Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

urbs

  • 21 velavorum (Urbs velavorum)

    f sg
    Puy (Le velavorum)(F)

    Dictionarium Latino-Gallicum botanicae > velavorum (Urbs velavorum)

  • 22 velavorum (Urbs velavorum)

    f sg
    Puy (Le velavorum)(F)

    Dictionarium Latino-Gallicum botanicae > velavorum (Urbs velavorum)

  • 23 alma urbs

    славный, почтенный город, именно город Константинополь (1. 7 pr. C. 2, 53).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > alma urbs

  • 24 Alma Urbs

    Англо-русский религиозный словарь > Alma Urbs

  • 25 urbe

    urbs

    Vocabulario Castellano-Catalán > urbe

  • 26 urbes

    urbs

    Vocabulario Castellano-Catalán > urbes

  • 27 Продажный город

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Продажный город

  • 28 Город

    - urbs; oppidum; municipium; civitas;

    • в окрестностях города - in vicinia (vicinitate) urbis (oppidi);

    • у развалин города Персеполя - ad ruinas urbis Persepolis;

    • быть (родом) из того же города / жить в том же городе - ab eodem municipio esse;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Город

  • 29 civitas

    cīvĭtas, ātis ( gen. plur. civitatium, Cic. Rep. 1, 34, 51; id. Leg. 2, 4, 9; Caes. B. G. 4, 3; 5, 22; Sall. C. 40, 2; Liv. 1, 17, 4; 2, 6, 5; 33, 20, 11 Drak.; 42, 30, 6; 42, 44, 1; 45, 34, 1; Vell. 2, 42, 2; Quint. 2, 16, 4 N. cr.; Suet. Tit. 8 Oud.; Cornut. ap. Charis. p. 100 P.; cf. Varr. L. L. 8, § 66; Prisc. p. 771 P.; Neue, Formenl. 1, 268), f. [civis].
    I.
    Abstr., the condition or privileges of a ( Roman) citizen, citizenship, freedom of the city (upon its conditions, v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.;

    Dict. of Antiq. p. 260 sqq.): Cato, cum esset Tusculi natus, in populi romani civitatem susceptus est: ita, cum ortu Tusculanus esset, civitate Romanus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    donare aliquem civitate,

    id. Balb. 13, 20; Suet. Caes. 24; 42; 76; id. Aug. 47; id. Tib. 51; id. Ner. 24:

    dare civitatem alicui,

    Cic. Arch. 4, 7; 5, 10; Liv. 1, 28, 7; 8, 14, 8; Suet. Aug. 40; id. Galb. 14: accipere aliquem in civitatem, [p. 347] Cic. Off. 1, 11, 35:

    adsciscere in civitatem,

    Liv. 6, 40, 4:

    ascribere aliquem in civitatem,

    Cic. Arch. 4, 6:

    aliquem foederatis civitatibus ascribere,

    id. ib. 4, 7:

    in aliis civitatibus ascriptus,

    id. ib. 5, 10:

    assequi,

    Tac. A. 11, 23:

    consequi,

    Cic. Balb. 13, 31:

    deponere,

    id. Caecin. 34, 100:

    decedere de civitate,

    id. Balb. 5, 11:

    dicare se civitati,

    id. ib. 11, 28:

    in civitatem,

    id. ib. 12, 30:

    eripere,

    id. Caecin. 34, 99:

    habere,

    id. Balb. 13, 31:

    impertiri civitatem,

    id. Arch. 5, 10:

    furari civitatem,

    id. Balb. 2, 5:

    petere,

    Suet. Caes. 8:

    Romanam assequi,

    Tac. A. 11, 23:

    adipisci,

    Suet. Aug. 40:

    Romanam usurpare,

    id. Calig. 38; id. Claud. 25:

    amittere civitatem,

    Cic. Caecin. 34, 98:

    adimere,

    id. ib.; Suet. Caes. 28:

    petere,

    id. ib. 8:

    negare,

    id. Aug. 40:

    jus civitatis,

    Cic. Caecin. 34, 98; id. Arch. 5, 11:

    recipere aliquem in civitatem,

    id. Caecin. 34, 100; id. Arch. 10,22; id. Balb. 13, 31:

    relinquere,

    id. Caecin. 34, 100:

    retinere civitatem,

    id. Balb. 12, 30:

    retinere aliquem in civitate,

    id. Lig. 11, 33:

    ademptio civitatis,

    id. Dom. 30, 78:

    commemoratio,

    id. Verr. 2, 5, 62, § 162:

    nomen,

    id. ib.:

    ereptor,

    id. Dom. 30, 81.—
    B.
    Trop.:

    ut oratio Romana plane videatur, non civitate donata,

    Quint. 8, 1, 3; cf.:

    civitate Romanā donare agricolationem,

    Col. 1, 1, 12:

    verbum hoc a te civitate donatum,

    naturalized, Gell. 19, 3, 3; Sen. Ep. 120, 4; id. Q. N. 5, 16, 4.—More freq.,
    II.
    Concr., the citizens united in a community, the body - politic, the state, and as this consists of one city and its territory, or of several cities, it differs from urbs, i.e. the compass of the dwellings of the collected citizens;

    but sometimes meton., = urbs, v. B.: concilia coetusque hominum jure sociati, quae civitates appellantur,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    tum conventicula hominum, quae postea civitates nominatae sunt, tum domicilia conjuncta, quas urbes dicimus, etc.,

    id. Sest. 42, 91; cf.: omnis populus, qui est talis coetus multitudinis, qualem exposui; omnis civitas, quae est constitutio populi;

    omnis res publica, quae populi res est, etc.,

    id. Rep. 1, 26, 41:

    quia sapiens non sum, nec haec urbs nec in eā civitas... non dubitavisset, quin et Roma urbs (esset), et eam civitas incoleret,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aucta civitate magnitudine urbis,

    Liv. 1, 45, 1:

    Orgetorix civitati persuasit, ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent,

    Caes. B. G. 1, 2 Oud.; so id. ib. 1, 4; 1, 19; 1, 31; cf. Sisenn. ap. Non. p. 429, 15:

    civitates aut nationes devictae,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Sall. C. 31, 1; Liv. 21, 1, 2:

    io triumphe non semel dicemus civitas omnis,

    Hor. C. 4, 2, 51; cf. id. Epod. 16, 36 and 18:

    cum civitas in foro exspectatione erecta staret,

    Liv. 3, 47, 1; so id. 2, 37, 5; 26, 18, 6; 34, 41, 1; Tac. A. 3, 11; Suet. Calig. 6; id. Tib. 17; 42:

    civitates aut condere novas aut conservare jam conditas,

    Cic. Rep. 1, 7, 12; id. Sull. 9, 28; id. Rep. 1, 8, 13; 1, 3, 5:

    omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa est,

    Caes. B. G. 1, 12:

    quae pars civitatis Helvetiae, etc.,

    id. ib.:

    non longe a Tolosatium finibus, quae civitas est in provinciā,

    id. ib. 1, 10:

    Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens,

    id. ib. 4, 3:

    Rhodiorum civitas, magna atque magnifica,

    Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 69, 3:

    Heraclea quae est civitas aequissimo jure ac foedere,

    Cic. Arch. 4, 6 et saep.:

    administrare civitatem,

    id. Off. 1, 25, 88:

    mutari civitatum status,

    id. Leg. 3, 14, 32; so,

    civitatis status,

    Quint. 6, 1, 16; 11, 1, 85:

    (legibus) solutis stare ipsa (civitas) non possit,

    id. 11, 1, 85:

    lege civitatis,

    id. 12, 10, 26; cf. id. 5, 10, 25:

    mos civitatis,

    id. 10, 1, 107; 12, 3, 7; 1, 2, 2.—Of Plato's ideal republic:

    si in illā commenticiā Platonis civitate res ageretur,

    Cic. de Or. 1, 53, 230.—
    2.
    Trop.:

    civitas caelitum,

    Plaut. Rud. prol. 2:

    ut jam universus hic mundus una civitas sit communis deorum atque hominum existimanda,

