. Cic. Arch. 5. Hor. carm. 1, 35, 10 u.a.: seiner Ausdehnung nach zerfallend in Latium antiquum (Verg. Aen. 7, 38. Plin. 3, 56) od. vetus (Tac. ann. 4, 5), d.h. den Landstrich, der vor der Unterwerfung des latin. Bundes unter die Herrschaft der Römer die Landschaft Latium bildete u. von dem Tiber bis zum promunturium Circaeum (j. Circello) bei Anxur reichte, u. in Latium novum od. adiectum (Plin. 3, 59), d.h. die unter den Römern im Osten u. Süden hinzugefügten neuen Eroberungen (das Gebiet der Hernici, Aequi, Volsci, Aurunci) bis zum Liris. – II) meton.: 1) die Latiner, ius Latii, das latinische Recht (s. Latinitas no. II), Tac. – 2) = ius Latii od. Latinitas (s. d. no. II), Tac. hist. 3, 55 u.a. – Dav.: a) Latius, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, poet. = römisch, Ov. u.a. Dichter, Colum. u. Plin.: vulnera, der Römer, Ov.: forum, i.e. Romanum, wo in Rom Prozesse verhandelt wurden, Ov. – b) Latīnus, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, lingua, Cic.: sermo purus erit et Latinus, d.i. gut lateinisch = elegant, Cic. or. 79: verbum, Varro fr.: verbum (Zeitwort) minus Latinum, Hieron.: con-
    ————
    vertere in Latinum, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso vertere in Latinum, Quint.: vertere ex Graeco in Latinum, Plin. ep., od. in Latinum sermonem, Liv.: vertere orationes Latinas, Quint.: u. transferre ex Graeco in Latinum, Quint. – feriae Latinae u. bl. Latinae, die latin. Ferien, das gemeinsame Bundesfest der Latiner, an dem dem Jupiter Latialis auf dem albanischen Berge geopfert wurde, Liv. u.a.: via Latina, von der porta Latina (nahe an der porta Capena) beginnend, Liv.: Latinae coloniae, die das jus Latii (s. Latinitas) hatten, Suet. – Compar. (vgl. Serg. expl. in Donat. 492, 7 K.), nihil conditius, nihil Latinius legi, M. Aurel. bei Fronto ep. ad M. Caes. 2, 3. p. 28, 15 N.: nihil dulcius nihilque Latinius haberemus tuis voluminibus, Hieron. epist. 58, 9: Superl., homo Latinissimus et facundissimus, Hieron. epist. 50, 2. – subst., Latīnus, ī, m., ein Latiner, Lateiner, u. Latīni, ōrum, m., die Latiner, Lateiner, d.i. α) die Einwohner in Latium, Liv. – β) die das ius Latii (s. Latinitas) hatten, Tac.: dah. Flavia Latinae condicionis, die die Rechte einer Latinerin, nicht die einer Römerin hat, Suet. – γ) die lateinisch reden, Quint. u. Spät. – δ) Latini Iuniani, die nach der lex Iunia Norbana (i. J. 29 n. Chr.) Freigelassenen, Gaius inst. 3, 56. – Adv. Latīnē, latinisch, lateinisch, L. dicendi copia, der Reichtum lateinischer Beredsamkeit, Cic.: L. loqui, lateinisch sprechen, sowohl übh. = in
    ————
    latein. Sprache sprechen, Liv., als insbes., elegant-, gut-, schön (latein.) sprechen, Cic.; und (wie unser »deutsch reden«) gerade heraus-, offen sagen, Cic.: optime Latine posse, Apul.: L. reddere, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso L. transferre, Quint.: alqm L. docere, Plin. ep.: L. scire, Lateinisch verstehen, Cic., Ggstz. L. nescire, Titin. fr. u. Cic.: id nos Latine gloriosum dicimus, Plaut.: versum Graecum Latine enuntiabo, Apul.: occisum ab se Marium Latine (auf Lateinisch) clamare coepit, Frontin. – c) Latīniēnsis, e, latinisch, ager, Cic.: populus, Plin. – subst., Latiniēnsēs, ium, m., die Latiner, Cic. – d) Latiālis, e, zu Latium gehörig, latialisch, latinisch, populus, Ov.: sermo, Plin.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes (s. Latiaris), Lucan.: L. caput, poet. = aedes Iovis Latialis s. Latiaris, Lucan. – e) Latiāris, e, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, regnum, Augustin.: doctrina, Macr.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes, dem von den Römern u. Latinern gemeinschaftlich auf dem mons Albanus geopfert wurde, Cic. u.a. (s. Garatoni Cic. Mil. 31, 85): collis, Varro LL. 5, 52. – Dav.: α) Latiar, āris, n., ein Fest des Jupiter Latiaris, Cic. ad Q. fr. 2, 4. § 2. Macr. sat. 1, 16. § 16. – β) Latiāriter, Adv., lateinisch, Mart. Cap. 5. § 426 u. 6. § 574 u. § 587 Eyss. Sidon. carm. 23, 235.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Latium

