Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

to+be+given

  • 1 skírnarnafn

    Íslensk-ensk orðabók > skírnarnafn

  • 2 aî (e-u) gefnu

    Íslensk-ensk orðabók > aî (e-u) gefnu

  • 3 ákveîinn, tiltekinn

    Íslensk-ensk orðabók > ákveîinn, tiltekinn

  • 4 gefinn fyrir

    Íslensk-ensk orðabók > gefinn fyrir

  • 5 ALL-

    may be prefixed to almost every adjective and adverb in an intensive sense, very, extremely.
    * * *
    may in old writers be prefixed to almost every adjective and adverb in an intensive sense, like Engl. very, Lat. per-, Gr. οια-, ζα-. In common talk and modern writings it is rare (except after a negative), and denotes something below the average, viz. tolerably, pretty well, not very well; but in the Sagas, something capital, exceeding. In high style it may perhaps be used in the old sense, e. g. allfagrt ljós oss birtist brátt, a transl. of the Ambrosian hymn, Aurora lucis rutilat. The instances in old writers are nearly endless, e. g. all-annt, n. adj. very eager, Fms. ii. 41; ironically, 150. all-apr, adj. very sore, very harsh, v. apr. all-auðsóttligt, n. adj. very easy, Fs. 40. all-auðveldliga, adv. very easily, Fms. iv. 129. all-auðveldligr, adj. very easy, Fms. v. 331. all-auðveldr, adj. id., Fbr. 158: neut. as adv., Hkr. ii. 76. all-ágætr, adj. very famous, Fms. ii. 76. all-áhyggjusamliga, adv. and -ligr, adj. very careful, Fms. vi. 184. all-ákafliga, adv. and -ligr, adj. very hot, impetuous, Hkr. i. 234, ii. 32. all-ákaft, adj. very fast, Nj. 196. all-áræðiliga, adv. very likely, Fær. 183. all-áræðislítill, adj. very timid, Fms. vi. 217. all-ástúðligt, n. adj. very hearty, intimate, Fms. ii. 20. all-banvænn, adj. very likely to prove mortal, Orkn. 148. all-beinn, adj. very hospitable, Fms. ii. 84, Eb. 286: neut. as adv., Fær. 259. all-beiskr, adj. very harsh, bitter, Sturl. iii. 167. all-bert, n. adj. very manifest, Lex. Poët. all-bitr, adj. very biting, sharp, Sks. 548. all-bitrligr, adj. of a very sharp appearance, Vígl. 20. all-bjartr, adj. very bright, Fms. viii. 361. all-bjúgr, adj. very much bent, curved, Ölkofr. 39. all-blár, adj. very blue, Glúm. 394. all-blíðliga, adv. and -ligr, adj. very blithely, kindly, Fær. 132. all-blíðr, adj. very mild, amiable, Sd. 158, Fms. i. 202. all-bráðgörr, adj. very soon mature, Eb. 16. all-bráðliga, adv. and -ligr, adj. very hastily, Orkn. 72. all-bráðr, adj. very hot-headed, Njarð. 370: neut. as adv. very soon, Fms. xi. 51: dat. pl. all-bráðum, as adv. very suddenly, 139. all-bros-ligr, adj. and -liga, adv. very funny, laughable, Fms. iii. 113. all-dasigr, adj. very sluggish, Lex. Poët. all-digr, adj. very big, stout; metaph. puffed up, Nj. 236. all-djarfliga, adv. and -ligr, adj. very boldly, Fms. ii. 313, Orkn. 102. all-djúpsettr, adj. very deep, thoughtful, Bret. 158. all-drengiliga, adv. and -ligr, adj. very bold, gallant, Lv. 110. all-dræmt, n. adj. very boastfully, from dramb, superbia, (the modern word is dræmt = slowly, sluggishly); þeir létu a. yfir sér, boasted, Sturl. ii. 56. MS. Mus. Brit. 1127; Cod. A. M. has allvænt, prob. wrongly. all-dyggr, adj. very doughty, Lex. Poët. all-dýrr, adj. very dear, Fms. iii. 159. all-eiguligr, adj. very worth having, Sd. 146. all-eina (theol.), á Guð alleina (a hymn), alone: Hkr. iii. 339 (in a spurious chapter). all-einarðliga, adv. and -ligr, adj. very sincere, candid, open, Ld. 334. all-eldiligr and -elliligr, adj. of a very aged appearance, Fms. iii. 125. all-fagr, adj. very bright, fair, Orkn. 296 old Ed.: neut. as adv. very fairly, Sturl. i. 72. all-fast, n. adj. very firmly, steadfastly, Eb. 290, Fær. 259. all-fastorðr, adj. very ‘wordfast,’ very true to his word, Fms. vii. 120. all-fálátr, adj. very taciturn, close, Fas. iii. 408. all-fáliga, adv. on very cold terms, Sturl. iii. 298. all-fámáligr, adj. very close, of very few words, Fms. iii. 85, iv. 366. all-fámennr, adj. followed by very few people, Sturl. ii. 122, Magn. 386. all-far, adj. very few, Eg. 512, Ld. 272, Ísl. ii. 356: neut. on very cold terms, Fms. xi. 55. all-fáræðinn, adj. of very few words, Fms. iv. 312. all-feginn, adj. very ‘fain,’ glad, Eg. 240, Ld. 330. all-feginsamliga, adv. very ‘fain,’ gladly, Eg. 27. all-feigligr, adj. having the mark of death very plain on one’s face, v. feigr, Sturl. iii. 234. all-feitr, adj. very fat, Fms. x. 303. all-ferliga, adv. and -ligr, adj. very rudely, Fms. iv. 263. all-fémikill, adj. very costly, Ld. 298. all-fjarri, adv. very far, far from, metaph., Hkr. ii. 246; eigi a., not improper, Fbr. 15. all-fjartekit, part. very far-fetched, Skálda 166. all-fjölgan, adj. acc. very numerous (does not exist in nom.), Sks. 138 A. all-fjölkunnigr, adj. very deeply versed in sorcery, Fms. ii. 175, Fas. i. 412. all-fjölmeðr and -mennr, adj. followed, attended by very many people, much frequented, Eg. 724, 188, Hkr. i. 215: n. sing. in very great numbers, Fms. i. 36. all-fjölrætt, n. adj. very heedful, much talked of, Nj. 109. all-forsjáll, adj. very prudent, Hom. 115. all-framr, adj. very famous, Lex. Poët.; very far forward, Grett. 161 A. all-frekliga, adv. and -ligr, adj. very daringly, impudently, Fas. i. 24. all-frekr, adj. too eager, too daring, Fms. vii. 164. all-friðliga, adv. in very great peace, Lex. Poët. all-fríðr, adj. very beautiful, Eg. 23, Hkr. i. 225, ii. 354, Fms. i. 2. all-frjáls, adj. very free, independent, v. alfrjáls. all-fróðligr, adj. and -liga, adv. very wise, learned, Sks. 306 B. all-fróðr, adj. very learned, Sks. 30. all-frægr, adj. very famous, Fms. ii. 324, Hkr. i. 232, ii. 187, Ld. 122. all-frækiliga, adv. and -ligr, adj., and all-frækn, adj. and -liga, adv. very bold, boldly, Ísl. ii. 267, Hkr. i. 239, Fms. i. 121. all-fúss, adj. and -liga, adv. very eager, eagerly, Eg. 488, Fms. xi. 89. all-fýsiligr, adj. and -liga, adv. very desirable, Eg. 19, 468. all-fölr, adj. very pale, Lex. Poët. all-gagnsamr, adj. very profitable, gainful, Ísl. ii. 56. all-gamall, adj. very old, Hkr. i. 34. all-gegniliga and -gegnliga, adv. very fittingly, Sturl. ii. 63. all-gemsmikill, adj. very wanton, frolicsome, Sturl. ii. 57. all-gerla and -görviligr, v. -görla, -görviligr. all-gestrisinn, adj. very hospitable, Háv. 40. all-geysilegr, adj. and -liga, adv. very impetuous, Fms. x. 81. all-gildliga, adv. and -ligr, adj. with a very grand air, Grett. 121. all-gildr, adj. very grand, Lex. Poët. all-giptusam-liga, adv. and -ligr, adj. very lucky, Fms. x. 53. all-glaðliga, adv. and -ligr, adj. very joyfully, joyful, Fms. iii. 143, Lv. 55. all-glaðr, adj. very joyful, Eg. 163, Ld. 176. all-gleymr, adj. very gleeful, mirthful, in high spirits, [glaumr], verða a. við e-t, Sturl. iii. 152, Eb. 36. all-glæsiliga, adj. and -ligr, adv. very shiny, Eb. 34, Fas. iii. 626, Fms. ix. 430. all-glöggsær, adj. very transparent, dearly visible, metaph., þorf. Karl. 380. all-glöggt, n. adj. very exactly, Hkr. iii. 253, Fas. iii. 13. all-góðmannliga, adv. and -ligr, adj. very kindly, kind, Mag. 6. all-góðr, adj. very good, Nj. 222, Eg. 36, 198. all-greiðliga, adv. and -ligr, adj. very easy, easily, Eb. 268: neut. as adv., Eb. l. c. all-grimmliga, adv. and -ligr, adj. very grimly, fiercely, Fas. iii. 414. all-grimmr, adj. very cruel, fierce, Hkr. iii. 167. all-grun-samliga, adv. and -ligr, adj. very suspiciously, Ísl. ii. 364. all-göfugr, adj. very distinguished, Eg. 598, Bs. i. 60. all-görla, adv. very clearly, precisely, Hkr. iii. 133, Fms. xi. 15. all-görviligr, adj. very stout, manly, Fms. ii. 28. all-hagstæðr, adj. with a very fair wind, Sturl. iii. 109. all-harðligr, adj. and -liga, adv. very hard, stern, Fas. i. 382. all-harðr, adj. very hard, stern, Fms. i. 177: n. sing. severely, Nj. 165, Grág. i. 261. all-háskasamligr, adj. and -liga, adv. very hazardous, Fms. v. 135. all-heiðinn, adj. quite heathen, Fs. 89 (in a verse). all-heilagr, adj. very sacred, Lex. Poët. all-heimskliga, adv. and -ligr, adj. very foolish, frantic, Hkr. ii. 190, Fas. iii. 293. all-heimskr, adj. very silly, stupid, Eg. 376, Grett. 