Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

ungi

  • 41 MÖRK

    * * *
    I)
    (gen. merkr, pl. merkr), f. mark, by weight or value, = eight ounces (átta aurar).
    (gen. markar and merkr, pl. markir and merkr), f. forest.
    pl. from mark, march, border.
    * * *
    1.
    f., gen. sing. merkr, pl. merkr, [a word common to all Teut. languages]:—a mark, in weight equal to eight ounces or half a pound; twenty merkr make a fjórðung, q. v.; eighty merkr = a vætt; þat er lögpundari at átta fjórðungar eru í vætt, en tuttugu merkr skolu í fjórðungi vera, Grág. i. 499.
    2. a mark, by weight or value, of gold and silver, eight ounces (átta aurar) go to a mark, 732. 16; mörk silfrs, mörk gulls, þrim mörkum gulls, Fms. vii. 235, Grág., Sagas passim; mörk vegins silfrs, O. H. L. 23; gullhringa ok stóð mörk hvárr, Eg. 464: often used absol. so that the standard can only be seen from the context, verðr hann útlagr þrem mörkum, Grág. i. 16, 132; varðar honum þat sex merkr, tólf merkr, 319; varðar þat þriggja marka sekð, 499; hversu mikit fé er þetta? hann sagði hundrað marka, Nj. 4; Áðalsteinn vill gefa skilling manni hverjum frjálsbornum, en mörk sveitar-höfðingja hverjum, Eg. 280; hann skal gjalda hálfa mörk fyrir eyri, Grág. i. 208; þrjú hundruð hundraða eptir forngildu marka-tali, Dipl. v. 20; svá mikit ofa-fé at trautt kom marka-tali á, Fær. 11; hann var svá auðigr af gulli at engi vissi marka-tal, Fms. vi. 176; merkr-kaup, a purchase to the amount of a mörk, Gþl. 497; merkr-þjófr, a theft to the value of a mark, N. G. L. i. 326; merkr stykki, a piece amounting to a mark, H. E. ii. 188. As to the standard, the value of a mörk varied at different times and in different countries, see esp. Mr. Dasent’s Essay in Burnt Njal. In Icel. the confusion was made still greater, by the fact that (as remarked s. v. eyrir) the word mörk was also used of the wadmal standard (the ell of wadmal), and so the law speaks of a mörk vaðmála, Grág. i. 500; mörk sex … álna aura, etc., K. Þ. K. 70, 172, but this is a contradiction in terms, for mörk is a weight, not a measure: the real meaning is often only to be made out by the context, e. g. in questions of weregild the weighed mark is no doubt meant.
    II. of fluid, a pint, viz. half a pottr; in mod. usage all fluids and vessels holding fluids are thus measured, tveggja, þriggja … marka askr.
    2.
    f., gen. markar, but merkr, Fas. ii. 512; dat. mörk: pl. markir, Fs. 100, Ó. H. 80, 142, Hkr. i. 55; later merkr, Fb. i. 134, Fms. viii. 31; [akin to mark, q. v.]:—a forest; (prop. a march-land, border-land, see mark, marka; in olden times vast and dense forests often formed the border-land between two countries; cp. for Scandinavia, Sverr. S. ch. 12, 13; fóru þeir nú austr á markirnar, Fs. 100; austr um markir ok svá til Gautlands, Ó. H. 80; hann ruddi markir ok bygði þar sem nú heitir Jamtaland, 142); eyða annars manns mörk Gþl. 79; þeir er mörk eigu saman, 445; markar spell or spjöll, damage done to a forest, 368, Jb. 235; gengu þeir til merkrinnar, Fas. ii. 512; varð fyrir þeim mörk stór, Edda 28; á mörkinni, Fb. iii. 403; er þér ok heimil vár mörk sem þú villt höggva láta, Fs. 27; ryðja markir, ryðja mörkina ok brenna, to clear forests, Hkr. i. 55; fundusk þá víða í mörkunum skóglaus lönd, … brjóta vegu um markir, mýrar ok fjallvegu, id.; þá lagðisk hann út á merkr ok veiddi dýr, Fb. i. 134; stórar mýrar ok þröngar merkr, Fms. viii. 31; Sverrir konungr skyldi fara yfir mikit vatn í einni mörk, … á inni mestu mörkinni, 32; eyði-mörk, a wilderness.
    II. the word is freq. in Northern names of places; Mörk is used of Finnmarken, Finn-mörk, Eg. ch. 14; Þórólfr fór víða um Mörkina, Eg. 41; Þórólfr fór þenna vetr enn um Mörkina ok átti kaupstefnu við Finna, 56; eru víða fjallbygðir upp á Mörkina 58: Markir, f. pl. the Markland between Sweden and southern Norway, Fb. iii; whence Marka-menn, Marchmen, Fms. passim; cp. the Marcomanni of Tacitus, Die Mark in Germany. When the woodlands were cleared and turned into fields the name remained, thus in Danish mark means a field, open space:—in local names, Dan-mörk Þórs-mörk, a woodland in southern Icel. sacred to Thor; a few farms in southern Icel. are called Mörk, Nj., Landn., different from Holt: in Norse counties, Heið-mörk, Þela-mörk, Vingul-mörk, Finn-mörk. marka-menn, m. pl. robbers, outlaws (cp. Icel. skógarmaðr), Grett 118 A.

    Íslensk-ensk orðabók > MÖRK

  • 42 OFR

    adv. [cp. Goth. ufar; Engl. over; O. H. G. upar; Germ. über; Lat. super; Gr. ὑπέρ]:—over-greatly, exceedingly: with gen. but rarely, ofr fjár is perh. only a misprint for of fjár, Lv. 103 (paper MS.); otherwise as a prefix chiefly to substantives and adjectives.
    COMPDS: ofrafl, ofrást, ofrborð, ofrdýrr, ofrefli, ofreflismenn, ofrfjöldi, ofrgangr, ofrgarpr, ofrgjöld, ofrharmr, ofrhefnd, ofrhiti, ofrhugi, ofrhugr, ofrkapp, ofrkappsmaðr, ofrkuldi, ofrlengi, ofrlið, ofrligr, ofrmáta, ofrmenni, ofrmikill, ofrmælgi, ofrmæli, ofrskjótt, ofrvald, ofrverkr, ofryrða, ofryrði, ofrþraut, ofrþungi, ofrölvi.

    Íslensk-ensk orðabók > OFR

  • 43 orð-stef

    n. notice; hann var hafðr í orðstefi þá er um biskupa skyldu kosningar vera í Vestfirðinga-fjórðungi, i. e. he was one on the list for election, Sturl. i. 63, v. l.