  • 10 eloquium

    ēloquium, iī, n. (eloquor), I) die Sprache, Rede, a) das Sprechen, Reden, muti populi et quibus pro eloquio nutus est, Mela 3, 9, 4 (3. § 91): surdis auditum, mutis eloquium, claudis gressum reddidisti, Ps. Cypr. or. 1, 1. p. 145, 20 H.: mutorum linguas in eloquium sermonemque solvebat, Lact. 4, 15, 7 (vgl. 4, 26, 7; 7, 5, 19). – b) = der Ausdruck der Gedanken, die Rede, tulit eloquium insolitum facundia praeceps (Kühnheit der Sprache), Hor.: tona eloquio, Verg.: eloquio virum molliet, Ov. – c) = die Redegabe, Beredtheit, Beredsamkeit, Romani maximus auctor Tullius eloquii, Lucan. 7, 62: rhetor eloquii Latini, Carm. epigr. 1251 ed. Buecheler: Pylius orator eloquio comis, Apul. de deo Socr. 17 extr.: singularis eloquii suavitas, Val. Max.: libertas forensis eloquii, Symm.: vir eloquio animoque Curioni simillimus, Vell.: dulcis vir eloquii et nitidi, Sen.: qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat, Ov.: atque ›haec est‹, dicas ›facundia principe digna‹; eloquio tantum nobilitatis inest, Ov.: eloquium fuit (es galt für B.) duram exorare puellam, Ov. – d) die Sprache eines Volkes, alqd vertere in eloquium Latinum od. nostrum, Augustin. de civ. dei 1, 26 extr. p. 309, 9 D.2 Hieron. epist. 61, 2: alqd vertere ex Graeco eloquio in Latinum, Augustin. epist. 71, 3: alqd ex Hebraeo in Latinum eloquium vertere, Isid. 6, 4, 5. – II) die Aus sage, Mitteilung, unde quidam vocis tria officia designant: eloquium tinnitum sonum, Diom. 421, 17. – Insbes.: a) die Unterredung, adeo fidum fraternumque orat eloquium, Cl. Mamert. pan. Maximin. Aug. 9, 1. – b) der Ausspruch eines Orakels, el. oraculi, Tert. apol. 23 in.

    lateinisch-deutsches > eloquium

  • 11 Latium

    Latium, iī, n., I) eine Landschaft in Italien, zwischen dem Tiber u. Kampanien, mit der Weltstadt Rom, die heutige Campagna di Roma u. ein Teil der Terra di Lavoro, Varro LL. 5, 32. Mela 2, 4, 2 (2. § 59). Plin. 3, 54 sqq. Cic. Arch. 5. Hor. carm. 1, 35, 10 u.a.: seiner Ausdehnung nach zerfallend in Latium antiquum (Verg. Aen. 7, 38. Plin. 3, 56) od. vetus (Tac. ann. 4, 5), d.h. den Landstrich, der vor der Unterwerfung des latin. Bundes unter die Herrschaft der Römer die Landschaft Latium bildete u. von dem Tiber bis zum promunturium Circaeum (j. Circello) bei Anxur reichte, u. in Latium novum od. adiectum (Plin. 3, 59), d.h. die unter den Römern im Osten u. Süden hinzugefügten neuen Eroberungen (das Gebiet der Hernici, Aequi, Volsci, Aurunci) bis zum Liris. – II) meton.: 1) die Latiner, ius Latii, das latinische Recht (s. Latīnitāsno. II), Tac. – 2) = ius Latii od. Latinitas (s. d. no. II), Tac. hist. 3, 55 u.a. – Dav.: a) Latius, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, poet. = römisch, Ov. u.a. Dichter, Colum. u. Plin.: vulnera, der Römer, Ov.: forum, i.e. Romanum, wo in Rom Prozesse verhandelt wurden, Ov. – b) Latīnus, a, um, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, lingua, Cic.: sermo purus erit et Latinus, d.i. gut lateinisch = elegant, Cic. or. 79: verbum, Varro fr.: verbum (Zeitwort) minus Latinum, Hieron.: convertere in Latinum, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso vertere in Latinum, Quint.: vertere ex Graeco in Latinum, Plin. ep., od. in Latinum sermonem, Liv.: vertere orationes Latinas, Quint.: u. transferre ex Graeco in Latinum, Quint. – feriae Latinae u. bl. Latinae, die latin. Ferien, das gemeinsame Bundesfest der Latiner, an dem dem Jupiter Latialis auf dem albanischen Berge geopfert wurde, Liv. u.a.: via Latina, von der porta Latina (nahe an der porta Capena) beginnend, Liv.: Latinae coloniae, die das jus Latii (s. Latīnitās) hatten, Suet. – Compar. (vgl. Serg. expl. in Donat. 492, 7 K.), nihil conditius, nihil Latinius legi, M. Aurel. bei Fronto ep. ad M. Caes. 2, 3. p. 28, 15 N.: nihil dulcius nihilque Latinius haberemus tuis voluminibus, Hieron. epist. 58, 9: Superl., homo Latinissimus et facundissimus, Hieron. epist. 50, 2. – subst., Latīnus, ī, m., ein Latiner, Lateiner, u. Latīni, ōrum, m., die Latiner, Lateiner, d.i. α) die Einwohner in Latium, Liv. – β) die das ius Latii (s. Latīnitās) hatten, Tac.: dah. Flavia Latinae condicionis, die die Rechte einer Latinerin, nicht die einer Römerin hat, Suet. – γ) die lateinisch reden, Quint. u. Spät. – δ) Latini Iuniani, die nach der lex Iunia Norbana (i. J. 29 n. Chr.) Freigelassenen, Gaius inst. 3, 56. – Adv. Latīnē, latinisch, lateinisch, L. dicendi copia, der Reichtum lateinischer Beredsamkeit, Cic.: L. loqui, lateinisch sprechen, sowohl übh. = in latein. Sprache sprechen, Liv., als insbes., elegant-, gut-, schön (latein.) sprechen, Cic.; und (wie unser »deutsch reden«) gerade heraus-, offen sagen, Cic.: optime Latine posse, Apul.: L. reddere, ins Lateinische übersetzen, Cic.: ebenso L. transferre, Quint.: alqm L. docere, Plin. ep.: L. scire, Lateinisch verstehen, Cic., Ggstz. L. nescire, Titin. fr. u. Cic.: id nos Latine gloriosum dicimus, Plaut.: versum Graecum Latine enuntiabo, Apul.: occisum ab se Marium Latine (auf Lateinisch) clamare coepit, Frontin. – c) Latīniēnsis, e, latinisch, ager, Cic.: populus, Plin. – subst., Latiniēnsēs, ium, m., die Latiner, Cic. – d) Latiālis, e, zu Latium gehörig, latialisch, latinisch, populus, Ov.: sermo, Plin.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes (s. Latiāris), Lucan.: L. caput, poet. = aedes Iovis Latialis s. Latiāris, Lucan. – e) Latiāris, e, zu Latium gehörig, latinisch, lateinisch, regnum, Augustin.: doctrina, Macr.: Iuppiter, als Vorsteher des Latinerbundes, dem von den Römern u. Latinern gemeinschaftlich auf dem mons Albanus geopfert wurde, Cic. u.a. (s. Garatoni Cic. Mil. 31, 85): collis, Varro LL. 5, 52. – Dav.: α) Latiar, āris, n., ein Fest des Jupiter Latiaris, Cic. ad Q. fr. 2, 4. § 2. Macr. sat. 1, 16. § 16. – β) Latiāriter, Adv., lateinisch, Mart. Cap. 5. § 426 u. 6. § 574 u. § 587 Eyss. Sidon. carm. 23, 235.