159. all-heppinn, adj. very lucky, happy, Lex. Poët. all-herðimikill, adj. very broad-shouldered, Eg. 305. all-hermannliga, adv. and -ligr, adj. very martial, Fms. xi. 233. all-hjaldrjúgr, adj. very gossipping, chattering, Lv. 57: neut. as adv., Vápn. 10. all-hógliga, adv. and -ligr, adj. very gently, Fms. xi. 240, vi. 274. all-hóleitr and -háleitr, adj. very sublime, Hom. 23. all-hór and -hár, adj. very high, tall, v. -hár. all-hratt, n. adj. in all speed, Lex. Poët. all-hraustliga, adv. and -ligr, adj. very bravely, Fms. viii. 289, Eb. 34. all-hraustr, adj. very valiant, Fms. viii. 267. all-hreystimannliga, adv. and -ligr, adj. very valiantly, Fms. xi. 95. all-hrumliga, adv. and -ligr, adj. very infirmly from age, Fas. ii. 91. all-hræddr, adj. very much afraid, Fbr. 94. all-hræðinn, adj. very timid, Fms. vi. 155. all-huml;mgsjúkr, adj. very grieved, heart-sick, Hkr. i. 243, Fms. vi. 133. all-hvass, adj. of the wind, blowing very sharp, Fms. ix. 20, Lex. Poët. all-hyggi-ligr, adj. and -liga, adv. very carefully, Fas. iii. 610. all-hýrliga, adv. and -ligr, adj. very blandly, with a very bright face, Fas. iii. 636. all-hæðiligr, adj. and -liga, adv. very ridiculous, Finnb. 312. all-hældreginn, adj. walking very much on one’s heels, dragging the heels very much in walking, of an aged or beggarly person, Band. 9. all-hœgliga, adv. and -ligr, adj. very softly, meekly, Fms. xi. 389. all-hœlinn, adj. very bragging, Lex. Poët. all-iðinn, adj. very diligent, laborious, Bs. i. 278. all-illa, adv. and -illr, adj. very badly, bad, wicked, Nj. 242, cp. ilia; ill-willed, Eg. 542: compar., vera allver um, to be worse off, Nj. 221 (Ed. allvant); angry, Lv. 145; disgraceful, Eg. 237; unfortunate, Sturl. ii. 47. all-jafnlyndr, adj. very calm, even-tempered, Fms. vi. 287. all-kaldr, adj. very cold, Vápn. 21. all-kappsamliga, adv. and -ligr, adj. with very much zeal, liberally, Hkr. i. 271; veita a., of hospitality, Ld. 292; mæla a., frankly, peremptorily, 296. all-kappsamr, adj. very eager, vehement, Eg. 187. all-karlmannliga, adv. and -ligr, adj. very manfully, Fms. x. 141. all-kaupmannliga, adv. in a very businesslike, tradesmanlike way, Fms. v.255. all-kátligr, adj. and -liga, adv. very funny, Grett. 112. all-kátr, adj. very joyful, Nj. 18, Eg. 44, 332. all-keppinn, adj. very snappish, Lex. Poët. all-kerskiligr and -keskiligr, adj. and -liga, adv. very sarcastic, biting, Sturl. ii. 196. all-klókr, adj. very shrewd, Hkr. iii. 317. all-knáliga, adv. and -ligr, adj. very stoutly, vigorously, Rd. 312. all-kostgæflliga, adv. and -ligr, adj. very earnestly, in a very painstaking way, Stj. all-kostigr, adj. very excellent, Lex. Poët. all-kviklatr, adj. very quick, lively, Ld. 270. all-kynliga, adv. and -ligr, adj. very strangely, strange, Ísl. ii. 58, Fms. ii. 227, Grett. 160. all-kyrrligr, adj. very quiet, tranquil, Háv. 49. all-kærr, adj. very dear, beloved, Eg. 139, Fms. i. 48; very fond of, Hkr. i. 194: neut., Eg. 116, of mutual love. all-langr, adj. very long, Háv. 49. all-laust, n. adj. very loosely, Fms. xi. 103. all-lágr, adj. very low, short of stature, Fbr. 68. all-lengi, adv. very long, K. Þ. K. 158. all-léttbrúnn, adj. of very brightened, cheerful countenance, Ld. 94. all-léttiliga, adv. very lightly, Fas. iii. 612. all-léttmælt, n. adj., vera a. um e-t, to speak in a very lively way, Fms. iv. 261. all-léttr, adj. very light (in weight), Fas. iii. 487. all-líkliga, adv. and -ligr, adj. in very agreeable, courteous terms, Fas. i. 84. all-likligr, adj. very likely, Fas. ii. 247, Sks. 669. all-líkr, adj. very like, Fas. iii. 579, Sd. 160, Korm. 142. all-lítilfjörligr, adj. and -liga, adv. very puny, prop. having little life in one, Háv. 54. all-lítill, adj. very little, Fær. 268: n. sing. all-lítt, as adv. very little, Nj. 108, 130, Korm. 172; poorly, Grett. 116. all-lyginn, adj. very given to lying, Fbr. 157. all-makligr, adj. and -liga, adv. very deserving, fitting, Sturl. iii. 127, Bjarn. 22. all-mann-fátt, n. adj. with very few people, Gísl. 31. all-mannhættr, adj. very dangerous, Fas. iii. 34. all-mannskæðr, adj. very full of manskathe, very murderous, Fms. ii. 512. all-mannæenligr, adj. a very promising man, Fms. iv. 254. all-mannvænn, adj. a man of very great promise, Hkr. ii. 182. all-margliga, adv. very affably, Sturl. iii. 27. all-margmæltr, part. very talkative, Sturl. ii. 179. all-margr, adj. very numerous, pl. very many, Nj. 32, Grág. ii. 176, Sks. 328, Gþl. 329. all-margrætt, n. adj. part. very much spoken of, Fms. viii. 275. all-málugr, adj. very loquacious, Hkr. iii. 152, 655 xi. 2. all-máttfarinn, adj. very much worn out, with very little strength left, Fas. ii. 356. all-máttlítill, adj. very weak, Fms. i. 159. all-meginlauss, adj. very void of strength, Fms. xi. 103. all-mikilfengligr, adj. very high and mighty, very imposing, Fs. all-mikill, adj. very great, Ísl. ii. 269, Nj. 193, Eg. 29, 39: neut. as adv. greatly, Fms. i. 24, vii. 110. all-mikilmannliga, adv. very nobly, Sturl. i. 33. all-misjafn, adj. very variously, unfavourably, in such phrases as, mæla a. um e-t, there were very different stories about the matter, leggja a. til, ganga a. undir, taka a. á, Eg. 242, Hkr. ii. 123, Fms. i. 86, vii. no, Ld. 166. all-mjór, adj. very slim, slender, narrow, Hkr. iii. 117, Gþl. 173. all-mjök, adv. very much, Nj. 134, Ld. 196, Eg. 19; féllu þá a. menn, in very great numbers, Fms. i. 173. all-myrkr, adj. very dark, Fms. ix. 23. all-mæðiliga, adv. with very great effort, heavily, Fms. ix. 16. all-nauðigr, adj. and -liga, adv. very reluctant, unwilling, Grett. 153; a. staddr, dangerously, Fms. v. 212. all-náinn, adj. very near, nearly related, Sks. 330. all-náttförull, adj. very much given to wandering by night, Lex. Poët. all-níðskárr, adj. of a poet, given to mocking, satirical verse, [níð and skáld (?)], Fms. ii. 7. all-nóg, adv. very abundantly, Sd. 182. all-nær, adv. very near, Fms. vii. 289; metaph., lagði a. at, pretty nearly, well-nigh, Fs., Sks. 684 B. all-nærri, adv. very near, Ld. 202, Fas. iii. 339. all-opt, adv. very often, Anecd. 38, Gþl. 169. all-orðfátt, n. adj. in the phrase, göra a. urn, to be very short of words as to, Bjarn. 31. all-ógurligr, adj. and -liga, adv. very frightful, Edda 41. all-ólmliga, adv. and -ligr, adj. very furiously, Fas. iii. 546, Bárð. 177. áll-óttalaust, n. adj. with very little to fear, Eg. 371, v. l. all-ramskipaðr, adj. part. very strongly manned, Fms. iii. 13. all-rauðr, adj. very red, Ld. 182. all-ráðligr, adj. very expedient, advisable, Grett. 145. all-reiðiligr, adj. looking very wrathful, Fms. iv. 161. all-reiðr, adj. very wroth, angry, Edda 57, Nj. 135, Eg. 139. all-ríkmarmligr, adj. and -liga, adv. very grand, pompous, magnificent, Fms. i. 213. all-ríkr, adj. very powerful, Fms. i. 115. all-rýrliga, adv. and -ligr, adj. very feebly, puny, Fbr. 28. all-röskliga, adv. and -ligr, adj. very smart, brisk, Fms. viii. 317. all-sannligr, adj. and -liga, adv. very likely, ‘soothlike,’ Fms. iv. 270. all-sáttgjarnliga, adv. and -ligr, adj. very placable, of mild disposition, Sturl. iii. 288. all-seinn, adj. very slow, Bs. i. 192: neut. as adv. slowly, Grett. 151 A. all-sigrsæll, adj. very victorious, having very good luck in war, Hkr. i. 28. all-skammr, adj. very short, very scant, Nj. 264: neut. substantively, a very short way, Finnb. 324; short distance, Fms. iv. 329. all-skapliga, adv. very fittingly, properly, Grett. 120. all-skapværr, adj. of a very gentle, meek disposition, Sturl. all-skapþungt, n. adj., vera a., to be in a very gloomy, depressed state of mind, Fms. iv. 26. all-skarpr, adj. very sharp, Lex. Poët. all-skeinuhættr, adj. very dangerous, vulnerable, Sturl. ii. 139. all-skemtiligr, adj. very amusing, Sturl. ii. 77. all-skillítill, adj. very slow-witted, dull, Sturl. j. 89. all-skjallkænliga, adv. [skjalla, to flatter], very coaxingly, Grett. 131 A. all-skjótt, n. adj. as adv. very soon, Nj. 236. all-skrautligr, adj. and -liga, adv. very smart, splendid, Fas. ii. 366, Mag. 11. all-skygn, adj. very sharp-sighted, Hrafn. 33. all-skyldr, adj. bound to, very obligatory; neut. = bounden duty, Sks. 484; deserved, Gþl. 61:
    β. nearly related, near akin, Fms. xi. 75. all-skyndiliga, adv. very quickly, Blas. 40. all-skynsamliga, adv. very judiciously, Sturl. iii. 161. all-skyrugr, adj. all curd-besprent, Grett. 107 A. all-sköruliga, adv. and -ligr, adj. very frankly, boldly, dignified, Sturl. iii. 39, Fms. ix. 5, Ld. 94 C, 226, Bs. i. all-sljáliga, adv. very slowly, sluggishly, Grett. 101 A. all-smár, adj. very small, Fms. v. 55, xi. 61. all-snarpliga, adv. and -ligr, adj. very sharply, smartly, Fms. viii. 346. all-snarpr, adj. very sharp, Fms. i. 38, Nj. 246. all-snemma, adv. very early, Fms. ii. 223. all-snjallr, adj. very shrewd, clever, Fms. viii. 367. all-snúðula, adv. very quickly, Lex. Poët. all-snæfr, adj. very brisk, id. all-snöfurmannligr, adj. and -liga, adv. very brisk and energetic looking, of a man, Fms. xi. 79. all-spakliga, adv. and -ligr, adj. very mildly, moderately, wisely, Hkr. ii. 41. all-spakr, adj. very gentle, wise, Fms. vi. 298. all-starsýnn, adj. who stares very hard at a thing, looking fixedly upon, Fms. vi. 203. all-sterkliga, adv. and -ligr, adj. very briskly, strongly, Ld. 158, Fas. iii. 612. all-sterkr, adj. very strong, Hkr. i. 238, Eg. 285; Ísl. ii. 461 ( very vehement); as a pr. name, Fms. iii. 183. all-stilliliga, adv. very calmly, in a very composed manner, Ld. 318. all-stirðr, adj. very stiff, Háv. 46. all-stórhöggr, adj. dealing very hard blows, Fms. i. 171. all-stórliga, adv. very haughtily, Hkr. ii. 63, Ld. 168. all-stórmannliga, adv. and -ligr, adj. very munificently, nobly, Fas. iii. 45; haughtily, Sd. 146. all-stórorðr, adj. using very big words, Eg. 340, Ld. 38 ( very boisterous). all-stórr, adj. very great, metaph. big, puffed up, Ld. 318; dat. all-stórum, as adv. very largely, Edda 32. all-strangr, adj. very rapid, Lex. Poët. all-styggr, adj. very ill-humoured, cross, Grett. 103 A. all-styrkliga, adv. and -ligr, adj. very stoutly, Stj. 402. all-styrkr, adj. very strong, Fms. i. 177. all-svangr, adj. very hungry, Lex. Poët. all-svinnliga, adv. and -ligr, adj. very wisely, prudently, wise, Fas. i. 95, ii. 266. all-sættfúss, adj. very placable, peace-loving, very willing to accept an atonement, Sturl. iii. 19. all-sœmiliga, adv. and -ligr, adj. very seemly, decorous, honourable, Hkr. i. 215, Ísl. ii. 163. all-tiginn, adj. very princely, Lex. Poët. all-tillátsamr, adj. very indulgent, lenient, Þórð. 12. all-tíðrætt, n. adj. very much talked of, much spoken of, Eg. 99, Sturl. i. 199. all-tíðvirkr, adj. very quick at work, Fms. xi. 377. all-torfyndr, adj. very hard to find, Fms. vii. 356. all-torfært, n. adj. very hard to pass, cross, Eg. 546. all-torsótt, n. adj. part. very difficult to reach, Eg. 546. all-tortryggiliga, adv. and -ligr, adj. very suspiciously, Sturl. ii. 47. all-torveldligr, adj. and -liga, adv. very difficult, Str. all-trauðr, adj. very slow, unwilling, Fms. xi. 39. all-tregr, adj. very tardy, Fær. 114, Bárð. 178. all-trúr, adj. very true. Fms. vi. 377. all-tryggr, adj. very trusty, Hkr. iii. 167. all-tvítugr, false reading, instead of eigi alls t., not quite twenty, Sturl. i. 181. all-undarligr, adj. and -liga, adv. very odd, wonderful, Fms. ii. 150. all-ungr, adj. very young, Eg. 268, Fms. i. 14, Ld. 274. all-úbeinskeyttr, adj. shooting very badly, Fms. ii. 103. all-úblíðr, adj. very harsh, unkind, Fas. ii. all-úbragðligr, adj. very ill-looking, Sturl. iii. 234. all-údæll, adj. very spiteful, untractable, Sturl. i. 99. all-úfagr, adj. very ugly, metaph., Fms. iii. 154. all-úfimliga, adv. and -ligr, adj. very awkwardly, Fas. ii. 543. all-úframliga, adv. and -ligr, adj. very backward, shy, timid, Fbr. 38 C. all-úfríðr, adj. very ugly, Fms. xi. 227. all-úfrýnn, adj. very sullen, ‘frowning,’ sour, Eg. 525. all-úfrægr, adj. very inglorious, Fms. iv. 259. all-úglaðr, adj. very gloomy, sad, Hkr. iii. 379. all-úhægr, adj. very difficult, Eg. 227. all-úhöfðingligr, adj. very low-looking, very plebeian, Finnb. 222. all-úkátr, adj. very sorrowful, Edda 35, Eg. 223, Fms. i. 37. all-úknár, adj. very weak of frame, Grett. 119 A, very badly knit; Bs. i. 461 (of boys). all-úkonungligr, adj. very unkingly, Fms. viii. 158. all-úkunnigr, adj. quite unknown, Ísl. ii. 412. all-úlífligr, adj. very unlikely to live, Hkr. ii. 200. all-úlíkliga, adv. and -ligr, adj. very unlikely, Gísl. 24, Sd. 123, Finnb. 310. all-úlíkr, adj. very unlike, Glúm. 364. all-úlyginn, adj. not at all given to lie, truthful, Fbr. 157. all-úmáttuliga, adv. and -ligr, adj. weakly, very weak, tender, Fms. iv. 318. all-úráðinn, adj. part. very ‘unready’ (cp. Ethelred the ‘unready’), undecided, Lv. 9. all-úráðliga, adv. very unadvisedly, rashly, Odd. 12 old Ed. all-úsannligr, adj. and -liga, adv. very untruthful, unjust; also, unlikely, Fms. vii. 141. all-úsáttfúss, adj. very implacable, unwilling to come to terms, Sturl. iii. 275. all-úskyldr, adj. very strange to, not at all bound to…, Eg. 10. all-úspakr, adj. very unruly, Sturl. ii. 61. all-úsváss, adj. very uncomfortable, of weather, cold and rainy, Bs. i. 509. all-úsýnn, adj. very uncertain, doubtful, Glúm. 358, Sturl. i. 105. all-úsæligr, adj. of very poor, wretched appearance, Niðrst. 109. all-úvinsæll, adj. very unpopular, Fms. iv. 369, Fas. iii. 520. all-úvísliga, adv. very unwisely, Niðrst. 6. all-úvænliga, adv. and -ligr, adj. of very unfavourable prospect, Fas. ii. 266; n. adj. very unpromising, Grett. 148 A. all-úvænn, adi. very ugly, Fas. i. 234; very unpromising, unfavourable, Ísl. ii. 225: neut. as adv. unfavourably, Fms. xi. 134. all-úþarfr, adj. very unthrifty, very unprofitable, something that had better be prevented, Eg. 576, Hkr. ii. 245. all-vandlátr, adj. very difficult, hard to please, Fms. vi. 387. all-vandliga, adv. with very great pains, exactly, carefully, Sks. 658 B. all-vant, n. adj., vera a. um e-t, to be in a very great strait, Nj. 221. all-varfærr, adj. very careful, solicitous, Eg. 63. all-vaskligr, adj. and -liga, adv. very brisk, smart, gallant, Hkr. i. 104; compar. v. alvaskligr. all-vaskr, adj. very brisk, gallant, Fms. viii. 226. all-vandr, adj. very bad, of clothes, much worn, Pm. 11. all-vápndjarfr, adj. very bold, daring in arms, Hkr. iii. 63. all-veðrlítið, n. adj. very calm, with little wind, Fms. vi. 360. all-vegliga, adv. and -ligr, adj. very grand, princely, nobly, Fms. i. 20, Eg. 332, Hkr. i. 15. all-vel, adv. very well, Nj. 12, Eg. 78, 198; compar. albetr, v. alvel. all-vesall, adj. very puny, wretched, Nj. 97. all-vesalliga, adv. very wretchedly, Ölk. 35. all-vesalmannliga, adv. and -ligr, adj. id., Ísl. ii. 416. all-vesæll, adj. very miserable, base, vile, Nj. 97. all-vingjarnliga, adv. and -ligr, adj. very friendly, amicable, Sturl. ii. 168. all-vingott, n. adj. on very friendly terms, Fbr. 129. all-vinsæll, adj. very popular, used of a man blessed with many friends, Fms. i. 184, ii. 44, Orkn. 104 old Ed. all-virðuligr, adj. and -liga, adv. very worthy, dignified, Fms. x. 84, Bs. i. 83. all-vitr, adj. very wise, Sks. 29 B (superl.) all-vitrliga, adv. very wisely, Fas. ii. 66. all-víða and all-vítt, n. adj. very widely, Hkr. iii. 141, Lex. Poët. all-vígliga, adv. and -ligr, adj. in a very warlike manner, Fms. ix. 488, Fas. ii. 112. all-vígmannliga, adv. very martially, Fas. iii. 150. all-vígmóðr, adj. quite wearied out with fighting, Introd. to Helgakviða (Sæm.) all-víss, adj. very wise, sure, Sks. 520, Lex. Poët.: neut. to a dead certainty, Lex. Poët. all-vænliga, adv. and -ligr, adj. very promising, handsome, Glúm. 349, Fms. v. 260, Fbr. 114. all-vænn, adj. id., Clem. 24, Bs. i. 340: neut., þykja a. um, to be in high spirits, Ísl. ii. 361; make much of, Fms. ii. 76; as adv. favourably, Fms. iv. 192. all-vörpuligr, adj. of a very stout, stately frame, Hkr. ii. 254. all-vöxtuligr, adj. very tall, of large growth, Fas. iii. 627. all-þakkligr, adj. very pretty, = þekkiligr, Lex. Poët. all-þakksamliga, adv. and -ligr, adj. very thankfully, Fms. i. 120, Ld. 298. all-þarfliga, adv. very thriftily, very pressingly; biðja a., to beg very hard, Edda 45. all-þarfr, adj. very thrifty, Lex. Poët. all-þéttr, adj. very crowded, cp. Lex. Poët. all-þrekligr, adj. of a very robust frame, Hkr. ii. 2. all-þröngr, adj. as neut. in a very great crowd, Edda 24. all-þungliga, adv. and -ligr, adj. very hard, unwilling, reluctant, Sturl. ii. 120; taka a. á e-m, to be very hard upon, Mag. 1. all-þungr, adj. very unfavourable, Hkr. ii. 358; hostile, badly disposed towards, Eb. 108, Eg. 332; þykja a., to dislike, Fms. viii. 441; a. orð, to blame, Sturl. ii. 62. all-þykkr, adj. very thick, Fas. i. 339: n. sing. as adv. thickly, Fms. vii. 70 (of great numbers slain on the battle-field). all-æfr, adj. very furious, wrath, Ísl. ii. 258, Lv. 60, Fas. i. 404. all-ægiligr, adj. very terrible, Dropl. 18. all-æstr, adj. very incited, vehement, Nj. 231. all-örorðr, adj. very quick-tongued, frank, outspoken, Eg. 340. all-öruggliga, adv. very steadfastly, very firmly, Grett. 153 A. all-öruggr, adj. very unflinching, Bs. i. 624.