    Íslensk-ensk orðabók > orð-stef

  • 44 SEM

    as
    * * *
    from vera.
    * * *
    a conjunction, and a relative particle, probably from the same root as sam, sama-, denoting as, the same, the like; if so, the conjunction would be the original, and the relative particle the derived use; in old writers ‘sem’ is in general use as a conjunction, while the pronominal ‘sem’ is rare, for ‘er’ or ‘es’ is the old relative particle: but in mod. usage the conjunction has been almost displaced by ‘eins-og,’ whereas ‘sem’ as a relative particle has got the better of ‘er.’
    A. As a conj. as, Lat. ut; rauðr sem blóð, fölr sem grass, blár sem Hel, Nj. 177, Ísl. ii. 220; hvítt sem drift, Ó. H. 170; auðigr sem Njörðr, Fs. 80; syndr sem selr, Nj. 29; ragr sem geit, vitr sem Njáll, hár sem tröll, mjór sem þvengr, etc.
    2. with another particle or an adjective; svá sem = Goth. swê-swê, so as, like as, Germ. so wie; svá sem salt, Pr. 472; svá sem börn föður, Edda 13; svá sem fyrr var ritið, Ó. H. 171; sva sem hér er ritað, id.; mæla svá sem einum munni, 623. 33, and passim in old and mod. usage: temp. about that time, svá sem hann fór at veiða, … svá sem þeir lifðu, … svá sem í þann tíma, Stj. 46, 50:—slíkr sem, such as; slíkum manni sem Ljótr er, Eg.; slíka sæmd sem hón hefir heitið, Nj. 5; með slíkri grein sem hér segir, K. Á. 82.
    3. referring to a verb or to the preceding sentence (ellipt. = svá sem); svæla e-n inni sem melrakka í greni, Nj.; hann fór sem úsekr maðr, id.; staup mikit sem manns höfuð (= svá sem), Fms. vi. 183; þeir veittu þér allan heiðr sem sínum formanni, Karl. 221; skal hverr vera sem sjálfr ryðr sér til rúms (such as, just as), Fms. viii. 93; vit skulum ginna þá alla sem þursa, Nj. 263; henni var trúað sem góðri konu, Sks. 457; hann kom, sem hann hafði heitið, as he had promised, Fms. i. 72; sem enn mun getið verða, as it will be told, vii. 230; dugði hverr sem mátti, every one did as he could, his best, viii. 139; lagði hverr fram sitt skip sem drengr var til, vi. 315; sem fyrr var sagt, Stj. 48; Hárekr görði sem hann hafði sagt, Ó. H. 170.
    4. with a compar.; því úgörr sem hann er forvitnari, the less, the more, Greg. 29.
    5. with a superl.; sem hvatast = Gr. ὡς τάχιστα, Lat. quam celerrime, Fms. viii. 145; sem skjótast, Nj. 4; sem tíðast, Eg. 206; sem næst, 127; beita sem þverast, 161; sem bezt, Sks. 623; sem verst, sem mest, Karl. 222; sem skemst, 225; sem minnst, Nj. 263: ellipt., sem left out, Sks. 171, 201 B.
    6. with subj. as if; svá sem hann mælti annat mál, Ó. H. 171; sem þín móðir sé, Skv. 1. 41, (hence the mod. sem-sé, to wit, viz., proncd. sum-sé); lát sem þú þykkisk þar allt eiga. Fms. xi. 112; þeir vóru allir með vápnum sem til bardaga væri búnir, iv. 220; þá er þeim þótti sem minnstir væri fyrir sér, Eg. 123; svá skulu vér ok vara oss, sem vér munim eiga við borða-mun at deila, Fms. viii. 288; svá lízk mér sem nú munim vér hafa …, Nj. 5.
    7. as also, as well as; hann tekr svá kirkju-tíund sem sína tíund, B.K, 49; oss sýnisk hón svá hjálpsamlig sem nytsamlig, as wholesome as useful, Dipl. i. 3: svá … sem, so … as, i. e. both alike; brag sem leika, Bjarn. (in a verse); reyr, stör, sem rósir væuar, Hallgr.
    II. temp. as, when; sem hringdi til aptansöngs vildi konungr ganga, Fms. vii. 148; nú sem Lucifer hugleiddi, Stj. 7; enn sem Pharao sá þetta undr, 267; nú sem hvárirtveggju …, Karl. 148; ok sem keisarinn er víss orðinn, 222; ok sem þar er komit þjónustu, 223; freq. in mod. usage,—og sem hann var enn nú að tala, Matth. xvi. 47; enn sem hann gékk út um dyrnar, 71; enn sem þeir höfðu krossfest hann, xxvii. 35; sem Moises með sínum staf, Pass. 40. 7; nær sem, 38. 12, passim.
    B. As a relative particle, used just like the particle er (es), see p. 131. After a demonstrative pronoun; konungi þeim, sem svá er góðr ok réttlátr, Fms. vii. 263; eptir þetta, sem nú var getið, i. 16; at því skaplyndi, sem vér höfum, Nj. 61; þ;á menn, sem, K. Á. 10; þau vötn, sem, Stj. 91; þau læti, sem, Fms. i. 217; hinna fyrri biskupa, sem ( to whom) landsháttr var hér kunnari, H. E. ii. 79; ór þeim fjórðungi, sem féit er áðr mest saman, from that quarter, whence …, Grág. i. 195; í þess konungs veldi, sem sá var, in whose kingdom he was, 190: answering to er (ll. 2), við slíkt ofrefli, sem þeir áttu at etja (viz. við), Fms, iii. 9; ór þeim ættum, sem þér þóttu ernirnir fljúga (viz. ór), Ísl. ii. 196: adding a demonstr. pron. (cp. er A. lll), cf prestr fallerast með þeirri konu, sem hann hefir skírt barn hennar ( whose bairn), H. E. i. 190.
    II. after adverbs; þar sem = ‘there as’ = where; þangat sem, ‘thither as’ = whither; þaðan sem, ‘thence as’ = whence; hann drap þar ( there) fótum, sem ( where) vatni því var niðr slegit, Hom, 110; muntú þar þykkja sóma-maðr, sem þú kemr, Ld. 158; skal þar kalla kirkju, sem hann vill, K. Þ. K. 42; felask þar sem ( where) okkr þykkir vænligast, Nj. 263: hvar sem hann kom, wheresoever he came, Fms. vi. 356; þat sem fékksk af reiðskjótum, Ó. H. 170; hvaðan? Þaðan sem þú mátt vel éta, Nj. 75.
    2. þú görir þik góðan, þar sem þú hefir verit þjófr ok morðingi, thou who hast been, Nj. 74: dropping ‘þar;’ eru allir þrændir sem hann er, all the Thronds are where he is, i. e. they all back him Fms. i. 53.

    Íslensk-ensk orðabók > SEM

  • 45 SÍGA

    * * *
    I)
    (að), v. to sink = síga; sigaði svá at honum af öllu saman, at, he was so overwhelmed that.
    (að), v. to excite dogs by shouting rrr!; s. hundum á e-n, to set dogs at or on one.
    * * *
    pres. síg, sígr; pret. seig, seigt (seigst), seig; pret. sé, Karl. 523, l. 8, Fb. i. 227, l. 12, Nj. 21; pl. sigu; subj. sigi; part. siginn: [A. S. and Hel. sîgan]:—to sink down, being let down by a rope or by any slow motion; lélu þeir síga festi ofan í gröfina, they lowered a rope down into the pit, Eg. 234; Ó. H. 152; létu þeir þá síga skipin ofan fyrir hellinn með reipum (in the verse, skip sigu í reipum). Fms. vii. 82; hón lætr hann síga í festi ofan fyrir múrinn, Stj. 470; haim lét stein í festar-augat, ok lét svá síga ofan at vatninu, Grett. 141; létu þá svá síga ofan á sjáinn ór borginni, Orkn. 312.
    2. to slide, but of a slow, heavy motion; er betri sígandi arðr en svífandi, Bs. i. 139; höfðu út sigit iðrin í þat sárit er Jómarr hafði veitt, the entrails had slipped out through the wound, Orkn. 458; þar var fjöl ein sigin ofan, Fms. ix. 308; hann lét síga brýnnar ofan fyrir augun, Edda; var þá sigit blóð fyrir augn þeim, Hrafn. 21; sigu saman augun þá er dauðinn for á hann, Fms. xi. 150; seig þá skipit aptr millum skipanna, Grett. 82; þá er orrostan sé saman, Fb. i. 227 (Orkn. 30); hvárigir láta undan síga sín skip, Fms. x. 131; láta síga út skipin frá bryggjum, viii. 95; láta síga aptr til sömu hafnar, i. 303; láta síga á hömlu, 172; þeir létu síga fylkingar sínar ofan með ánni, vi. 406; sígr þá saman orrosta, Hkr. i. 51; þat var síðarla dags er orrosta seig saman, iii. 125; síga saman fylkingar, Stj. 598; láta síga til samþykkis við e-n, to let it slide towards an agreement, let things drift towards it, Sturl. i. 201; létum síga sáttmál okkur, we came to terms, Skv. 3. 39.
    3. spec. phrases; seig á hann svefn, Fms. iii. 48; þá seig á hann svefn ok þó lauss, Ó. H. 195; konungi þótti í svefninum síga á sik svá sem nokkurr úmegins-þungi, Fms. iii. 51; þá sé á hann úmáttr, Karl. 523; sé sorti mikill fyrir augu þeim, Nj. 21.
    II. reflex. to let oneself sink; lætr hann sígask ór trénu, be let himself drop from the tree, Edda. 45, see the corresponding verse in the Haustlöng; láta sígask af garði, Fms. vi. 368; hann var kominn upp á garðinn, ok lét sígask of inn, hauled himself down, id.; hann lét sígask fast á stólinn, Edda 61; lætr hann sígask niðr af hestinum, he let himself drop from the horse, Ísl. ii. 150; nokkurir menn létu sígask sárir, dropped wounded, Bs. i. 528; sígask lét nú einn hér úti ( one dropped), Fb. iii. 450; hans menn létu sígask ofan með díkinu, Fms. vi. 406, viii. 162, v. l.; láta undan sígask, Eg. 287, Fms. xi. 131.
    2. part., get ek at héðan af fari þeim heldr síganda, it will go downwards with them, Grett. 176 new Ed.