    lateinisch-deutsches > Latium

  • 12 latinus

    [st1]1 [-] Lătīnus, a, um: - [abcl][b]a - du Latium. - [abcl]b - latin.[/b]    - Latinus ager, Plin.: le Latium.    - casus Latinus, Varr.: l'ablatif (cas qui n'existe pas en grec).    - Latinae, ārum, f.(= Latinae feriae): féries latines (fêtes instituées par Tarquin le Superbe, pour unir tous les peuples du Latium).    - (via) Latina: la Voie Latine (de Rome à Casilinum).    - Latini, ōrum, m.: les Latins (les habitants du Latium; les peuples devenus Latins de droit).    - Latinum, i, n.: le latin, la langue latine.    - in Latinum vertere, Quint.: traduire en latin. [st1]2 [-] Lătīnus, i, m.: Latinus (roi mythique de Laurente, qui donna sa fille Lavinia en mariage à Enée).
    * * *
    [st1]1 [-] Lătīnus, a, um: - [abcl][b]a - du Latium. - [abcl]b - latin.[/b]    - Latinus ager, Plin.: le Latium.    - casus Latinus, Varr.: l'ablatif (cas qui n'existe pas en grec).    - Latinae, ārum, f.(= Latinae feriae): féries latines (fêtes instituées par Tarquin le Superbe, pour unir tous les peuples du Latium).    - (via) Latina: la Voie Latine (de Rome à Casilinum).    - Latini, ōrum, m.: les Latins (les habitants du Latium; les peuples devenus Latins de droit).    - Latinum, i, n.: le latin, la langue latine.    - in Latinum vertere, Quint.: traduire en latin. [st1]2 [-] Lătīnus, i, m.: Latinus (roi mythique de Laurente, qui donna sa fille Lavinia en mariage à Enée).
    * * *
        Latinus, pe. prod. Aliud adiectiuum. Virgil. Du pays des Latins, Latin.
    \
        Latinae consuetudini tradere. Colum. Traduire en Latin, Rendre et tourner en language que les Latins ont accoustumé.
    \
        Latina lingua locupletior Graeca. Cic. Langue Latine.
    \
        Vertere in Latinum. Sub. sermonem. Quintil. Traduire, ou tourner en Latin.

