-
21 iustus
iūstus, a, um (ius), I) subjektiv, v. dem, der sich streng an das Recht hält = gerecht, u. übtr. rechtschaffen, redlich übh., vir, Cic.: coniunx (Gatte), Ov.: hostis, Curt.: sanctissimus et iustissimus iudex, Cic.: subst., iustus, der Gerechte, Nep. Arist. 1, 5. Hor. sat. 2, 1, 16: Plur., Ov. fast. 1, 252 u. oft bei Eccl. (zB. Lact. de mort. pers. 9, 11). – II) objektiv, v. dem, was dem strengen Rechte gemäß ist = rechtmäßig, gesetzmäßig, recht, A) eig.: supplicium, Cic.: bellum, Liv.: imperium, Caes.: causa iustissima, Caes.: rex, Curt.: uxor, Cic.: matrimonium, Suet.: liberi, aus gesetzmäßiger Ehe (Ggstz. spurii), ICt.: hostis, der das Recht hat, Krieg zu führen, Cic.: iustum est m. folg. ut u. Konj., es ist der Ordnung gemäß, Plaut. Bacch. 994. – subst., iustum colere, was recht ist, die Gerechtigkeit, Cic.: quam multa, iusta iniusta (sei's recht, sei's unrecht), fiunt moribus, Ter. heaut. 839; vgl. Ter. adelph. 990. – B) übtr.: 1) gerecht = begründet, wohlbegründet, genügend, triftig, causa, Cic. u. Ulp. dig.: causa iustior, Cic.: timor, Hirt. b. G.: metus, Ulp. dig.: ira, Ov.: preces, Ov. u. Tac.: lacrimae, Ov.: anni, Ov. – 2) billig, glimpflich, servitus, Ter.: ut iustioribus iis utamur, Cic. – 3) regelmäßig, förmlich, ordentlich, tüchtig, recht, vollständig, iusta ac recta acies, Liv.: bellum, Cic. u. Liv.: proelium, Liv.: iustissimus triumphus, Cic.: victoria, Cic.: nondum iustus eques, noch kein echter Ritter, Mart.: iter, tüchtiger M. (von einem Tage), Cic.: iusto iure alqd repetere, mit gutem, vollem Rechte, Liv. – 4) gehörig, hinlänglich, recht, numerus, Liv.: exercitus, vollzähliges, Liv.: arma, Liv.: altitudo, Caes.: reditus, hinreichend zum nötigen Aufwand, Tac.: amnis, der eigentliche, Liv. – neutr. subst., plus iusto, mehr als recht, d.i. zu sehr, Hor., Liv., Val. Max. u. Sen.: so auch longior iusto, Ov.: praeter iustum, zu sehr, Lucr. – neutr. pl. subst., iusta, ōrum, n., a) = das Gehörige, Gebührende, tua iusta, deine Gerechtsame, Ter.: iusta praebere servis, den Sklaven das Nötige (an Kleidung u. Nahrung) gewähren, die gehörige Verpflegung gewähren, Cic. – b) die gehörigen Gebräuche, -Feierlichkeiten, -Förmlichkeiten (Formalitäten), militaria, Liv.: ludorum, Cic.: omnia iusta perficere, Liv.: iusta piae dare debita terrae, die schuldige Spende, Prop.: bes. bei Leichen, i. funebria, Liv., od. exsequiarum, Cic.: iusta facere alci, Cic. u. Sen.: iusta solvere funeri paterno, Cic.: iusta corpori alcis od. alci solvere od. persolvere, erweisen, Curt.: iusta ferre alci, Ov.: iusta dare (Opfer bringen) alci, Ov.
-
22 alt, älter, älteste
alt, älter, älteste, I) was schon eine Zeit, eine lange Zeit dagewesen, nicht neu etc.: vetus, sehr alt, pervetus, veterrimus (was schon seit [84] langen, also eine Reihe von Jahren hindurch existiert, Ggstz. novus). – vetustus (durch langes Bestehen, Liegen etc. alt u. gut geworden). – vetulus (ältlich, schon ziemlich alt, schon ziemlich in die Jahre, bes. oft v. Tieren und Dingen, Ggstz. novellus). – inveteratus (schon alt geworden und dah. fest eingewurzelt). – antiquus, sehr alt, perantiquus, antiquissimus (was früher-, vorher gewesen ist, der Vorzeit angehörig, dah. auch altertümlich, Ggstz. recens). – priscus (uralt, der grauen Vorzeit angehörig, verschollen, Ggstz. novus). – pristinus (vormalig, vorherig, steht rein temporal im Gegensatz zu dem, was und wie es jetzt ist). – antiquo artificio factus. antiquo opere factus. antiquae od. priscae artis. antiqui operis (von alter Arbeit, antik, von Kunstwerken). – antiquitus acceptus od. traditus. a maioribus acceptus od. traditus (von alters her, von den Vorfahren her empfangen, überliefert, Ggstz. novus). – antiquitusod. a maioribus institutus (vor alters, von den Vorfahren eingerichtet, z. B. ludi). – obsoletus (nicht neu, d. i. sowohl abgetragen, abgenutzt, als aus der Mode gekommen, abgekommen); verb. antiquus et obsoletus. – ruinosus(baufällig). – Komparat. älter, der ältere, prior. superior (der früher lebende, z. B. Dionysius; Ggstz. nostrae od. huius aetatis, posterior); aetate maior (der dem Zeitalter nach frühere, Ggstz. aetate minor): die Älteren (= Früheren), priores. superiores (Ggstz. homines nostrae aetatis, posteri): um ein Menschenalter älter, saeculo prior. – Superl. älteste auch durch ultimus (der der Zeit nach entfernteste, z. B. tempora, antiquitas, origo). – ein alter Soldat, veteranus miles u. bl. veteranus. miles exercitatus et vetus (beide ein durch langen Kriegsdienst geübter Soldat); plurimorum stipendiorum miles (ein viele Dienstjahre zählender); miles annis et senectā debilis (ein durch Alter u. Alterschwäche invalider). – alte Einrichtungen, vetera et prisca instituta; antiquitus instituta: du bist noch der alte, antiquum morem et ingenium obtines, od. bl. antiquum obtines; esidem, qui fuisti semper: etwas wieder auf den a. Fuß setzen, in pristinum restituere: alles im a. Stande (Zustande) lassen, es beim alten lassen, omnia integra servare. – a. Geschichte, res gestae et memoria vetus: eine a. Geschichte, historia vetus et antiqua. – die a. Welt, antiquitas (das Altertum); vetus aetas (die alte Zeit u. die Leute der alten Zeit); veteres. antiqui od. prisci homines (die Leute von der a. Welt). – ein Alter (alter Schriftsteller), vetus od. vetustior scriptor. – die Alten, veteres. antiqui. prisci. auch superiores (die früher, in der Vorzeit lebten; die beiden ersteren auch = die alten Schriftsteller); maiores (die Vorfahren); veterum scripta (die Schriften der Alten). – Adv.vetuste; antique; prisce. – alt werden, vetusteseere (von Sachen, die durch das Alter besser werden); senescere (von Sachen, die durch das Alter verderben); inveterascere (alt werden, einwurzeln, verjähren, z. B. von Schulden): etwas a. werden lassen, vetustati mandaro (z. B. Früchte, Wein etc.).
[85] II) ein ziemliches Alter habend, a) von Menschen: grandis. iam aetate provectus (schon im Alter vorgerückt). – grandis od. grandior natu (im hohen, höhern Mannesalter stehend, Ggstz. senex). – senex (greise, ein Greis, Ggstz. puer, adulescens, iuvenis). – anus (greise, eine Greisin, v. weibl. Wesen, z. B. anus uxor, Ggstz. puella, virgo). – pergrandis natu. exactae iam aetatis (in sehr hohem Lebensalter stehend, hochbetagt). – aetate od. annis gravis (alterschwer, vom Alter gedrückt). – aetate od. senectute iam affectus (schon vom hohen Alter beschlichen). – senectute invalidus. annis infirmus (alt u. schwach; vgl. »alterschwach«). – aetate od. senectute od. senio confectus (alt und stumpf). – der a. Verres. senex Verres (der greise Vater Verres, Ggstz. adulescens Verres, der junge Sohn Verres); Verres pater (der Vater Verres übh., Ggstz. Verres filius). – ein Alter, senex; homo aetate grandior. – der Alte, pater (der Vater, Ggstz. filius). – Alter!mi vetule! (in der traulichen Anrede): wie ein Alter, seniliter. – eine Alte, eine alte Jungfer, ein altes Weib, Mütterchen, vetula (mehr im verächtlichen Sinne); anus. anicula (sowohl im edlen als im verächtlichen Sinne): wie ein a. Weib, aniliter. – die Alten, senes (die Greise, Ggstz. pueri, adulescentes); parentes (die Eltern, Ggstz. liberi; auch von Vögeln): Alte u. Junge, alt u. jung, pueri, senes. – der, die ältere, aetate superior. superioris aetatis. grandior natu (bejahrter, betagter, Ggstz. puer, iuvenis oder cuius media est aetas); senior (sich dem Greisenalter mehr nähernd, Ggstz. iunior); maior natu, im Zshg. gew. bl. maior (der Geburt nach relativ älter als ein anderer, Ggstz. minor natu, minor; bes. von Söhnen, Töchtern, Geschwistern): ich bin älter (als jmd.), mea grandior est aetas. – der, die älteste, maximus natu, maxima natu; auch bl. maximus, maxima (z. B. der älteste von den Söhnen, maximus natu e filiis: die älteste von den Schwestern, maxima sororum): die älteste Vestalin, maxima virgo: der älteste unter den Zeitgenossen, vetustissimus ex iis, qui vivunt. – alt werden, s. altern. – b) v. Lebl.: senilis (greisenhaft. Ggstz. puerilis, z. B. corpus u. vultus); od. senum (der Greise, z. B. corpus). – annis infirmus (alterschwach, Ggstz. validus, z. B. corpus). – a. werden, senescere (z. B. von Bäumen).