    Íslensk-ensk orðabók > SÍGA

  • 46 SKATI

    * * *
    (pl. skatar or skatnar, gen. skatna), m. man (poet.).
    * * *
    a, m., pl. skatnar, poët.; [cp. Swed. skata = the top of a tree, a spar, and skat-vegr or skötu-vegr, skat-viða]:—a towering, lordly man, but only used in poetry, Edda (Gl.); skapleik skata, Höfuðl.; skati enn ungi, Hdl. 9; skatna margra, 21; er at skamt milli skata húsa, a saying, great men are not found at every door, Ad. 21; enginn veifiskati, no open-handed men, Ölk. 34; gull-skati, Edda (in a verse); þjóðskati, a great, lordly man, Höfuðl.: plur. men, skatna vinr, the friend of men, Yngl. S. (in a verse); skatna dróttinn, Skv. 1. 5; skatna mengi, Akv. 31, Skv. 3. 54; as a nickname, Fms. xi. 351.

    Íslensk-ensk orðabók > SKATI

  • 47 stigi

    * * *
    m. ladder (hann þóttist sjá stiga frá himnum).
    * * *
    a, m., stegi, Sks. 423 (v. l.), 428 B, [stigr]:—a step, ladder, steep ascent; hann sá stiga frá himnum, Ó. H. 211; stiga sex álna hávan, Vm. 129; stigi skal til eldhúss hvers vera, ok tveir krókar í hverjum fjórðungi, N. G. L. ii. 248, passim in old and mod. usage: of a scaling ladder in war, Al. 146, Sks. 413, 423, 428: the phrase, leggja á stiga, to stretch on a ladder, as on a rack, Fms. ix. 349.
    II. Stigi, Stiga-gnúpr, a local name, Landn. stiga-hapt, n. a step in a ladder.

    Íslensk-ensk orðabók > stigi

  • 48 SVEFN

    * * *
    m.
    1) sleep (ganga til svefns); s. rennr (sígr) á e-n, one dozes off, falls asleep; vera í sveini, við s., to be asleep;
    2) dream (illt er s. slíkan at segja nauðmanni); þér er svefns, thou dreamest.
    * * *
    m., also söfn, sömn, semn; [A. S. swefen; Old Engl. sweven; Engl. swoon; Hel. sweban; Dan. sövn; Swed. sömn; Gr. ὔπνος; Lat. somnus; see sofa]:— sleep; ganga til svefns, Nj. 7; í söfninum, Hom. 114; í semnenum, 119, and passim.
    2. a dream; þér er svefns, thou art dreaming, Fbr. 73, Ld. 120; íllt er svefn slíkan segja nauðmanni, Am. 23; e-m ber e-t í svefn, to tell one something in a dream, Fas. i. 432 (in a verse): esp. in plur., sú bar mér í mína svefna, Kormak; mér gengr sjöfn í svefna, Gísl. (in a verse); grand svefna, bad dreams, Am. 21; svefna sýnir, dream visions, Stj. 492.
    B. COMPDS: svefnbúr, svefnfarar, svefnfátt, svefngaman, svefnhellir, svefnherbergi, svefnhús, svefnhvíld, svefnhöfgi, svefnhöfugt, svefnhöll, svefninni, svefnker, svefnklefi, svefnlauss, svefnleysi, svefnlopt, svefnórar, svefnpurka, svefnsamt, svefnsel, svefnskáli, svefnskemma, svefnstofa, svefnstund, svefnstyggr, svefntími, svefnvana, svefnþorn, svefnþungi, svefnærr.

    Íslensk-ensk orðabók > SVEFN

  • 49 SVERJA

    * * *
    (sver; sór, svór or svarða; svarinn), v.
    1) to swear; s. við guðin, við höfuð sitt, to swear by the gods, by one’s head; s. e-m trúnaðareiða, to take the oaths of allegiance to one; s. e-m e-t, to swear a thing to one, promise upon oath (þeir svörðu Sveini land ok þegna); s. þess at, s. um, at, to swear that (viltu s. mér þess, at þú vildir eigi at mér fara? konungr sór um, at þat skyldi hann vel efna);
    2) recipr., sverjast í fóstbrœðralag, to swear brotherhood by mutual oath.
    * * *
    pres. sver, pl. sverjum; pret. sór, pl. sóru (also svór, Fas. iii. 393, Fms. x. 396; svóru, 416, Grág. ii. 410); subj. sœri; imperat. sver, sverða; part. svarinn. A weak pret. svarði, part. svarðr. also freq. occurs in old writers, thus, svarði, Hkr. i. 79, Fas. i. 178, Edda i. 136 (Cod. Reg., sór Cod. Worm. l. c.); þú svarðir, Gkv. 1. 21 (Bugge); svörðu, Landn. 154 (sóru, Hb. l. c.), Fms. xi. 67, Nj. 191, Grág. ii. 410 (twice); svörðusk, Mork. 207 (in a verse): but in mod. usage the strong form alone is used: [a common Teut. word; Ulf. swaran = ὀμνύναι; A. S. swerjan; Engl. swear; Germ. schwören; Dan. sværge; Swed. svärja.]
    B. To swear; allir menn virðu fé sitt, ok sóru at rétt væri virt, Íb. 16; sverja eið, to swear an oath; sverja rangan eið, to swear a false oath, K. Á. 150; s. eiða, Edda l. c.; þeir svörðu eiða til lífs sér, Landn. 154; at þú eið né sverir, nema þann er saðr sé. Sdm.; gangi nú allir til mín ok sveri eiða … þá gengu allir til Flosa ok svörðu honum eiða, Nj. 191; hann svarði honum trúnaðar-eiða, Hkr. i. 79: halda lög ó-svarit, without oath, Bs. i. 727.
    2. with acc. to confirm by oath; sór hann lög ok réttindi þegnum sínum, Fms. x. 80; flutti hann krossinn norðr … sem hann var svarinn, as he was sworn, bound by oath, 417; var hann á hverju þingi til konungs tekinn, ok svarit honum land, Fms. iii. 42, Ó. H. 181; þeir svörðu Sveini land ok þegna, Fms. xi. 67; svarit Hákoni ok Magnúsi Noregs-konungum land ok þegnar ok æfinligr skattr af Íslandi, etc., Ann. 1262.
    3. with gen.; þeir svóru þess ( they made oath that), at Ísleifr biskup ok menn með honum svörðu …, Grág. ii. 410; skal hverr þeirra taka bók í hönd sér ok sverja þess allir, at …, N. G. L. i. 68; viltú s. mér þess, at þú …, Nj. 137; sór konungr þess, at …, Hom. 106; ek sver þess við Palladem, at …, Bret. 90; s. þess ina styrkustu eiða, at …, Fms. i. 189; þeir svörðu til þessa réttar, at …, Grág. ii. 410; nema hann sveri til fjórðungi minna enn sé, … sem hann hefir til svarit, … er hann sverr til, K. Þ. K. 146; s. um, konungr sór um, at þat skyldi hann vel efna, Fms. i. 113.
    II. reflex. to swear oneself, get oneself sworn; sverjask e-m í bróður-stað, Mork. 207 (in a verse): recipr. to get oneself sworn in; sverjask í fóstbræðra-lag. to enter a brotherhood by mutual oath, Ó. H. 240.

    Íslensk-ensk orðabók > SVERJA

  • 50 torf-gröf

    f. a turf-hole, peat-pit, Grág. ii. 338; kirkja á tvítuga t. í Nesland, Vm. 39; eptir mýrinni fyrir sunnan Molastaða torfgrafir, Dipl. v. 25; Haraldr jarl ungi féll við torf-grafir nökkurar, Orkn. 476 (referring to the Orkneys).