    Dictionarium latinogallicum > latinus

  • 13 tergum

    tergum, i, n. [st2]1 [-] dos (de l'homme). [st2]2 [-] dos (de l'animal); corps. [st2]3 [-] verso (d'une page). [st2]4 [-] partie postérieure (d'une chose), derrière. [st2]5 [-] surface, superficie (d'une chose). [st2]6 [-] dépouille d'une bête, peau, cuir. [st2]7 [-] objet en cuir: bouclier, ceste, tambour, outre. [st2]8 [-] ce qui couvre: lame (de fer).    - a tergo (post tergum): par-derrière, derrière, à revers.    - accipiunt ventos a tergo mille carinae, Ov. M. 12, 37: les mille bateaux ont le vent en poupe.    - terga vertere (dare): tourner le dos, battre en retraite.    - haerere in tergis, Curt.: serrer (l'ennemi) de près.    - tergo plecti: recevoir les étrivières.    - scriptus in tergo, Juv. 1, 6: écrit au verso.    - centum terga suum, Virg.: cent têtes de porcs.    - terga ferri, Virg.: lames de fer (qui couvrent le bouclier).    - terga tauri cava, Cat.: les tambours.    - ferire terga taurea, Ov.: faire résonner le tambour.    - pulsare terga, Stat. Achill. 2, 154: faire résonner le tambour.    - tergum Sulmōnis, Virg. En 9, 412: le bouclier de Sulmon.    - duro intendere bracchia tergo, Virg. En. 5, 403: se bander les bras de solides lanières de cuir, s'armer du ceste.
    * * *
    tergum, i, n. [st2]1 [-] dos (de l'homme). [st2]2 [-] dos (de l'animal); corps. [st2]3 [-] verso (d'une page). [st2]4 [-] partie postérieure (d'une chose), derrière. [st2]5 [-] surface, superficie (d'une chose). [st2]6 [-] dépouille d'une bête, peau, cuir. [st2]7 [-] objet en cuir: bouclier, ceste, tambour, outre. [st2]8 [-] ce qui couvre: lame (de fer).    - a tergo (post tergum): par-derrière, derrière, à revers.    - accipiunt ventos a tergo mille carinae, Ov. M. 12, 37: les mille bateaux ont le vent en poupe.    - terga vertere (dare): tourner le dos, battre en retraite.    - haerere in tergis, Curt.: serrer (l'ennemi) de près.    - tergo plecti: recevoir les étrivières.    - scriptus in tergo, Juv. 1, 6: écrit au verso.    - centum terga suum, Virg.: cent têtes de porcs.    - terga ferri, Virg.: lames de fer (qui couvrent le bouclier).    - terga tauri cava, Cat.: les tambours.    - ferire terga taurea, Ov.: faire résonner le tambour.    - pulsare terga, Stat. Achill. 2, 154: faire résonner le tambour.    - tergum Sulmōnis, Virg. En 9, 412: le bouclier de Sulmon.    - duro intendere bracchia tergo, Virg. En. 5, 403: se bander les bras de solides lanières de cuir, s'armer du ceste.
    * * *
        Tergum, tergi. Virgil. Le dos.
    \
        Horrentia terga suum. Virg. Dos de porcs sangliers, ayant le poil dressé et herissonné.
    \
        Sessile tergum. Ouid. Dos large, sur lequel on se peult aiseement asseoir.
    \
        Terram consternere tergo. Virgil. Estre couché à plaine terre sur le dos.
    \
        Dare terga. Quintil. S'enfuir.
    \
        Dare terga versa fuga. Virgil. Tourner le dos et s'enfuir.
    \
        Plecti tergo. Horat. Estre batu sur le dos.
    \
        Praebere terga effugio. Tacit. Tourner le dos et s'enfuir.
    \
        Vertere terga. Liu. Tourner le dos et s'enfuir.
    \
        Scriptus a tergo. Iuuenalis. Par derriere.
    \
        Tergum collis. Liu. Le costé et le derriere de la montaigne.

    Dictionarium latinogallicum > tergum

  • 14 eloquium

    ēloquium, iī, n. (eloquor), I) die Sprache, Rede, a) das Sprechen, Reden, muti populi et quibus pro eloquio nutus est, Mela 3, 9, 4 (3. § 91): surdis auditum, mutis eloquium, claudis gressum reddidisti, Ps. Cypr. or. 1, 1. p. 145, 20 H.: mutorum linguas in eloquium sermonemque solvebat, Lact. 4, 15, 7 (vgl. 4, 26, 7; 7, 5, 19). – b) = der Ausdruck der Gedanken, die Rede, tulit eloquium insolitum facundia praeceps (Kühnheit der Sprache), Hor.: tona eloquio, Verg.: eloquio virum molliet, Ov. – c) = die Redegabe, Beredtheit, Beredsamkeit, Romani maximus auctor Tullius eloquii, Lucan. 7, 62: rhetor eloquii Latini, Carm. epigr. 1251 ed. Buecheler: Pylius orator eloquio comis, Apul. de deo Socr. 17 extr.: singularis eloquii suavitas, Val. Max.: libertas forensis eloquii, Symm.: vir eloquio animoque Curioni simillimus, Vell.: dulcis vir eloquii et nitidi, Sen.: qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat, Ov.: atque ›haec est‹, dicas ›facundia principe digna‹; eloquio tantum nobilitatis inest, Ov.: eloquium fuit (es galt für B.) duram exorare puellam, Ov. – d) die Sprache eines Volkes, alqd vertere in eloquium Latinum od. nostrum, Augustin. de civ. dei 1, 26 extr. p. 309, 9 D.2 Hieron. epist. 61, 2: alqd vertere ex Graeco eloquio in Latinum, Augustin. epist. 71, 3: alqd ex Hebraeo in Latinum eloquium vertere, Isid. 6, 4, 5. – II) die Aus-
    ————
    sage, Mitteilung, unde quidam vocis tria officia designant: eloquium tinnitum sonum, Diom. 421, 17. – Insbes.: a) die Unterredung, adeo fidum fraternumque orat eloquium, Cl. Mamert. pan. Maximin. Aug. 9, 1. – b) der Ausspruch eines Orakels, el. oraculi, Tert. apol. 23 in.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > eloquium

