urbis

    dīcō dīxī, dictus （imper. dīc; perf. often <*>ync. dīxtī; P. praes. gen. plur. dīcentum for dīcentium, O.), ere    [DIC-], to say, speak, utter, tell, mention, relate, affirm, declare, state, assert: ille, quem dixi, mentioned: stuporem hominis vel dicam pecudis attendite, or rather: neque dicere quicquam pensi habebat, S.: in aurem Dicere nescio quid puero, whisper, H.: Quid de quoque viro et cui dicas, H.: quam tertiam esse Galliae partem dixeramus, Cs.: dico eius adventu copias instructas fuisse: derectos se a vobis dicunt, Cs.: qui dicerent, nec tuto eos adituros, nec, etc., L.— Pass: de hoc Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc.: dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes, they say: quam (partem) Gallos obtinere dictum est, I have remarked, Cs.: ut supra dictum est, S.: sicut ante dictum est, N.: Facete dictum, smartly said, T.: multa facete dicta: centum pagos habere dicuntur, Cs.: qui primus Homeri libros sic disposuisse dicitur: ubi dicitur cinxisse Semiramis urbem, O.— Supin. abl.: dictu opus est, T.: nil est dictu facilius, T.— Prov.: dictum ac factum, no sooner said than done, T.— To assert, affirm, maintain: quem esse negas, eundem esse dicis.—Of public speaking, to pronounce, deliver, rehearse, speak: oratio dicta de scripto: sententiam: qui primus sententiam dixerit, voted: sententiae dicebantur, the question was put: testimonium, to give evidence: causam, to plead: ius, to pronounce judgment: ad quos? before whom (as judges)?: ad ista dicere, in reply to: dixi (in ending a speech), I have done.—To describe, relate, sing, celebrate, tell, predict: maiora bella dicentur, L.: laudes Phoebi, H.: Alciden puerosque Ledae, H.: te carmine, V.: Primā dicte mihi Camenā, H.: versūs, V.: carmina fistulā, accompany, H.: cursum mihi, foretell, V.: fata Quiritibus, H.: hoc (Delphi), O.— To urge, offer: non causam dico quin ferat, I have no objection, T. — To pronounce, utter, articulate: cum rho dicere nequiret, etc.— To call, name: me Caesaris militem dici volui, Cs.: cui Ascanium dixere nomen, L.: Quem dixere Chaos, O.: Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit, V.: Romanos suo de nomine, V.: Hic ames dici pater, H.: lapides Ossa reor dici, O.: dictas a Pallade terras Linquit, O.— Prov.: dici beatus Ante obitum nemo debet, O. — To name, appoint (to an office): se dictatorem, Cs.: magistrum equitum, L.: arbitrum bibendi, H.— To appoint, set apart, fix upon, settle: pecuniam omnem suam doti: hic nuptiis dictust dies, T.: diem operi: dies conloquio dictus est, Cs.: locum consciis, L.: legem his rebus: foederis uequas leges, V.: legem tibi, H.: legem sibi, to give sentence upon oneself, O.: eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit, S.—In phrases with potest: non dici potest quam flagrem desiderio urbis, it is beyond expression: quantum desiderium sui reliquerit dici vix potest, can hardly be told.— To tell, bid, admonish, warn, threaten: qui diceret, ne discederet, N.: Dic properet, bid her hasten, V.: dic Ad cenam veniat, H.: Tibi ego dico annon? T.: tibi equidem dico, mane, T.: tibi dicimus, O.: dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, T.: Dixi equidem et dico, I have said and I repeat it, H.— To mean, namely, to wit: non nullis rebus inferior, genere dico et nomine: Caesari, patri dico: cum dico mihi, senatui dico populoque R. I II III

    dī-dūcō dūxī, ductus, ere,    to draw apart, part, split, separate, sever, sunder, divide, undo, relax: digitos: risu rictum Auditoris, H.: nodos manu, O.: arva et urbīs, V.: fores, Ta.: scopulos (Hannibal), Iu.: vestem, Iu.—To divide, distribute, disperse, scatter: diductis nostris paullatim navibus, Cs.: acies diductam in cornua, L.: choros, V.: suas copias propter exiguitatem non facile diduci, Cs.: diductā manu hostium, S.: ut hostem diducerent, Ta. — Fig., to part, sever: cum diducaris ab alquo: vastius diducuntur verba, are pronounced separately: Diductos (amantīs) cogere, H.—To divide: assem in partīs centum, H.: diducta civitas ut civili bello, divided into parties, Ta.: animus varietate rerum diductus, distracted.