    Íslensk-ensk orðabók > torf-gröf

  • 51 VIÐ

    I)
    prep. with dat. and acc.
    I. with dat.
    hann sló honum niðr v. steininum, he dashed his head against the stone;
    hús liggja v. velli, the houses lie in ruins;
    kasta sér niðr v. velli, to cast oneself down on the ground;
    er inn efri kjöptr v. himni, en inn neðri við jörðu, the upper jaw touches the heaven, the lower the earth;
    hann hjó hann upp v. garðinum, he smote him close by the fence;
    skera af sér strenginn við øxinni, to cut the string, asunder against the axe;
    2) against, towards, of direction;
    horfa v. e-m, to look towards, face;
    3) along with (hann hafði marga smiðu v. sér);
    4) with, of an instrument (jarl hljóp upp v. sverði);
    5) among;
    gengu síðan í sæti sin v. öðrum mönnum, among other men;
    6) denoting barter, exchange, against, for (geta gull v. grjóti);
    7) denoting remedy, against (hjálpa e-m v. e-u);
    8) against, denoting contest, warding off (hafa liðsafla v. e-m);
    hafa (viz. afl) v. e-m, to be one’s match;
    9) ellipt. usages;
    stinga v. fótum, to stop;
    hrífa v., to catch hold;
    risa v., to withstand;
    hvatz hann fiðr v., whatsoever he may object;
    II. with acc.
    1) by, at, close to (sníða skeggit við hökuna);
    skjöldr við skjöld, shield to shield;
    v. Sandhólaferju, at Sandholferry;
    v. veginn, by the wayside;
    v. ána, by the river;
    draga segl v. hún, to hoist the sail to the top;
    festa e-n v. meið, tré, to fasten to a pole, tree;
    binda v. fót e-s, to bind up a broken leg;
    dró upp flóka v. austr, in the east;
    2) of time, towards, at;
    v. solar-setr, at sunset;
    v. sól, with the sun, at sunrise;
    v. aptan, towards evening;
    3) at, by (vera heima v. bú sitt);
    Hrútr var v. skip um sumarit, H. stayed by his ship during the summer;
    sitja v. stýri, to sit at the rudder;
    styðja sik v. e-t, to lean on;
    ganga v. staf, to walk with a staff;
    vera v. e-t, to be present at;
    sitja v. drykk, to sit at drink;
    í sýn v. bœinn, within sight of the town;
    5) denoting company, with (bauð þeim heim vill alla sína menn);
    v. annan, þriðja, fjórða mann, being two, three, four altogether;
    6) towards (a person or thing), respecting, regarding (mildr, blíðr, góðr v. e-n);
    til gæzlu v. e-n: for keeping, watching one;
    hræddr v. e-n, afraid of one;
    7) of cause, by, at;
    falla v. högg, to fall by a stroke;
    sigla v. stjörnuljós, to sail by starlight;
    verða reiðr v. e-t, to become wroth at;
    8) as compared with, set off against (þrjóta mun okkr illsku v. þik);
    eigi minna virðr en v. konunginn, of equal worth with the king;
    9) according to, after (gera klæði v. vöxt e-s);
    v. sik, in proportion;
    hann var skapaðr allr v. sik, well shaped, symmetrical;
    vita, hvat v. sik væri, to know what was the matter;
    10) denoting means, with, by (v. þessar fortölur);
    tendra eld v. e-t, to make fire by;
    11) ellipt. usages;
    bregða við, to start;
    hann þagði v., he remained silent;
    fá v. þrjú skip, to add three ships;
    þurfa v., to need;
    bjarga, hjálpa e-u v., to help, put right;
    koma e-u við, to bring about.
    (gen. -jar, pl. -jar), f. withy, withe; collar (viðjar af gulli).
    pers. pron. dual, we two.
    * * *
    1.
    f., gen. sing. viðjar, pl. viðjar, [Dan. vidje; Engl. withy; akin is víðir, q. v.]:— a withy or with; síðan var viðin ( a withy halter) dregin á hals honum, Fms. vii. 13 (see v. l.); þarmarnir urðu at viðu (sic) sterkri, Fas. iii. 34; ef röng eða viðjar slitna, Jb. 398; var enginn saumr í, en viðjar fyrir kné, of a boat, Fms. vii. 216; höggva tré til viðja, K. Þ. K. 88; viðjar af gulli ok silfri, on a dog, Hkr. i. 136, Fas. iii. 45; tún-svín þat er hringr, knappr eða við sé í rana, Grág. ii. 232; stjórn-við, the ‘rudder-withy,’ the strap in which the paddle-like rudder moved, like the ζευκτηρίαι in Act. Apost. xxvii. 40.
    2.
    pron. pers. dual (= vit), we two (see ek C); this spelling, which is also that of the oldest vellums, answers to the mod. pronunciation, passim: in mod. usage it has quite taken the place of the old plur. vér.
    3.
    prep., also used ellipt. without its case, or simply as an adverb; við is a curtailed form of viðr, which latter form remains in a few compds, even in mod. usage, thus, viðr-eign, viðr-kenna, viðr-nefni, viðr-lífi, viðr-væri; when found singly, við is the common form in Icel.; but as in MSS. it is commonly abbreviated, v̾, the two forms are hardly distinguishable; við, however, is received as the usual form, viðr being more freq. in Norse vellums, and in some later Icel. vellums imitating the Norse spelling: [Goth. wiþra = πρός; A. S. wider; cp. Scot. wither-shins; O. H. G. widar; Germ. wieder; but Engl. with; Dan. ved; Swed. wäd]:—against, towards, etc.
    WITH DAT.
    A. Against, denoting a leaning or resting on, striking against, or the like; hann hjó hann upp við garðinum, smote him standing against the wall, Nj. 120; stinga höndum við berginu, Symb. 59; ganga við brekkunni, up-hill, against the hill, cp. Lat. adversus montem, Valla L. 212; skjóta við honum skildinum, Fms. i. 44; ljósta skildi við kesjunni, Eg. 378; hann spyrndi við svá fast … spyrna við grunni, Edda 36; kasta sér niðr við vellinum, Nj. 58; leggja e-n við velli, Boll. 344; slá honum niðr við steininum, dashed his head against the stone, Finnb. 292; hann drap hann við borðinu, Korm. 236; hjó af honum höfuð við stokkinum, Fas. ii. 285; ok lagði (þá) við stokki, Am. 73; hús liggja við velli, lie down in ruins, Fms. iii. 144; er hinn efri kjöptr við himni enn hinn neðri við jörðu, the upper jaw touching the heaven, the lower the earth, Edda 41; skera af sér strenginn við öxinni, rubbing it against the axe, Nj. 136; vóru segl hans at sjá við hafi, the sails were seen out at sea, far in the offing, Fas. ii. 403.
    II. against, towards, of direction; gapa við tunglinu, Fas. iii. 622; horfa við e-m, to look towards, face, Eg. 293; horfa baki við e-m, Hkr. iii. 384; líta við e-m, Nj. 132, Fms. i. 125, vii. 314; horfa vid landi, A.A. 24; snúa baki við e-m, Fas. i. 296; snúask við e-m, Hkr. ii. 120.
    III. along with, with, denoting company; hann hafði við sér harpara einn, Str. 57; hann hafði marga smiðu við sér, Fms. ix. 377; fór Margaðr ok Guthormr við honum, Hkr. iii. 113; at Ástríðr mundi vera við feðr sínum, i. 188; er hér ok Sigurðr við jarli, Fms. ix. 327; hann var þar upp fæddr við henni, x. 421; bjóðum vér þér við Hákoni þangat, ix. 252; ferr heim við sínum mönnum, Rd. 312; fór hann við liði sínu, Hkr. iii. 44; við hundrað skipum, Fas. i. 461; gengr síðan í sæti sín við oðrum mönnum, Fms. x. 17; bað biskup ríða við sér (= með sér), 6.