III) ein gewisses Alter habend, so u. so viel Jahre dagewesen, a) v. leb. Wesen: natus (so u. so viel Jahre geboren) mit folg. Akk. der Zahl der Jahre; od. durch den bl. Genet. der Zahl der Jahre (von so u. so viel Jahren); od. durch agens (das so u. so vielte Jahr verlebend) mit folg. Akk. des wievielten Jahres, in dem man eben steht; z. B. acht Jahre alt, octo annos natus; octo annorum; octavum annum agens. – älter als acht Jahre, maior (quam) octo annos natus; maior octo anis natus. – noch nicht acht Jahre alt, minor (quam) octo annos natus; minor octo annis natus. – acht Jahre alt werden, octavum aetatis ingredi annum: acht Jahre alt geworden sein, octo annos vixisse: volle acht Jahre, octo annos confecisse, complevisse: [86] acht Jahre alt sein, octo annos natum esse; octo annorum esse; octavum annum excessisse od. egressum esse. – ebenso alt sein als jmd., aequalem esse alci od. alcis: älter sein als jmd., alci aetate anteire, antecedere: er war um ebenso viele Jahre älter als ich, totidem annis mihi aetate praestabat: für wie alt hältst du mich? quid aetatis tibi videor?: wie alt soll sie sein? quot annos nata dicitur?: ich bin alt genug (zu einem Amte etc.), satis aetatis od. annorum habeo: ich bin noch nicht alt genug zur Bewerbung (um ein Amt), nondum ad petendum legitima aetas est: wie alt sie jedesmal zur Bewerbung um eine Stelle sein sollten, quot annos nati quemque magistratum peterent. – b) v. Lebl.; z. B. einen Tag alt, hesternus (gestrig, was von gestern ist, z. B. panis, Ggstz. panis recens).
-
23 Brudername
Brudername, nomen fraternum. – Brüderschaft, necessitudo fraterna. germanitas (Verbindung zwischen Brüdern etc.). – sodalitas. sodalicium (engere Verbindung zwischen Freunden, Kameradschaft). – collegium. corpus (die Gesamtheit der Verbundenen selbst, bes. die gleichen Standes). – Brudersfrau, uxor fratris. – Bruderskind, fratris filius (Sohn) od. filia (Tochter). – mein B., fratris mei filius (Sohn); fratris mei filia (Tochter). – die Bruderskinder, fratris liberi; fratres patrueles (im gegenseitigen Verhältnis unter sich); consobrini od. consobrinae (Geschwisterkinder). – Bruderssohn, fratris filius. – mein B., fratris mei filius. – Bruderstochter, fratris filia. – meine B., fratris mei filia.
-
24 iustus
iūstus, a, um (ius), I) subjektiv, v. dem, der sich streng an das Recht hält = gerecht, u. übtr. rechtschaffen, redlich übh., vir, Cic.: coniunx (Gatte), Ov.: hostis, Curt.: sanctissimus et iustissimus iudex, Cic.: subst., iustus, der Gerechte, Nep. Arist. 1, 5. Hor. sat. 2, 1, 16: Plur., Ov. fast. 1, 252 u. oft bei Eccl. (zB. Lact. de mort. pers. 9, 11). – II) objektiv, v. dem, was dem strengen Rechte gemäß ist = rechtmäßig, gesetzmäßig, recht, A) eig.: supplicium, Cic.: bellum, Liv.: imperium, Caes.: causa iustissima, Caes.: rex, Curt.: uxor, Cic.: matrimonium, Suet.: liberi, aus gesetzmäßiger Ehe (Ggstz. spurii), ICt.: hostis, der das Recht hat, Krieg zu führen, Cic.: iustum est m. folg. ut u. Konj., es ist der Ordnung gemäß, Plaut. Bacch. 994. – subst., iustum colere, was recht ist, die Gerechtigkeit, Cic.: quam multa, iusta iniusta (sei's recht, sei's unrecht), fiunt moribus, Ter. heaut. 839; vgl. Ter. adelph. 990. – B) übtr.: 1) gerecht = begründet, wohlbegründet, genügend, triftig, causa, Cic. u. Ulp. dig.: causa iustior, Cic.: timor, Hirt. b. G.: metus, Ulp. dig.: ira, Ov.: preces, Ov. u. Tac.: lacrimae, Ov.: anni, Ov. – 2) billig, glimpflich, servitus, Ter.: ut iustioribus iis utamur, Cic. – 3) regelmäßig, förmlich, ordentlich, tüchtig, recht, vollständig, iusta ac recta acies, Liv.: bellum, Cic. u. Liv.: proelium, Liv.: iustissimus triumphus, Cic.: victoria,————Cic.: nondum iustus eques, noch kein echter Ritter, Mart.: iter, tüchtiger M. (von einem Tage), Cic.: iusto iure alqd repetere, mit gutem, vollem Rechte, Liv. – 4) gehörig, hinlänglich, recht, numerus, Liv.: exercitus, vollzähliges, Liv.: arma, Liv.: altitudo, Caes.: reditus, hinreichend zum nötigen Aufwand, Tac.: amnis, der eigentliche, Liv. – neutr. subst., plus iusto, mehr als recht, d.i. zu sehr, Hor., Liv., Val. Max. u. Sen.: so auch longior iusto, Ov.: praeter iustum, zu sehr, Lucr. – neutr. pl. subst., iusta, ōrum, n., a) = das Gehörige, Gebührende, tua iusta, deine Gerechtsame, Ter.: iusta praebere servis, den Sklaven das Nötige (an Kleidung u. Nahrung) gewähren, die gehörige Verpflegung gewähren, Cic. – b) die gehörigen Gebräuche, -Feierlichkeiten, -Förmlichkeiten (Formalitäten), militaria, Liv.: ludorum, Cic.: omnia iusta perficere, Liv.: iusta piae dare debita terrae, die schuldige Spende, Prop.: bes. bei Leichen, i. funebria, Liv., od. exsequiarum, Cic.: iusta facere alci, Cic. u. Sen.: iusta solvere funeri paterno, Cic.: iusta corpori alcis od. alci solvere od. persolvere, erweisen, Curt.: iusta ferre alci, Ov.: iusta dare (Opfer bringen) alci, Ov. -
25 iustus
(adi.) iuste (adv.) сообразный с правом, а) законный, справедливый, основательный;iuste, не без основания, справедливо, напр. i. metus (1. 7 § 1 D. 4, 2. 1. 43 D. 39, 6);
i. timor mortis (1. 3 D. 4, 6);
vani timoris i. excusatio non est (1. 184 D. 50, 17);
i. dolor (1. 3 § 3 D. 29, 5. 1. 38 § 8 D. 48, 5. 1. 4 C. 9, 9);
i. causa errandi, erroris (1. 16 § 2 D. 38, 2. 1. 11 D. 41, 4);
i. error (1. 2 D. 4, 1. 1. 11 § 10 D. 11, 1. 1. 50 pr. D. 41, 2. 1. 44 pr. D. 41, 3);
i. causa ignorantiae, i. ignorantia (1. 66 § 1 D. 6, 1. 1. 89 § 7 D. 31. 1. 15 § 5 D. 43, 24. 1. 42 D. 50, 17);
i. ratione motum donare (1. 7 § 1 D. 39, 5);
i. ratione opinari (1. 11 § 3 D. 11, 1);
iuste putare, credere (1. 21 D. 15, 3. 1. 1 § 8 D. 25, 4);