    Íslensk-ensk orðabók > ALL-

  • 6 GEFA

    * * *
    (gef; gaf, gáfum; gefinn), v.
    1) to give (gefa e-m e-t);
    hann gaf þeim góðar gjafar, he gave them good gifts;
    gefa e-m ráð, to give one advice;
    gefa hljóð, to give a hearing;
    gefa e-m sök, e-t at sök, to lay to one’s charge, to bring a charge against one;
    gefa slög, to deal blows;
    gefa e-m drekka, to give one to drink;
    impers., e-m gefr byr (byri), one gets a fair wind (gaf þeim byr ok sigla þeir í haf);
    absol., gaf þeim vel, they got a fair wind;
    ef fœri gefr á, if you get a chance;
    ef yðr (dat.) gefr eigi missýi í þessu máli, if you are not mistaken in this matter;
    þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand;
    2) to give, grant;
    gefa heimleyfi, to grant furlough;
    gefa e-m líf, to grant one his life;
    3) to give in matrimony (ek var ung gefin Njáli);
    4) to give fodder to cattle, to feed (gefa göltum, nautum, kúm, hestum);
    5) gefa staðar, to stop;
    lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing;
    6) e-m er e-t svá gefit, or svá gefit um e-t, one is so and so disposed, thinks so and so of a thing (ef þér er þetta svá gefit sem þú segir);
    7) with preps.:
    gefa sér litit (mikit) af (or at) e-u, to take little (much) notice of;
    gefa á e-t, to pour water on;
    fig. to press on (gefr Ormr þá á);
    gefa e-m til e-s, to give in return for a thing (gefa fé til sátta);
    impers., honum hafði vel gefit til (had good luck) um hefndina;
    gefa sér mikit (lítit) um e-t, to take great (little) interest in (= gefa sér mikit, lítit, af or at e-u);
    gefa sér fátt um e-t, to take coldly, take little notice of;
    gefa e-t upp, to give up (gefa upp alla mótstöðu);
    gefa sik upp, to surrender;
    gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve;
    gefa upp leiguna, to remit the rent;
    gefa upp sakir, to remit offences;
    upp gefinn, exhausted;
    gefa e-t við e-u, to give in payment for;
    gefa sik við, to give in (þat er líkara, at ek gefa mik við);
    8) refl., gefast.
    * * *
    pret. gaf, 2nd pers. gaft, mod. gafst, pl. gáfu; pres. gef; pret. subj. gæfi; part. gefinn; with neg. suff. gef-at, gaft-attu, Fm. 7; mid. form gáfumk ( dabat or dabant mihi, nobis), Stor. 23, Bragi, Edda: [Goth. giban = διδόναι; A. S. gifan; Engl. give; Dutch geven; O. H. G. gepan; Germ. geben; Swed. gifva; Dan. give.]
    A. To give, with acc. of the thing, dat. of the person; g. gjafar, to give gifts, Fm. 7, Fms. vii. 40, Nj. 29, Hm. 48; mikit eitt skala manni gefa, 51; hann kvaðsk eingin yxn eiga þau áðr at honum þætti honum gefandi (gerundial, worth giving to him), Rd. 256; hann gaf stórgjafir öllu stórmenni, Ld. 114; hann gaf þeim góðar gjafir at skilnaði, Gísl. 9; Rútr gaf henni hundrað álna, Nj. 7; viltú g. mér þá, 73, 75, 281, passim.
    II. to give in payment, to pay; gefa vildim vit þér fé til, we will give thee money for it, Nj. 75; yðr væri mikit gefanda (gerundial) til, at þér hefðit ekki íllt átt við Gunnar, you would have given a great deal not to have provoked Gunnar, 98; ek mun g. þér til Guðrúnu dóttur mína ok féit allt, id.: to lay out, hann gaf sumt verðit þegar í hönd, Gísl. 12; gefa e-t við e-u, to pay for a thing; at þér gefit mjök margra Kristinna manna líf við yðvarri þrályndi, that you will cause the loss of many Christian lives with your stubbornness, Fms. iv. 195; þat er líkara at ek gefa mikit við, Nj. 53; gefa sik við e-u, to give oneself to a thing, attend to, be busy about, mod.: gefa í milli, to discount; hygg at hvat þú gefr í milli tveggja systra, Fms. iv. 195 (hence milli-gjöf, discount).
    III. in special sense, to give in matrimony; Njáll bað konu til handa Högna ok var hon honum gefin, Nj. 120; Vígdís var meir gefin til fjár en brautargengis, V. had been more wedded to the money than to her advancement, Ld. 26; segir at dóttir þeirra muni eigi betr verða gefin, 114:—gefa saman, to betroth, Fms. x. 381:—in mod. sense to marry, of the clergyman.
    2. to give as a dowry, portion; búum þeim er Sveinn hafði gefit til hennar, Fms. x. 310 (hence til-gjöf, dowry); eigi skal ok í klæðum meira heiman gefask með konu en þriðjungr (hence heiman-gjöf, dowry), Gþl. 212:—so also, gefa í erfðir, to give as inheritance, Bs. i. 285:—gefa ölmusu, to give alms, Bs. passim; gefa fátækum, to give to the poor, passim.
    IV. to give, grant; hann gaf honum vald yfir öllu landi, Fms. i. 18; gefa heimleyfi, to grant ‘home-leave,’ furlough, ix. 474; gefa orlof, ii. 64; gefa grið, to grant a truce to one, pardon, Nj. 165, Fms. ix. 479; gefa e-m líf, to grant one his life, 470.
    V. in various phrases; gefa e-m nafn, to give one a name, Nj. 91, Fms. i. 23, Grág. ii. 146; gefa þakkir, to give thanks, Fms. i. 231; gefa e-m tillæti, to indulge one, Nj. 169; gefa e-m rúm, to give place to one, Fms. ii. 254, vi. 195; gefa ráð, to give counsel, advice, Nj. 75, 78; gefa góð orð, to give good words, answer gently; gefa e-m stór orð, to give one big words, Fms. v. 158; gefa slög, to deal blows, ix. 313; gefa gaum at, to give heed to, Nj. 57, Eg. 551; gefa hljóð, to give a hearing, in public speaking, Nj. 230; gefa tóm, to give time, leisure, 98; gefa ró reiði, to calm one’s wrath, 175:—gefa e-m sök, to bring a charge against, complain of, 82; ok gaf ek þó hjálminum enga sök á því, I did not like the helmet less for that, Ld. 128; at eigi sé mælt, at þú gefir dauðum sök, that thou bringest a charge against a dead man (which was unlawful), Nj. 82; en hvártki okkat gefr þat öðru at sök, neither of us likes the other the less for that, 52; ekki gef ek þér þat at sök þótt þú sér engi bleyðimaðr, 54; engi þorði þó sakir á at gefa, none durst complain, Al. 123; Sigurðr jarl bað konung eigi gefa Þrændum þetta at sök, Fms. i. 57; gefa kæru upp á e-n, to give in a complaint against one, Dipl. ii. 13.
    2. gefa sér um …, to give oneself trouble about, take interest in, mostly followed by a noun; gefa sér fátt um e-t, to take coolly; gefa sér mikit um, to take great interest in; Þorfinnr lét gefa honum mat, en gaf sér lítið at honum, but else took little notice of him, Grett. 96; ekki er þess getið, at hann gæfi sér mikit um, that he shewed great interest, Fms. i. 289; mun ek mér ok ekki um þetta gefa, I will let this pass, not take offence at it, Boll. 354; en ef til mín kæmi tveir eða þrír, þá, gaf ek mér ekki um, then I took no notice of it, Fms. ii. 151; konungr gaf sér fátt um þat, Fb. i. 261; hann þóttisk vita hvat keisaranum mislíkaði ok gaf sér þó ekki um at sinni, Fms. vi. 71; ok gáfu sér ekki um viðbúnaðinn, vii. 87; so also, Skúli gaf sér litið at hvat biskup sagði, S. troubled himself little at what the bishop said, Bs. i. 873:—akin is the mod. phrase, eg gef ekki um það, I do not want it; gefðu ekki um það, do not care for it, mind it not; eg gaf ekki um að sjá það, I did not want to see it, etc.
    3. gefa staðar, to stop; lét hann þá staðar gefa róðrinn, he stopped rowing, Fms. vi. 384; konungr gaf staðar ok hlýddi til frásagnar þeirra, viii. 400; ok þá er sá íss gaf staðar ok rann eigi, Edda 3; ok þeir gefa eigi stað ferðinni fyrr en þeir kómu norðr, 151 (pref.); svá at staðar gaf (MS. naf) höndin við sporðinn, 40.
    VI. to give out, deal out; hón bað gefa sér drekka, bade give him to drink, Eg. 604: to give a dose, gefa e-m eitr, Al. 156:—absol. to give fodder to cattle, gefa göltum, Hkv. 2. 37; gefa nautum, kúm, hestum, Sturl. ii. 42, Gísl. 28:—gefa á, to dash over, of sea-water, cp. ágjöf: to pour water on, var gluggr á ofninum syá at útan mátti á gefa, Eb. 134; síðan lét hann gefa útan á baðit í glugg, 136; gefa á ker, to fill a goblet, Clar.: metaph. to press on, gefr Ormr þá á, Fb. i. 530 (in wrestling).
    VII. with prepp., fyrir-gefa, to forgive, freq. in mod. usage, but scarcely found in old writers; so also gefa til, cp. Dan. tilgive, D. N., vide Safn i. 96, (rare and obsolete):—gefa upp, to give up; gefa upp gamalmenni, to give old people up, let them starve, Fms. ii. 225; gefa upp föður eða móður, 227; bændr báðu hann gefa upp eyna, Grett. 145: to remit, en þó vil ek nú upp gefa þér alla leiguna, Nj. 128; gaf honum upp reiði sína, Fms. x. 3, 6; ok gefit oss upp stórsakir, ii. 33; Brján konungr gaf upp þrysvar útlögum sínum inar sömu sakir, Nj. 269: absol., hvárt vilit þér gefa honum upp, pardon him, 205; gefa upp alla mótstöðu, to give up all resistance, Fms. ix. 322; gefa sik upp, to give oneself up, surrender, i. 198; þá gefum vér upp várn stað, 104; gefa upp ríki, konungdóm, to give up the kingdom, abdicate, resign, x. 4, xi. 392: to give up, hand over to one, Magnús konungr gaf honum upp Finnferðina með slíkum skildaga, vii. 135; ek vil gefa ykkr upp búit at Varmalæk, Nj. 25; allir hafa þat skaplyndi at gefa þat fyrst upp er stolit er, 76: to give up, leave off, gefa upp leik, to give up playing, Fas. iii. 530; gefa upp horn, Fms. vi. 241: to exhaust, empty, upp ætlu vér nú gefnar gersimar yðrar, vii. 197.
    B. IMPERS., a naut. term; e-m gefr byri, byr (acc. pl. or sing.), one gets a fair wind; gaf þeim byr ok sigla þeir í haf, Nj. 4; gaf þeim vel byri, 138; er þeir vóru búnir ok byr gaf, Eg. 99: so also absol. with or without dat. of the person, gaf kaupmönnum burt af Grænlandi, the sailors got a wind off Greenland, so as to sail from it, Fb. iii. 454; því at eigi gaf suðr lengra, Fms. ii. 185; gaf þeim vel, ix. 268; gaf honum ílla, x. 4; gaf honum eigi austan, Nj. 63: so in the saying, svo gefr hverjum sem hann er góðr.
    2. in other phrases, to get a chance; ef færi (acc.) gefr á, if you get a chance, Nj. 266; halda njósnum, nær bezt gæfi færi á honum, to keep a look-out, when there was best chance to get at him, 113; til þess gefr nú vel ok hógliga, ‘tis a fair and easy opportunity for that, Al. 156; mæltu menn at honum hafði vel gefit til ( had good luck) um hefndina, Fms. vii. 230; ef yðr (dat.) gefr eigi missýni í þessu máli, if you are not mistaken in this matter, Fbr. 32; gaf þeim glámsýni (q. v.) er til vóru komnir, Sturl. i. 179, Stj. 401; þá gaf mér sýn, then I beheld (in a vision), Fms. vii. 163; þat gaf öllum vel skilja, it was clear for all to understand, it lay open to all, vi. 70; e-m gefr á að líta, one can see, i. e. it is open and evident.
    C. REFLEX., gefask vel (ílla), to shew oneself, prove good ( bad); það sé ván at þú gefisk honum eigi vel, er þú gefsk öllum öðrum mönnum ílla, Nj. 32; eigi deilir litr kosti ef þú gefsk vel, 78; hversu gafsk Björn þér, Kári, 265; opt hafa mér vel gefisk yður ráð, your counsels have often proved good to me, Ld. 252; hefir þeim þat ok aldri vel gefisk ( it has never turned out well) í þessu landi, Fms. vii. 22; ílla gefask ílls ráð, a saying, Nj. 20; hétu allir góðu um at gefask vel (i. e. to fight manfully), Fms. vii. 262:—to happen, turn out, come to pass, sem síðan gafsk, x. 416; svá honum gafsk, so it turned out for him, Sl. 20; ok svá gæfisk, ef eigi hefði Guð þá sína miskun til sent, and so it would have come to pass, unless …, Fms. x. 395:—gefsk mér svá, it seems to me so, methinks it is so, Karl. 290, 308 (vide A. V. 2. above); þat allsheri at undri gefsk, to all people it is a wonder, Ad. 18; e-m er e-t svá gefit, to be so and so disposed, to think so and so of a thing; ef þér er þetta svá gefit sem þú segir, Fms. v. 236; svá er mér gefit, son minn, at ek em þér fegin orðin, Ó. H. 33; sagði hann at svá mundi jarli gefit, Fms. ix. 244; en svá ætla ek flestum lendum mönnum gefit, at eigi munu skiljask frá Skúla jarli, 429, v. l.; þyki mér ok sem svá muni flestum gefit, at fé sé fjörvi firr, Ld. 266; en þat mun þó mestu um stýra hversu Þórdísi er um gefit, 302; síðan talaði konungr þetta mál við systur sína, ok spurði hversu henni væri um þetta gefit, Fms. ii. 221: of the gifts of nature, mikill máttr er gefinn goðum várum, Nj. 132; ok er þat mál manna, at henni hafi allt verit ílla gefit þat er henni var sjálfrátt, i. e. that she was a bad woman in everything of her own making (but well gifted by nature), 268; ok svá er sagt at honum hafi flestir hlutir höfðinglegast gefnir verit, 254.
    2. with prepp., gefask upp, to give up, give in, surrender, Nj. 64, 124, Eg. 79: mod. to lose one’s breath: upp gefinn, upset; eigi þykjumk ek upp gefinn þó at ek sjá smávofur, Grett. 112; eigi þyki mér vit upp gefnir, ef vit veitumk at, 131; en þó at þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér þó ekki upp gefnir fyrir þeim, Fb. ii. 195: in mod. usage, exhausted, having lost one’s breath, eg er uppgefinn; also of a horse, hann gafsk upp, harm er stað-uppgefinn:—e-m gefsk yfir, to do wrong, commit a fault, fail; þat mæla menn at þessi hlutr hafi konunginum yfir gefisk helzt, Fms. xi. 283; ef göfgum mönnum gáfusk stórir hlutir yfir, if the noble gave gross offence, did evil things, Bs. i. 107; engi er svá vitr at eigi gefisk yfir nokkut sinn, Karl. 451:—to give oneself to one, gefask Kristi, N. G. L. i. 339; gefsk þú hánum þá í dag með Guði, Nj. 157; gefask á vald e-s, to give oneself into another’s power, Fms. ix. 479.
    II. recipr. to give to one another; gefask gjöfum, Bret. 48; gáfusk þeir gjöfum áðr þeir skildu, Bs. i. 274.
    III. part. gefinn, given to a thing, in a spiritual sense, devout; g. fyrir bækr, lestr, smíðar, etc., given to books, reading, workmanship, etc.