    2. with, of an instrument; jarl hljóp upp við sverði, Fms. ix. 340; sjau menn við vápnum, viii. 14; gengu tveir menn við merkjum, x. 15: the phrase, eiga, ala, geta barn við kouu, Grág., Fms. i. 113, iii. 110, Ld. 102, Eg. 31; merrin fékk við þeim hesti, Landn. 195.
    3. spec. usages; við góðum vinskap, Boll. 362; halda vináttu við föstum trúnaði, Fms. ix. 375; at þær sagnir muni vera við sannindum, true, viii. 6; at berjask við honum eðr við honum lífit láta, ix. 332; fara við herskildi … eyða land við eldi, x. 134; ausa e-t við moldu, Hkr. i. 220; skipuðu mörgum hlutum við (with, among) sínum mönnum, Fms. x. 91; gengu síðan í sæti sín við öðrum mönnum, among other men, 17; skreiðask fram við (= með) landinu, viii. 437.
    4. = ok, with, together with; Þórr við Grimni = Th. and G., Hallfred; höfuð við hjarta, head and heart, Kormak.
    B. METAPH. USAGES:
    I. denoting barter, exchange, against, for (like Gr. ἀντί); gefa gull við grjóti, Fas. iii. 45; selja við verði, Fms. i. 80; seldu mik við hleifi, Hm.; við litlu verði, Eg. 100; við fémútu, Nj. 215; meta e-t við silfri, Fms. x. 5; gefa margra manna líf við yðvarri þrályndi, iv. 194.
    2. denoting remedy, against; beiti við bit-sóttum en við bölvi rúnar, Hm. 140; hjálpa e-m við e-u, to help against, passim.
    II. against, denoting contest, warding off, withstanding; hafa afla við e-m, Lv. 43; hafa liðs-afla, liðs-kost við e-m, Ld. 372, Hkr. i. 272: ellipt., hafa (viz. afi) við e-m, to be one’s match, Lv. 109; þótti sem engi mundi hafa við þeim í vígi, Nj. 89; eg hefi ekki við þér, I cannot lift with (i. e. am no match for) thee; ábyrgjask e-t við e-u, Grág. ii. 216, 364; forða e-m við háska, Edda i. 116; halda þá við ágangi Hákonar, Fms. i. 224; varðveita e-n við e-u, Grág.; ekki hélzk við þeim, Eg. 125; rísa við e-m, Sturl. ii. 119; vera búinn, van-búinn við e-m, Ld. 324; sat hann þar við áhlaupum Dana, Fms. i. 28; vinna við sköpum, Fas. i. 199; sporna við e-u, göra við e-u, see göra, sporna; ef þat nemr við förinni, Ld. 70 (see nema A.I. 7, 8); mæla við e-u, Hkr. ii. 198; tölðu allir við förinni, Greg. 28; setja hug sinn við e-u, Fms. x. 232; kveða nei við e-u, Sturl. i. 27; drepa hendi við e-u, Hkr. ii. 164; reiðask við e-u, Nj. 182; e-m ríss hugr við e-u, Fas. i. 30; mér býðr við e-u, to loathe; sjá við e-u, to shun; varna við e-u, to beware of; vera hætt við e-u, in danger of, Ísl. ii. 262; ú-hætt við e-u, safe, Landn. 319.
    III. with verbs;liggja við e-u, to lie on the verge of; honum lá við falli, Fas. iii. 261; búið við skipbroti, Ísl. ii. 245; honum var við andhlaupi, Eg. 553; sjá, horfa, líta … við e-u, to look towards; taka við e-u, to receive; búask við e-u, to prepare for, expect, Ld. 106; verða vel, ílla, við e-u, to behave well, ill, on some occasion; komask við veðri, see veðr.
    IV. ellipt. usages; þeir snerusk þá við, turned round, facing, Nj. 245; hón drap við hendi, Lv. 38; hann laust við atgeirinum, Nj. 84.; hann stakk við forkinum, Eg. 220; hann stakk við fótum, stopped, Finnb. 300; hrífa við, to catch hold, Bs. i. 197, 423, Gísl. 125; búask við, to make oneself ready; göra við, to resist; rísa við, to withstand, Fs.; at ek bjóða við tvenn verð, Ld. 146; hvatz hinn fiðr við, whatsoever he may object, Nj. 99; taka við, to begin where another stops; þú skalt gefa mér við ( in return) verjuna, Fbr.
    WITH ACC.
    A. By, at, close to:
    I. denoting proximity; skjöldr við skjöld, shield to shield, in a row, Nj. 125; skip við skip, Ó. H. (in a verse); samnask hlutr við hlut, Rb. 108; hálsinn við herðarnar, Ld. 40; sníða skeggið við hökuna, Eg. 564; við bryggju-sporðinn, Fms. i. 14; grafa barn við kirkju-garð út, K. Þ. K.; uppi við fjallit, Eg. 137; við Sandhóla-ferju, Nj. 29; við vaðit, 83; við veginn, by the way-side, Fb. ii. 330; hér við ána, by the river, Ld. 46; búa við Þjórsá, Nj. 93; liggja við land, Fms. i. 14; við Ísland, Grág.; binda stein við hálsinn, Ld. 154; draga segl við hún, hoist sail to the top, Hkr. ii. 6; reka spora við eyra e-m, Nj. 82; festa e-n við meið, tré, to fasten to a pole, a tree, Glúm. 391; nísta við gólfit, to pin it to the floor (see nista); binda við fót e-s, to bind up a broken leg, Bárð. 167; dró upp flóka við austr, in the east, Vígl. 22.
    2. temporal, towards, at; við vetr sjálfan, Fms. ii. 97; Krók. 51 C; við sólar-setr, Fas. i. 514; við sól, with the sun, at sunrise. Eg. 717; við aptan, towards evening, Grág. (Kb.) ii. 143; við þat sjálft, at that moment, Fms. xi. 432; bregða í kross við hvert orð, at every word, K. Þ. K.; vera við aldr, to be stricken in years, Eb. 18, Ísl. ii. 192, Fms. ii. 81; ef barn er við dauða, on the point to die, N. G. L. i. 345; við sjálft, on the verge of (see sjálfr); við váða sjálfan, búið við geig, on the verge of, Eg. 158; Grettir var við svefn, just asleep, Grett. 127.
    3. phrases, við svá búit, after all done, often with the notion of ‘in vain, nothing having been done’ (búa B. II. δ); fóru við þat heim, Fms. i. 54, ix. 469, Nj. 127; skildu við þetta, 260, Ísl. ii. 217.
    II. at, to; Hrútr er við skip, Nj. 4; Hrútr var við búð, 79; vera heima við bú sitt, 215; hanga upp við siglu-rá, Fas. iii. 659; bundinn við staf, Eg. 232; fastr við altara, fastened to the altar, Vm. 110; styðja sik vid e-t, to lean on, Fms. ix. 512; sitja upp við hægindit, leaning on it, Ld. 16; sitja upp við vegginn, Nj. 153; ganga við staf, 219; ganga við tréfót, Eb. 66; styðjask við höndina, Fas. i. 228; rísa upp við olboga, Þórð. 15; sitja við stýri, at the rudder, Eg. 385; hafa barn við brjóst, to have a bairn at breast, N. G. L. i. 340; leggja, bæta, auka, við e-t, to add to; blanda við e-t, to mix with; vera við e-t, to be present at, Ld. 92, Eg. 540; sitja við drykk, mat, to sit at drink, meat, Eg. 303, 420.
    III. denoting association, together with; vera samþingi, samfjórðungs við e-n, Grág. ii. 237; vera saman við e-n, vera samvista við e-n, eiga samneyti við, vera sammæðr við e-n, passim; vera utan-fjórðungs við víg, Grág. ii. 89; vera við e-t riðinn; þeir vildu eigi vera hér við heiðna menn, Íb. 4; búa við e-n, Gísl. 17.
    2. direction; í sýn við bæinn, Fas. ii. 507; í örskots-helgi við garðinn, Grág.; standa í höggfæri við e-n, Nj. 97; við þat lík at lifa, Hm.