ex i. causa abesse (1. 19 pr. 1. 20. 28 § 3. 1. 29. 36 D. 40, 5);
i. causa excusationis (1. 25 D. 17, 1. 1. 37 pr. D. 27, 1);
i. causa traditionis (1. 3 § 1 D. 6, 2. 1. 35 D. 10, 2. 1. 7 § 3. 4. 8 D. 10, 3. 1. 24 D. 41, 2. 1. 2. 3 pr. D. 43, 17);
b) на основании закона;
iuste, законно, i. possessor (1. 31 § 2 D. 5, 3. 1. 7 § 3 D. 6, 2);
iuste possidere (1. 22 § 1 D. 9, 4. 1. 3 § 5. 1. 11 D. 41, 2. 1. 4 § 12 D. 41, 3. 1. 1 pr. D. 41, 9);
i. retentio (1. 55 § 4 D. 47, 2);
repetitio (1. 31 § 1 D. 16, 3);
exceptio (1. 66 D. 50, 17);
i. rem postulare (1. 39 pr. D. 21, 2);
i. querela (1. 11 § 2 D. 48, 8);
iuste queri (1. 6 D. 38, 6);
deprecari (1. 2 D. 1, 6);
exigere (1. 24 D. 42, 8. 1. 24 pr. D. 22, 1);
contradicere (1. 14 D. 40, 5. 1. 3 C. 40, 16);
i. accusator (1. 2 § 9 D. 48, 5);
i. appellatio;
non iuste appellare (1. 21 § 2 D. 49, 1);
i. sententia (1. 21 D. 3, 2);
iustissime edicere (1. 7 pr. D. 3, 4);
i. interpretatio (1. 201 D. 50, 16);
i. pactum (1. 52 § 2 D. 2, 14);
i. conventio, i. causa conventionis (1. 5 § 2 D. 18, 5. 1. 18 D. 23, 4); особ. по гражданскому праву = legitimus, напр. iustas nuptias inter se cives Rom. contrahunt, qui secundum praecepta legum cogunt (pr. J. 1, 10);
i. matrimonium (1. 13 D. 34, 9. 1. un. pr. D. 38, 11. cf. Ulp. V, 3);
i. uxor (1. 31 D. 23, 2. 1. 28 § 3. D. 28, 2. 1. 65 § 1 D. 23, 2. 1. 1 pr. D. 38, 4. 1. 6 C. 5, 5. 1. 5 § 2 D. 1, 5. 1. 17 § 3 D. 1, 7);
iuste procreati, i. liberi, прот. vulgo quaesiti (1. 4 § 3 D. 2, 4. 1. 2 § 1 D. 38, 17. 1. 12 D. 1, 5. 1. 2 pr. D. 1, 7);
i. pater (1. 44 § 3 D. 23, 2. 1. 9 D. 50, 1), tutor (1. 27 pr. D. 26, 2);
i. aetas, прот. pupillaris (1. 16 D. 49, 14. cf. 1. 50 § 6 D. 32. 1. 8 D. 12, 4. 1. 16 § 17 D. 36, 1. 1. 8 § 3 D. 40, 1. 1. 2 C. 7, 4. 1. 2 C. 3, 31. 1. 28 D. 9, 4. 1. 34 D. 45, 3. 1. 6 D. 1, 5. 1. 9 pr. D. 40, 2);
i. dominii exceptio (1. 16 D. 6, 2. 1. 57 D. 17, 1);
i. hereditas (1. 3 § 2 D. 17, 2);
non i. testamentum (1. 3 D. 26, 3. 1. 22 D. 29, 2. 1. 1 pr. D. 28, 1);
c) соответствующий, сообразный с обстоятельствами, напр. sumtus iusti (1. 6 § 1 D. 5, 4);
iustam sumtus rationem egredi (1. 14 § 6 D. 11, 7. 1. 39 eod.);
i. sepulcrum (1. 43 eod.);
iusta facere mortuo (1. 2 D. 2, 4. 1. 20 § 1 D. 29, 2);
d) соразмерный: iusto pretio rem aestimare (1. 10 § 2 D. 10, 3. 1. 16 § 9 D. 20, 1. 1. 36 pr. D. 24, 1. cf. 1. 3 § 5 D. 49, 14);
pluris iusto vendere (1. 31 § 4 D. 40, 5. 1. 12 § 1 D. 23, 3. 1. 54 D. 31);
e) справедливо поступающий: iudex i. (1. 14 § 13 D. 11, 7);
iustius facere (1. 12 D. 28, 6).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > iustus
-
26 legitimus
(adi.) legitime (adv.) 1) согласный с законами, законный, по гражданскому праву, напр. ius legit. прот. naturale (§ 14 I. 3, 1);conventio legit. = quae lege aliqua confimatur (1. 6 D. 2, 14. 1. 4 § 4 D. 27, 4. 1. 18 D. 46, 2. 1. 2 C. 5, 15);
legit. actio (1. 2 § 6 D. 1, 2. 1. 14 § 3 D. 19, 5. 1. 19 D. 39, 1. 1. 22 § 2 D. 39, 3. 1. 32 pr. D. 35, 2);
legit. accusatio (1. 11 § 9 D. 48, 5);
poena (1. 7 § 1 D. 13, 1. 1. 1 § 3 D. 48, 12);
legit. crimen (1. 3 § 2 D. 47, 10);
legit. probationes (1. 25 pr. D. 22, 3. 1. 40 pr. D. 29, 1);
actus legit. (1. 77 D. 50, 17. 1. 2 § 9 D. 38, 17, 1. 132 pr. D. 45, 1);
cognatio legit. = civilis (1. 4 § 2. D. 38, 10);
legit. uxor (1. 4 eod. 1. 7. 19 C. 5, 4. 1. 6 C. 5, 5. 1. 7. 8 C. 8, 47. 1. 19. 24 D. 1, 5);
legitime quaesitus, прот. spurius (1. 3 § 2 D. 50, 2);
legit. filius, liberi (1. 45 pr. D. 28, 6. 1. 6. 19. 23 § 2 C. 5, 4. 1. 35 D. 24, 1);
legitimi curatores (Ulp. XII. 1);
legitima indicia против. iudicia, quae imperio continentur (Gai. IV. 103 - 109);
legit. aetas, = совершеннолетие (1. 27 D. 3, 5. 1. 32 § 2 D. 26, 2. 1. 1 pr. D. 27, 7. 1. 20 § 1 D. 34, 3. 1. 41 pr. D. 46, 1. 1. 28 § 2 D. 49, 1. 1. 2 C. 2, 41. 1. 12, C. 5, 37. 1. 1 C. 5, 70. 1. 10 C. 7, 62);
dies legit, quibus appellare licet (1. 2 C. 7, 67. 1. 3 pr. D. 22, 1. cf. 1. 4 § 5 D. 42, 1. 1. 72 D. 3, 3. 1. 19 D. 4, 4. 1. 13 D. 8, 6. cf. 1. 5 D. 7, 1. 1. 24 D. 24, 1. 1. 10. 11 § 1 D. 3, 2);
legit. usurae (1. 1 § 3 D. 20, 1. 1. 7 § 4. 7. 10 D. 26, 7. 1. 14-16 C. 4, 32);
legit. modus usurarum (1. 2 § 8 D. 13, 4. cf. 1. 26 pr. D. 12, 6. 1. 10 § 3 D. 17, 1. 1. 8 D. 20, 2. 1. 13 § 26 D. 19, 1. 1. 34 pr. C. 8, 54. 1. 25 C. 5, 16. 1. 6 § 2 C. 6, 50);
legit. portio, законная доля (1. 28. § 1. 33 pr. C. 3, 28. 1. 19 pr. D. 38, 2. 1. 1 C. 6, 5);
partis legit. bon. poss. c. tab. (l. 1 C. 6, 13): legit. hereditas, наследство по закону (ab intestato). против. по завещанию (1. 7 pr. D. 4, 5. 1. 6 § 8. 1. 22 pr. D. 29, 4. 1. 16 pr. D. 34, 9. 1. 7 pr. D. 38, 6. 1. 2 pr. 1. 4 D. 38, 7. 1. 2 § 3. 4. 1. 3 § 1 seq. 1. 4 seq. D. 38, 16. 1. 1 § 3. 5. 8 D. 38, 17);
ius legitim. hereditatum (1. 37 D. 28, 6. 1. 3 § 2 D. 17, 2. 1. 1 § 9 D. 29, 4. 1. 22 D. 37, 14. 1. 6 § 1 D. 37, 1. 1. 11 § 1 D. 37, 4. 1. 4 C. 6, 38);
legit. successiones (1. 11 C. 3, 28);
legit. heres (1. 26 D. 3, 5. 1. 6 pr. D. 5, 2. 1. 1. 2 § 4 D. 38, 17. 1. 1 pr. D. 38, 15. 1. 2 pr. D. 38, 16. 1. 1 § 9 D. 38, 8. 1. 5 eod.);
successores legit, прот. honorarii (1. 6 § 1 D. 36, 1);
legit. tutela, legit. tutor (tit. I. 1, 15. 17. 18. D. 26, 4. C. 5, 30. 1. 12 § 1 D. 26, 7. 1. 7 § 1 D. 27, 10. 1. 16 § 1 D. 28, 6);
legit. testamenti factio (1. 35 pr. C. 3, 28);
legit. verbis (прот. Graecis verbis) dare tutores, libertates (1. 8 C. 5, 28. 1. 14 C. 7, 2);
ususfr. legitime (прот. ex causa fideicommissi) alicuius factus (1. 3 D. 7, 6);
2) относящийся к закону, к праву: legit. opus (prooem. I. § 7);latitudo (viae) legit. (1. 13 § 2 cf. 1. 8 D. 8, 3. 1. 14 D. 8, 2. 1. 3 § 1 D. 11, 8).