    dīreptiō ōnis, f    [diripio], a plundering, pillaging, sack: sociorum: fanorum: urbis, Cs. — Plur: aratorum.

    dīreptor ōris, m    [diripio], a plunderer: urbis.

    dīrigō rēxī, rēctus, ere    [dis- + rego], to distribute, scatter: volnera (i. e. tela), V.— To lay out, arrange in lines: regiones urbis: vicos, i. e. the rows of houses, L.

    dīripiō uī, eptus, ere    [dis- + rapio], to tear asunder, tear in pieces: Cum diripereris equis, O.: membra manibus nefandis, O.: dapes, V.— To lay waste, ravage, spoil, plunder, pillage: bona eorum, Cs.: oppidum, Cs.: captas urbīs, L.: diripiendas civitates dare, Cs.: direpta domus, V.: praedas imperatores cum paucis diripiebant, seized and divided, S.: aras, strip, V.: mella, steal, V.— To tear away, snatch away: Vaginā ensem, V.: direpta leoni Pellis erat, O.

    dī-scrībō scrīpsī, scrīptus, ere,    to distribute, divide, apportion, assign: (argentum) illis, T.: civitatibus pecuniarum summas: urbis partīs ad incendia: duodena in singulos homines iugera: pretio iura: Sedes discriptae piorum, H.: militibus in legiones discriptis, L.: discriptis per familiam ministeriis, Ta.: non melius potuit discribere, i. e. calculate.

    dīspersiō ōnis, f    [dispergo], a destruction: urbis (dub.).

    dispertītiō ōnis, f    [dispertio], a destruction: urbis (dub.).

    diū adv. with comp. diūtius, and sup. diūtissimē    [DIV-], by day, all day: diu noctuque, continually, S.— All day, a long time, long while, long: Haud diust, T.: diu consultum: ad pedes iacuit: Ut docui te saepe diuque, H.: diu atque acriter pugnatum est, Cs.: nec diutius vixit quam locuta est: sustinere impetūs, Cs.: ubi se diutius duci intellexit, put off indefinitely, Cs.: paulum diutius abesse, a little too long, L.: neque illis diutius eā (victoriā) uti licuisset, S.: (Cato) qui senex diutissime fuisset, Cs.: quam diutissime vivere: satis diu naturae vixi, long enough: cur tam diu loquimur?: tam diu, dum urbis moenibus continebatur, as long as: ne tam diu quidem dominus erit, dum, etc., even long enough, etc.: tecum fuit, as long as: numquam quicquam iam diu Mi evenit, this long time: audivimus hoc iam diu: Neque diu... huc commigrarunt, long ago, T.

    dominor ātus, ārī, dep.    [dominus], to be lord, be in power, have dominion, bear rule, domineer: Alexandriae: lubido dominandi, S.: iudicum ordo dominabatur, L.: Urbs multos dominata per annos, V.: femina dominatur, Ta.: in fortunis hominum: in exercitu, L.: in adversarios, L.: inter quos, etc., Cs.: summā dominarier arce, V.— To rule, be supreme, prevail, extend: Pestis in moenibus urbis, O.: inter nitentia culta avenae, V.: nusquam latius mare, Ta. — Fig., to rule, be supreme, reign, govern: longinquitate potestas (sc. censura) dominans, L.: senectus si dominatur in suos.

    ē-vāstō āvī, ātus, āre,    to lay utterly waste, devastate: urbīs, L.: culta evastata sunt bello, L.