  • 15 cinis

    cinis, eris, Abl. ere u. erī, m., selten f. (vgl. κόνις), die Asche übh. (während favilla die dünne, leicht verfliegende Asche, besond. wenn sie noch glimmt; vgl. Plin. 19, 19 corporis favillam ab reliquo separant cinere; u. Suet. Tib. 74 cinis e favilla et carbonibus ad calfaciendum triclinium illatis exstinctus et iam diu frigidus exarsit repente), I) eig.: A) im allg.: in lignis si flamma latet fumusque cinisque, Lucr.: c. lixivius, Plin., od. c. lixivia, Col., ausgelaugte Asche, Lauge: in cinerem dilabi, in A. zerfallen, zu A. werden, Hor. u. Lact. – Vom Gebrauch der Asche zum Scheuern der Gefäße ist das Sprichwort hergenommen: huius sermo haud cinerem quaeritat, Asche (Lauge) braucht ihre R. nicht (= sie ist nett, höflich), Plaut. mil. 1000. – B) insbes.: 1) Asche verbrannter Leichname, Sing., c. mortui, Cic.: c. atque ossa alcis, Cic.: Plur., patroni cineres, Quint.: c. matris, Hor. – poet., cedo invidiae, dummodo absolvar cinis, nach meinem Tode, Phaedr.: post cinerem, nach Verbrennung des Leichnams, Ov. – 2) der Aschenhaufe, die Trümmer eingeäscherter, verwüsteter Städte usw., patria e cinis, Cornif. rhet., od. cineres, Verg.: in cinere deflagrati imperii, Cic. Cat. 4, 12: in od. ad cinerem collabi, Val. Max. 5, 3, 2. Arnob. 3, 23. – II) übtr., als Bild der Zerstörung, Vernichtung: si aurum, si argentumst, omne id ut fiat cinis, zu Asche werde, Plaut. rud. 1257: in cinerem vertere, Tibull. u. Ov., od. in cinerem (cineres) dare, Sen. poët., in Asche verwandeln = zunichte machen, vernichten: in fumum et cinerem vertere alqd, (Erworbenes) in Rauch u. Asche verwandeln = durchbringen, Hor. Troia virûm atque virtutum omnium acerba cinis, das Grab, Catull. – / Nbf. ciner, nach Prisc. 5, 42 u. 6, 65; u. cinus, neutr., Itala Iudith 9, 1 (Akk. Sing. cinus). Gromm. vet. 308, 3 (Akk. Sing. cinus). – cinis als fem., Calv. fr. bei Charis. 101, 11 (vgl. Non. 198, 11 sqq.). Lucr. 4, 924 (926). Catull. 68, 90; 101, 4. Scrib. 216. Ser. Samm. 379. Auson. parent. 29, 3. p. 54 Schenkl. Apul. met. 9, 12. Carm. epigr. 1054, 2 u. (im Plur.) Corp. inscr. Lat. 6, 8431, 8 u. 10, 4142, 3. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 978.

    lateinisch-deutsches > cinis

  • 16 solum [1]

    1. solum, ī, n. (griech. ὑλία, Sohle, ahd. swelli, nho. Schwelle), der unterste Teil jeder Sache, bald Boden, bald Grund, Grundfläche, I) im allg.: a) eig.: fossae, Caes.: considentis soli lapsus, Sen.: clivus ad solum exustus est, bis auf den Gr. abgebrannt, Liv.: tres (urbis regiones) solo tenus deiectae, wurden bis auf den Gr. zerstört, Tac.: u. so Gaboa urbs usque ad solum diruta, Hieron.: solo aequare (dem Boden gleich machen), s. aequo no. II, A, 2, a (Bd. 1. S. 190): Numantiam a solo evertere, von Gr. aus (gänzlich) zerstören, Eutr.: urbem ad solum diruere, bis auf den Gr. (gänzlich) zerstören, Curt. – b) bildl., Grund, Grundlage, regni scamna solumque, Enn. ann. 96: sola regni, ibid. 150: verum tamen hoc quasi solum quoddam atque fundamentum (Grund u. Boden) est, verborum usus et copia bonorum, Cic. de or. 3, 151: u. so solum et quasi fundamentum oratoris vides, locutionem emendatam et Latinam, Cic. Brut. 258. – II) insbes.: 1) der Fußboden eines Zimmers usw., marmorea sola, Cic. parad. 6, 49. – 2) der Grund und Boden eines Hauses, Paul. dig. 13, 7, 21. – 3) die Fußsohle, solum hominis, Varro: solorum callum, Cic.: loca nullius ante trita sole, vorher von niemandes Fuß betreten, Lucr.: oculum ecfodito per solum mihi, bohre mir das Auge aus, daß es durch die Fußsohle herauskommt Plaut. Men. 156. – 4) die Sohle des Schuhes, calcei sine solo, Isid.: putre vetusque solum, Mart.: auro soccis suppactum solum, Plaut.: unus corripuit currenti cursori solum, Plaut. – 5) der Boden, die Erde, der Erdboden, a) insofern er bebaut wird od. nicht, macrum, Cic.: pingue, Colum.: fertile, Curt.: viride, Verg.: immensi cultor soli, Sen.: ponere membra solo, auf die Erde, Ov.: solum terrae, Erdboden, Lucr.: so auch agri solum, Grund und Boden, Caes.: ebenso urbis, Iustin.: in sede ac solo nostro, unserem Grund und Boden, Liv.: solum proscindere, Apul.: res quae solo continentur, liegende Gründe, Sen. u. Plin. ep.: dass. res soli, ICt.: collocare in solo, auf liegende Gründe leihen, Suet. – Sprichw., quod od. quodcumque in solum venit (mihi venerit), was immer auf den (Acker) Boden fällt = was einem in den Sinn kommt, einfällt, Afran. com. 41. Varro sat. Men. 90. Cic. de nat. deor. 1, 65: u. ellipt., ibi loquor, quod in solum, ut dicitur, Cic. ep. 9, 26, 2. – b) der Boden, das Land, solum patriae, Boden des Vaterlandes, Cic.: solum genitale,Vell. u.a.: omne solum forti patria est, Ov. fast. 1, 493: solum vertere, fortziehen, das Land verlassen, Cic., bes. von denen, die ins Exil gehen, Cic. (vollst. solum vertere exsilii causa, Liv.): so auch solum mutare, Cic. – Plur., sola terrarum, Enn. ann. 455. – 6) der Boden = die Unterlage, Cereale, Unterlage von Brot, worauf Obst gespeist wurde, Verg.: subtrahiturque solum (sc. navi), Meer, Verg.: so auch ponti, Val. Flacc.: astra tenent caeleste solum, Himmelsboden = Himmel, Ov.

    lateinisch-deutsches > solum [1]