3) светский (1. 35 § 5 C. 8, 54).legit. scientia (§ 4 eod. 1. 2 § 9 C. 1, 17); также сведущий в законах (1. 2 § 9 eod.).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > legitimus
-
27 domus
domus gen. ūs or (older) ī, locat. domī, rarely domō, domuī; dat. domuī or domō; abl. domō, rarely domū; plur nom. domūs; gen. (rare) domōrum or domuum; dat. and abl. domibus, f [1 DOM-], a house, dwelling-house, building, mansion, palace: Caesaris: te pater domu suā eiecit: theatrum coniunctum domui, Cs.: Ponendae domo area, H.: paries domui communis utrique, O.: tecta domorum, V.: ad praetoris domum ferre: in domos atque in tecta refugiebant, L.: ex illā domo emigrabat: in domo suā facere mysteria, N.— A home, dwelling, abode, residence: una domus erat: cum Romae domus eius, uxor, liberi essent: adulescentiae prima: in privatā domo furtum.— In gen., a building, edifice, structure, abode (poet.): labor ille domūs, the Labyrinth, V.: Ostia domūs, grotto, V.: aperite domos, caves (of the winds), O.: silex... nidis domus opportuna, site, V.: animae novis domibus vivunt, i. e. bodies, O.— A household, family, house: unast domus, T.: domus te nostra tota salutat: felix: in singulis domibus factiones, Cs.: multae lugubres domūs, L.: Tota domus duo sunt, O.: Stat fortuna domūs, V.: Cecropia, H.— Adverbial uses, locat., domi, at home, in the house: Nuptias domi adparari, T.: includit se: manet: apud me ponere: Est mihi pater, V.: domi suae deversari: id domi tuae est: domi Caesaris deprehensus.—Form domo (rare): domo se tenuit, N.— Acc, home, homewards, to the house: Abi domum, T.: viros domum venisse: domum reditus erat eius modi: Ite domum saturae, V.: domum meam venire: nuntiat domum fili: cum omnes domos omnium concursent: ut suas quisque abirent domos, L.— Abl, from home, out of the house: me in Capitolium domo ferre: exire domo meā.— Fig., a native country, own city, home, abode: hic quaerite Troiam, Hic domus est vobis, V.: Hic domus, haec patria est, V.—Of a school or sect: remigrare in domum veterem: plurimum domi atque in reliquā Galliā posse, Cs.: homo virtute domi suae princeps: belli domique, in war and peace, S.: domi militiaeque, at home and in the field: nullum factum aut militiae aut domi: imperia domum ad senatum renuntiare: (reditus) prius in Galliam quam domum: (Galli) ut domo Emigrent, Cs.: legatus domo missus: Qui genus? unde domo? V.: Domi habuit unde disceret, at hand, T.: id quidem domi est.* * *Ihouse, building; home, household; (N 4 1, older N 2 1)IIhouse, building; home, household; (N 4 1, older N 2 1) -
28 justum
justus, a, um, adj. [2. jus], just, upright, righteous.I.Lit.:II.justus et bonus vir,
Cic. Off. 2, 12, 42:digna esse justo homine, eoque quem virum bonum dicimus,
id. ib. 1, 10, 31:in amicitia parum justus,
id. Lael. 20, 75:vir,
Vulg. Gen. 6, 9:Dominus,
id. Exod. 9, 27:in socios,
Cic. Planc. 26, 63:qui omnium justissimus fuisse traditur,
id. Sest. 67, 141.—Of things, in accordance with law or right, equitable, just:bella,
Cic. Deiot. 5, 13:causa,
id. Phil. 2, 22, 53:supplicia,
id. Cat. 1, 8, 20:querela,
Ov. P. 4, 3, 22:bella,
id. M. 8, 58:triumphus,
Hor. C. 1, 12, 54; Suet. Calig. 48; Liv. 33, 22:justissimos triumphos videre,
Cic. Pis. 19, 44.—Transf.A.Lawful, rightful, true:2.uxor,
Cic. Tusc. 1, 35, 85:hymenaei,
Verg. G. 3, 60:matrimonium,
Gai. Inst. 4, 16:nuptiae,
id. ib. 1, 90 sq.:liberi,
legitimate, id. ib. 3, 72:filius,
id. ib. 1, 77:justā matrefamilias ortus, opp. pellice,
Liv. 39, 53:justissima causa faciendi aliquid,
Caes. B. G. 4, 16:imperium,
id. ib. 1, 45.—Esp.:B.dies justi,
a delay of thirty days allowed by law in paying debts, Gell. 20, 1, 43.—Due; esp. in the plur. neutr. subst.: ju-sta, rights, privileges:2.servis justa praebere,
Cic. Off. 1, 13, 41; Col. 4, 3, 5:justa reddere,
Col. 1, 8, 11; 11, 1, 26.—In partic.: justa, ōrum, n., due ceremonies or formalities:C.omnia justa perficere,
Liv. 9, 8; so,justis omnibus hospitalibus fungi,
id. 9, 6.—Esp. of funeral rites, obsequies (cf. exsequiae):justa facere uxori,
Plaut. Cist. 1, 3, 28:more regio justa magnifice facere,
Sall. J. 11, 2:justis funebribus confectis,
Caes. B. G. 6, 18:paterno funeri justa solvere,
Cic. Rosc. Am. 8:peragere,
Plin. 2, 109, 112, § 248:praestare,
Curt. 10, 8:persolvere,
id. 6, 6:ferre avis positis,
Ov. F. 5, 480:dare manibus alicujus,
Flor. 4, 2.—Proper, perfect, complete, reasonable, suitable, sufficient, right:D.vidulus,
i. e. full, with all its contents, Plaut. Rud. 5, 3, 23:timor,
Hirt. B. G. 8, 48:proelium,
Liv. 39, 2:victoria,
Cic. Fam. 2, 10, 3:iter conficere,
a regular day's march, Caes. B. C. 1, 23:exercitus,
complete, in full number, Liv. 9, 43:muri altitudo,
Caes. B. G. 7, 23:volumina,
Vell. 2, 119:aetas,
Dig. 12, 4, 8:eloquentia,
Cic. Brut. 90: loca, i. q. aequa, even, level (opp. iniquus, uneven), Tac. A. 2, 5.—Moderate, mild, gentle, easy:1.ut justioribus utamur iis, qui, etc.,
Cic. Fin. 1, 1, 2:justa et clemens servitus,
Ter. And. 1, 1, 9.—Hence,Subst.: justum, i, n., that which is right or just, justice:2.justum ac jus colere,
Cic. Leg. 2, 5:plus justo,
more than is right, too much, Hor. C. 3, 7, 24; so,ulterius justo,
Ov. M. 6, 470:gravius justo dolere,
id. ib. 3, 333:justo longius,
too long, Quint. 9, 4, 125:praeter justum,
Lucr. 4, 1241.— Plur.:ergo est lex justorum injustorumque distinctio,
Cic. Leg. 2, 5, 13.—Adv.: justē, rightly, justly, equitably, duly:juste et legitime imperare,
Cic. Off. 1, 4:aestimare aliquid,
Curt. 10, 5:timere,
Ov. H. 17, 168.— Comp.:justius,
Phaedr. 4, 25, 8:reprehendi,
Hor. S. 2, 4, 86.— Sup.:justissime,
Quint. 10, 1, 82. -
29 justus
justus, a, um, adj. [2. jus], just, upright, righteous.I.Lit.:II.justus et bonus vir,
Cic. Off. 2, 12, 42:digna esse justo homine, eoque quem virum bonum dicimus,
id. ib. 1, 10, 31:in amicitia parum justus,
id. Lael. 20, 75:vir,
Vulg. Gen. 6, 9:Dominus,
id. Exod. 9, 27:in socios,
Cic. Planc. 26, 63:qui omnium justissimus fuisse traditur,
id. Sest. 67, 141.—Of things, in accordance with law or right, equitable, just:bella,
Cic. Deiot. 5, 13:causa,
id. Phil. 2, 22, 53:supplicia,
id. Cat. 1, 8, 20:querela,
Ov. P. 4, 3, 22:bella,
id. M. 8, 58:triumphus,
Hor. C. 1, 12, 54; Suet. Calig. 48; Liv. 33, 22:justissimos triumphos videre,
Cic. Pis. 19, 44.—Transf.A.Lawful, rightful, true:2.uxor,
Cic. Tusc. 1, 35, 85:hymenaei,
Verg. G. 3, 60:matrimonium,
Gai. Inst. 4, 16:nuptiae,
id. ib. 1, 90 sq.:liberi,
legitimate, id. ib. 3, 72:filius,
id. ib. 1, 77:justā matrefamilias ortus, opp. pellice,
Liv. 39, 53:justissima causa faciendi aliquid,
Caes. B. G. 4, 16:imperium,
id. ib. 1, 45.—Esp.:B.dies justi,
a delay of thirty days allowed by law in paying debts, Gell. 20, 1, 43.—Due; esp. in the plur. neutr. subst.: ju-sta, rights, privileges:2.servis justa praebere,
Cic. Off. 1, 13, 41; Col. 4, 3, 5:justa reddere,
Col. 1, 8, 11; 11, 1, 26.—In partic.: justa, ōrum, n., due ceremonies or formalities:C.omnia justa perficere,
Liv. 9, 8; so,justis omnibus hospitalibus fungi,
id. 9, 6.—Esp. of funeral rites, obsequies (cf. exsequiae):justa facere uxori,
Plaut. Cist. 1, 3, 28:more regio justa magnifice facere,
Sall. J. 11, 2:justis funebribus confectis,
Caes. B. G. 6, 18:paterno funeri justa solvere,
Cic. Rosc. Am. 8:peragere,
Plin. 2, 109, 112, § 248:praestare,
Curt. 10, 8:persolvere,
id. 6, 6:ferre avis positis,
Ov. F. 5, 480:dare manibus alicujus,
Flor. 4, 2.—Proper, perfect, complete, reasonable, suitable, sufficient, right:D.vidulus,
i. e. full, with all its contents, Plaut. Rud. 5, 3, 23:timor,
Hirt. B. G. 8, 48:proelium,
Liv. 39, 2:victoria,
Cic. Fam. 2, 10, 3:iter conficere,
a regular day's march, Caes. B. C. 1, 23:exercitus,
complete, in full number, Liv. 9, 43:muri altitudo,
Caes. B. G. 7, 23:volumina,
Vell. 2, 119:aetas,
Dig. 12, 4, 8:eloquentia,
Cic. Brut. 90: loca, i. q. aequa, even, level (opp. iniquus, uneven), Tac. A. 2, 5.—Moderate, mild, gentle, easy:1.ut justioribus utamur iis, qui, etc.,
Cic. Fin. 1, 1, 2:justa et clemens servitus,
Ter. And. 1, 1, 9.—Hence,Subst.: justum, i, n., that which is right or just, justice:2.justum ac jus colere,
Cic. Leg. 2, 5:plus justo,
more than is right, too much, Hor. C. 3, 7, 24; so,ulterius justo,
Ov. M. 6, 470:gravius justo dolere,
id. ib. 3, 333:justo longius,
too long, Quint. 9, 4, 125:praeter justum,
Lucr. 4, 1241.— Plur.:ergo est lex justorum injustorumque distinctio,
Cic. Leg. 2, 5, 13.—Adv.: justē, rightly, justly, equitably, duly:juste et legitime imperare,
Cic. Off. 1, 4:aestimare aliquid,
Curt. 10, 5:timere,
Ov. H. 17, 168.— Comp.:justius,
Phaedr. 4, 25, 8:reprehendi,
Hor. S. 2, 4, 86.— Sup.:justissime,
Quint. 10, 1, 82. -
30 sui
sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;I.1, 1180 et saep.: sibe,
ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:semet,
Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,
Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.A.In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.1.As direct obj. of verb:2.dedistine gladium, qui se occideret?