    IV. denoting company, with; bauð þeim heim við alla sína menn, Vígl. 27; riðu við sextigi manna, Nj. 10, 213, Ld. 164; gékk á land við einn svein, Fms. ix. 502; sækja land við útlendan her, Hkr. i. 198; við fá, marga … menn, Fas. i. 35; the phrase, við annan, þriðja fjórða … mann (see annarr I. 1); þú ert hér kominn við svá mikit fé, Ld. 112; sækja mál við níu búa, Grág.; við váttorð, Kb. i. 103; leyfa e-t við vitni, Ld. 104; bjóða e-t við váttorð, in the presence of, by witnesses, Nj. 243.
    B. METAPH. USAGES:
    I. towards a person or thing, respecting, regarding; hryðja við aðilja, Grág. (Kb.) i. 127; missa fjár síns við þjóf, Grág.; skilja við e-n, to part with (see skilja); til metnaðar við sik, Edda i. 20; til huggunar við sik, Ld. 228; til þjónustu við e-n, Eg. 28; til gæzlu við e-n, for keeping, watching one, Ld. 152; ganga, koma, fara til fundar, til móts … við e-n, 62, 90, Nj. 4, Eg. 101; mildr, blíðr, léttr, kátr, ástúðigr, góðr, harðr, grimmr, reiðr, harðráðr, stríðr, … við menn, mild … towards, Nj. 2, 47, 48; víkjast undan við e-n, Ld. 42; fyrir kapps sakir við e-n, til liðveizlu, hjálpar … við e-n, Eg. 44, Nj. 75; sýna vinskap, halda vinskap við e-n, Ld. 150; leggja ást við e-n, 34; líka vel, ílla við e-n, Nj. 53; eiga eyrindi við e-n, Eg. 260; eiga orð við e-n, 255; hafa lög við e-n, Nj. 106; tala, mæla, ræða, segja, spjalla við e-n, to talk, speak … with a person, passim; skipta, eiga, … við e-n, to deal… with; berjask, deila við e-n, to fight with, against; göra e-t við e-n, so to act with, Greg. 43; reyna e-t við e-n, to contend with one, Nj. 46, 94, Edda i. 106; hafa misgört við e-n, Fms. viii. 103; láta vaxa óþokka við e-n, Nj. 107; tilför við Gunuar, 101; mála-tilbúnaðr við e-n, 100; sekr við e-n, útlagr við goða, Grág.
    2. hræddr við e-n, afraid of one; verða varr við e-t, to perceive; vanr við e-t, used to a thing; hann var svá vanr við vini sína, Fms. viii. 220; fella sik við e-t, kunna við e-t, to apply oneself to, to like.
    II. of cause, by, at; falla við högg, to fall by a stroke, Nj. 163; hrata við lagit, Eg. 379; vakna við e-t, Fas. ii. 116; vakna við draum; verða glaðr, reiðr, hryggr, úkátr … við e-t, to become glad, wroth … at, Íb. 10, Eg. 102, 321, passim; bregða sér við e-t, Ld. 190: by, við minn atbeina, Fms. vi. 66; við samþykki e-s, Eg. 165; við ráð e-s, Grág. (Kb.) ii. 30; gört þat við einræði þitt, Ld. 188; et þat at vánum við skaplyndi Þorgeirs, Nj. 255; hlaða seglum við mikinn háska, with great danger, Korm. 168; sigla við stjörnu-ljós, to sail by star-light, Fms. i. 24; lesa við ljós, to read with a light; búa sik við skart, to dress fine.
    III. as compared with, set off against; sex sær við kú, Grág. i. 502–504; selja, virðing sína við íllgirni þínaa, Eb. 160; þrjóta mun mik íllsku við þik. Hkr. i. 322; mik skortir við hann, Nj. 90; hafa afta við e-n, Eg. 187; eigi minna virðr enn við konunginn, i. e. of equal worth with the king, Fms. xi. 45; er þetta við mikla fémuni, Hrafn. 19; fjórðungi skerð við goðorð önnur, Grág. (Kb.) i. 211; Skotland er þriðjungr ríkis við England, Nj. 266; þriðjung við liðsmenn, Eg. 57; at þriðjungi við ykkr, Ld. 102; helming við hann, Fms. i. 22; gaf þeim hálfar tekjur við sik, 7.
    IV. við þann kost, on that condition, Grág. (Kb.) i. 233: of medicine, for, við svefnleysi, við orms-bit, við offeitan kvið …, Lækn.: in mod. usage dat., and so in Hm. 138.
    V. denoting fitness, proportion; göra klæði við vöxt e-s, Eg. 516; við þeirra hæfi, 109; er þat ekki við þitt æði, Ld. 298; vera við alþýðu-skap, Fs. 63; við sik, in proportion, B. K. 8; neyta skógar við sik sem þarf, Grág. ii. 292; þat er hann má eigi sjálfr við sik njóta, himself alone, 623. 21; hann var skapaðr allr við sik, well shaped, symmetrical, Fas. i. 173; fagrt ok allt vel við sik, Fms. x. 321; veðrit vesnaði en nátt-myrkr á við sik. Bjarn. 52; vita hvat við sik væri, to know what was the matter, Fms. xi. 11, Fas. ii. 516; leggja mál við tré, Ld. 316; draga kvarða við lérept, vaðmál, Grág. i. 497, 498.
    VI. with, by, denoting means; tendra eld við fjallrapa, to light fire with, Bs. i. 7; við þessar fortölur, Ld. 204; kom svá við umtölur góðra manna, Nj. 267; við áskoran þína, 258; mýkjask við e-t, Fms. v. 239; húð skorpnuð við eld, Nj. 208.
    VII. with verbs; lifa við skömm, meizlur, harm, lifa við slíka harma, to live with or in shame, sorrow, Nj. 92, Hkr. ii. 107, Eg. 604, Ld. 332; leika við e-n, Nj. 2; kaupa við e-n, Grág.; binda við e-t, to bind, fasten to; sætta, rægja, friða e-n við e-n, Eg. 226, Grág. ii. 99; tala, … við e-n, to speak, deal … with, Nj. 2, 197, Ld. 22 (see I); hefja upp bónorð við e-n, Eg. 38; leita eptir við e-n, leita ráða við e-n, eiga hlut at við e-n, Nj. 75, 101, 213, Eg. 174; fæða, lifa, fæðask, ala, búa, bjargast, við e-t, to feed, live, subsist … on, Edda i. 46, Fms. i. 226, v. 219, Nj. 236, passim; vera við e-t, to be present at, and metaph. to enjoy, Hom. 87, Edda (pref.); nema lyfsteinn sé við riðinn, Ld. 250; hann brá upp við fætinum (viz. við lagit), Nj. 264; binda við e-t, to bind to, Fms. ix. 358; at þeim heimilum ok í örskotshelgi við (viz. þau) á alla vega, Grág. (Kb.) i. 88; þar við, hér við, at engi mundi þar þora við at etja, Nj. 89.
    2. hagr við e-t, skilful at; kunna vel við e-t, id.; skjarr við skot, Ls.; temja, venja, … við e-t; drekka við sleitur (see sleita); kveða við raust, Sturl. iii. 317, Eg. 554; syngja vid tón, Sturl. iii. 210; búa sik við skart, skikkja búin við gull, Fms. x. 199; skyrta saumuð við gull, embroidered with, Fas. ii. 529; glóa við gull, to glow or gleam with gold, Lex. Poët.
    VIII. elliptical or ad- verbial usages; bregða við, to start; hann þagði við, remained silent, Nj. 2; verða bilt, felmt við, Ísl. ii. 274, Nj. 105; fá við þrjú skip, to add three ships, Fms. xi. 73; jók nú miklu við, it waxed much, Ld. 54; kveða við, gella við, to scream, yell; þurfa við, to need, Nj. 74; njóta e-s við, to enjoy, 85; komask við, to be touched; leita við, to try; bera við, to happen (see bera); koma við, to touch; standa, bíða við, to stop a bit; nema við, to hinder, cause a hindrance; kunna við, to like; koma e-u við, to bring a thing about, 101; ef ek viðr um kæmumk, if I could manage it, Hbl.; bjarga e-u við, hjálpa við, to help, put right; reisa við, rétta við, to raise up again, put right; kannask við, to recognise; vera við staddr, to be present, = við e-t staddr.
    IX. in recipr. phrases, talask við, eigask við, fásk við, etc., to speak … to one another, where the object is suffixed to the preceding verb.
    X. with an adverb or particle, of direction; upp á við, niðr á við, upwards, downwards; vestr á við, Fas. ii. 244; móts við, towards; á við, equivalent to (það er á við tvær merkr); austan við, vestan við, sunnan við, fram við, inn við, etc., followed by an accusative.