  • 17 caecus

    caecus, a, um. [st2]1 [-] qui ne voit pas, aveugle, aveuglé. [st2]2 [-] qui n’est pas vu, caché, invisible, mystérieux, obscur. [st2]3 [-] incertain, sans fondement, sans preuves, au hasard. [st2]4 [-] noir, ténébreux; dense, épais (en parl. des ténèbres).    - caeca die emere, Plaut.: acheter à crédit (avec une date de paiement non fixée).    - rami caeci, Plin. 16, 30, 54, § 125: branches sans bourgeons.    - caeci ictus: coups portés au hasard.    - caecum vulnus: blessure cachée ou coup porté par derrière.    - caecum crimen: accusation sans preuves.    - caecus pavor, Tac.: frayeur sans motif.    - caeca exspectatio, Cic.: attente sans perspective.    - vallum caecum cavere, Caes. B. C. 1, 28: prendre garde aux trous de loup (aux pieux dissimulés en terre).    - caecae fores, Virg.: porte dissimulée, porte secrète.    - caeca domus, Cic. Or. 67, 224: maison sans fenêtres.    - caecum corpus vertere, Sall.: tourner le dos.    - animus cupidine caecus, Sall. J. 26, 7: l'esprit aveuglé par la passion.    - caecum intestinum, Isid.: le caecum (première partie du gros intestin).
    * * *
    caecus, a, um. [st2]1 [-] qui ne voit pas, aveugle, aveuglé. [st2]2 [-] qui n’est pas vu, caché, invisible, mystérieux, obscur. [st2]3 [-] incertain, sans fondement, sans preuves, au hasard. [st2]4 [-] noir, ténébreux; dense, épais (en parl. des ténèbres).    - caeca die emere, Plaut.: acheter à crédit (avec une date de paiement non fixée).    - rami caeci, Plin. 16, 30, 54, § 125: branches sans bourgeons.    - caeci ictus: coups portés au hasard.    - caecum vulnus: blessure cachée ou coup porté par derrière.    - caecum crimen: accusation sans preuves.    - caecus pavor, Tac.: frayeur sans motif.    - caeca exspectatio, Cic.: attente sans perspective.    - vallum caecum cavere, Caes. B. C. 1, 28: prendre garde aux trous de loup (aux pieux dissimulés en terre).    - caecae fores, Virg.: porte dissimulée, porte secrète.    - caeca domus, Cic. Or. 67, 224: maison sans fenêtres.    - caecum corpus vertere, Sall.: tourner le dos.    - animus cupidine caecus, Sall. J. 26, 7: l'esprit aveuglé par la passion.    - caecum intestinum, Isid.: le caecum (première partie du gros intestin).
    * * *
        Caecus, Adiectiuum. Aveugle.
    \
        Futuri caecus. Claudian. Ignorant ce qui est à advenir.
    \
        Aceruus caecus. Ouid. Monceau confus de plusieurs et diverses choses, pesle mesle.
    \
        Aditus caecus. Senec. Entree obscure.
    \
        Caligo caeca. Virgil. Tenebrosité, Obscurité.
    \
        Carcere caeco clausus. Virg. En prison noire et obscure.
    \
        Caecus casus. Cic. Qui est sans raison.
    \
        Cauernae caecae. Ouid. Tenebreuses.
    \
        Causae caecae. Lucret. Incogneues, Incertaines.
    \
        Comae caecae. Ouid. Cheveuls meslez et toillez.
    \
        Cursus caecus. Lucan. Quand on ne scait où on va.
    \
        Ensis caecus. Stat. Qui frappe à tort et à travers sans regarder où.
    \
        Euentus caecus. Virg. Incertain.
    \
        Expectatio caeca. Cic. Espoir où on ne voit point d'asseurance.
    \
        Fores caecae. Virgil. Huis de derriere, Huis caché et secret.
    \
        Fossae caecae. Colum. Cachees et couvertes par dessus.
    \
        Historia caeca. Ouid. Obscure, et Difficile à estre entendue.
    \
        Ictus caecus. Liu. Coup perdu, Quand on frappe à coup perdu.
    \
        Ignis caecus. Virgil. Feu en l'air, duquel on ignore la cause.
    \
        Lupi caeci. Virgil. Qui aiment plus la nuict que le jour.
    \
        Morbus caecus. Colum. Difficile à cognoistre, Caché.
    \
        Ramus caecus. Plin. Qui ne germe point.
    \
        Saxa caeca. Virgil. Cachez.
    \
        Scelus caecum retegere. Virgil. Le descouvrir qui estoit caché.
    \
        Tempus caecum. Cic. Auquel tout est brouillé et troublé.
    \
        Vada caeca. Virgil. Incogneuz, Cachez, Qu'on ne voit point.
    \
        Vestigia caeca. Virgil. Cachez, Quand on n'y voit point de trasse.
    \
        Eme die caeca oliuum, id vendito oculata die. Plaut. Achepte à credit, et revens argent comptant.