Plaut. Trin. 1, 2, 92:artis eloquar quem ad modum se expediant,
id. ib. 2, 1, 10:se in plagas conicere,
id. ib. 2, 1, 12:numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,
id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:adplicat ad Chrysidis patrem se,
id. ib. 5, 4, 22:si is posset ab ea sese avellere,
id. Hec. 4, 1, 39:hi se ad nos adplicant,
id. Heaut. 2, 4, 13:per eos, ne causam diceret, se eripuit,
Caes. B. G. 1, 4:cum ferrum se inflexisset,
id. ib. 1, 25:praecipites fugae sese mandabant,
id. ib. 2, 24:si se telo defenderet fur,
Cic. Mil. 3, 9:Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,
id. Rep. 1, 1, 1:solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,
id. ib. 6, 25, 27:statim homo se erexit,
id. Rosc. Am. 22, 60:majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,
Liv. 22, 59, 7:in montem sese recipere,
Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:ad inpedimenta se conferre,
Caes. B. G. 1, 26:sese alicui ad pedes proicere,
id. ib. 1, 31:se gerere,
to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:sic se res habet, ut, etc.,
id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:quod uxor sua ex fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:hic se ipsus fallit,
Ter. And. 3, 2, 15:ut se ipse diliget,
Cic. Fin. 2, 11, 33:ipse enim se quisque diligit,
id. Lael. 21, 80:ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,
id. Or. 52, 176:omne animal se ipsum diligit,
id. Fin. 5, 9, 24:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
Nep. Paus. 4, 3:miles se ipse interfecit,
Tac. H. 3, 51; 4, 11:ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,
Liv. 2, 12, 7:nec sese ipsi gravant,
Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:inperator qui se ipsum non continet,
Cic. Imp. Pomp. 13, 38:quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,
id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,
id. N. D. 2, 3, 10:quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,
id. Phil. 2, 44, 114:admovisse semet ipsos lateri suo,
Curt. 7, 1, 14:gladio se ipsam transfixit,
Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,
Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:principes sui conservandi causa profugerunt,
Cic. Cat. 1, 3, 7:maximam causam ad se inundandam terra praestabit,
Sen. Q. N. 3, 29, 4.—As indirect obj.:3.animo servit, non sibi,
Plaut. Trin. 2, 2, 27:sapiens ipsus fingit fortunam sibi,
id. ib. 2, 2, 84:ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,
id. Mil. 3, 1, 126:nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,
id. Trin. 2, 3, 4:quaerunt sibi liberos,
id. Ps. 1, 1, 21:aurum habeat sibi,
id. Mil. 4, 2, 108:illum multae sibi expetessunt,
id. ib. 4, 6, 16:tum me convivam solum abducebat sibi,
Ter. Eun. 3, 1, 17:non sibi soli postulat, etc.,
id. ib. 3, 2, 27:nunc sibi uxorem expetit,
id. And. 3, 2, 40:is sibi legationem ad civitates suscepit,
Caes. B. G. 1, 3:neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,
id. ib. 1, 33:hoc sibi nomen adrogare,
Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:alia sunt tamquam sibi nata,
id. Fin. 3, 19, 63:proposita sibi morte,
id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,
Sall. J. 62, 1:ut populum Romanum sibi desumerent hostem,
Liv. 7, 20, 5:Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,
id. 1, 2:petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,
Curt. 8, 1, 9:nemo sibi tantummodo errat,
Sen. Vit. Beat. 1, 4:locum sibi ad formam sui exsculpsit,
id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:ipse tantos sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:nec ipsi sibi exemplo sunt,
Cic. Lael. 21, 80:iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,
id. Verr. 2, 5, 25, § 64:Junius necem sibi ipse conscivit,
id. N. D. 2, 3, 7:voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,
Liv. 39, 52, 9:proinde consulant sibi ipsi,
Just. 16, 4, 15:avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,
Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —After substt., adjj., etc.:4.omnino est amans sui virtus,
Cic. Lael. 26, 98:ut sit sui similis,
Plaut. Trin. 2, 2, 7:omnem naturam esse servatricem sui,
Cic. Fin. 5, 9, 26:cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,
id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,
Cic. Cat. 4, 9, 19:potens sui,
Hor. C. 3, 29, 41:nihil est tam incontinens sui,
Sen. Q. N. 3, 30, 6:quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,
Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:cum ipsi homines sibi sint per se cari,
id. ib. 5, 13, 38:Medus infestus sibi,
Hor. C. 3, 8, 19:crescit indulgens sibi hydrops,
id. ib. 2, 2, 13; cf.:nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,
Sen. Ben. 1, 11, 5:Campanus se digna probra in insontem jacere,
Liv. 25, 18, 8:(mundus) se ipse consumptione alebat sui,
Cic. Univ. 6:cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,
Liv. 40, 54, 8:caecus amor sui,
Hor. C. 1, 18, 14:sui contemptor,
Quint. 12, 1, 20:in spem sui bonam adducitur,
Sen. Ira, 2, 21, 3:(aer) ima sui parte maxime varius est,
id. Q. N. 2, 11, 1:ipsa (virtus) pretium sui,
id. Vit. Beat. 9, 4:neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,
id. Ben. 1, 9, 1:saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,
Curt. 5, 9, 7:nemo non benignus est sui judex,
Sen. Ben. 2, 26, 1:Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,
Val. Max. 3, 2, 11:equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,
id. 2, 2, 9; cf. with ipse:utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,
id. 2, 1, 7. —With prepp.:5.qui admisit in se culpam,
Plaut. Trin. 1, 2, 6:culpam ut ab se segregent,
id. ib. 1, 2, 42:segregat ab se omnis,
id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:me ad se deduxit,
id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,
id. Men. 4, 2, 108:habet aliud (negotium) magis ex se et majus,
Ter. And. 5, 4, 51:et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,
id. ib. 1, 3, 15:duxit secum virginem,
id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:ex se generare,
Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,
Plaut. Am. 1, 1, 76:pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,
Sen. Q. N. 4, 6, 2:pro se quisque sedulo Faciebant,
Ter. Heaut. 1, 1, 74:cum pro se quisque tenderet ad portas,
Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,
Caes. B. G. 1, 5 fin.:exercitum ante se mittit,
id. ib. 1, 21:supra se collocare,
id. ib. 1, 24:ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,
Cic. Ac. 2, 37, 118:litteras ad se ab amico missas protulit,
id. Phil. 2, 4, 7:praedam prae se agentes,
Liv. 5, 45; 38, 21:quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,
id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):quibus poterat sauciis ductis secum,
Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,
Cic. Deiot. 2, 4:non quia per se beatum est malo caruisse,
Sen. Q. N. 1, prol. 6. —With inf. pass. in obj.-clause:6.ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,
Cic. Rep. 1, 1, 1:quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,
id. ib. 1, 33, 50:qui se minus timidos existimari volebant,
Caes. B. G. 1, 39, 6.—As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):B.quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,
in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.1.To a definite subj.:2.neque praeter se umquam ei servos fuit,
Plaut. Capt. 3, 4, 48:hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,
id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,
Caes. B. G. 7, 20 fin.:reliquos sese convertere cogunt,
id. B. C. 1, 46:multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,
Cic. Phil. 9, 3, 6:cur his persequendi juris sui adimis potestatem,
id. Div. in Caecil. 6, 21:cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,
id. Fam. 10, 33, 5:tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,
id. N. D. 2, 48, 124:neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,
Caes. B. G. 3, 6:ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,
id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,
Liv. 10, 28, 11:nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,
id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:proelium cum fiducia sui commissum est,
id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,
id. 36, 12, 8:patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,
id. 32, 7, 11:jusso magistro equitum abdicare se magistratu,
id. 4, 35; 22, 33, 12:haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,
id. 6, 37, 1:ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,
id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:signa peditum, prae se habentium scuta,
id. 38, 21, 3:invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,
id. 6, 9, 7:exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,
id. 43, 18, 11; cf.§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,
Sen. Vit. Beat. 5, 2:quia nullum illis sui regimen est,
id. Ep. 94, 67:inter se nihil inlicitum,
Tac. H. 5, 5; 1, 64:quasi objurgatio sui est,
Quint. 11, 3, 49.—To indefinite subj.:II.deforme est de se ipsum praedicare,
Cic. Off. 1, 38, 137:posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,
id. ib. 2, 18, 64:non arbitrari sese scire quod nesciat,
id. Ac. 1, 4, 16:cui proposita sit conservatio sui,
id. Fin. 5, 13, 37:sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,
id. ib. 1, 20, 67:amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,
id. ib. 2, 24, 78:(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,
id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,
id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:si nullus ex se metus aut spes,
Tac. A. 2, 38:ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,
Quint. 9, 2, 14:sibi servire gravissima est servitus,
Sen. Q. N. 3, praef. 17:quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,
id. Ben. 6, 38, 5:nec haec vilitas sui est,
id. Clem. 1, 3, 4:culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,
Dig. 50, 17, 36:profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,
Val. Max. 3, 2, 6.Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.A.In gen., of an obj. indentified with,1.The gram. subj. of the principal clause:2.qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,
Plaut. Mil. 4, 9, 14:illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,
id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,
Ter. And. 4, 2, 4:ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,
id. Eun. 1, 2, 61:timet animum amicae se erga ut sit suae,
id. Heaut. 1, 2, 15:utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,
Cic. Tusc. 5, 20, 60:qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,
id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,
id. Or. 28, 100:impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,
id. Verr. 2, 1, 38, § 98:hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,
id. Rosc. Am. 2, 6:Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,
id. ib. 1, 47:mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,
id. B. C. 1, 17:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit, ne se prodiret,
Nep. Paus. 8, 6:cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,
id. Them. 8, 3:Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,
Caes. B. G. 6, 9:tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,
Liv. 2, 55, 6:transfugit, patris in se saevitiam conquerens,
id. 1, 53, 5:praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,
Sall. J. 61, 1:navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?
Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,
Cic. Att. 13, 1, 3:nihil est appetentius similium sui,
id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:praefectum in se ruentem trans fixit,
Curt. 4, 16, 23:rediere cum legatis ad redimendos sese missis,
Liv. 22, 59, 18:potestatem omnibus adeundi sui fecit,
Suet. Tib. 40:Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,
id. Calig. 1:quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,
Sen. Clem. 1, 19, 9:(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,
id. Q. N. 6, 16, 3.—Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:B.a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,
Cic. Att. 2, 18, 3:horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,
id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,
id. Fam. 9, 15, 4:testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,
id. ib. 1, 4, 10:quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,
id. Cat. 2, 8, 17:quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,
Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,
Nep. Paus. 4, 1:cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,
Tac. H. 1, 64. —In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.1.As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:2.quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,
Cic. Off. 1, 13, 40:Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,
id. Fam. 4, 12, 2:qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,
id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,
Caes. B. G. 2, 6 fin.:Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,
id. ib. 1, 20:unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,
id. ib. 1, 31:haec sibi esse curae,
id. ib. 1, 40:non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,
id. ib. 1, 44:ipsos se inter multitudinem militum occultasse,
id. ib. 7, 38:sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,
Nep. Them. 8, 6:dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,
Liv. 36, 12, 8.—In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.a.In gen.:b.qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,
Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:conclamavit, quid ad se venirent?
Caes. B. G. 1, 47:unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,
id. ib. 2, 31:ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,
id. ib. 4, 16:cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?
id. ib.:Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,
id. ib. 5, 41:Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,
id. ib. 7, 4:rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,
Liv. 23, 39:hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,
Nep. Them. 8, 6:legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),
id. Hann. 12, 2.—Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:C.magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,
Caes. B. G. 1, 36:quod sibi Caesar denuntiaret,
id. ib.:sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,
id. ib. 1, 14:quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,
Liv. 35, 44, 3:Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,
Caes. B. G. 5, 27:Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,
id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,
id. ib. 1, 41:doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,
id. B. C. 1, 9:tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,
Cic. Div. 1, 27, 57:Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,
Liv. 21, 39, 8:Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,
Nep. Paus. 4, 6:neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,
id. ib. 4, 3:Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,
Caes. B. G. 1, 35:nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,
id. ib. 1, 44:neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,
id. ib.:maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,
Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.infra, C.),
Liv. 2, 55, 6.—Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.III.B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),
Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,
id. Bacch. 4, 2, 9:ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,
id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,
id. Trin. 1, 2, 122:ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,
id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,
id. Merc. 2, 1, 15:unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,
Ter. And. 1, 5, 46:cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,
Cic. Inv. 1, 33, 55:et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,
id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,
id. Verr. 2, 5, 49, § 128:postea quam exposuit quae sibi videbantur,
id. Div. 1, 54, 122 (dub.;B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,
id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,
Caes. B. C. 3, 53:Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,
id. B. G. 6, 9 init.:Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,
Sall. J. 61, 1; 66, 1:Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,
id. ib. 103, 2:statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,
id. ib. 88, 4:ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,
Hirt. B. Afr. 8 fin.:vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,
Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,
Liv. 7, 37, 3; 8, 35:Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,
id. 26, 38, 1:alter victus fratrum ante se strage,
id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,
Vell. 2, 56, 1:quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,
Suet. Caes. 34:cujus rector circa se dimicans occubuerat,
id. Tib. 4:quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,
Nep. Epam. 8, 3 (cf.:ante illum,
id. Iphic. 1, 3):quae nox sibi proxima venit, insomnis,
Luc. 5, 805.Pron. recipr., each other, one another:IV.nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,
Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:video eos inter se amare,
Ter. Ad. 5, 3, 42:neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),
Cic. Lael. 22, 82:Cicerones pueri amant inter se,
id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:inter se adspicere,
id. Cat. 3, 5, 13:inter se congruere,
id. Rosc. Am. 22, 62:complecti inter se milites coepisse,
Liv. 7, 42, 6:ut neque inter se contingant trabes,
Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:inter se nondum satis noti,
Liv. 21, 39, 7:populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,
Sall. J. 41, 2:bellum summa inter se contentione gerere,
Cic. Rep. 1, 16, 25:cum inter se timerent,
Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,
Caes. B. G. 1, 1:cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,
by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:quosdam inter se similis,
id. Ac. 2, 17, 55:res inter se similes,
Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:adhaesitationes atomorum inter se,
Cic. Fin. 1, 6, 19:quae res eos in bello inter se habuit,
Sall. J. 79, 3; cf.:auxerant inter se opinionem,
their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:vitam inter se utriusque conferte,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:compositis inter se rebus,
Sall. J. 66, 2:vitatur duriorum inter se congressus,
Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:duas insulas propinquas inter se,
Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:postquam haud procul inter se erant,
id. ib. 53, 7:haud longe inter se castra facere,
id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).Idiomatic uses.A.Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:2.quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,
Plaut. Men. 4, 2, 108:postquam in aedis me ad se deduxit domum,
id. Mil. 2, 1, 43:me ad se ad prandium, ad cenam vocant,
id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,
Cic. Att. 15, 4, 5:qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,
id. ib. 5, 6, 1.—Trop.:B.num tibi videtur esse apud sese?
in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —Sibi pleonast. as dat. of the interested person:C.ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,
Caes. B. G. 1, 33 fin.:tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,
Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):quid sibi vult pater? cur simulat?
Ter. And. 2, 3, 1:quid sibi hic vestitus quaerit?
id. Eun. 3, 5, 10:hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,
Liv. 44, 12, 1:quid ergo sibi vult pars altera orationis?
id. 40, 12, 14:mirantes, quid sibi vellet,
id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?
id. 3, 67, 7. —Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):cocleae... Suo sibi suco vivont,
Plaut. Capt. 1, 1, 13:sed is quo pacto serviat suo sibi patri,
id. ib. prol. 5;46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,
id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:suam sibi rem salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:locus argumento'st suom sibi proscaenium,
id. ib. prol. 57;97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,
id. Pers. 1, 3, 1:suo sibi gnato,
id. As. 4, 2, 16:hunc telo suo sibi a foribus pellere,
id. Am. 1, 1, 113:sua sibi ingenua indoles,
id. Mil. 3, 1, 38:suo sibi gladio hunc jugulo,
Ter. Ad. 5, 8, 35:uvas suo sibi pampino tegito,
Col. Arb. 11:suo sibi jure ablui,
id. R. R. 12, 7; 12, 41:suo sibi argumento refutatus,
Gell. 5, 10, 16:suo sibi lacte aleret,
id. 12, 1, 6:a suis sibi parentibus,
App. M. 1, p. 104, 35:in suis sibi domibus,
id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,
Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:in suo sibi pervoluta sanguine,
App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:cum sua sibi natione captivus,
Min. Fel. 10, 4:IN SVO SIBI POSITVS,
Inscr. Orell. 4495:AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,
Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,
in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:satis superque esse sibi suarum cuique rerum,
id. ib. 13, 45:priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,
id. Phil. 2, 37, 96:vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?
Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a). -
31 verenda
vĕrĕor, ĭtus ( part. pres. verens; rare in histt.; not in Cæs., Liv., Sall., or Curt., veritus being used instead; but freq. in Cic., Nep., and Just.; cf. Krebs, Antibarb. p. 1192), 2, v. dep. a. and n. [Greek root or-, Wor; ouros, epiouros, guardian; horaô, to see; O. H. Germ. warten, to see; Engl. ward], to feel awe of, to reverence, revere, respect; to fear, be afraid of any thing (good or bad); to fear or be afraid to do a thing, etc. (not so strong as metuo, v. Cic. Quint. 1, 1 infra; cf. also timeo); constr. with acc., with an inf., the gen., a foll. ne, ut, a rel.-clause, or absol.(α).With acc.:(β).vereri aliquem,
Plaut. Am. prol. 23; so,vereri et metuere Junonem,
id. ib. 2, 2, 202: contra nos ambae faciunt, summa gratia et eloquentia;quarum alteram vereor, alteram metuo,
Cic. Quint. 1, 1:metuebant eum servi, verebantur liberi,
id. Sen. 11, 37; cf.:quid? veteranos non veremur? nam timeri se ne ipsi quidem volunt,
id. Phil. 12, 12, 29:veremur vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,
Liv. 39, 37, 17:ut majorem fratrem vereri,
Cic. Q. Fr. 1, 3, 3:quem discipuli et amant et verentur,
Quint. 2, 2, 8 Spald. N. cr.:non se hostem vereri, sed angustias itineris et magnitudinem silvarum,
Caes. B. G. 1, 39:patris conspectum,
Ter. Phorm. 2, 2, 1:reprehensionem doctorum atque prudentium,
Cic. Or. 1, 1:Gallica bella,
id. Att. 14, 4, 1:periculum,
Caes. B. G. 5, 48; id. B. C. 3, 21; Hirt. B. G. 8, 39:desidiam in hoc,
Quint. 1, 3, 7:opinionem jactantiae,
id. 9, 2, 74:pauperiem,
Hor. Ep. 1, 10, 39:majus,
id. S. 2, 8, 57:supplicium ab aliquo,
Auct. Her. 2, 19, 28:hoc verens in hanc tarditatem incidi,
Cic. Att. 10, 8, 5:quae verens Epicurus... commentus est, etc.,
id. N. D. 2, 23, 59:invidiam verens,
Nep. Eum. 7, 1.—With inf.:(γ).vereri introire in alienam domum,
Plaut. Mil. 4, 4, 32:vereor dicere,
Ter. And. 2, 1, 23:vereor committere, ut, etc.,
Cic. Leg. 1, 13, 37:quos interficere,
Caes. B. G. 5, 6:insanos qui inter vereare insanus haberi,
Hor. S. 2, 3, 40:verear magis, Me amoris causā hoc ornatu incedere,
Plaut. Mil. 4, 7, 2:judex verebar non omnes causam vincere posse suam,
Ov. H. 16, 75 sq. — Impers.:Cyrenaici, quos non est veritum in voluptate summum bonum ponere,
Cic. Fin. 2, 13, 39.—With gen. (mostly ante-class.): uxor, quae non vereatur viri, Afran. ap. Non. 496, 29:(δ).tui progenitoris,
Att. ib. 497, 2:feminae primariae,
Ter. Phorm. 5, 7, 78:tui testimonii,
Cic. Att. 8, 4, 1.— Impers.: nihilne te populi veretur, Pac. ap. Non. 497, 2.—With dat. (very rare):(ε).eo minus veritus navibus, quod, etc.,
for the ships, Caes. B. G. 5, 9.—With ne, lest or that:(ζ).sed vereor, ne videatur oratio mea, etc.,
Cic. Rep. 1, 46, 70; 3, 5, 70; id. de Or. 1, 55, 234; id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 1, 19; 1, 42; 2, 1; Sall. J. 14, 20; Hor. S. 1, 2, 127; id. Ep. 1, 16, 19:veritus, ne licentia invidiam adcenderet,
Sall. J. 15, 3:agebamus verentes ne quid accideret,
Cic. Fam. 13, 19, 2:tum me inquit collegi, verens ne... noceret,
id. Att. 15, 21, 1; id. Fam. 9, 16, 1; id. de Or 2, 3, 14; 3, 9, 33; Nep. Dion, 4, 1; 8, 5; id. Them. 5, 1.—To introduce an expression of opinion, like dubito an:si, ut Graeci dicunt, omnes aut Graios esse aut barbaros, vereor ne barbarorum rex fuerit (Romulus),
then I am afraid that, I suspect that, Cic. Rep. 1, 37, 58:non vereor, ne assentatiunculā quādam aucupari tuam gratiam videar,
id. Fam. 5, 12, 6; Plaut. Capt. 2, 2, 58; id. Mil. 3, 3, 68; Cic. Fam. 2, 7, 1; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8.—With ne... non:(η).accepi tuas litteras, quibus intellexi te vereri ne superiores mihi redditae non essent,
Cic. Fam. 14, 5, 1.—So usu. after non vereor, ne non is used instead of ut (cf. ê, infra):non vereor ne hoc officium meum P. Servilio non probem,
Cic. Verr. 2, 4, 38, § 82; 2, 2, 47, § 118:non vereor, ne non scribendo te expleam,
id. Fam. 2, 1, 1; 2, 5, 2; 2, 6, 2; 11, 28, 8; Cels. 5, 28, 12.—So after questions implying a negative: quid est cur verear ne ad eam non possim accommodare Torquatos nostros?
Cic. Fin. 1, 10, 34;and in ironical concessions or assumptions: si meis horis in accusando uti voluissem, vererer ne mihi crimina non suppeterent,
id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. ap. Quint. 9, 3, 19.—With ut, that not:(θ).veritus ut hostium impetum sustinere posset,
Caes. B. G. 5, 47:illa duo, Crasse, vereor, ut tibi possim concedere,
Cic. de Or. 1, 9, 35; id. Fam. 14, 14, 1; id. Agr. 2, 22, 58; Auct. Her. 3, 6, 11:ut ferulā caedas meritum majora subire Verbera non vereor,
Hor. S. 1, 3, 121.—With a rel.-clause, to await with fear, to fear, dread:(ι).heri semper lenitas verebar quorsum evaderet,
Ter. And. 1, 2, 5:Pomptinum quod scribis in urbem introisse, vereor, quid sit,
Cic. Att. 7, 7, 3: hoc quomodo acciperent homines, vereor etiam nunc, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 1:vereor, num hic aliud sit dicendum,
Dig. 20, 4, 11.—With de and abl. (very rare):(κ).de quā (Carthagine) vereri non ante desinam quam illam excisam esse cognovero,
Cic. Sen. 6, 18.—Absol.:A. B.hic vereri perdidit,
i. e. he has lost all sense of shame, Plaut. Bacch. 1, 2, 50:ne vereamini, Quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
id. Capt. prol. 58: ne vereare;meo periculo hujus ego experiar fidem,
id. ib. 2, 2, 99.—Hence,vĕrendus, a, um, P. a., that is to be feared or reverenced, awful, venerable; fearful, terrible ( poet. and in post-Aug. prose).1.Adj.:2.majestas,
Ov. M. 4, 540:patres,
id. P. 3, 1, 143; cf. id. Tr. 5, 6, 31:ossa (viri),
id. H. 3, 104:Alexander Partho verendus,
Luc. 10, 46:fluctus classibus,
id. 5, 502.—Subst.: vĕrenda, ōrum, m., the private parts, Plin. 28, 15, 60, § 213; 32, 9, 34, § 107; 36, 21, 42, § 156; Plin. Ep. 3, 18, 14;► In a pass.called also partes verendae,
Veg. Vet. 1, 7.signif.: ubi malunt metui quam vereri se ab suis, Afran. ap. Gell. 15, 13, 3; cf. also the impersonal use above, b and g. -
32 vereor
vĕrĕor, ĭtus ( part. pres. verens; rare in histt.; not in Cæs., Liv., Sall., or Curt., veritus being used instead; but freq. in Cic., Nep., and Just.; cf. Krebs, Antibarb. p. 1192), 2, v. dep. a. and n. [Greek root or-, Wor; ouros, epiouros, guardian; horaô, to see; O. H. Germ. warten, to see; Engl. ward], to feel awe of, to reverence, revere, respect; to fear, be afraid of any thing (good or bad); to fear or be afraid to do a thing, etc. (not so strong as metuo, v. Cic. Quint. 1, 1 infra; cf. also timeo); constr. with acc., with an inf., the gen., a foll. ne, ut, a rel.-clause, or absol.(α).With acc.:(β).vereri aliquem,
Plaut. Am. prol. 23; so,vereri et metuere Junonem,
id. ib. 2, 2, 202: contra nos ambae faciunt, summa gratia et eloquentia;quarum alteram vereor, alteram metuo,
Cic. Quint. 1, 1:metuebant eum servi, verebantur liberi,
id. Sen. 11, 37; cf.:quid? veteranos non veremur? nam timeri se ne ipsi quidem volunt,
id. Phil. 12, 12, 29:veremur vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,
Liv. 39, 37, 17:ut majorem fratrem vereri,
Cic. Q. Fr. 1, 3, 3:quem discipuli et amant et verentur,
Quint. 2, 2, 8 Spald. N. cr.:non se hostem vereri, sed angustias itineris et magnitudinem silvarum,