    Íslensk-ensk orðabók > GEFA

  • 7

    * * *
    I)
    (fæ; fekk, fengum; fenginn), v.
    1) to grasp with the hands, get hold of;
    hón hefir fengit einn stein, she has taken a stone;
    2) to take, capture (fengu þeir Gunnar);
    3) to get, gain, win;
    sá fær er frjár, he that woos wins;
    fá fljóðs ást to win a woman’s love;
    hann bað konunnar ok fekk heitit hennar, he asked the woman in marriage and got the promise of her hand;
    fá sitt eyrindi, to accomplish one’s errand;
    fá haærra hlut, to get the better of it;
    fá góðar viðtökur, to get a good reception;
    fá skilning á e-u, to get knowledge of;
    fá úsigr, to be defeated;
    fá skaða, to suffer harm;
    fá úvit, to fall senseless, to faint;
    fá líflát, to fall lifeless;
    fá bana, to come by one’s death;
    5) to get, procure;
    hann fekk sér gott kvánfang, he got a good wife;
    6) to give, deliver to one, put into one’s hands;
    fá mér (give me) leppa tvá ór hári þinu;
    fáit nú konungi festu (give the king bail) þá er honum líki;
    e-m sök, to charge one;
    var sá sveinn fenginn í hendr okkr, delivered into our hands;
    e-m e-t at geyma, to give a thing into one’s charge (= fá e-m e-t til geymslu);
    7) with pp. following, to be able to;
    e-n veiddan, to be able to catch one;
    hon fœr með engu móti vakit þá, she could by no means awaken them;
    þeir munu mik aldri fá sótt, they will never be able to overcome me;
    fengu þeir honum ekki nát, they could not catch him: skaltu hvergi fá undan hokat, thou shall have no chance of sneaking away;
    hann fekk þó eigi víss orðit, he could not make out for certain;
    8) with gen., to get, take, gain, win;
    þeir fengu fjár mikils, they took a rich booty;
    vel er þess fengit, it is well earned, well done;
    hann var eigi skáld, ok hann hafði ei þeirrar listar fengit, he had not received that gift: fá verðar, to take a meal;
    hann tekk sér sveitar (he raised a band) ok gørðist illvirki;
    fá konu, to get a wife, marry (hon var átján vetra, er þorsteinn fekk hennar);
    9) to conceive, of sheep and cattle (fá burðar, lambs);
    10) to touch, affect;
    þat fekk mikils hinum hertekna manni, it touched the captive deeply, þá fær þorbirni svá. mjök (Th. was so much moved), at hann grætr;
    11) impers., one can get or find;
    vápn svá góð, at eigi fær önnur slík, that the like are not to be got;
    at varla fái vitrara mann, that a wiser man is hardly to be found;
    also, one may or can (do something);
    þat skip fær vel varit eldi, that ship can well be guarded against fire;
    12) with preps.:
    fá af sér (with infin.) to bring oneself to;
    þeir fengu af verra, they got the worse of it;
    fá at veizlu, brúkaupi, blóti, to get provisions for a feast (hann fekk at blóti miklu);
    sá dagr er at jólum skal fá, the day when preparations are to be made for Yule (cf. atfangadagr);
    faðir Móða fekk á þremi, the father of M. caught hold of the brim;
    e-n, to touch, affect one, move (opt fá á horskan lostfagrir, litir);
    láta e-t á sik fá, to be (deeply) affected by, take it to heart;
    drykkr fær á e-n, the drink intoxicates one (er drykkr fekk á Hákon jarl);
    fá í e-t, to take hold of, grasp with the hand (= fá á e-u);
    forðuðu fingrum, fengu í snœri, they took hold of the strings;
    e-t or e-s til, to get, procure (var kirkja gör ok kennimanna til fengit);
    e-n til at gøra e-t, to get one to do a thing;
    þeir fengu menn til at ryðja skip sitt, they got men to clear their ship fá til e-s, to lay hold of;
    þar var fjöld fjár, fengu til margir, there was wealth of money, and many took a share of it;
    13) refl., fást í e-u, to be busy, exert oneself, engage in a matter (dróttningin mátti þar ekki í fást);
    Helgi leitaði þá, ef Sigurðr vildi í fást við Þorvald, if S. would try with Th.;
    segir hann ljúga ok fást í rógi, and deal in slander;
    fást við e-t = f. í e-u;
    f. við e-n, to have to do with, to contend with one (H. segist þá vilja … fást eigi við fjánda þenna);
    to wrestle (grapple) with one (skaltu fást við blámann várn).
    (fá, fáða, fáðr), v. to draw, paint;
    vér höfum fáða unga brúði á vegg, we have painted the young bride on the wall;
    gulli fáðr, gilded.
    * * *
    1.
    pret. sing. fékk, sometimes spelt feck or fieck, pl. fengu; pres. fæ, 2nd pers. fær, mod. færð, pl. fám, mod. fáum; pret. subj. fengja, mod. fengi; pres. fá, mod. fái; imperat. fá; sup. fengit; part. fenginn: the forms fingit, finginn, and pret. fingu (cp. Germ. fingen) are obsolete, but occur in some MSS. (e. g. Arna-Magn. 132 and 122 A): the poets rhyme— Erlingr var þar finginn; with the neg. suff., fær-at, fékk-at, Lex. Poët.: [Goth. fahan and gafahan = πιάζειν, καταλαμβάνειν; A. S. fón; Hel. fâhan; Germ. fahen, whence fahig = capax; in the Germ., however, the nasal form fangen prevailed, but in the Scandin., Swed., and Dan. or faae; the Dan. fange is mod. and borrowed from Germ.; Icel. fanga is rare and unclass. and only used in the sense to capture, whereas fá is a standing word; the ng reappears in pl. pret. and part. pass. fengu, fengit, vide above; cp. Old Engl. fet, mod. fetch]:—to fetch, get, etc.
    1. to fetch, catch, seize; fengu þeir Gunnar, they fetched, caught G., Akv. 18; Hildibrandr gat fengit kirkju-stoðina, Sturl. i. 169; hón hefir fengit einn stein, she has fetched a stone, Ísl. ii. 394; fá á e-u, to get hold of, grasp with the hand, faðir Móða fékk á þremi, Hým. 34.
    β. also, fá í e-t, to grasp; fengu í snæri, they grasped the bow-strings, bent the bow, Am. 42; hann fékk í öxl konungi, he seized the king’s shoulder, Fms. viii. 75.
    γ. to take, capture, but rare except in part.; hafði greifi Heinrekr fengit Valdimar, Fms. ix. 324; verða fanginn, to be taken, Germ. gefangen werden, i. 258, Stj. 396.
    2. to get, gain, win, with acc. of the thing; sá fær er frjár, he who wooes will win (a proverb), Hm. 91; hann skal fá af Svart-álfum, he shall get, obtain from S., Edda 69; fá brauð, mat, drykk, Fms. x. 18; þat fékk hann eigi af föður sínum, xi. 14; bað konunnar ok fékk heitið hennar, he wooed the woman and got her hand, Edda 23; fá sitt eyrindi, to get one’s errand done, Fms. i. 75; fa fljóðs ást, to win a woman’s love, Hm. 91; fá hærra hlut, to get the better, 40; ek ætla at fá at vera yðvarr farþegi, Ld. 112; hence fá, or fá leyfi, to get leave to do a thing: eg fæ það, fékk það ekki, fá að fara, etc.: Icel. also say, eg fæ það ekki af mér, I cannot bring myself to do it.
    β. to suffer, endure; fá úsigr, to get the worst of it, Fms. iv. 218; sumir fengu þetta ( were befallen) hvern sjaunda vetr, Sks. 113; fá skaða, to suffer a loss, Hkr. ii. 177; fá úvit, to fall senseless, Nj. 195; fá líflát, to fall lifeless, Grág. i. 190; fá bana, to come by one’s death, Nj. 110.
    γ. fá góðar viðtökur, to get a good reception, Eg. 460, 478, Fms. iv. 219; sá mun sæll er þann átrúnað fær, blessed is he that gets hold of that faith, Nj. 156; hann hafði fingit úgrynni fjár, Fms. xi. 40; fá skilning á e-u, to get the knowledge of a thing, i. 97.
    3. to get, procure; þá fékk konungr sveitar-höfðingja þá er honum sýndisk, Eg. 272; ek skal fá mann til at biðja hennar, Fs. 88; þeir fengu menn til at ryðja skip, they got men to clear the ship, Nj. 163; mun ek fá til annann mann at göra þetta, I will get another man to do it, 53; fá sér bjargkvið, Grág. i. 252; hann fékk sér gott kván-fang, Fms. i. 11; fám oss ölteiti nökkura, let us get some sport, vii. 119; fá sér (e-m) fari, to take a passage, vide far; fengu þeir ekki af mönnum, they could fetch no men, ix. 473; þeir hugðusk hafa fengit ( reached) megin-land, vii. 113.
    4. fá at veizlu, blóti, to get provisions for a feast, etc.; hann fékk at blóti miklu, Landn. 28; lét Þorri fá at blóti, Orkn. 3; Þórólfr Mostrar-skegg fékk at blóti miklu, Eb. 8; er fengit at mikilli veizlu, Fas. i. 242; var síðan at samkundu fingit, a meeting was brought about, 623. 52; sá dagr er at Jólum skal fá, the day when preparations are to be made for Yule, K. Þ. K. 110, hence atfanga-dagr, the day before a feast, q. v.; þá var fengit at seið, Hkr. Yngl. S. ch. 17.
    II. to give, deliver to one, put into one’s hands; hér er eitt sverð, er ek vil fá þér, Ísl. ii. 44; fá mér (fetch me, give me) leppa tvá ór hári þínu, Nj. 116; þá er keisarinn hafði fingit honum til föru-neytis, Fms. xi. 40; konungr fær honum veizlur, Eg. 27; horn þat er Bárðr hafði fingit Ölvi, 207; fáit nú konungi festu ( give the king bail) þá er honum líki, Fms. iv. 268; fá e-m sök, to charge one, Sks. 708; var sá sveinn fenginn í hendr okkr, delivered into our hands, Fms. i. 113; fékk hann búit í hendr Valgerði, iii. 24, Nj. 4; honum fékk hverr maðr penning til, Íb. 5; hon fékk biskupinum tuttugu mánaða mataból, B. K. 125; fá e-m e-t at geyma, to give a thing into one’s charge, Stj. 177; fá þá sonum þínum í hendr til geymslu, id.
    III. metaph. with a following pass. part. or sup. to be able to do; hón fær með engu móti vakit þá, she could by no means awaken them, Fms. i. 9; þú fékkt ekki leikit þat er mjúkleikr var í, vii. 119; þeir munu mik aldri fá sótt, they will never be able to overcome me, Nj. 116; ok fáit þér hann eigi veiddan, if you cannot catch him, 102; hann fékk engi knút leyst, Edda 29; fengu þeir honum ekki náð, they could not catch him, Fagrsk. 167; at Vagn mun fá yfir-kominn Sigvalda, that V. will overcome S., Fms. xi. 96: skulu vér þá freista at vér fáim drepit þá, i. 9; skaltú hvergi fá undan hokat, thou shalt have no chance of sneaking away, xi. 61; fá gaum gefinn at e-u, to take heed to a thing. Fas. ii. 517; menn fingu hvergi rétt hann né hafit, Eg. 396; at þeir mundu komit fá til lands hvalnum, Grág. ii. 381; en fékk þó eigi víss orðit …, but he could not make out for certain …, Fms. x. 170.
    β. to grow, get, become; Hjörleif rak vestr fyrir land, ok fékk hann vatnfátt, he became short of water, Landn. 34: of travellers, to fall in with, etc., þar fengu þeir keldur blautar mjök, they got into bogs, Eb. 266; þeir fengu hvergi blautt um Valbjarnar-völlu, Sturl. ii. 50; fengu þeir veðr stór, they met with foul weather, Eg. 160.
    IV. with gen.,
    1. to take, gain, earn, win; renna þeir á land upp, ok fá mikils fjár, Fms. v. 164; þeir fengu fjár mikils, they took a rich booty, Nj. 137; gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, ok dó allt kvikfé þeirra um vetrinu, Landn. 30; vel er þess fengit, it is well earned, well done, 7; nú mun ek fara þessa ferð ef þú vill; hann segir, vel er þess fengit, well done, said he, Fas. ii. 517; hann var eigi skáld, ok hann hafði eigi þeirrar listar fengit, he had not got that gift, Fb. i. 214; at þá mundi þykkja fengit betr, people would think that it suited better, Nj. 75; fá verðar, to take a meal, Hm. 33; hann fékk sér sveitar ( raised a band) ok görðisk illvirki, 623. 15: but chiefly in the phrase, fá konu, to get a wife, marry; Haraldr fékk þeirrar konu, Fms. i. 4; at ek munda fá þín, that I should get thy hand, Nj. 24; betr er þá séð fyrir kosti systur minnar at þú fáir hennar (gen., i. e. that thou marry her), en víkingar fái hana (acc., i. e. to fetch, capture her) at herfangi, Fs. 8; hón var átján vetra er Þorsteinn fékk hennar, Ísl. ii. 191.
    2. to conceive, of sheep, cattle; fá burðar, Stj. 97; er hann (sauðrinn) fær lambs, Skálda 162: absol., við þeim hafði hón (the mare) fengit, Landn. 195; at eigi fái ær við, Grág. i. 418, (cp. fang, fetus.)
    3. denoting to affect, touch, etc.; þat fékk mikils hinum hertekna menni, it touched much the captive, Orkn. 368: svá fékk honum mikils, at hans augu vóru full af tárum, Fms. i. 139; henni fékk þetta mikillar áhyggju, it caused her great care, iv. 181; fær honum þat mikillar áhyggju ok reiði. Nj. 174; nú fær mér ekka (gen.) orð þat þú mælir, Skv. 1. 20; fá e-m hlægis, to make one a laughing-stock, Hm. 19: even with acc. or an adv., þá fær Þorbirni svá mjök (Th. was so much moved) at hann grætr, Hrafn. 13.
    β. fá á e-n, to affect, chiefly of intoxicating liquors; er drykkr fékk á Hákon jarl, when the drink told on earl Hacon, Magn. 508; fær á þá mjök drykkrinn, Fms. xi. 108; aldregi drakk ek vín eðr annan drykk svá at á mik megi fá, Stj. 428; en er á leið daginn ok drykkr fékk á menn, Fms. vii. 154; drykkr hefir fengit yðr í höfuð, Fas. i. 318; á-fengr or á-fenginn, q. v.
    γ. opt fá á ( entice) horskan, er á heimskan né fá, lostfagrir lítir, Hm. 92.
    V. impers. to be got, to be had, cp. Germ. es giebt; vápn svá góð, at eigi fær önnur slík (acc.), so good, that the like are not to be got, Nj. 44; at varla fái vitrara mann, a wiser man is hardly to be found, Sks. 13; eigi fær þat ritað, it cannot be recorded, viz. being so voluminous, Fms. viii. 406; þat skip fær vel varit eldi, that ship can well be guarded against fire, ix. 368; svá mikill herr at varla fékk talit, a host so great that it could hardly be numbered, xi. 261 (Ed. fékst wrongly).
    VI. reflex. in the phrase, fásk í e-u, to be busy, exert oneself in a matter; drottningin mátti þar ekki í fásk, Fms. x. 102; Helgi leitaði þá ef Sigurðr vildi í fásk við Þorvald, if S. would try with Th., Fb. i. 379; vildir þú fásk í því sem þér er ekki lánat, 215; segir hana ljúga ok fásk í rógi, ( and deal in slander) fyrir höfðingjum, Karl. 552.
    β. fásk við e-n, to struggle against; ef nokkut væri þat er hann mætti við fásk, which he could try, Grett. 74 new Ed.: to wrestle with, skaltú fásk við blámann várn, Ísl. ii. 444; um fangit er þú fékksk við Elli, when thou strugglest against Elli, Edda 34; at Þorleikr ætti lítt við elli at fásk, Ld. 160; fámsk vér eigi við skrafkarl þenna, let us have naught to do with this landlouper, Háv. 52; ok fásk eigi við fjánda þenna lengr, Ísl. ii. 45; fást um e-t, to make a fuss about a thing: the passage, Hrólfi fékksk hugr, Fas. iii. 203, is prob. an error for Hrólfi gékksk hugr, H. was moved: the phrase, fásk þú at virði vel, take thou a good meal, Hm. 117.
    2. as a pass., esp. in the sense to be gotten; sumt lausa-féit hafði fengisk ( had been gotten) í hernaði, Fms. i. 25; at honum fengisk engi fararbeini, that no means of conveyance could be got, Grág. i. 298; eigu þeir þat allt er á (aðilðunum) fæsk, all the fines that accrue from the aðilð, 281; fékksk þat, it was obtained, Jb. 17; er hljóð fékksk, when silence was obtained, so that he could speak, Fms. i. 34: ef þeir fásk eigi, if they cannot be taken, Odd. 12 (very rare); sem úviða muni þinn jafningi fásk, thy match is not easily to be got, Nj. 46.
    VII. part. fenginn as adj. given to, fit to; ok er hann vel til þess fenginn, Fms. vi. 389; Jón var mjök fenginn ( given) fyrir kvenna ást, Bs. i. 282; fæsk eigi því níta, it cannot be denied, Am. 32.
    2. again, fanginn denotes captured, hence taken by passion; fanginn í ílsku, Fb. i. 280.
    2.
    ð, part. fát, fáð or fáið, cp. fáinn or fánn; a contracted verb = fága:—to draw, paint, Fms. v. 345; gulli fáðr, gilded, Gísl. 21; fá rúnar, to draw runes, magic characters, Hm. 143; vér höfum fáða unga brúði á vegg, we have painted the young bride on the wall, Landn. 248 (from a verse about the middle of the 10th century): of precious stuffs, fáð ript, Skv. 3. 63.