    Cic. Leg. 1, 7, 23.—
    B.
    Meton., = urbs, a city (rare and mostly post-Aug.; not in Cic. or Cæs.): civitatem incendere, Enn. ap. Non. p. 429, 5 (Trag. 382 Vahl.):

    cum errarem per totam civitatem,

    Petr. 8, 2; cf. id. 8, 141 fin.:

    Lingonum,

    Tac. H. 1, 54; 1, 64:

    ab excidio civitatis,

    id. ib. 1, 63;

    1, 69: circumjectae civitates,

    id. ib. 3, 43:

    muri civitatis,

    id. ib. 4, 65; id. A. 6, 42:

    pererrata nocturnis conversationibus,

    Sen. Ben. 6, 32, 1:

    expugnare civitatem,

    Quint. 8, 3, 67; cf.:

    expugnandae civitates,

    id. 12, 9, 2:

    plurimas per totum orbem civitates, terrae motu aut incendio afflictas restituit in melius,

    Suet. Vesp. 17; cf. id. Tit. 8; id. Tib. 84 fin.; Lact. 2, 7, 19.—
    2.
    Esp., the city, i. e. Rome and its inhabitants, Tac. H. 1, 19; 2, 92; 4, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > civitas

  • 30 civitas

    cīvitās, ātis, f. (civis), I) abstr., der Zustand-, die Rechte eines (röm.) Bürgers, das Bürgerrecht, der Bürgerverband, ius civitatis, Cic. u.a.: civitatem petere, Suet.: alqm civitate donare, Cic.: alci civitatem dare, Cic.: civitatem alci negare, Suet.: alqm in civitatem asciscere, Liv., accipere, ascribere, Cic.: in populi Romani civitatem suscipi, Cic.: civitatem adipisci, Cic.: civitatem assequi, Tac.: civitatem consequi beneficio alcis, Cic.: civitatem impetrare, Cic.: civitatem habere, Cic.: civitate carēre, Auct. b. Afr.: civitate mutari (Ggstz. in civitate manere), Cic.: civitatem amittere, Cic.: civitatem adimere, Cic.: non adimitur his civitas, sed relinquitur et deponitur, Cic. – übtr., oratio civitate donata, Quint.: verbo civitatem dare, Suet. – II) concr.: A) die zu einer Gemeinde vereinigte Bürgerschaft und, insofern sie den Staat bildet, der Staat, die Gemeinde, das Volk (er bestehe nun aus einer Stadt u. deren Gebiete od. aus mehreren Städten, versch. von urbs, d.i. dem Inbegriff der Wohnungen sämtlicher Bürger; nur zuw. meton. = urbs. s. no. B), status civitatis, Cic.: civitates aut nationes, Cic.: Tyndaritana nobilissima c., Cic.: c. Helvetia, Caes.: c. Ubiorum, Caes.: c. bene morata et bene constituta, Cic.: c. bellica, Vell.: c. foederata, Cic.: c. maritima, Caes.: civitas potentissima, Nep.: civitates valentiores opibus, Liv.: administratio civitatis, Cic.: civitatem administrare, Cic.: civitates condere novas aut conservare iam conditas, Cic.: civitatem instituere, Cic.: civitatem liberare, Nep.: alqm e civitate eicere, Cic.: civitatem bello persequi, Caes. – übtr., una c. communis deorum atque hominum, Cic.: c. Stoicorum, Tac. – B) meton. = urbs, die Stadt, 1) übh. (s. Heräus Tac. hist. 1, 54, 1. Bünem. Lact. 2, 7, 19), Athenae aut alia quieta civitas, Dolabell. in Cic. ep. 9, 9, 3: c. Lingonum, Tac.: muri civitatis, Tac.: munita c., Iustin.: civitatem incendere, Enn. fr.: civitatem expugnare, Quint.: errare per totam civitatem, Petr. – 2) insbes., wie urbs, die Stadt = Rom u. seine Einwohner, Sen. de ben. 6, 32, 1. Tac. hist. 1, 19, 2; 2, 92, 4; 4, 2, 2. – / Der Genet. Plur. gew. civitatium bei Cic.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 408. – arch. auch ceivitas, Corp. inscr. Lat. 1, 198, 12. 76. 79. 81 (Abl. ceivitate).

    lateinisch-deutsches > civitas

  • 31 aussterben

    aussterben, vacuum fieri funeribus (leer werden durch Leichen, d. i. Sterben der Einwohner, von Häusern, Städten). – exstingui (erlöschen, ganz, cum stirpe, von Familien. männlichen Linien; auch mit jmd., in alqo). – deperire. interire (untergehen, ganz, a stirpe, v. Geschlechtern etc.). – deficere (zu Ende gehen, auch mit jmd., in alqo, von einer Familie. einem Geschlecht). – sine successore deficere (ohne Nachfolger zu Ende gehen, von einer Philosophenschule). – gänzlich au., fundĭtus perire (v. einem Geschlecht). – mit ihm starb sein Haus aus, domus suae fata clausit; ultimus suorum mortuus est: ganze Familien sind in dieser Hungersnot ausgestorben, universas familias fames exstinxit. – ein ausgestorbener Palast, inanis regia: ein au. Haus, domus continuatis funeribus vacua facta: eine au. Stadt, urbs vacua; urbs vasta a civibus (verödet von Bürgern); vasta urbs fugā et caedibus (verödet durch Flucht und Ermordung der Einwohner); urbs continuatis funeribus vacua facta (durch fortwährende Sterbefälle verödete): er traf alles wie au., vasta desertaque omnia invenit: eine ausgest orbene Sprache, lingua mortua.