    ē-vertō or ēvortō tī, sus, ere,    to overturn, upturn, turn upside down: navem: aequora ventis, V.: aquas, O.: eversas cervicīs tuas abstine, refrain from twisting your neck, T.—To overturn, overthrow, upset, throw down: bustum in foro: statuam: pinum, V.: tecta in dominum, O.—To turn out, drive out, expel, eject: pupillum fortunis patriis: hunc funditus bonis.—To overthrow, subvert, destroy: urbīs: castellum, H.—Fig., to overthrow, ruin, subvert, destroy, abolish: provincias: leges Caesaris: testamenta, iura: everso succurrere saeclo, V.: disciplinam, L.: spem, O.: Crassos, Pompeios, ruin, Iu.

    excidium (exsci-) ī, n    [2 SAC-], overthrow, demolition, subversion, ruin, destruction: urbis, L.: Troiae, V.: gentis, Ta.: arces excidio dare, V.: petit urbem excidiis, V.

    exitium ī （ gen plur. exitiūm, Enn. ap. C.), n    [ex + 1 I-], destruction, ruin, hurt, mischief: dignum factis (tuis), T.: urbis: vitae, end, S.: Unius miseri, V.: omnibus meis exitio fuero, the cause of ruin, O.: Exitio dedi Thoona, O.: Exitium superabat opem, destructive power, O.: Exitium est avidum mare nautis, H.: civitatum adflictarum extremi exitiorum exitūs: res Exitiis positura modum, V.

    expleō ēvī (explēris, C., V.; explēssent, L.; explēsse, V.), ētus, ēre    [PLE-], to fill up, fill full, fill, stuff: fossam aggere, Cs.: rimas: bovem frondibus, H.: locum (cohortes), Cs.—Of number or quantity, to fill, make up, complete: numerum, Cs.: ut numerus legionum expleretur, L.: centurias, have the full number of votes, L.: iustam muri altitudinem, Cs. — To supply, make good: His rebus id, quod Avarici deperierat, expletur, Cs.: cetera, quae fortuna minuerat, L.: quod utrique defuit.— To traverse, pass over, go through: orbīs cursu, V.: urbīs erroribus, Tb.—Fig., to fill up, complete, finish, perfect, accomplish: vitam beatam: annum: supremum diem, Ta.: sententias mollioribus numeris.— To supply, make good, make up for: partem relictam: damna, L. — To fill, satisfy, sate: me unum, T.: animum gaudio, T.: scribendo te: amicos muneribus, S.: ut expleti decederent: animum Ultricis flammae, V. — To appease, fill, satisfy, glut, sate: sitim: odium factis dictisque, L.: avaritiam pecuniā: expletur lacrimis dolor, O.: patrias sanguine poenas, V.— To fulfil, discharge, execute, perform, accomplish: amicitiae munus: meum opus, O.

    expūgnātiō ōnis, f    [expugno], a taking by assault, storming: urbis, Cs.: hostilis. — Plur: aedificiorum.

    expūgnātor ōris, m    [expugno], a stormer, capturer: urbis.—Fig.: pudicitiae.

    ex-pūgnō āvī, ātus, āre,    to take by assault, storm, capture, reduce, subdue: urbīs per vim, Cs.: Cirtam armis, S.: quam (turrim), V.: iuvenum domos, H.: ipsum caput, i. e. the old man in person, H.—To subdue, overcome, break down, break through, sweep away: navīs, Cs.: villas, S.: Philippum et Nabin, L.: viri cum cohortibus expugnati, Ta. — Fig., to conquer, subdue, overcome, achieve: nihil quod non expugnari pecuniā possit: pudicitiam: pertinaciam legatorum, L.: coepta, accomplish, O.: sibi legationem, extort: Spartam, i. e. robbed (of Helen), V.: expugnasset, ut dies tollerentur.

    ex-secō or execō cuī, ctus, āre,    to cut out, cut away, remove: vitiosas partīs: linguam: cornu exsecto frons, H.: nervis urbis exsectis: Lichan iam matre peremptā, V.—To cut, castrate: alqm. —To deduct, take out, extort: quinas hic capiti mercedes, H.