    Íslensk-ensk orðabók > VIÐ

  • 52 YFIR

    * * *
    prep. with dat. and acc.
    I. with dat. over, above (hvers manns alvæpni hekk y. rúmi hans); sitja y. borðum, to sit at table; s. yfir málum manna, to sit at, attend to cases, as judge; konungr y. Englandi, king over E.; vaka y. e-m, to wake or watch over;
    II. with acc.
    1) over, above (Skaði tók eitr-orm, ok festi upp y. hann); hann tók y. sik skikkjuna, he put on the mantle; komast y. e-t, to come by a thing;
    2) over, across, through (síðan fóru þeir y. Norðrá);
    3) fig. over, beyond; hafa vöxt y. e-n, to have growth over, be taller than; fram y. aðra menn, beyond, above other men;
    4) adverbial usages, sá kvittr kom y., passed over; kveld kemr y., evening draws on.
    * * *
    prep. with dat. and acc., also ellipt. or even as adv.; [in Goth. there are two forms, uf = Lat. sub, and ufar = Lat. super, which, as to the form, answer to Icel. ‘of’ and ‘yfir;’ but in reality ‘of’ is in the old vellums used indiscriminately, sometimes = um (q. v.), sometimes = yfir, see p. 462 and um (umb, of), p. 648 sqq.; ‘of’ as prep. is now obsolete, having been replaced, according to the sense, by um or yfir: Goth. ufar; A. S. ofer; Engl. over; O. H. G. ubar; Hel. ubar; Germ. über; Dan. over; Swed. öfver; Lat. super; Gr. υπέρ]:—over.
    A. WITH DAT. over, above; hvers manns alvæpni hékk yfir rúmi hans, Eg. 88; þriðja stendr yfir Niflheimi … brenn eldr yfir Bifröst, Edda 10; yfir lokhvílu sinni, Nj. 183; spretta skörum yfir sér, Fas. ii. 187; tjalda yfir skipi sínu. Eg. 373; jörð gróin yfir viði eðr beinum, Grág. ii. 354; sitja yfir borðum, matborði, dagverði, drykkju …, to sit at table over one’s meat, drink; Nj. 6, 68, Eg. 63, 407, 577, passim; sitja yfir dómum yfir málum manna, to sit at, attend to cases, as judge, Ó. H. 86; Olafr konungr hafði jafnan með sér tólf ena spökustu menn, þeir sátu yfir dómum með honum ok réðu um vandamál, id.; sitja yfir e-m, to sit over one (a sick person), Fms. vii. 166, ix. 250; styrma yfir e-m, Ld. 40.
    II. metaph. usages; görask konungr bæði yfir Mörkinni ok Hálogalandi, Eg. 71; konungr yfir Englandi, 263; biskup yfir þeim fjórðungi, Grág. i. 326; hafa vald yfir e-u, Fms. i. 227, x. 48; vera höfðingi ok herra yfir e-u, id.; Þorgils er þá var yfir Skagafirði, 61; dómandi allra mála yfir þeim ríkjum, Fas. i. 513; hann setti bróður sinn yfir Víkinni, Fms. i. 29; sektir yfir e-m, H. E. i. 420; til gæzlu yfir e-m, custody over one, Edda 21; vaka yfir e-m, to wake or watch over, Fms. i. 9, iv. 299; vöku vér hér hverja nótt á Aski yfir fé váru, Eg. 375: þú vart trúr yfir litlu, eg mun setja þig yfir mikið, Matt. xxv. 23; vil ek eigi hafa flimtan hennar né fáryrði yfir mér, Nj. 50; sitja yfir hlut e-s, 89 (see sitja I. 2); ok liggi sú íllska lengr yfir þeim, threatening them, Fms. x. 265; búa yfir brögðum, Fas. i. 290; hefi ek sét marga dýrliga hluti yfir honum, 623. 55; mér sýnisk svá mikit yfir þér, at mér byðr þat eitt í skap at þú verðir meira stýrandi, Bs. i. 468; allir þeir er nokkurr þrifnaðr var yfir, leystu sik á þrem vetrum, Fms. iii. 18; opt hafa orðit þvílíkar jarteinir yfir heiðnum mönnum, vii. 195; láta vel ílla … yfir e-u, Ld. 168, Hkr. i. 213, ii. 32 (see láta B. I. 2); láta hljótt yfir e-n, Nj. 232; þegja yfir e-u, Ld. 36; fögnuðr yfir e-u, joy over a thing, MS. 623. 23; aumhjartaðr yfir úförum hvers manns, Sks. 687; lýsa yfir e-u, to declare, Eb. 20, 250, Nj. 93, Ld. 164, 306, Fs. 13, 24, Eg. 141 new Ed., Gísl. 16, Ó. H. 101, 179, Bs. i. 95, 203, 268, 624, Fms. ii. 25, xi. 6, 25: hlyða e-m yfir, see hlýða.
    III. ellipt. or adverb, usages; eldr, ok katlar yfir, Eg. 238; ætlar hann at görask konungr yfir norðr þar, 71; yfir á Espihóli, Sturl. iii. 261.
    B. WITH ACC. over, above, denoting motion; limar hans dreifask yfir heim allan, Edda 10; drógu þeir netið yfir hann, … hlaupa yfir netið … hleypr hann yfir þinulinn, 40; þeir bundu yfir sik flaka af viði, Fms. ix. 421; Skaði tók eitr-orm ok festi yfir hann, Edda 40; hann tók yfir sik skikkjuna, ‘took clothes over himself,’ put on the mantle, Nj. 170; binda boð yfir miðjar dyrr, Gþl. 434; leggja e-t yfir altari þín, 655 xxiii; lauf ok limar tóku út yfir skipit, Ó. H. 36; hann felldi hvern yfir annan, Hkr. i. 151; cp. hverr um annan (um C. V); er aldr fór yfir hann, Ó. H. 123; sló miklum ótta yfir hirðmennina, struck great terror into the king’s men, Fas. i. 68; skjóta skjóli yfir e-n, Ld. 40; setja menn yfir ríki sitt, Eg. 7; at konungr mundi annan höfðingja setja yfir Norðymbra-land, Fms. i. 24; lét hann taka Knút til konungs yfir ríki þat allt, 112; komask yfir e-t, to come by a thing, Bárð. 175; láta lítið yfir sik, Fms. vii. 29.
    2. over, through, across; austr yfir Foldina, Fms. i. 52; hann gékk yfir mark þat, Eg. 490; fara yfir ás nokkurn, … klif bratt yfir at fara, 576; ríða yfir fljótið, Nj. 82; hverr reiddi yfir Markar-fljót, 142; yfir skóginn, Fms. v. 249; ríðu vestr yfir Lómagnúpssand, Nj. 255; yfir hafit, Fms. vi. 21; er hann kom suðr yfir Fjalir, iii. 36; sigla norðr yfir Foldina, viii. 132; síðan fóru þeir yfir Norðrá, Eg. 134; fara at veizlum yfir ríki sitt, Fms. i. 157; skógr er almannavegr liggr yfir, Fs. 4.
    II. metaph. over, beyond; hafa vöxt yfir e-n, to have growth over or above another, be taller, Fas. ii. 234; hafa höfuð ok herðar yfir e-n; fram yfir aðra menn, beyond, above, i. 27; yfir þat fram, beyond that, above that, Vm. 19; fram yfir Páskaviku, Sturl. i. 121; fram yfir Jól, Boll. 344; yfir hálf-þrítugt, Fms. ix. 33.
    III. of direction, with another prep.; yfir á Hól, Hrafn. 9; þeir fúru yfir a Katanes, Fms. ix. 424; þeir sigldu yfir undir Kaupmannaeyjar, 421; upp yfir; fram yfir Grjótteigsá, Hrafn. 6.
    IV. ellipt. and adverb, usages; sá kvittr kom yfir, passed over, Eg. 164; lesa yfir, to read, Dipl. iii. 10, Fms. x. 1; kveld kemr yfir, draws on, Finnb. 230; skýflóki gengr yfir, Bárð. 169; um nóttina þann tíma er hringdi yfir, Fms. x. 29; at hann myndi fljótara yfir bera ef hann riði, Hrafn. 7; hestrinn bar hann skjótt yfir ok víða, id.; undir at leiða eðr yfir at keyra, Gþl. 412; göra brú yfir, 411.
    2. with verbs; bera, gnæfa, taka yfir, to surpass, passim; vofa yfir, to impend; búa yfir e-u, see búa; hylma ylir, to conceal; bætr yfir, to mend; verpa yfir, to calculate; drepa yfir e-t, to hush down; fara yfir, to pass over; líta, sjá yfir, to oversee, superintend; líða yfir, to pass over, also to faint; stíga yfir, to overcome; staupla yfir, sjást yfir, to overlook, neglect, etc., see the verbs.
    3. var hann kátr yfir fram, exceedingly, Sturl. iii. 267; bjargit skútti yfir fram, Fms. vii. 81; sjá yfir upp, Edda 30.