    deutsch-lateinisches > aussterben

  • 32 alieno

    ălĭēno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] aliéner, transporter à d'autres son droit de propriété.    - (lege caverent) ne quis quem civitatis mutandæ causa suum faceret neve alienaret, Liv. 41, 8, 12: (qu'ils défendissent par une loi) d'adopter ou de retrancher de sa famille aucun allié en vue d'un changement de cité [pour qu'il pût devenir citoyen romain].    - vectigalia alienare, Cic. Agr. 2, 33: aliéner les revenus publics    - alienari: passer au pouvoir d'autrui.    - urbs alienata, Sall. J. 48, 1: ville tombée aux mains d'autrui. --- cf. Liv. 24, 28, 7. [st1]2 [-] éloigner (détacher), rendre étranger (ennemi).    - alienare aliquem a se, Cic. Sest. 40: s'aliéner qqn ; quædam pestes hominum.    - laude aliena dolentium te nonnumquam a me alienarunt, Cic. Fam. 5, 8, 2: les fléaux que sont certaines gens qui s'affligent du mérite d'autrui t'ont parfois détaché de moi.    - alienare aliquem alicui, Liv. 30, 14, 10; 44, 27, 8: aliéner qqn à qqn.    - alienare animos ab aliqua re, Cic. Sull. 64: rendre les esprits hostiles à qqch.    - alienari: se détacher, s'éloigner, avoir de l'éloignement, devenir ennemi.    - alienatus est a Metello, Cic. Læl. 77: il rompit avec Métellus.    - meque falsa suspicione alienatum esse sentiebam, Sall. C. 35, 3: et je me sentais mis de côté à cause de soupçons controuvés.    - urbs maxuma alienata (erat), Sall. J. 48, 1: une très grande ville était tombée aux mains de l'ennemi.    - timore ab eo alienati (sunt), Nep. Alc. 5, 1: [ils furent tenus éloignés de lui par leur appréhension] = leur appréhension les tint éloignés de lui.    - hinc alienatus ab senatu, Liv. 8, 12: *depuis lors devenu ennemi du sénat*, depuis lors en rupture avec le sénat.    - ea quoque ira alienavit a dictatore militum animos, Liv. 8, 35: *cette colère également détourna du dictateur les esprits des soldats*, encore plus en colère, les soldats se détachèrent de leur dictateur.    - (animal) alienari ab interitu iisque rebus quæ interitum videantur afferre, Cic. Fin. 3, 16: [selon les Stoiciens] l'animal a de l'aversion pour la mort et pour tout ce qui peut amener la mort.    - alienatus, a, um: qui a rompu avec qqn, adversaire, ennemi. --- Cic. Pis. 96; Sall. J. 66, 2; Liv. 29, 3, 14.    - (urbes) quæ bello alienata fuerant, Liv. 30, 24, 4: (les villes) qui avaient été rebelles (qui avaient fait défection) pendant la guerre.    - alienato erga Vespasianum animo, Tac. H. 4, 49: [les soldats] mal disposés pour Vespasien. [st1]3 [-] aliéner (l'esprit), ôter (la raison).    - mentem alienare, Liv. 42, 28, 12: aliéner l'esprit, ôter la raison.    - alienata mente, Caes. BG. 6, 41, 3: avec l'esprit égaré.    - alienatus ad libidinem animo, Liv. 3, 48, 1: égaré dans le sens de [par] sa passion.    - alienatus, Sen. Ep. 85, 24: égaré, qui n'est pas en possession de soi. [st1]4 [-] aliéner (la sensibilité, la mémoire).    - alienatus ab sensu, Liv. 2, 12, 3: étranger à toute sensation.    - alienatis a memoria periculi animis Liv. 7, 15, 3: ayant perdu tout souvenir du danger.    - velut alienati sensibus, Liv. 25, 39, 4: étrangers pour ainsi dire aux impressions des sens.    - alienari: perdre tout sentiment, être en léthargie, être paralysé. --- Cels. 7, 16, etc.    - in corpore alienato, Sen. Ep. 89, 19: dans un corps en léthargie.
    * * *
    ălĭēno, āre, āvi, ātum - tr. - [st1]1 [-] aliéner, transporter à d'autres son droit de propriété.    - (lege caverent) ne quis quem civitatis mutandæ causa suum faceret neve alienaret, Liv. 41, 8, 12: (qu'ils défendissent par une loi) d'adopter ou de retrancher de sa famille aucun allié en vue d'un changement de cité [pour qu'il pût devenir citoyen romain].    - vectigalia alienare, Cic. Agr. 2, 33: aliéner les revenus publics    - alienari: passer au pouvoir d'autrui.    - urbs alienata, Sall. J. 48, 1: ville tombée aux mains d'autrui. --- cf. Liv. 24, 28, 7. [st1]2 [-] éloigner (détacher), rendre étranger (ennemi).    - alienare aliquem a se, Cic. Sest. 40: s'aliéner qqn ; quædam pestes hominum.    - laude aliena dolentium te nonnumquam a me alienarunt, Cic. Fam. 5, 8, 2: les fléaux que sont certaines gens qui s'affligent du mérite d'autrui t'ont parfois détaché de moi.    - alienare aliquem alicui, Liv. 30, 14, 10; 44, 27, 8: aliéner qqn à qqn.    - alienare animos ab aliqua re, Cic. Sull. 64: rendre les esprits hostiles à qqch.    - alienari: se détacher, s'éloigner, avoir de l'éloignement, devenir ennemi.    - alienatus est a Metello, Cic. Læl. 77: il rompit avec Métellus.    - meque falsa suspicione alienatum esse sentiebam, Sall. C. 35, 3: et je me sentais mis de côté à cause de soupçons controuvés.    - urbs maxuma alienata (erat), Sall. J. 48, 1: une très grande ville était tombée aux mains de l'ennemi.    - timore ab eo alienati (sunt), Nep. Alc. 5, 1: [ils furent tenus éloignés de lui par leur appréhension] = leur appréhension les tint éloignés de lui.    - hinc alienatus ab senatu, Liv. 8, 12: *depuis lors devenu ennemi du sénat*, depuis lors en rupture avec le sénat.    - ea quoque ira alienavit a dictatore militum animos, Liv. 8, 35: *cette colère également détourna du dictateur les esprits des soldats*, encore plus en colère, les soldats se détachèrent de leur dictateur.    - (animal) alienari ab interitu iisque rebus quæ interitum videantur afferre, Cic. Fin. 3, 16: [selon les Stoiciens] l'animal a de l'aversion pour la mort et pour tout ce qui peut amener la mort.    - alienatus, a, um: qui a rompu avec qqn, adversaire, ennemi. --- Cic. Pis. 96; Sall. J. 66, 2; Liv. 29, 3, 14.    - (urbes) quæ bello alienata fuerant, Liv. 30, 24, 4: (les villes) qui avaient été rebelles (qui avaient fait défection) pendant la guerre.    - alienato erga Vespasianum animo, Tac. H. 4, 49: [les soldats] mal disposés pour Vespasien. [st1]3 [-] aliéner (l'esprit), ôter (la raison).    - mentem alienare, Liv. 42, 28, 12: aliéner l'esprit, ôter la raison.    - alienata mente, Caes. BG. 6, 41, 3: avec l'esprit égaré.    - alienatus ad libidinem animo, Liv. 3, 48, 1: égaré dans le sens de [par] sa passion.    - alienatus, Sen. Ep. 85, 24: égaré, qui n'est pas en possession de soi. [st1]4 [-] aliéner (la sensibilité, la mémoire).    - alienatus ab sensu, Liv. 2, 12, 3: étranger à toute sensation.    - alienatis a memoria periculi animis Liv. 7, 15, 3: ayant perdu tout souvenir du danger.    - velut alienati sensibus, Liv. 25, 39, 4: étrangers pour ainsi dire aux impressions des sens.    - alienari: perdre tout sentiment, être en léthargie, être paralysé. --- Cels. 7, 16, etc.    - in corpore alienato, Sen. Ep. 89, 19: dans un corps en léthargie.
    * * *
        Alieno, alienas, pen. prod. alienare. Plin. Aliener et estranger.
    \
        Alienari mente. Plin. Estre hors du sens et de raison, Estre aliené de l'entendement.
    \
        Alienare aliquem sententiis dicendis. Cic. Encourir sa male grace en disant son opinion.
    \
        Alienare quempian a se. Cic. Estranger de son amitié et familiarité.
    \
        Alienari ab interitu. Ci. Hair la mort, et s'en reculer et eslongner.
    \
        Alienari, pro Corrumpi, quod vulgo dicunt Alterari. Cor. Celsus. Comme quand quelque membre se corrompt et pourrit, ou estiomene.