Caes. B. G. 1, 39:patris conspectum,
Ter. Phorm. 2, 2, 1:reprehensionem doctorum atque prudentium,
Cic. Or. 1, 1:Gallica bella,
id. Att. 14, 4, 1:periculum,
Caes. B. G. 5, 48; id. B. C. 3, 21; Hirt. B. G. 8, 39:desidiam in hoc,
Quint. 1, 3, 7:opinionem jactantiae,
id. 9, 2, 74:pauperiem,
Hor. Ep. 1, 10, 39:majus,
id. S. 2, 8, 57:supplicium ab aliquo,
Auct. Her. 2, 19, 28:hoc verens in hanc tarditatem incidi,
Cic. Att. 10, 8, 5:quae verens Epicurus... commentus est, etc.,
id. N. D. 2, 23, 59:invidiam verens,
Nep. Eum. 7, 1.—With inf.:(γ).vereri introire in alienam domum,
Plaut. Mil. 4, 4, 32:vereor dicere,
Ter. And. 2, 1, 23:vereor committere, ut, etc.,
Cic. Leg. 1, 13, 37:quos interficere,
Caes. B. G. 5, 6:insanos qui inter vereare insanus haberi,
Hor. S. 2, 3, 40:verear magis, Me amoris causā hoc ornatu incedere,
Plaut. Mil. 4, 7, 2:judex verebar non omnes causam vincere posse suam,
Ov. H. 16, 75 sq. — Impers.:Cyrenaici, quos non est veritum in voluptate summum bonum ponere,
Cic. Fin. 2, 13, 39.—With gen. (mostly ante-class.): uxor, quae non vereatur viri, Afran. ap. Non. 496, 29:(δ).tui progenitoris,
Att. ib. 497, 2:feminae primariae,
Ter. Phorm. 5, 7, 78:tui testimonii,
Cic. Att. 8, 4, 1.— Impers.: nihilne te populi veretur, Pac. ap. Non. 497, 2.—With dat. (very rare):(ε).eo minus veritus navibus, quod, etc.,
for the ships, Caes. B. G. 5, 9.—With ne, lest or that:(ζ).sed vereor, ne videatur oratio mea, etc.,
Cic. Rep. 1, 46, 70; 3, 5, 70; id. de Or. 1, 55, 234; id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 1, 19; 1, 42; 2, 1; Sall. J. 14, 20; Hor. S. 1, 2, 127; id. Ep. 1, 16, 19:veritus, ne licentia invidiam adcenderet,
Sall. J. 15, 3:agebamus verentes ne quid accideret,
Cic. Fam. 13, 19, 2:tum me inquit collegi, verens ne... noceret,
id. Att. 15, 21, 1; id. Fam. 9, 16, 1; id. de Or 2, 3, 14; 3, 9, 33; Nep. Dion, 4, 1; 8, 5; id. Them. 5, 1.—To introduce an expression of opinion, like dubito an:si, ut Graeci dicunt, omnes aut Graios esse aut barbaros, vereor ne barbarorum rex fuerit (Romulus),
then I am afraid that, I suspect that, Cic. Rep. 1, 37, 58:non vereor, ne assentatiunculā quādam aucupari tuam gratiam videar,
id. Fam. 5, 12, 6; Plaut. Capt. 2, 2, 58; id. Mil. 3, 3, 68; Cic. Fam. 2, 7, 1; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8.—With ne... non:(η).accepi tuas litteras, quibus intellexi te vereri ne superiores mihi redditae non essent,
Cic. Fam. 14, 5, 1.—So usu. after non vereor, ne non is used instead of ut (cf. ê, infra):non vereor ne hoc officium meum P. Servilio non probem,
Cic. Verr. 2, 4, 38, § 82; 2, 2, 47, § 118:non vereor, ne non scribendo te expleam,
id. Fam. 2, 1, 1; 2, 5, 2; 2, 6, 2; 11, 28, 8; Cels. 5, 28, 12.—So after questions implying a negative: quid est cur verear ne ad eam non possim accommodare Torquatos nostros?
Cic. Fin. 1, 10, 34;and in ironical concessions or assumptions: si meis horis in accusando uti voluissem, vererer ne mihi crimina non suppeterent,
id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. ap. Quint. 9, 3, 19.—With ut, that not:(θ).veritus ut hostium impetum sustinere posset,
Caes. B. G. 5, 47:illa duo, Crasse, vereor, ut tibi possim concedere,
Cic. de Or. 1, 9, 35; id. Fam. 14, 14, 1; id. Agr. 2, 22, 58; Auct. Her. 3, 6, 11:ut ferulā caedas meritum majora subire Verbera non vereor,
Hor. S. 1, 3, 121.—With a rel.-clause, to await with fear, to fear, dread:(ι).heri semper lenitas verebar quorsum evaderet,
Ter. And. 1, 2, 5:Pomptinum quod scribis in urbem introisse, vereor, quid sit,
Cic. Att. 7, 7, 3: hoc quomodo acciperent homines, vereor etiam nunc, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 1:vereor, num hic aliud sit dicendum,
Dig. 20, 4, 11.—With de and abl. (very rare):(κ).de quā (Carthagine) vereri non ante desinam quam illam excisam esse cognovero,
Cic. Sen. 6, 18.—Absol.:A. B.hic vereri perdidit,
i. e. he has lost all sense of shame, Plaut. Bacch. 1, 2, 50:ne vereamini, Quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,
id. Capt. prol. 58: ne vereare;meo periculo hujus ego experiar fidem,
id. ib. 2, 2, 99.—Hence,vĕrendus, a, um, P. a., that is to be feared or reverenced, awful, venerable; fearful, terrible ( poet. and in post-Aug. prose).1.Adj.:2.majestas,
Ov. M. 4, 540:patres,
id. P. 3, 1, 143; cf. id. Tr. 5, 6, 31:ossa (viri),
id. H. 3, 104:Alexander Partho verendus,
Luc. 10, 46:fluctus classibus,
id. 5, 502.—Subst.: vĕrenda, ōrum, m., the private parts, Plin. 28, 15, 60, § 213; 32, 9, 34, § 107; 36, 21, 42, § 156; Plin. Ep. 3, 18, 14;► In a pass.called also partes verendae,
Veg. Vet. 1, 7.signif.: ubi malunt metui quam vereri se ab suis, Afran. ap. Gell. 15, 13, 3; cf. also the impersonal use above, b and g.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
LIBERI — apud Graecos 4. erant generum, teste Eust. in Hom. Γνήσιοι, Νότοι, Σκότιοι et Παρθηνίαι Γνήσιος, aliter Ι᾿θαγενὴς dicebatur, qui e matre cive natus esset, Lat. Legitimus. Non enim omnes sine ullo discrimine Liberi, quos patres tollebant in… … Hofmann J. Lexicon universale
LOCUS — unde dictus sit, exponit hisce Iul. Caes. Scalig. poët. l. 3. c. 89. Locum παρὰ τὸν λόγον dicimus: quia proportio est inter locum et locatum. Λόγος insidiae dicuntur, quia veteres Graeci locum priscâ et abolitâ voce sic appellabant: etiam inter… … Hofmann J. Lexicon universale
VERNA — servus dominatus, an a Vere, quod optimum feturae tempus. Fest. Adamanitius Martyrius apud Cassiodorum, Si enim Verna domi genitum significet, id est οἰκογευὴς. A qua voce Vernaculi, quibus infensus fuit Vitellius Imperator apud Sueton. c. 14.… … Hofmann J. Lexicon universale
ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale
NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… … Hofmann J. Lexicon universale
PELLEX — antiquis proprie ea dicta est, quae uxorem habenti nupsit, Fest. ut Concubina, quae caelibi viro, sine nuptiis cohabitat, Freinshemius Not. ad Curtium l. 3. c. 3. Huic poenam constituit Numa, Lege hâc: Pellex. aram. Iunonis. ne tangito. si.… … Hofmann J. Lexicon universale
Cohors IIII Voluntariorum civium Romanorum — Aúreo con la imagen de Trajano, creador de esta unidad y emperador de los soldados Activa Desde 109 hasta ¿165?. País … Wikipedia Español
Cohors I Sunicorum — Activa Desde 69 hasta c. 250. País Imperio romano Tipo Cohors … Wikipedia Español
STEGEHOLM — nomen castri in Suecia, sub proprio olim Comite, e Sturia Familia: in qua ultimi fuêre Suantonius Sture Comes de Westerwyck, ex Martha Lewenhauptia, liberi, Nicolaus (den. A. G. 1567.) Ericus (denatus eodem annô) Steno, Mauritius, Carolus,… … Hofmann J. Lexicon universale
CATALLUM — in LL. Eduardi Confess. c. 35. alibique passim, Chattel in LL. vernaculis Wilhelmi Nothi, c. 4. idem est quod Capitale, bona omnia, quae ex pecudibus sunt: unde invalescente postmodum usu, bona omnia mobilia, cuiuscumque tandem generis, hâc voce… … Hofmann J. Lexicon universale
DIONYSIA — I. DIONYSIA martyrio apud Alexandriam sub Decio coronata, A. C. 251. II. DIONYSIA matrona Christiana, persecutione Hunerici Vandalorum Regis una cum filio Maiorico, ad necem quaesita, hunc ad mortem raptum sic consolata est, Memento Fili, te… … Hofmann J. Lexicon universale