    Dictionarium latinogallicum > caecus

  • 18 fundus

    fundus, i, m.    - cf. gr. πυθμήν. [st1]1 [-] le fond.    - le fond d'une marmite, Plin. 15, 60.    - le fond d'une armoire, Cic. Clu. 179.    - dolium a fundo pertusum, Liv.: tonneau percé par le fond.    - in imo scrinii fundo, Sid.: au fin fond de la cassette.    - cenae fundus, Gell. 17, 8, 2: le plat de résistance.    - poét. vertere fundo, Virg. En. 10, 88: ruiner de fond en comble.    - prov. largitio fundum non habet, Cic. Off. 2, 55: la libéralité est un gouffre sans fond, ne connaît pas de mesure. [st1]2 [-] fonds de terre, bien-fonds, bien, ferme, propriété, domaine.    - Cic. Verr. 3, 119; Agr 3, 8 ; 9 ; de Or. 1, 249. [st1]3 [-] fond d'une coupe, coupe.    - Mart. 8, 6, 9. [st1]4 [-] qui confirme, qui autorise, qui est garant.    - fundum esse alicui rei (fundum fieri alicui rei), Plaut. être, se faire le garant d'une chose (la confirmer, la ratifier).    - fundum alicujus rei fieri, Gell. 19: se faire le garant d'une chose (la confirmer, la ratifier).    - nisi is populus fundus factus esset, Cic. Balb. 8, 19: à moins que le peuple n'y eût consenti.    - ut ei rei fundus pater sit potior, Plaut. Trin. 5, 1, 7: pour que le père en soit un garant plus solide.    - fundum fieri, Cic.: accepter une loi, souscrire à une loi.    - Gell. 16, 13, 6; cf. P. Fest. 89.
    * * *
    fundus, i, m.    - cf. gr. πυθμήν. [st1]1 [-] le fond.    - le fond d'une marmite, Plin. 15, 60.    - le fond d'une armoire, Cic. Clu. 179.    - dolium a fundo pertusum, Liv.: tonneau percé par le fond.    - in imo scrinii fundo, Sid.: au fin fond de la cassette.    - cenae fundus, Gell. 17, 8, 2: le plat de résistance.    - poét. vertere fundo, Virg. En. 10, 88: ruiner de fond en comble.    - prov. largitio fundum non habet, Cic. Off. 2, 55: la libéralité est un gouffre sans fond, ne connaît pas de mesure. [st1]2 [-] fonds de terre, bien-fonds, bien, ferme, propriété, domaine.    - Cic. Verr. 3, 119; Agr 3, 8 ; 9 ; de Or. 1, 249. [st1]3 [-] fond d'une coupe, coupe.    - Mart. 8, 6, 9. [st1]4 [-] qui confirme, qui autorise, qui est garant.    - fundum esse alicui rei (fundum fieri alicui rei), Plaut. être, se faire le garant d'une chose (la confirmer, la ratifier).    - fundum alicujus rei fieri, Gell. 19: se faire le garant d'une chose (la confirmer, la ratifier).    - nisi is populus fundus factus esset, Cic. Balb. 8, 19: à moins que le peuple n'y eût consenti.    - ut ei rei fundus pater sit potior, Plaut. Trin. 5, 1, 7: pour que le père en soit un garant plus solide.    - fundum fieri, Cic.: accepter une loi, souscrire à une loi.    - Gell. 16, 13, 6; cf. P. Fest. 89.
    * * *
        Fundus, fundi, masc. gen. Plaut. Un champ et piece de terre sans bastiment, ou avec bastiment.

    Dictionarium latinogallicum > fundus

  • 19 instituo

    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
        Instituo, instituis, institui, institutum, pen. prod. instituere, Ex IN et STATVO compositum. Terent. Proposer et deliberer.
    \
        Instituere accusationem. Vlpian. Dresser et encommencer ou apprester son accusation, baillant son libelle accusatoire, et gardant les autres solennitez accoustumees.
    \
        Aueo scire quarum rerum actionem instituat. Cic. Que c'est qu'il pense de faire.
    \
        Instituere. Terent. Commencer.
    \
        Instituere animum ad cogitandum. Terent. Dresser et appliquer son esprit et se mettre à penser.
    \
        Argumenta in corde instituere. Plaut. Amasser force raisons en son coeur.
    \
        Astutiam. Plaut. Controuver et inventer une tromperie.
    \
        Sibi certamen cum aliquo instituere. Cic. Prendre debat avec aucun.
    \
        Collegium. Plin. iunior. Fonder un college, Instituer.
    \
        Consuetudinem. Cic. Prendre familiarité avec aucun.
    \
        Cursum. Terent. Commencer sa course.
    \
        Delectum militum. Caesar. Commencer à lever gents de guerre.
    \
        Exemplum. Plin. iunior. Faire le patron et exemple aux autres.
    \
        Haeredem. Cic. Faire, Instituer, Ordonner son heritier.
    \
        Instituere in animo. Terent. Proposer en soymesme, Deliberer.
    \
        Iter instituere. Cato. Ciceroni. Commencer.
    \
        Mercatum instituere. Cic. Lever un marché, ou le mettre sus.
    \
        Naues instituere. Caesar. Accoustrer, ou edifier.
    \
        Quinqueremem instituit Nesichthon Salaminius. Plin. Il fut le premier qui feit, ou inventa les galees à cinq rames pour banc.
    \
        Negotium. Plaut. Commencer.
    \
        Officinam alicubi instituere. Cic. Lever un ouvroir. Sic, Tabernam instituere. Lever boutique.
    \
        Sibi quaestum. Cic. Commencer, ou prendre une maniere et train de gaigner.
    \
        Instituere regnum. Plaut. Commencer.
    \
        Instituere sermonem. Caesar. Commencer et tenir propos avec aucun.
    \
        Textrinam alicubi instituere. Ci. Lever un ouvroir de tisserand.
    \
        Vestigia retro instituit. Lucret. Il recule.
    \
        Sapienter vitam instituere. Terent. Ordonner sagement sa maniere de vivre.
    \
        Vitem instituere. Sueton. Planter une vigne.
    \
        Instituere. Cic. Enseigner et apprendre, Instruire, Endoctriner.