    Dictionarium latinogallicum > alieno

  • 33 sto

    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
        Sto, stas, steti, statum, stare, cui opponitur Sedere. Estre debout sur ses pieds, Estre en son estant.
    \
        Sta Charine. Plaut. Arreste, Demeure.
    \
        Dum ante ostium sto. Terent. Ce pendant que j'estoye devant l'huis.
    \
        Stant aduersis vestigiis contra nostra vestigia Antipodes. Cic. Marchent au contraire de nous.
    \
        Stare et Fugere, contraria. Cic. S'arrester, Ne bouger.
    \
        Qui si steterit idem, mihique paruerit, etc. Cic. S'il persevere et demeure tousjours en son propos.
    \
        Stat a Senatu. Cicero. Il tient le parti du Senat, Il tient pour le Senat.
    \
        Stat a causa bonorum. Cic. Il est du parti des gents de bien, Il tient pour eulx.
    \
        In acie stare. Plancus ad Ciceronem. Estre en armes au camp, prest touts les jours de combatre.
    \
        Stetit ad eam diem ciuitas illa Lycurgi legibus. Liu. Demoura sur bout, et à fleurs et duré, Demoura en son estre.
    \
        Stare ad curiam. Cic. Ne bouger du palais.
    \
        Ad verbera stare. Ouid. Prest à estre fessé.
    \
        In aequo alicui stare. Seneca. Estre egual à luy.
    \
        Animis stare. Cic. Avoir tousjours bon courage.
    \
        Animo stare, et Desipere, contraria. Horatius. Estre en son bon sens.
    \
        Authore certo stare. Liu. S'arrester au dire de certain homme, comme estant homme de foy, S'arrester à un certain autheur, et le croire.
    \
        Stare circum, pro Circunstare. Virgil. Estre à l'entour.
    \
        Conditionibus et conuentis stare. Cicero. Tenir l'offre qu'on a faicte.
    \
        Consilio alicuius stare. Liu. S'arrester au conseil d'aucun.
    \
        Contra aliquem stare. Virgilius. Luy estre contraire, Soustenir quelque querelle contre luy.
    \
        Quum is contra populi studium stetisset. Cicero. Eust tenu bon contre, etc.
    \
        Stare a mendacio contra verum. Cic. Soustenir une menterie contre la verité.
    \
        Conuentis stare. Cicero. Tenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Cum aliquo stare. Liu. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        AEquitas cum aduersario stat. Cic. Nostre partie adverse est fondee sur l'equité, Equité fait pour partie adverse.
    \
        Decreto Senatus stare. Caesar. Obeir à l'ordonnance.
    \
        Fabula dicitur stare. Terent. Quand elle plaist, et qu'elle est ouye, et qu'on l'escoute d'un bout à autre.
    \
        Fide stare. Liu. Tenir ou garder sa foy.
    \
        Stat parum fides apud eum. Plaut. Il ne tient point ce qu'il a promis, ou Il n'est pas fort loyal.
    \
        In fide stare. Cic. Tenir sa foy.
    \
        Fiducia belli stetit auxiliis Palladis. Virg. La fiance et esperance que les Grecs ont eu en ceste guerre n'a esté soustenue et maintenue que par l'aide de Pallas, Toute leur fiance gisoit sur l'aide de Pallas, Il n'ont eu fiance qu'en l'aide de Pallas.
    \
        Ad finem stare. Ouid. Durer jusques à la fin.
    \
        Firmum stare. Liu. Tenir bon, Estre ferme et constant.
    \
        Bene apud memores veteris stat gratia facti. Virgil. Le bon gré dure et persevere, Ils en scavent tousjours bon gré.
    \
        Tantisper tutela muliebri regnum puero stetit. Liuius. Son royaume luy demoura sauve.
    \
        In eo quod iudicatum est stare. Cic. S'accorder et obeir à la sentence, Acquiescer à ce qui est jugé.
    \
        In eo quod ostenderis, stes. Cic. Ne te desdi point et t'arreste à ce que tu as une fois voulu.
    \
        Spes et victoria stabat in ducibus. Silius. Consistoit et gisoit és capitaines.
    \
        Institutis alicuius seruandis stare dicitur vrbs. Cic. Demeurer en estre ou estat, Se maintenir.
    \
        Iudicio alicuius stare. Cic. S'arrester à son jugement, Le croire plustost qu'un autre.
    \
        Iudicata re stare. Cic. Obeir à la sentence du juge.
    \
        Iureiurando alicuius stare. Quintil. Se rapporter à son serment.
    \
        Ius exemplis stat. Liu. Le droict est prins sur ce qu'on a accoustumé de faire.
    \
        Loco stare. Columel. Ne bouger de sa place.
    \
        Stare meliore loco, per translationem. Cic. Estre en meilleur estat.
    \
        Opinione alicuius stare. Cic. S'arrester à l'opinion d'aucun.
    \
        Ordine stare. Quintil. Estre maintenu, et durer au moyen de l'ordre sans lequel tenir on periroit.
    \
        Pacto stare. Liuius. Garder et entretenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Pariter stare. Ouid. Estre ensemble.
    \
        Pede in vno stans. Horat. Estant debout sur un pied.
    \
        Per quos homines ordinesque steterim non ignoras. Cicero. J'ay esté sauvé et maintenu en mon estat.
    \
        Stat per me, per te, per illum quo minus id fiat. Plin. Quintil. Il tient à luy, Il a esté cause que ce n'a esté faict, C'est par luy.
    \
        Praelia stant mihi cum domina mea. Propert. Il n'y a point de guerre ne de noise entre elle et moy, Toute noise cesse entre elle et moy.
    \
        Pro aliquo stare. Quintil. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        Promissis stare. Cic. Tenir sa promesse.
    \
        Ratio et fortuna cum aliquo stat. Liu. Quand la raison et fortune font pour luy.
    \
        Sanguis stetit. Plin. iunior. Est estanché.
    \
        Ea omnes stant sententia. Plaut. Ils sont touts de ceste opinion.
    \
        Stat sententia, non minuere copias. Liu. J'ay conclu et arresté en moy de ne, etc.
    \
        In eadem sententia stare. Liu. Perseverer en son opinion.
    \
        Stare eodem statu. Cic. Demeurer en un mesme estat.
    \
        Suppliciter stare. Horat. Estre devant aucun les mains joinctes en requerant pardon.
    \
        Talo recto stare. Horat. Estre debout.
    \
        Verbis legis stare. Quintil. S'arrester aux mots de la loy, et les prendre à la rigueur.
    \
        Voluntate logis stare. Quintil. S'arrester à l'intention et volunté de la loy, et non point aux mots.
    \
        Multorum sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. Liu. Ceste victoire cousta beaucoup de sang aux Carthaginiens, Il y eut grand sang respandu, et grand nombre de blessez des Carthaginiens, en sorte que la victoire leur fut bien cher vendue, La victoire leur cousta cher.
    \
        Magno ei stet ea nocte absentem fuisse. Gell. Il luy cousta beaucoup d'avoir, etc.
    \
        Stat illi res centum talentis. Liu. La chose luy couste cent talents.
    \
        Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. Virgilius. Est en Ascanius.
    \
        Periculum vitae meae tuo stat periculo post mortem. Plaut. Gist en ton danger.
    \
        Stare. Cic. Demourer en estat.
    \
        Quum in Senatu pulcherrime staremus. Cicero. Nostre cas se portoit bien.
    \
        Stat conferre manum AEneae. Virgil. Cela est arresté en moy que je veulx, etc.
    \
        Neque adhuc stabat quo potissimum. Cic. Il n'estoit point encore arresté.
    \
        Modo stet nobis illud, vna viuere in studiis nostris. Cic. Pourveu que ce soit arresté entre nous.
    \
        Statur, impersonale. Terentius, Quid agitur? P. statur. Je suis icy debout sans rien faire.
    \
        Standum est epistolis Domitiani. Plin. iunior. Il se fault arrester aux epistres, de, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sto