    Íslensk-ensk orðabók >

  • 8 HUNDRAÐ

    (pl. hundruð), n. hundred; tírœtt h. = 100; tólfrœtt h. = 120; hundruðum, by (in) hundreds; as value, one hundred and twenty ells of the stuff wadmal; h. frítt, a hundred paid in cattle; tólf hundruð mórend, twelve hundred in dark-striped wadmal; hundrað silfrs, ? the silver value of 120 ells (= 20 ounces).
    * * *
    n. pl. hundruð; the form hund- (q. v.) only occurs in a few old compd words: [Goth. hunda, pl.; A. S. hund; O. H. G. hunt; the extended form in Hel. and old Frank, hundered; Germ. hundert; Dan. hundrede; Swed. hundra; the inflexive syllable is prob. akin to - ræðr in átt-ræðr]:—a hundred; the Scandinavians of the heathen time (and perhaps also all Teutonic people) seem to have known only a duo-decimal hundred (= 12 × 10 or 120); at that time 100 was expressed by tíu-tíu, cp. Ulf. taihun-taihund = ten-teen; Pal Vídalín says,—hundrað tólfrætt er sannlega frá heiðni til vor komið, en hið tíræða er líkast að Norðrlönd hafi ekki vitað af fyrr en Kristni kom hér og með henni lærdómr þeirrar aldar, Skýr. s. v. Hundrað (fine): but with the introduction of Christianity came in the decimal hundred, the two being distinguished by adjectives,—tólfrætt hundrað = 120, and tírætt hundrað = 100. But still the old popular duodecimal system continued in almost all matters concerned with economical or civil life, in all law phrases, in trade, exchange, property, value, or the like, and the decimal only in ecclesiastical or scholastic matters (chronology, e. g. Íb. ch. 1, 10). At the same time the word in speech and writing was commonly used without any specification of tírætt or tólfrætt, for, as Pal Vídalín remarks, every one acquainted with the language knew which was meant in each case; even at the present time an Icel. farmer counts his flocks and a fisherman his share (hlutr) by the duodecimal system; and everybody knows that a herd or share of one hundred and a half means 120 + 60 = 180. In old writers the popular way of counting is now and then used even in chronology and in computation, e. g. when Ari Frode (Íb. ch. 4) states that the year consists of three hundred and four days (meaning 364); the census of franklins given by the same writer (where the phrase is hundruð heil = whole or full hundreds) is doubtless reckoned by duodecimal, not decimal hundreds, Íb. ch. 10; and in the census of priests and churches taken by bishop Paul (about A. D. 1200) ‘tíræð’ is expressively added, lest duodecimal hundreds should be understood, Bs. i. 136. The Landn. (at end) contains a statement (from Ari?) that Iceland continued pagan for about a hundred years, i. e. from about 874–997 A. D. In the preface to Ólafs S., Snorri states that two duodecimal hundreds (tvau hundruð tólfræð) elapsed from the first colonisation of Iceland before historical writing began (i. e. from about A. D. 874–1115): levies of ships and troops are in the laws and Sagas counted by duodecimal hundreds, e. g. the body-guard of king Olave consisted of a hundred hirð-men, sixty house-carles and sixty guests, in all ‘two hundred’ men, i. e. 240, Mork. 126; the sons of earl Strút-Harald had a hundred men, of whom eighty were billetted out and forty returned, Fms. xi. 88, 89; hálft hundrað, a half hundred = sixty, Mork. l. c.
    2. a division of troops = 120; hundraðs-flokkr, Fms. vi. (in a verse).
    II. in indef. sense, hundreds, a host, countless number, see hund-, as also in the adverb, phrase, hundruðum, by hundreds (indefinitely), Fms. vi. 407, Þiðr. 275, 524: in mod. usage as adjective and indecl., except the pl. in -uð, thus hundruð ásauðum, Dipl. iv. 10.
    B. As value, a hundred, i. e. a hundred and twenty ells of the stuff wadmal, and then simply value to that amount (as a pound sterling in English). All property, real as well as personal, is even at present in Icel. taxed by hundreds; thus an estate is a ‘twenty, sixty, hundred’ estate; a franklin gives his tithable property as amounting to so and so many hundreds. As for the absolute value of a hundred, a few statements are sufficient, thus e. g. a milch cow, or six ewes with lambs, counts for a hundred, and a hundrað and a kúgildi (cow’s value) are equal: the charge for the alimentation of a pauper for twelve months was in the law (Jb. 165) fixed to four hundred and a half for a male person, but three hundred and a half for a female; cp. also the phrase, það er ekki hundrað í hættunni, there is no hundred at stake, no great risk! In olden times a double standard was used,—the wool or wadmal standard, called hundrað talið = a hundred by tale, i. e. a hundred and twenty ells as stated above, and a silver standard, called hundrað vegit, a hundred by weight, or hundrað silfrs, a hundred in silver, amounting to two marks and a half = twenty ounces = sixty örtugar; but how the name hundred came to be applied to it is not certain, unless half an örtug was taken as the unit. It is probable that originally both standards were identical, which is denoted by the phrase, sex álna eyrir, six ells to an ounce, or a hundred and twenty ells equal to twenty ounces (i. e. wadmal and silver at par); but according as the silver coinage was debased, the phrases varied between nine, ten, eleven, twelve ells to an ounce (N. G. L. i. 80, 81, 387, 390, passim), which denote bad silver; whereas the phrase ‘three ells to an ounce’ (þriggja álna eyrir, Sturl. i. 163, passim, or a hundred in wadmal equal to half a hundred in silver) must refer either to a double ell or to silver twice as pure: the passage in Grág. i. 500 is somewhat obscure, as also Rd. 233: the words vegin, silfrs, or talin are often added, but in most cases no specification is given, and the context must shew which of the two standards is there meant; the wool standard is the usual one, but in cases of weregild the silver standard seems always to be understood; thus a single weregild (the fine for a man’s life) was one hundred, Njála passim.
    2. the phrases, hundrað frítt, a hundred paid in cattle, Finnb. 236; tólf hundruð mórend, twelve hundred in dark striped wadmal, Nj. 225; hundrað í búsgögnum ok í húsbúningi, Vm. 65; hundraðs-gripr, hestr, hross, kapall, hvíla, sæng, rekkja, psaltari, etc., a beast, a horse, a bed, etc., of a hundred’s value, Am. 2, 10, Vm. 25, 39, 60, 153, Jm. 3, 30; hundraðs-úmagi, a person whose maintenance costs a hundred, Vm. 156; hundraðs virði, a hundred’s value, 68. For references see the Sagas and laws passim, and for more information see Mr. Dasent’s Essay in Burnt Njal.
    C. A hundred, a political division which in olden times was common to all Teut. nations, but is most freq. in old Swedish laws, where several hundreds made a hérað or shire; cp. the A. S. and Engl. hundred, Du Cange hundredum; old Germ. hunderti, see Grimm’s Rechts Alterthümer; the centum pagi of Caesar, Bell. Gall. iv. ch. 1, is probably the Roman writer’s misconception of the Teut. division of land into hundreds; this is also the case with Tacit. Germ. ch. 12: cp. the Swed. local names Fjaðrunda-land, Áttundaland, and Tíunda-land, qs. Fjaðr-hunda land, Átthunda land, Tíhunda land, i. e. a combination of four, eight, ten hundreds. The original meaning was probably a community of a hundred and twenty franklins or captains. This division is not found in Icel.