    Dictionarium latinogallicum > instituo

  • 20 lacuna

    lăcūna, ae, f. [lacus] [st2]1 [-] trou où l'eau s'amasse, mare, ornière, fosse, fossé, fondrière. [st2]2 [-] trou, fossette, ouverture, cavité, crevasse, creux, vide. [st2]3 [-] brèche, lacune, manque, défaut.    - qua aratrum vomere lacunam fecit, sulcus vocatur, Varr.: on appelle sillon le fossé creusé par le soc de la charrue.    - lacunae salsae, Lucr.: la mer.    - in pavimento non audes facere lacunam, Varr.: tu n'oses pas faire de trous dans le pavé.    - vastae lacunae Orci, Lucr.: les abîmes de l'enfer.    - in glaciem vertere lacunae, Virg.: les étangs se sont transformés en un bloc de glace.    - sub ea (supercilia) lacunae, Varr.: salières sous les sourcils (des chevaux).    - sint modici rictus, parvaeque utrimque lacunae, Ov.: que la bouche soit petite, avec une fossette de chaque côté.    - lacuna rei familiaris, Cic.: brèche faite à la fortune.    - lacuna famae, Gell.: tache faite à la réputation.    - ne quae lacuna sit in auro, Cic.: qu'il n'y ait pas d'alliage dans l'or.
    * * *
    lăcūna, ae, f. [lacus] [st2]1 [-] trou où l'eau s'amasse, mare, ornière, fosse, fossé, fondrière. [st2]2 [-] trou, fossette, ouverture, cavité, crevasse, creux, vide. [st2]3 [-] brèche, lacune, manque, défaut.    - qua aratrum vomere lacunam fecit, sulcus vocatur, Varr.: on appelle sillon le fossé creusé par le soc de la charrue.    - lacunae salsae, Lucr.: la mer.    - in pavimento non audes facere lacunam, Varr.: tu n'oses pas faire de trous dans le pavé.    - vastae lacunae Orci, Lucr.: les abîmes de l'enfer.    - in glaciem vertere lacunae, Virg.: les étangs se sont transformés en un bloc de glace.    - sub ea (supercilia) lacunae, Varr.: salières sous les sourcils (des chevaux).    - sint modici rictus, parvaeque utrimque lacunae, Ov.: que la bouche soit petite, avec une fossette de chaque côté.    - lacuna rei familiaris, Cic.: brèche faite à la fortune.    - lacuna famae, Gell.: tache faite à la réputation.    - ne quae lacuna sit in auro, Cic.: qu'il n'y ait pas d'alliage dans l'or.
    * * *
        Lacuna, lacunae, pen. prod. Virgil. Une fosse ou l'eaue s'assemble et s'arreste.
    \
        Lacuna. Virgilius. Une fosse qu'on fait pour escouler les eaues d'un champ.
    \
        Lacuna. Varro. Toute sorte de petite fosse.
    \
        Lacuna in pauimento. Vitruuius. Le lieu où le pavé s'enfonse et se fait comme une fossette.
    \
        Lacunam explere. Cic. Remplir la fosse.

    Dictionarium latinogallicum > lacuna

См. также в других словарях:

  • vertere — / vɛrtere/ v. intr. [dal lat. vertĕre volgere e, come intr., volgersi, rivolgersi ] (io vèrto, ecc.; è difettivo del part. pass. e quindi manca dei tempi comp.). 1. (giur.) [di controversia, giudiziaria o extragiudiziaria, essere in corso: verte… …   Enciclopedia Italiana

  • vertere — vèr·te·re v.intr. (io vèrto) 1. TS dir., burocr. di controversia, essere in corso, essere pendente 2. CO estens., di discussione, questione e sim., avere per argomento, riguardare: il convegno verteva sulla comunicazione aziendale Sinonimi:… …   Dizionario italiano

  • vertere — (лат.) поворачиваю …   Словарь ботанических терминов

  • vertere — {{hw}}{{vertere}}{{/hw}}v. intr.  (io verto , difett. del part.  pass e dei tempi composti ) 1 Essere in corso, in fase di esame, discussione o trattazione, detto di controversia e sim.: tra i due verte un annosa disputa. 2 Avere per argomento:… …   Enciclopedia di italiano

  • vertere — v. intr. 1. (raro) essere in corso, esserci 2. (+ su) trattare, parlare, riguardare, aggirarsi, consistere …   Sinonimi e Contrari. Terza edizione

  • Manum non vertere. — См. Пальцем не дотронуться …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • VERS — Dans le langage courant, le terme «ver» désigne des animaux caractérisés essentiellement par une forme allongée, une certaine mollesse, le corps ne comprenant aucun élément dur, ni extérieur ni intérieur, et enfin l’absence de pattes ou la… …   Encyclopédie Universelle

  • version — [ vɛrsjɔ̃ ] n. f. • 1548; lat. médiév. versio, de vertere « tourner, retourner » I ♦ 1 ♦ Traduction (d un texte ancien ou officiel). Les versions de la Bible (version des Septante, en grec). La Vulgate, version latine de la Bible. ♢ Spécialt… …   Encyclopédie Universelle

  • VERTIGE — Le vertige vrai traduit un trouble fonctionnel ou organique des systèmes de régulation de l’équilibre pendant lequel le malade a, typiquement, la sensation de voir son environnement tourner autour de lui. L’épisode, habituellement bref,… …   Encyclopédie Universelle

  • verser — [ vɛrse ] v. <conjug. : 1> • XIIIe; « renverser » et « être renversé » 1080; lat. versare, fréquent. de vertere « tourner, retourner » I ♦ V. tr. 1 ♦ Faire basculer, faire tomber sur le côté en inclinant. ⇒ renverser(plus cour.). « Rieux… …   Encyclopédie Universelle

  • tourner — I. Tourner, ou faire et façonner au tour, Tornare, Calices ex terebintho solitus facere torno. Plin. {{t=g}}tornoô,{{/t}} id est, rotundum facio. Tourné, ou fait et façonné au tour, Tornatus, Tornatilis. II. Tourner, act. acut. Est proprement… …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»