  • 34 civitas

    cīvitās, ātis, f. (civis), I) abstr., der Zustand-, die Rechte eines (röm.) Bürgers, das Bürgerrecht, der Bürgerverband, ius civitatis, Cic. u.a.: civitatem petere, Suet.: alqm civitate donare, Cic.: alci civitatem dare, Cic.: civitatem alci negare, Suet.: alqm in civitatem asciscere, Liv., accipere, ascribere, Cic.: in populi Romani civitatem suscipi, Cic.: civitatem adipisci, Cic.: civitatem assequi, Tac.: civitatem consequi beneficio alcis, Cic.: civitatem impetrare, Cic.: civitatem habere, Cic.: civitate carēre, Auct. b. Afr.: civitate mutari (Ggstz. in civitate manere), Cic.: civitatem amittere, Cic.: civitatem adimere, Cic.: non adimitur his civitas, sed relinquitur et deponitur, Cic. – übtr., oratio civitate donata, Quint.: verbo civitatem dare, Suet. – II) concr.: A) die zu einer Gemeinde vereinigte Bürgerschaft und, insofern sie den Staat bildet, der Staat, die Gemeinde, das Volk (er bestehe nun aus einer Stadt u. deren Gebiete od. aus mehreren Städten, versch. von urbs, d.i. dem Inbegriff der Wohnungen sämtlicher Bürger; nur zuw. meton. = urbs. s. no. B), status civitatis, Cic.: civitates aut nationes, Cic.: Tyndaritana nobilissima c., Cic.: c. Helvetia, Caes.: c. Ubiorum, Caes.: c. bene morata et bene constituta, Cic.: c. bellica, Vell.: c. foederata, Cic.: c. maritima, Caes.: civitas potentissima, Nep.: civitates valentiores opibus, Liv.: administratio civi-
    ————
    tatis, Cic.: civitatem administrare, Cic.: civitates condere novas aut conservare iam conditas, Cic.: civitatem instituere, Cic.: civitatem liberare, Nep.: alqm e civitate eicere, Cic.: civitatem bello persequi, Caes. – übtr., una c. communis deorum atque hominum, Cic.: c. Stoicorum, Tac. – B) meton. = urbs, die Stadt, 1) übh. (s. Heräus Tac. hist. 1, 54, 1. Bünem. Lact. 2, 7, 19), Athenae aut alia quieta civitas, Dolabell. in Cic. ep. 9, 9, 3: c. Lingonum, Tac.: muri civitatis, Tac.: munita c., Iustin.: civitatem incendere, Enn. fr.: civitatem expugnare, Quint.: errare per totam civitatem, Petr. – 2) insbes., wie urbs, die Stadt = Rom u. seine Einwohner, Sen. de ben. 6, 32, 1. Tac. hist. 1, 19, 2; 2, 92, 4; 4, 2, 2. – Der Genet. Plur. gew. civitatium bei Cic.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 408. – arch. auch ceivitas, Corp. inscr. Lat. 1, 198, 12. 76. 79. 81 (Abl. ceivitate).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > civitas

  • 35 Apollo

    Apollo, inis, m. (Ἀπόλλων), I) Apollo, Sohn Jupiters von der Latona, Bruder der Diana, urspr. Aufseher des Wildes u. Erhalter der Herden, Erfinder der Kunst des Bogenschießens, der Weissagung und Heilkunde, der Musik und Dichtkunst und deshalb Vorsteher der Musen, später auch mit dem Sonnengotte identifiziert, als der reine, strahlende, ewig jugendlich schöne Gott mit den Beinamen Phoebus, pulcher, formosus u.a., Verg. Aen. 3, 251; 3, 119; ecl. 4, 57: als Bogenschütze arcitenens (τοξοφόρος), Verg. Aen. 3, 75: nach seinem Geburtsort Delos Delius, Cic. de nat. deor. 3, 88 u. oft bei Dichtern, u. Delius vates, Verg. Aen. 6, 12: nach seinem Hauptsitz Delphicus, Plin. 34, 14. Min. Fel. 21, 2. – ad Apollinis (sc. aedem), Liv. 40, 51, 3. – Apollinis urbs = Apollonia no. III, Ov. trist. 1, 10, 35. – Apollinis urbs magna (πόλις μεγάλη Ἀπόλλωνος), Hauptstadt des nach ihr benannten Nomos Apollonopolites (Plin. 5, 49) in Oberägypten, am westl. Ufer des Nils, j. das Dorf Edfu, Plin. 5, 60. – promunturium Apollinis, ein Vorgebirge nördl. von Utika, Sardinien gegenüber, j. Cap Zibîb, Liv. 30, 24, 8 u.a., früher Pulchri od. Pulchri promunturium (Καλοῦ ἀκρωτήριον gen.), Liv. 29, 27, 12. – poet., aperitur Apollo = der Apollotempel wird sichtbar, Verg. Aen. 3, 275. – II) übtr. = Baal, der Sonnengott der Tyrier, Curt. 4, 3 (15), 22 (wie das. § 23 Saturnus = Moloch). – / Griech. u. altlat. Formen: Apollonis, Liv. 35, 51, 1. Fronto ad M. Caes. 4, 5. p. 68, 14 N.: Apolloni, Liv. 29, 10, 6: Apolo, Corp. inscr. Lat. 14, 4105: Apolones, Corp. inscr. Lat. 1, 187: Apolone (Dat.), Corp. inscr. Lat. 10, 4612: Apolenei, Corp. inscr. Lat. 1, 167: Apolinei, Corp. inscr. Lat. 1, 562: Apellinem, Paul. ex Fest. 22, 14. Vgl. Ritschl opusc. 2, 493 sq. u. 514. Fleckeisen an Heß S. 7. Ribbeck in N. Jahrbb. 77, 193. – Plur., Apollines quattuor, Arnob. 4, 17.

    Dav. abgel.: A) Apollināris, e, zu Apollo gehörend, ihm geweiht, apollinarisch, 1) adi.: laurea, Hor.: ludi, die dem Apollo zu Ehren jährlich am 5. Juli gefeierten, Cic. u.a.: sacrum, Liv.: herba, radix, Scribon. (s. unten no. 2, a). – Sidonius Apollinaris, s. 2. Sidonius. – 2) subst.: a) Apollināris, is, f. (sc. herba), α) eine sonst hyos cyamus genannte Pflanze, Plin. 26, 140: Apollinaris herbae radix, Scrib. 93 u. 108, Apollinaris radix, Scrib. 90 u. 121. – β) eine Art des solanum, Ps. Apul. herb. 22. – b) Apollināre, is, n., ein dem Apollo geweihter Platz, das Apollinare, Liv. 3, 63, 7. – B) Apollineus, a, um, zu Apollo gehörig, apollinisch, des Apollo, me dulla, Ov.: laurus, Ov.: vates, von Orpheus, Ov.: ars, Weissagekunst und Arzneikunst, Ov.: proles, Äskulap, Apollos Sohn, Ov.: mater, Latona, Stat.: frater Byblidis, Apollos Enkel, Ov.: urbs, Delos, Ov. – / Nbf. Apollōnius, Not. Tir. 81, 79.

    lateinisch-deutsches > Apollo

  • 36 Stadt

    Stadt, urbs (als Komplex von Gebäuden, bes. eine bedeutende, volkreiche Hauptstadt u. vorzugsweise Rom). – oppidum (als befestigter Ort, bes. eine befestigte Provinzialstadt). – civitas (die Bürgerschaft, die sämtlichen Einwohner einer Stadt). – locus (Ort übh.). – municipium (eine freie Stadt, bes. in Italien, mit eigenen Gesetzen und eigener Obrigkeit). – eine kleine St., parva urbs; parvum od. parvulum oppidum; oppidulum. – St. u. Land, urbs agrique: in allen Städten, oppidatim. – aus oder in der St., urbanus (z.B. plebes, servitia, motus); oppidanus (z.B. senex): vor oder bei der St., suburbanus (z.B. praedium). – mit keinem Fuße vor die St. kommen, pedem portā non efferre.