    Íslensk-ensk orðabók > HUNDRAÐ

  • 9 KVIÐR

    I)
    (-ar; pl. -ir, acc. -u), m.
    1) verdict (of neighbours); bera kvið um e-t, to give a verdict in a case; bera kvið á e-n, í móti e-m (af e-m), to give a verdict against (for, in favour of) one;
    2) inquest, jury; kveðja e-n kviðar, to call (a neighbour) on an inquest; ryðja kviðinn, bjóða til ruðningar um kviðinn, to challenge the jury;
    3) saying, word; kviðr norna, the decree of the Fates (kveld lifir maðr ekki eptir kvið norna).
    (-ar; pl. -ir, acc. -u), m.
    1) belly, abdomen;
    2) womb.
    * * *
    1.
    m., gen. kviðar, pl. kviðir, acc. pl. kviðu. [Ulf. qiss = -φημία, -λογία, as in ana-qiss = βλασφημία; þiuþi-qiss and waila-qiss = εὐλογία; missa-qiss = σχίσμα, etc.]:—prop. a saw, saying, speech, word, and hence in law a verdict given by neighbours; for the Engl. ‘verdict’ is indeed a kind of rendering of the Norse term; kviðr Norna, the word of the Norns, weird, fate, death, kveld lifir maðr ekki eptir kvið Norna, Hðm. 31; orðs-kviðr, a saw, proverb; mis-kviðr, ‘saying-amiss,’ false pleading. The old law makes a distinction between vætti ( a witness) and kviðr ( a verdict),—þar er bæði fylgir einni sök vætti ok kviðr, þá skal vætti fara fyrr fram en kviðr, Grág. i. 47: before delivering his opinion each neighbour had to take an oath,—þat er mælt, áðr kviðr sé borinn, at þeir skulu eiða vinna allir áðr at dómi, 53. The old records mention various kinds of neighbours and verdicts:
    1. in Norse law,
    α. the heimis-kviðr (heims-kviðr, heimilis-k.) or a ‘home-verdict,’ a verdict of neighbours, bearing some resemblance to the oath of compurgators; ten, or in lesser cases four or six, neighbours were to accompany the accused to the court, two of whom had to swear on the book, and the rest followed,—en þat er heims kviðr er tíu menn fylgja til móts, en sverja tveir menn á bók, en átta sanna þat, N. G. L. i. 311, cp. ii. 505; hafa með sér heimiliskviðar-vátta til þings, K. Á. 214; hann hafi heiman heimiliskviðar-vitni, 152; nema heimiliskviðar-vitni fylgi, Gþl. 193: þá skal með þessu heimiliskviðar-vitni sækja, N. G. L. 4. 140 (heimskviðar-vitni, 337); þá skal með þessu heimiliskviðjar-vitni sækja, at einn skal bera en tveir sanna um þriggja aura mál, en um sex aura mál skal einn sanna en fjórir sverja, en þeir skulu vera fylkis-menn, N. G. L. i. 140, 316; en ef eigi kemr saga hins sára fram á fyrsta þingi né heimiliskviðar-vitni, þá …, 160: similar were the ‘sandemænd’ ( soothmen) of the early Danish law; to this the old saw refers, hættr er heimiskviðr, nema sér góðan geti, perilous is the home-verdict, unless one gets a good one, Sdm. 25.
    β. in Icel., unless the bjargkviðr (q. v.) be identical to heimis-kviðr, this sort of verdict is seldom mentioned; eigi skal heimis-kvið annan at henda, Grág. i. 361.
    2. in Icel. law the tólftar-kviðr ( verdict of twelve), also called goða-kviðr ( priest verdict), Grág. i. 168, viz. a body of twelve men, of whom eleven were to be summoned by the goði of the district, and he, being the twelfth of the number, had to deliver the final verdict. The verdict of twelve was only appointed for certain cases defined in the law, K. Þ. K. 168, v. l.; nú hefir maðr tólptar-kviðar kvatt, ok skal goði nefna þriðjungs-menn sína til kviðar þess með sér, ok er honum rétt hvárz þeir eru bændr eða grið-menn, hann skal ellefu menn nefna aðra en sik, Grág. i. 57, see the whole chapter 17 in Þ. Þ., as also the Grág. passim; ella kveðja til tylptar-kviðar goða þess (þann?) er sóttr er …, en ef sjálfr er sóttr goðinn þeirri sök, þá skal kveðja samþingis-goðann tólptar-kviðar; tólptar-kviðar skal kveðja þann goða er sá er í þingi er sóttr er, Grág. i. 138; er goði er kvaddr tólptar-kviðar um þat er hann á eigi at skilja, þá …, 168, 207; nú koma menn til þings, ok málit í dóm, ok á Glúmr (in his capacity as goði) at bera tólptar-kvið, … Glúmr berr at honum kviðinn ok únýtti málit, Glúm. ch. 18: tólptar-kviðr átti um at skilja, en hvárrgi þeirra Snorra né Arnkels þótti bera mega kviðinn fyrir hleyta sakir við sækjanda ok varnar-aðilja, var þá Helgi Hofgarða-goði kvaddr tylptar-kviðar, … eptir þat bar Helgi at kviðinn, Eb. ch. 16, cp. also the passage in Lv. ch. 4, where a verdict of twelve seems to be meant.
    β. but the common popular verdict was the búa-kviðr or neighbour-verdict, given by five, and in some cases by nine, neighbours (see búi), who had to be summoned either at home (kveðja búa heiman) or in certain exceptional instances in the court (á þingi); the instances in the Grág. and the Sagas, esp. the Nj., are almost endless: technical phrase, bera kvið, to give the verdict, Nj. 87, Grág. i. 57, passim; as also, bera af kviðinn, or, bera á kviðinn, to give a verdict for or against, (see bera B. I); ryðja kvið or kviðu, prop. to ‘clear the verdict,’ i. e. to challenge the neighbours, Grág. i. 29; bjóða til ruðningar um kviðinn, Nj. 87, passim.
    γ. a special kind, egningar-kviðr, a kind of law quirk, Grág. i. 56: ironical, nú er getið um fyrir Þorkatli at honum þykkja ríkt bornir kviðirnir, Lv. 27. From the analogy of the Icel. customs, it can be inferred with certainty that along with the invasion of the Danes and Norsemen, the judgment by verdict was also transplanted to English ground, for the settlers of England were kith and kin to those of Iceland, carrying with them the same laws and customs; lastly, after the Conquest it became the law of the land. This old Scandinavian institution gradually died out in the mother countries, and came to an end in Icel. A. D. 1271–1281, with the fall of the Commonwealth, and the introduction of a Norse code of laws, whereas it was naturalised in England, which came to be the classical land of trial by jury.
    2.
    m., gen. kviðar, pl. kviðir, acc. pl. kviðu; [Ulf. qiþus = κοιλία, μήτηρ; A. S. cwið; O. H. G. quiti; Swed. qved; Gr. γαστήρ; cp. Lat. venter]:—the womb; Ulfr reist á honum kviðinn, Nj. 275; minta styrkir kvið, Lækn.: of animals, svall allr kviðrinn á hestinum, Bs. i. 345; so water reaches, upp í kvið; éta hálfan kvið, to eat half one’s fill; fara síganda kviði, to go with a sinking belly, i. e. to limp, lag behind; get ek at þeim fari héðan af síganda kviði, Grett. 151 A; hann tók hendi sinni niðr undir miðjan kviðinn, Edda 33, Fms. iv. 385.
    2. esp. the womb, Lat. uterus; konu er barn hefir kviknat í kviði, K. Þ. K. 134, Grág. ii. 69; þat barn er eigi arfgengt, er kvikt er í kviði áðr móðurinni sé frelsi gefit, i. 178; óx brúðar kviðr frá brjósti niðr, Bjarn. (in a verse), Fms. vi. 350–352, as also the N. T.,—þú munt getnað fá í kviði þínum, Luke i. 31; ok barnið spratt upp í hennar kviði, 41, 44; blessaðr er ávöxtr kviðar þíns, 42; áðr en hann var getinn í móður-kviði, ii. 21; allt karlkyns þat er fyrst opnaði sinnar móður kvið, 23; af móður-kviði fæddir, Matth. xix. 12, Gal. i. 15; sæll er sá kviðr er þig bar og þau brjóst er þú milktir, Luke xi. 27.