    Íslensk-ensk orðabók > YFIR

  • 53 yfir-vættis

    adv. [Dan. over-vættes], ‘over-weighingly,’ exceedingly; y. hatt, Stj. 17; y. bjartr, Mar.; y. þungi, frjóleiki, Stj. 14, 155, 211, Th. 12.

    Íslensk-ensk orðabók > yfir-vættis

  • 54 þing-festi

    f. a law term, domicile in or allegiance to a ‘þing-community. In the Icel. Commonwealth every franklin had to declare his allegiance to one of the priests, and to say of what community he was a member; yet the word was political rather than strictly geographical, for the ‘þings,’ like the ‘godords,’ were not strictly geographical divisions, Grág. i. 164: hence the phrase, spyrja at þingfesti e-s. to speer after a man’s þingfesti, call on him to declare it, as also ganga við þ. e-s, to acknowledge one’s þ. (of the priest), Grág. (Kb.) i. 3, 43, 132, Nj. 87; því at einu er rétt at hafa þingfesti í öðrum fjórðungi heldr enn er maðr býr, ef goða er þat lofat þeim at lögbergi at taka þriðjungs-mann útan-fjórðungs, Grág. i. 165, which last passage is evidently a ‘novella.’

    Íslensk-ensk orðabók > þing-festi

  • 55 þrot-ráði

    or -ráða, adj. destitute, pauper; í sveit Hrafns var maðr þ., … við mörgum mönnum félausum tók hann þeim er þ. vóru, Bs. i. 643; nú berr kviðr at hann varð þar þ. í þeim fjórðungi, Grág. i. 272; er þeir verða þ., … ef ómagar verða þrotráða, 240, 241.

    Íslensk-ensk orðabók > þrot-ráði

  • 56 ÖRN

    * * *
    (gen. arnar, pl. ernir, acc. örnu), m. eagle (gunni at heyja ok glaða örnu).
    * * *
    m., gen. arnar, dat. erni, pl. ernir, acc. örnu; in mod. usage the word has become fem. örn, arnar, örn, pl. nom. acc. arnir; örn is like björn, an enlarged form from ari, q. v.: [A. S. earn; Chaucer erne; Dan. örn]:—an eagle; erninum, Bs. i. 350; örno ok hrafna, Grág. ii. 346, K. Þ. K. 136; snapir örn á aldinn mar, a saying, Hm. 62; seðja örnu, Hkv. 1. 35; gunni at heyja ok glaða örnu, id.; drúpir örn yfir, Gm.; er á asklimum ernir sitja, Hkv. 2. 48; falla forsar, flýgr örn yfir, Vsp. 58: mythical, örn gól árla, Hkv. Hjörv. 6 (an eagle telling the fate to a young hero): the eagle is the bird of the giants, jötunn í arnarham, Vþm., cp. the legend of giant Þjazi: arnar-flaug, f. eagle’s flight, as an ‘omen’ boding battle; nú er arnar-flaug; of vangi, Edda (in a verse): arnar-leir, m., Gd. 2; see leir II.
    II. Örn, as a pr. name, and Örn-ólfr, Veðr-örn: of a woman, Arna. III. = blóð-örn, q. v.; rista örn á baki e-m, Hkr. i. 108, Fas. i. 292, Skv. 2. 26.
    COMPDS: arnar-hamr, -kló, -fjöðr, -vængr, m. an eagle’s skin, … wing, Edda 13, 46, Fas. iii. 653, Stj. arnar-hreiðr, n. an eyrie. arnar-ungi, m. a young eagle, Sturl. iii. 185.

    Íslensk-ensk orðabók > ÖRN

  • 57 einnhverr

    (einhver, eitthvert), indef. pron.; except in nom. and acc. sing. masc. and neut. ein- is generally indecl.;
    1) some, some one;
    einnhvern dag, some day;
    eitthvert sinn, einhverju sinni, sometime, once;
    as a noun (meðan einnhverr várr búandanna er lífs);
    2) as an intensive with superl. ágætastr maðr einnhverr, one of the very foremost men;
    3) each, each one, usually in two words (ór þeirra fjórðungi sem ór einum hverjum öðrum).

    Íslensk-ensk orðabók > einnhverr

Страницы

См. также в других словарях:

  • þungi- — *þungi , *þungiz, *þungja , *þungjaz germ., Adjektiv: nhd. gedeihlich; ne. prospering (Adjektiv); Rekontruktionsbasis: ae.; Etymologie: unbekannt; Weiterleben: s. ae. þyng u …   Germanisches Wörterbuch

  • þungiþō — *þungiþō, *þungeþō germ.?, stark. Femininum (ō): nhd. Beeinträchtigung; ne. impairment; Rekontruktionsbasis: an.; E: s. *þunga (Adjektiv); Weiterleben: an. þyn g ð, stark. Femininum …   Germanisches Wörterbuch

  • Jewang Ungi — Hangul 제왕운기 Hanja 帝王韻 …   Wikipedia

  • Jewang ungi — Infobox Korean name hangul=제왕운기 hanja=linktext|帝|王|韻|紀 rr=Jewang Un gi mr=Chewang un gi The Jewang Ungi is a historical poem composed by Yi Seung hyu (李承休) in 1287, in the late Goryeo period. It depicts the history of Korea from Dangun to King… …   Wikipedia

  • Kolbeinn ungi Arnórsson — (1208 ndash; July 22 1245) was an Icelandic chieftain or goði of the Ásbirningar family clan. He fought with Gissur Þorvaldsson against the Sturlungs in the Icelandic civil war during the Age of the Sturlungs. His homestead was in Víðimýri in… …   Wikipedia

  • Kolbeinn ungi Arnórsson — Kolbeinn Arnórsson o Kolbeinn ungi Arnórsson (apodado el Joven, 1208 – 22 de julio de 1245), fue un caudillo medieval, goði del clan Ásbirningar de Islandia. Kolbeinn jugó un papel principal en el periodo de la guerra civil de la Mancomunidad… …   Wikipedia Español

  • ungimas — ungìmas sm. (2) žr. unzgimas: Pūškų ungimas rodės jam kitu nieku nebuvęs kaip tiktai perkūnija S.Dauk …   Dictionary of the Lithuanian Language

  • Harald Ericksson — Harald III Ericksson Ungi (i.e Le Jeune) (né vers 1155 1156 tué en 1198) Jarl des Orcades de 1184/1195 à 1198. Sommaire 1 Origine 2 Prétendant 3 Notes et références …   Wikipédia en Français

  • Gojoseon — 고조선 (古朝鮮) ?–108 BC …   Wikipedia

  • Icelandic Commonwealth — Þjóðveldið Ísland Commonwealth ← …   Wikipedia

  • Gudang dialect — Gudang Spoken in Cape York Peninsula, Queensland, Australia Native speakers ?  (date missing) Language family Pama–Nyungan Paman …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»