    deutsch-lateinisches > Stadt

  • 37 Apollo

    Apollo, inis, m. (Ἀπόλλων), I) Apollo, Sohn Jupiters von der Latona, Bruder der Diana, urspr. Aufseher des Wildes u. Erhalter der Herden, Erfinder der Kunst des Bogenschießens, der Weissagung und Heilkunde, der Musik und Dichtkunst und deshalb Vorsteher der Musen, später auch mit dem Sonnengotte identifiziert, als der reine, strahlende, ewig jugendlich schöne Gott mit den Beinamen Phoebus, pulcher, formosus u.a., Verg. Aen. 3, 251; 3, 119; ecl. 4, 57: als Bogenschütze arcitenens (τοξοφόρος), Verg. Aen. 3, 75: nach seinem Geburtsort Delos Delius, Cic. de nat. deor. 3, 88 u. oft bei Dichtern, u. Delius vates, Verg. Aen. 6, 12: nach seinem Hauptsitz Delphicus, Plin. 34, 14. Min. Fel. 21, 2. – ad Apollinis (sc. aedem), Liv. 40, 51, 3. – Apollinis urbs = Apollonia no. III, Ov. trist. 1, 10, 35. – Apollinis urbs magna (πόλις μεγάλη Ἀπόλλωνος), Hauptstadt des nach ihr benannten Nomos Apollonopolites (Plin. 5, 49) in Oberägypten, am westl. Ufer des Nils, j. das Dorf Edfu, Plin. 5, 60. – promunturium Apollinis, ein Vorgebirge nördl. von Utika, Sardinien gegenüber, j. Cap Zibîb, Liv. 30, 24, 8 u.a., früher Pulchri od. Pulchri promunturium (Καλοῦ ἀκρωτήριον gen.), Liv. 29, 27, 12. – poet., aperitur Apollo = der Apollotempel wird sichtbar, Verg. Aen. 3, 275. – II) übtr. = Baal, der Sonnengott
    ————
    der Tyrier, Curt. 4, 3 (15), 22 (wie das. § 23 Saturnus = Moloch). – Griech. u. altlat. Formen: Apollonis, Liv. 35, 51, 1. Fronto ad M. Caes. 4, 5. p. 68, 14 N.: Apolloni, Liv. 29, 10, 6: Apolo, Corp. inscr. Lat. 14, 4105: Apolones, Corp. inscr. Lat. 1, 187: Apolone (Dat.), Corp. inscr. Lat. 10, 4612: Apolenei, Corp. inscr. Lat. 1, 167: Apolinei, Corp. inscr. Lat. 1, 562: Apellinem, Paul. ex Fest. 22, 14. Vgl. Ritschl opusc. 2, 493 sq. u. 514. Fleckeisen an Heß S. 7. Ribbeck in N. Jahrbb. 77, 193. – Plur., Apollines quattuor, Arnob. 4, 17.
    Dav. abgel.: A) Apollināris, e, zu Apollo gehörend, ihm geweiht, apollinarisch, 1) adi.: laurea, Hor.: ludi, die dem Apollo zu Ehren jährlich am 5. Juli gefeierten, Cic. u.a.: sacrum, Liv.: herba, radix, Scribon. (s. unten no. 2, a). – Sidonius Apollinaris, s. 2. Sidonius. – 2) subst.: a) Apollināris, is, f. (sc. herba), α) eine sonst hyos cyamus genannte Pflanze, Plin. 26, 140: Apollinaris herbae radix, Scrib. 93 u. 108, Apollinaris radix, Scrib. 90 u. 121. – β) eine Art des solanum, Ps. Apul. herb. 22. – b) Apollināre, is, n., ein dem Apollo geweihter Platz, das Apollinare, Liv. 3, 63, 7. – B) Apollineus, a, um, zu Apollo gehörig, apollinisch, des Apollo, me dulla, Ov.: laurus, Ov.: vates, von Orpheus, Ov.: ars, Weissagekunst und Arzneikunst, Ov.: proles, Äskulap, Apollos Sohn, Ov.: mater, Latona, Stat.: frater Byblidis,
    ————
    Apollos Enkel, Ov.: urbs, Delos, Ov. – Nbf. Apollōnius, Not. Tir. 81, 79.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > Apollo

  • 38 tunc

    tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring an event to a time before mentioned.
    1.
    To definite past time.
    (α).
    To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):

    tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,

    Tib. 1, 10, 19:

    nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,

    Val. Max. 2, 1, 5:

    sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,

    id. 3, 2, 6:

    nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,

    id. 4, 3, 7:

    quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,

    id. 6, 5, 6:

    si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,

    Curt. 4, 16, 33:

    sed civitati nullae tunc leges erant,

    Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—
    (β).
    Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):

    (Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,

    Cic. Arch. 10, 25:

    neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,

    id. Sull. 3, 9:

    his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,

    Caes. B. C. 3, 104:

    tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,

    at this time, id. B. G. 5, 41:

    quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,

    id. B. C. 2, 13 fin.:

    Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,

    Liv. 22, 24, 1:

    itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,

    id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;

    44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,

    Ov. M. 2, 679:

    tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,

    Tib. 3, 4, 69:

    tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,

    Vell. 2, 88, 2:

    forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,

    Val. Max. 2, 6, 8:

    qui tunc Libitinam exercebant,

    id. 5, 2, 10:

    Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,

    id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;

    8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,

    Curt. 4, 2, 10:

    et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,

    id. 3, 5, 1:

    perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,

    Sen. Troad. 1, 11, 5:

    tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,

    Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:

    quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,

    Plin. Ep. 4, 24, 3:

    ardente tunc in Africa bello,

    Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:

    Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,

    Gell. 17, 9, 20:

    hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,

    id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:

    tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,

    Tib. 2, 1, 43:

    tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,

    Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:

    regem tunc Lacedaemoniorum,

    Just. 6, 2, 4.—
    (γ).
    Referring to a state no longer in existence:

    silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,

    Liv. 21, 25, 8:

    urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,

    id. 45, 28, 2:

    hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,

    Vell. 2, 48, 3:

    certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,

    Val. Max. 7, 3, 9:

    docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,

    Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;

    ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,

    Cic. Clu. 56, 154:

    cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,

    id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:

    cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?

    Liv. 34, 6, 18:

    munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),

    id. 36, 17, 4:

    parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,

    id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:

    Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,

    Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;

    tunc tibi inferias dedi,

    Sen. Phoen. 172:

    nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,

    Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:

    hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?

    Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;

    tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;

    ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,

    Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—
    (ε).
    Opposed to a previous or a later time:

    quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),

    Cic. Agr. 2, 35, 95:

    raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,

    Liv. 3, 69, 1:

    (Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,

    id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:

    non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,

    Vell. 2, 80, 3:

    et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,

    Val. Max. 1, 5, ext. 2:

    praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,

    Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:

    Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,

    Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:

    ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,

    Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:

    idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,

    Flor. 1, 5, 8.—
    (ζ).
    In general statements, applied to the actual state of affairs:

    mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,

    Tac. A. 12, 47:

    legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,

    Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:

    aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,

    Liv. 4, 51, 6.—
    (η).
    Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:

    quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,

    Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:

    tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,

    Liv. 39, 36, 7:

    jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,

    while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:

    sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,

    Ov. M. 2, 310:

    quid mihi tunc animi fuit?

    id. ib. 7, 582:

    quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?

    id. H. 11, 87; 12, 31:

    quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,

    Vell. 2, 124, 1:

    non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,

    Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;

    9, 3, 1: tunc ego dicere debui,

    Sen. Ep. 63, 15:

    non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,

    Plin. Ep. 1, 5, 5:

    tunc domus priscorum ducum arserunt,

    Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;

    tum, etc.,

    Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;

    Tum potui Medea mori bene,

    id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:

    nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,

    if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—
    (θ).
    Redundant (post-class.):

    id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,

    Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—
    2.
    = nunc, in oblique discourse (rare):

    quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,

    Liv. 2, 54, 5:

    ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,

    Just. 14, 5, 7.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:

    tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,

    Varr. R. R. 1, 27:

    ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,

    id. ib. 2, 5:

    omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),

    Sen. Q. N. 1, 8, 7:

    tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),

    id. ib. 4, 2, 21:

    et tunc potest ventis concitari mare,

    id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause:

    tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,

    Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:

    adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,

    id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):

    dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,

    Prop. 1, 1, 23:

    itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),

    Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:

    cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,

    Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;

    tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,

    id. ib. 10, 2;

    7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!

    Plin. Ep. 1, 9, 3:

    propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,

    Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;

    tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,

    Cic. Agr. 2, 32, 86:

    tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,

    Liv. 3, 53, 10:

    senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,

    id. 41, 9, 11:

    nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,

    Tib. 2, 5, 95:

    tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,

    Gell. 3, 7, 7.—
    (β).
    With the force of a conditional clause:

    tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),

    Hor. C. 3, 29, 62:

    vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),

    id. Epod. 17, 74:

    tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),

    id. A. P. 103:

    tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,

    Ov. H. 15 (16), 319:

    tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,

    id. ib. 17 (18), 210.—
    B.
    Representing sequence or succession in events, = deinde.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (rare till after the Aug. per.;

    in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:

    veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,

    id. Fam. 3, 5, 3:

    dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,

    id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:

    tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,

    id. 45, 25, 1:

    equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,

    id. 7, 8, 1:

    iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,

    Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:

    Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,

    Curt. 3, 8, 24:

    contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,

    Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—
    (β).
    Before an abl. absol. (postclass.):

    statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,

    Tac. A. 1, 48:

    tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,

    Suet. Aug. 98:

    tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,

    Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—
    (γ).
    Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:

    caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;

    quid dubitas, etc.,

    Caes. B. C. 2, 34:

    animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,

    id. ib. 3, 85:

    omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,

    Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:

    Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,

    Tib. 1, 3, 71:

    apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,

    Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:

    donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,

    Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:

    multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,

    Liv. 9, 39, 10. —
    2.
    In enumerations with tum... deinde... postea, etc.
    (α).
    In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;

    tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,

    Suet. Ner. 32 med.; so,

    tunc... deinde... tunc, etc.,

    Vitr. 1, 6, 12 and 13:

    tunc... tunc... deinde... tunc,

    id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;

    tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,

    Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—
    (β).
    Of successive speakers in dialogue (rare):

    tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,

    Liv. 2, 12, 15:

    apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,

    Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:

    tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,

    Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—
    C.
    In co-ordination (very rare).
    1.
    = praeterea, and then:

    (Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:

    praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!

    Sen. Ep. 115, 3.—
    2.
    In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):

    vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,

    Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—
    3.
    Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.
    II.
    As correlative of dependent clauses.
    A.
    Of temporal clauses with cum.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tunc as antecedent of the clause:

    set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?

    Plaut. Capt. 4, 2, 108:

    etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?

    id. Rud. 3, 6, 8:

    quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:

    etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,

    id. ib. 2, 5, 43, §

    111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,

    id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:

    et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?

    id. 31, 7, 5:

    infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,

    Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):

    prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,

    Val. Max. 4, 1, 10:

    quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,

    Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—
    b.
    Introducing the apodosis.
    (α).
    Of coincident actions:

    cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,

    Liv. 44, 28, 10.—
    (β).
    = deinde:

    adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,

    Liv. 8, 32, 10:

    divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,

    Vitr. 2, 9, 15:

    cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,

    Just. 2, 11, 5.—
    2.
    Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent:

    arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,

    Cic. Font. 13, 29 (9, 19):

    tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,

    id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):

    deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,

    Quint. 10, 7, 14:

    tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,

    id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:

    voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,

    Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:

    in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,

    Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—
    b.
    Introducing the apodosis:

    cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,

    Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;

    3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,

    Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—
    4.
    Referring to future time:

    ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,

    Val. Max. 9, 3, ext. 3:

    poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,

    Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—
    B.
    With temporal clauses introduced by ubi (rare).
    1.
    Of definite past time:

    ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,

    Liv. 4, 55, 2:

    haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,

    id. 25, 8, 9.—
    2.
    Of indefinite time.
    a.
    As antecedent:

    tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,

    Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—
    b.
    In apodosis:

    stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,

    Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—
    C.
    With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.
    1.
    Of definite past time:

    posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,

    Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—
    2.
    Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—
    D.
    With temporal clauses introduced by ut (very rare):

    ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,

    Just. 19, 2, 11.—
    E.
    With temporal clauses introduced by quando (rare).
    1.
    As antecedent:

    tunc quando abiero,

    Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—
    2.
    In apodosis:

    quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,

    Cic. Univ. 9.—
    F.
    With temporal clauses introduced by dum (very rare):

    tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,

    Sen. Ep. 83, 21.—
    G.
    With conditional clauses.
    1.
    In gen.
    (α).
    As antecedent:

    consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,

    Cic. Att. 10, 8, 2:

    sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,

    Vitr. 8, 5, 2:

    tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,

    Sen. Ben. 4, 35, 2.—
    (β).
    In apodosis:

    si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,

    Liv. 8, 31, 7:

    quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,

    Sen. Q. N. 6, 15:

    quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,

    Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:

    si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,

    Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—
    2.
    With a supposition contrary to fact:

    audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,

    Sen. Prov. 4, 5.—
    H.
    After abl. absol. (rare):

    legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,

    Liv. 44, 21, 1:

    his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,

    Vitr. 10, 9 (14), 2.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tunc (rare):

    nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,

    Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:

    At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,

    Vell. 2, 12, 1:

    Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,

    Gell. 17, 21, 8:

    palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,

    Just. 13, 5, 5. —
    2.
    With demum and denique, not until then, then only, then at last.
    a.
    Tunc demum.
    (α).
    Absol.:

    tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,

    Liv. 41, 3, 5:

    tunc demum pectora plangi Contigit,

    Ov. H. 11, 91:

    tunc demum intrat tabernaculum,

    Curt. 4, 13, 20:

    tunc demum alia mala (exstiterunt),

    Sen. Q. N. 1, 17, 6:

    (aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,

    Plin. 10, 3, 4, § 14:

    tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,

    Suet. Calig. 9:

    tunc demum ad otium concessit,

    id. Claud. 5.—
    (β).
    With cum clause:

    postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,

    Liv. 21, 59, 6:

    et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,

    id. 44, 44, 3:

    cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,

    Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—
    b.
    Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—
    3.
    Tunc primum:

    quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,

    Sall. J. 5, 2:

    tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,

    Liv. 1, 35, 8:

    eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,

    id. 4, 54, 2:

    tunc primum equo merere equites coeperunt,

    id. 5, 7, 13:

    lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,

    id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—
    4.
    With deinde (cf.: tum deinde).
    (α).
    Deinde tunc:

    roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,

    Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—
    (β).
    Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—
    5.
    Tunc tandem:

    simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,

    Liv. 44, 8, 4.—
    B.
    With emphatic particles.
    1.
    Tunc vero (or enimvero):

    in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,

    Liv. 40, 40, 10:

    cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,

    id. 2, 36, 6:

    tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,

    Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;

    tunc vero nitenti, etc.,

    Tac. A. 1, 11.—
    2.
    Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;

    postero die, etc.,

    Liv. 42, 57, 9:

    tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,

    Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—
    3.
    Ne tunc quidem:

    quia ne tunc quidem obsistebatur,

    Front. Strat. 3, 17, 9:

    ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,

    Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—
    4.
    Tunc maxime (or tunc cum maxime).
    (α).
    Chiefly at that time, especially then:

    Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 26, 2.—
    (β).
    Just then:

    hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,

    Curt. 3, 2, 17:

    non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,

    id. Vit. Beat. 26, 1.—
    5.
    Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—
    6.
    Etiam tunc.
    (α).
    Even then:

    experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,

    Gell. 15, 16, 3.—
    (β).
    Still:

    quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,

    Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—
    7.
    Tunc etiam.
    (α).
    Etiam as connective, tum = eo tempore:

    in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,

    Liv. 6, 5, 6.—
    (β).
    Poet. for tum etiam, on account of the vowel:

    ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,

    Ov. M. 2, 68.—
    8.
    Tunc quoque.
    (α).
    Also then:

    irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,

    Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;

    et tunc quoque forte legebat,

    Ov. M. 4, 315:

    quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,

    Sen. Q. N. 2, 18:

    cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,

    Suet. Claud. 21:

    tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,

    Just. 38, 9, 9.—
    (β).
    Even then:

    tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,

    Sen. Q. N. 1, 17, 7:

    faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,

    Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:

    tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,

    Plin. Ep. 1, 13, 2.—
    (γ).
    = sic quoque, even as it was:

    quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,

    Liv. 21, 34, 8.—
    C.
    Tunc temporis (postclass.;

    v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,

    Just. 1, 4, 4:

    parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,

    id. 3, 6, 6:

    ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,

    id. 8, 3, 7:

    erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,

    id. 12, 2, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > tunc

  • 39 vastus

    vastus, a, um, adj. [cf.: vanus, vacuus], empty, unoccupied, i.e. waste, desert.
    I.
    Lit. (so rare but class.;

    syn.: vacuus, desertus): genus agrorum propter pestilentiam vastum atque desertum,

    Cic. Agr. 2, 26, 69:

    lex erat lata vasto ac relicto foro,

    id. Sest. 24, 53:

    agrum vastum ac desertum habere,

    Liv. 28, 11, 10:

    vasta ac deserta urbs,

    id. 24, 3, 11; 28, 7, 12: vasta incendiis ruinisque urbs, id. 5, 53, 1:

    mons vastus ab naturā et humano cultu,

    uncultivated, Sall. J. 48, 3:

    urbs a defensoribus vasta,

    without, Liv. 23, 30, 7 (al. ex conj. vacua).—
    B.
    Trop. (the fig. taken from tracts of country lying waste or untilled), uncultivated, unpolished, rude, rough, harsh:

    vultu motuque corporis vasti atque agrestes,

    Cic. de Or. 1, 25, 115:

    vastus homo atque foedus,

    id. ib. 1, 25, 117:

    vasti quidam et insubidi,

    Gell. 19, 9, 9:

    fugiemus crebras vocalium concursiones, quae vastam atque hiantem orationem reddunt, ut hoc est: baccae aeneae amoenissimae impendebant,

    Auct. Her. 4, 12, 18:

    omnia vasta ac temeraria esse,

    Liv. 24, 48, 7:

    littera vastior,

    too harsh-sounding, Cic. Or. 45, 153.—
    II.
    Transf.
    A.
    Desolate, deserted: abs te viduae et vastae virgines sunt, made lonely, Enn. ap. Serv. Verg. A. 1, 52 (Trag. v. 279 Vahl.):

    dies per silentium vastus,

    Tac. A. 3, 4.—
    B.
    Wasted by destruction, laid waste, ravaged, devastated, destroyed (rare; cf.

    vastatus): fit vasta Troja,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 130:

    jam hanc urbem ferro vastam faciet Peleus, Att. ap. Fest. pp. 372 and 373: haec ego vasta dabo,

    Verg. A. 9, 323:

    nec solum modo vastum hosti relictum, sed castellis etiam vicisque illatus ignis,

    Liv. 10, 12, 8.—
    C.
    With the predom. idea of extent, vast, immense, enormous, huge, monstrous (syn.: ingens, immanis).
    1.
    Of size: jamque fere pulvis ad caelum vasta videtur, Enn. ap. Non. 217, 11 (Ann. v. 286 Vahl.):

    immani et vastae insidens beluae,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    vasta et immanis belua,

    id. Div. 1, 24, 49; cf.:

    vastissimae beluae,

    id. Rep. 2, 26, 49: elephanto beluarum nulla prudentior;

    ad figuram quae vastior?

    id. N. D. 1, 35, 97:

    summa erat vasto atque aperto mari, difficultas navigandi,

    Caes. B. G. 3, 12; cf.:

    in vastissimo atque apertissimo Oceano,

    id. ib. 3, 9, 7:

    fossa vastissima,

    Cic. Rep. 2, 6, 11:

    solitudines,

    id. ib. 2, 6, 19:

    campi,

    Verg. A. 3, 13:

    Charybdis,

    Lucr. 1, 722:

    antiquus crater, quem vastum vastior ipse Sustulit Aegides,

    Ov. M. 12, 236:

    antrum,

    Verg. A. 1, 52:

    hiatus speluncae,

    id. ib. 6, 237:

    suspectus turris,

    id. ib. 9, 530:

    manus,

    Ov. F. 2, 322:

    arma,

    Verg. A. 10, 768:

    corpus,

    Col. 7, 12, 3.—
    2.
    Transf., of degree, etc., immense, enormous, prodigious, vast, etc.:

    iter,

    i.e. on the vast ocean, Ov. M. 14, 438:

    certamen,

    Verg. A. 12, 553:

    impetus,

    Hor. C. 4, 14, 30:

    pugnae Cannensis clades vastissima,

    Gell. 5, 17, 5:

    tempestas,

    Col. 2, 20, 5; cf.:

    vapores vastissimi,

    id. 2, 20, 1:

    clamor,

    Verg. A. 10, 716; Ov. M. 12, 494:

    murmur,

    Verg. A. 1, 245:

    latratus,

    Col. 7, 12, 3:

    tonitru,

    Val. Fl. 1, 617:

    pondus,

    Verg. A. 5, 447; Ov. H. 9, 88.—
    3.
    Trop.:

    vastus animus,

    i.e. insatiable, Sall. C. 5, 4.—Rarely with abstr. nouns:

    quam vasta potentia nostra est,

    Ov. M. 2, 520:

    varia vastaque scientia,

    Col. 1, pr. 28:

    nefas,

    Sen. Herc. Oet. 767.— Adv.: vastē.
    1.
    (Acc. to vastus, I. B.) Rudely, harshly:

    loqui non aspere, non vaste, non rustice, etc.,

    Cic. de Or. 3, 12, 45:

    ne vastius diducantur verba,

    id. ib. 3, 43, 172.—
    2.
    (Acc. to II. B.) Widely, vastly, immensely, violently, enormously:

    vaste cedentia litora,

    Mel. 1, 1, 4:

    vastius insurgens decimae ruit impetus undae,

    Ov. M. 11, 530:

    vastius podagra correpti,

    Scrib. Comp. 107.

    Lewis & Short latin dictionary > vastus

  • 40 Herculeus

    Латинско-русский словарь > Herculeus

См. также в других словарях:

  • URBS — index city Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 URBS Comp …   Law dictionary

  • Urbs — steht für Urvaste, estnische Gemeinde; lateinischer Ausdruck für „Stadt“, insbesondere die Stadt Rom; davon Urbi et orbi, päpstlicher Segen. Diese Seite ist eine Begriffsklärung zur …   Deutsch Wikipedia

  • Urbs — (lat.), 1) Stadt, u. zwar als der Sammelplatz eines Volksstammes; bes. 2) große od. Hauptstadt, wie denn auch bei den Römern, wenn von der Stadt (U.) im Allgemeinen die Rede war, Rom verstanden wurde …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Urbs — (lat.), Stadt, namentlich Hauptstadt; bei den Römern wurde unter U. schlechthin Rom verstanden …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Urbs — (lat.), Stadt (bes. Rom) …   Kleines Konversations-Lexikon

  • urbs — Mot Monosíl·lab Nom femení …   Diccionari Català-Català

  • Urbs — Le terme urbs ( is, féminin) est un mot latin qui désigne une ville dans l Antiquité. Il est important de ne pas le confondre avec le mot polis, qui désigne une cité, c est à dire la ville et le territoire qui lui est associée. Lorsqu il est… …   Wikipédia en Français

  • URBS — I. URBS ordinata est plurium aedificiorum, pro recipienda civitate, series, murô cincta: Dicta an ab urbo i. e. curvaturâ aratri, quô futurae urbis magnitudinem olim adumbrabant? An ab orbe, quod in orbem, cum prima moenium fieret designatio,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • urbs — /arbz/ In Roman law, a city, or a walled town. Sometimes it is put for civitas, and denotes the inhabitants, or both the city and its inhabitants; i.e., the municipality or commonwealth. By way of special preeminence, urbs meant the city of Rome …   Black's law dictionary

  • Urbs Aquensis — ist ein im zwölften Jahrhundert entstandener, ursprünglich lateinischer Hymnus auf Karl den Großen. Inhaltsverzeichnis 1 Entstehung bis heute 2 Liedtext 3 Weblinks 4 …   Deutsch Wikipedia

  • Urbs beata Jerusalem dicta pacis visio — • The first line of a hymn of probably the seventh or eighth century, comprising eight stanzas together with a doxology Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Urbs Beata Jerusalem Dicta Pacis Visio     Urb …   Catholic encyclopedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»