    Íslensk-ensk orðabók > KVIÐR

  • 10 MÁL

    * * *
    I)
    n.
    1) speech, faculty of speech (þrøngdi svá sóttarfari konungs, at hann misti málsins);
    þau hafa ekki mál, they are dumb;
    2) language, tongue;
    norrønt mál, the Norse tongue;
    3) speech, speaking (hvárt er Flosi svá nær, at hann megi heyra mál mitt);
    4) colloquy, talk, speech;
    koma á mál (or at máli) við e-n, to come to talk with, speak to;
    finna (hitta) e-n at máli, to obtain speech with;
    krefja e-n máls, to ask an interview with;
    leita mills við e-n (spyrja e-n máls, mæla mál of e-m), to broach a subject to one;
    bera mál á e-t, hafa e-t á (or at) máli, to speak (talk) of (allir menn höfðu á máli, hversu fríðr maðr hann var);
    lúka sínu máli, to end one’s speech;
    þat er mál manna, at, people say that;
    5) tale, story;
    nú er þar til máls at taka, now it must be told;
    6) saw, saying;
    fornt (fornkveðit) mál er, at, it is an old saw that;
    7) diction, construction of sentences;
    tvau mál, two sentences;
    fullt mál, a full period;
    9) suit, action, cause;
    hefja mál á hendr e-m, to bring an action against one;
    búa mál, to prepare a suit;
    sœkja mál, to prosecute;
    10) stipulation, agreement (ek vil halda mil við hann þan, sem mælt vóru);
    lauss allra mála, free of all stipulations;
    11) case, matter, affair (þetta mál var við Jórunni rœtt);
    svá er mál með vexti, the matter stands thus;
    var þat annat mál, another matter;
    miðla mál, to mediate;
    tillagagóðr inna stœrri mála, a good counsellor in great matters;
    hafa sitt mál, to have one’s own way, have one’s will (honum eirir illa, of hann hefir eigi sitt mál);
    hafa mikit til síns máls, to have much in support of one’s case;
    e-t skiptir miklu (litlu) máli, it is of great (small) importance;
    12) three months (mál ok misseri).
    n.
    1) measure (fimm álna er hátt mál hans);
    leggja, bera mál við e-t, to measure (hann lagði mál við öll in stœrstu tré);
    2) time, high time (mál er upp at standa);
    sagði, at þá var mið nótt ók at enn væri mál at sofa, and still time to sleep;
    3) meal;
    í eitt mál, at einu máli, for one single meal;
    deila mat at málum, to deal out food at each meal.
    n. inlaid ornaments (on the hilts and guards of swords).
    * * *
    1.
    n., old pl. m́l, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = ἀγορά; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament.]
    A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð …, Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6.
    II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136.
    2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, ‘heilt ráð ok heimolt,’ en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301.
    3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at…, Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150.
    4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735.
    5. a saw; þat er fornt mál (‘tis an old saw), at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q. v.)
    6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál ( figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9–23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124.
    7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiríks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e. g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.
    B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like:
    1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one’s verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N. G. L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc.
    2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362.
    3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim m́lum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342.
    4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104.
    5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22.
    6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, … at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59; var þat annat m., another affair, Nj. 256; ekki eru þau efni í um várt mál, Ld. 76; konungr átti dóm á þeirra máli, id.; ber hann upp fyrir bróður sinn málit, hann berr upp málit ok biðr Unnar, ok undra ek er þú ferr með því máli, Fas. i. 364; Austmaðrinn heldr nú á málinu við bónda Nj. 259; ef þér vilit göra málit at álitum, 3; svara þessu máli, Fms. vii. 124; miðla mál, to mediate, Íb. 12; inna stærri mála, in important cases, Nj. 2.
    7. special phrases, e-t skiptir miklu, litlu … máli, to bear much or little upon a case, to be of great (small …) importance, Eg. 742, Ó. H. 31, passim: skiptir þá eigi máli, Grág. i. 43; varða máli, id.; ef honum þætti máli varða at hann næði því, Rd. 260: þú kvaddir þess kviðar er eigi átti máli at skipta um víg Auðúlfs, who had no concern with the slaying of A., Nj. 87.
    C. COMPDS, máls- and mála-: máls-afglöpun, f. a false or collusive action, whereby the suit is lost, Grág. i. 494. máls-bót, f. an excuse, exculpation, Fms. vii. 207; esp. in plur., hafa sér e-ð til málsbóta, to use as an excuse. mála-efni, n. pl. a cause, its circumstances and nature, Nj. 47, Háv. 51; íll málaefni, a bad case, Fs. 41. 138, Ó. H. 150, Band. 12. máls-endi, a, m., see málsemd. máls-eyrendi, n. a discourse, Sturl. i. 140. mála-ferli, n. pl. lawsuits, litigation, Fs. 47, Eg. 644, Nj. 78, Sturl. i. 105, Fær. 109. mála-flutningr, m. the conduct of a suit, Hrafn. 17. mála-fylgjumaðr ( mála-fylgismaðr), m. a lawyer; mikill m., a great taker up of suits, Nj. 1, Bs. i. 82. máls-fylling, f. the conclusion of a case, Fb. iii. 451. máls-grein, f. a sentence, Skálda 174, 181, Bs. i. 753 ( a passage in a letter): a phrase, Stj. 79, Edda 49; partr málsgreinar = pars orationis, Skálda 180: diction, style, Edda 120. mála-háttr, m. [mál, háttr], a kind of metre, Edda 142, where a specimen is given. máls-hattr, m. a phrase, Stj. 67, 126: = málsgrein, Skálda 170: a proverb, saying, Fms. ii. 33, Fas. iii. 104, Stj. 133, passim. málshátta-safn, n. a collection of proverbs. mála-hlutr or máls-hlutr or -hluti, a, m. one side of a case or suit eiga enn þyngra málahlut, Ísl. ii. 172; þá ferr ílla m. várr ( our case), Lv. 95: a share, mun sá verða m. várr beztr, Nj. 88; nú kann vera, at ek kunna ekki at sjá málahlut til handa mér, en vilja munda ek halda sæmd minni, Sturl. i. 105. mála-kosta, u, f. a complaint, pleading in a case, Sturl. i. 613, H. E. i. 457. mála-leitan, f. a negotiation, the mooting a question, Eg. 521, Eb. 130, Fms. vii. 299, Orkn. 56. mála-lenging, f. useless prolongation. mála-lok, n. pl. the end of a case, conclusion, Eb. 106, Nj. 102, Bs. i. 68. mála-lyktir, f. pl. = málalok, Eb. 24, 36, Nj. 88, Fms. vii. 14. máls-löstr, m. bad grammar, Skálda 181. mála-maðr, m. = málafylgju-maðr, Dropl. 6, Ld. 298, Boll. 354. mála-mannligt, n. adj. like, worthy of a málamaðr, Bs. i. 751. máls-metandi, part., m. maðr, a person of mark. mála-mynd, f.; til málamyndar, only for appearance, not seriously. máls-orð, n. a word in a sentence, Edda 124, 126, 128. máls-partr, m. a part of speech, Skálda 185: a part in a suit, mod. máls-rödd, f. = málrómr, Stj. 81. mála-skil, n. pl. knowledge of proceeding. Sturl. iii. 10. mála-skot, n. an appeal in a case, K. Á. 218. mála-sóku, f. a lawsuit, prosecution, Nj. 248. máls-spell, n. a flaw in a suit, Nj. 170, Fms. x. 12. mála-sönnun, f. evidence, Mar. mála-tilbúningr or mála-tilbúnaðr, m. the preparation of a suit, Grág. i. 490, Eb. 282, Nj. 36, 100. mála-tilleitan, f. = málaleitan, Þórð. 67. mála-vöxtr, m. the state of a case, Fms. vi. 11, Al. 113, Bs. i. 67, Nj. 79. máls-þörf, f. a wish to speak, Fms. vi. 374.
    2.
    n. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός; A. S. mâl; Engl. meal; Germ. mahl; Dan. and Swed. maal, mâl = a mark]:—a measure: hann mælti grundvöll undir húss, þat var þeirra átrúnaðr ef málit gengi saman, þá er optarr væri reynt, at þess manns ráð mundi saman ganga, ef mál-vöndrinn þyrri, en þróask ef hann vissi til mikilleiks, gékk nú málit saman ok var þrem sinnum reynt, Korm. 8; fimm álna er hátt mál hans, Fms. vi. 929; ganga undir mál, to undergo a mál (for measuring one’s height); þat sögðu menn at þeir hefði jafnmiklir menn verit, þá er þeir gengu undir mál, Ld. 178; leggja, bera mál við, to measure; hann lagði mál við öll in stærstu tré, 216; með því sama máli sem þér mælit út mun yðr verða aptr mælt, Mar.; bar hón mál á, ok þurfti þá þrjár álnar ok þver hönd, Bs. ii. 168; kunna maga mál, to know the measure of one’s stomach, Hm. 20.
    2. a length of sixteen fathoms, D. N. (Fr.)
    B. Temp. [Ulf. mêl = χρόνος, καιρός], a ‘meal,’ of time, i. e. a certain portion of time:
    I. time, high time; skipverjum þótti mál ór hafi, Landn. 206: with infin., Vsp. 14, Hm. 111, Skm. 10, Bm. 1; mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; at mál væri at ganga at sofa, Fms. ii. 138; mælti biskup at mál væri at sofa, 139; sagði mál at ríða, Orkn. 48: adding a dat., mál er mér at ríða, Hkv. 2. 47: ok er mál at vit farim, Fær. 255; mál er at leita at hestum várum, Korm. 182; ok er allt mál at ættvíg þessi takisk af, Ld. 258; ok er nú mál at hætta, Fms. vi. 212: e-m er mál (of stools):—í mál, in due time; þóat í mál yrði borinn kviðrinn, Grág. i. 54.
    2. the moment, nick of time (mál, q. v.); at hann var þar þá nótt, ok á því máli …, of an alibi, N. G. L. i. 309.
    II. the meal-time, morning and evening, Edda 103; hence of cattle, missa máls, to miss the time, sheep lost or astray for a day so that they cannot be milked, Grág. ii. 230, 231; kvikfénaðr missir máls, Snót; hence málnyta. q. v.; deila mat at málum, to deal out meat at each meal, Grág. i. 149; í hvert mál, Hm. 36; í eitt mál, for one single ‘meal,’ Karl. 347, Grág. i. 293; fæða þá í tvau mál, ii. 400; í bæði mál (see i B, p. 317): at því máli = Germ. diesmahl, Korm. (in a verse); þat er ok mitt ráð þó þat sé at fyrra máli at menn snæði nokkut, Fb. ii. 676; þat vilda ek at þær æti at einu máli kýr Hálfdanar bróður míns, Ó. H. 64; ef ættak at málungi mat, if I had meat from meal to meal, Hm.
    2. of the day marks; dag-mál = day-meal = 9 o’clock A. M.; and nátt-mál, night-time = 9 o’clock P. M.; í fyrra málið, to-morrow morning; eg skal koma í fyrra málið.
    III. of the seasons of the year; í misseri eru mál tvau, í máli eru mánuðr þrír, Rb. 6; mál ok misseri, Hm.; sumar-mál, the time when summer sets in (middle of April), opp. to vetr-nætr, when winter sets in; hríð-mál. q. v.
    COMPDS: málamatr, málamjólk, málsverðr.
    3.
    n. [Ulf. mêl = γραφή and γράμμα; Hel. mâl = imago, effigies; cp. also Goth. maljan = γράφειν, whence mod. Germ. mahlerei, mahlen, = pingere]:—prop. ‘a drawing,’ but it is used in old writers only of inlaid ornaments on spear’s heads or on the hilts and guards of swords; görir Þorgrímr þar af spjót, mál vóru í, Gísl. 18; hann hafði króka-spjót í hendi haugtekit ok allgóð mál í, Ld. 78; spjót, þá fann hann blóð í málunum, Glúm. 344; stál bjartra mála, Korm. 1; gull-mál (q. v.), Þiðr. 110; stála-mál, inlaid work of steel, Ht. R. 33. For specimens of ‘mál’ see Worsaae, Nos. 325, 331; a plate with inlaid work on the outside and a Runic inscription on the inside was found in Oct. 1870 in the cairn Greenmount in Ireland, and is described by Major-General Lefroy.
    COMPDS: málajárn, málasax, málaspjót, málasteinn.

    Íslensk-ensk orðabók > MÁL

  • 11 MÚTA

    * * *
    f.
    1) fee, gratuity; em ek eigi vanr at taka mútur á afli mínu, to exhibit my strength for money;
    2) mæla e-t á mútur, to make a secret of, speak with reserve (ekki þarf þetta á mútur at mæla);
    3) bribe.
    * * *
    u, f. [Ulf. môta = τελώνιον; O. H. G. mûta; Germ. maut (Schmeller); cp. Ulf. môtareis = τελώνης]:a law term, a fee, gratuity, for transacting business, as also a pittance, whence afterwards it came to mean dishonest gain, a bribe, a fee given in stealth or under false pretences; gull er grams múta, gold is the king’s grant, Lex. Run.; rétt er at þeir gefi mútur af fénu, Grág. i. 207; ef maðr tekr dánar-fé austr, þá á hann at gefa mútu til fjár-tokunnar ef hann náir eigi ella, ok gefa sem hann má minnsta, 221; en þú munt eigi vilja selja mik fyrir mútur, Flóv. 37; sníkja til mútu, to go begging for a fee, Grág. (pref. clxviii); Austmaðrinn kvaðsk mundu hafa selt honum, ef hann hefði fyrr komit, með þvílíku verði sem Steingrimi, en segisk nú ekki mundu taka litla mútu ( a pittance) til at bregða þessu kaupi sínu, Rd. 251; hvat hefi ek slíkt heyrt, at taka á sér mútu sem pútur ( to take fees like harlots), þar sem þú sazt til járns ok tókt fé-mútu í bótina, Fb. ii. 197; þeir hafa tekit mútur af búöndum at taka fals slíkt er eigi þykkir gjaldgengt, Ó. H. 157; em ek eigi vanr at taka mútur á afli mínu, to exhibit my strength for money, Fms. iii. 179: the phrase, mæla á mmútur, to be silent, as if every word had to be extorted by a fee; eigi þarf þetta á mútur at mæla, let us make a clean breast, speak out at once, Nj. 180, 228: cp. also the old Swed. law phrase, jorþ ma eighi a muto taka, land must not be given into múta, Schlyter.
    2. a bribe; en selt réttlætið í sínum dómum fyrir mútur ok manna mun, Al. 105,; eigi róði mútan þá svá miklu með ranglátum dómara, 115; elska sannindi en fyrir-smá mútur, Stj. 299; at þeir hafi tekit fé á gipting systur hans, … en ef einhverr verðr sannr at því, at hann hafi til þess mútu tekit, reiði slíkt upp sveininum sem hann tók mútuna ok heiti drengr at verri, N. G. L. i. 231 (Js. 63), freq. in mod. usage.
    COMPDS: mútufé, mútugirni, mútugjarn, mútugjöf.

    Íslensk-ensk orðabók > MÚTA

  • 12 OF

    I)
    prep.
    1) with dat. and acc., over = yfir (fara of fjöll; sitja of borði); of time, = um; of haust or of haustum, in the autumn; of aptaninn, in the evening; of hríð, for a while; of allt, always;
    2) with acc. of, about (bera vitni of e-t);
    3) in a casual sense, poet.; of sanna sök, for a just cause, justly.
    an enclitic particle, chiefly placed before verbs; ek drykk of gat ens dýra mjaðar, I got a draught of the precious mead.
    n.
    1) great quantity, number; of fjár, immensity of wealth; of liðs, a vast host of men;
    2) excess; við of, to excess; þótti hirðmönnum hans við of, they thought it was beyond measure;
    3) pride, conceit (kirkjan verðr eigi svá mikil, at þar muni of þitt allt í liggja).
    adv.
    1) with adjectives and adverbs; too; of gamall, ungr, langr, stuttr, too old, young, long, short; of mjök, too much; of lengi, too long;
    2) with the neuter of a past part. over-much, too much; hafa of drukkit, to have drunk too much; hafa of gört, to have transgressed; hafa of mælt, to have said too much; hafa of tekið við e-n, to have gone too far.
    * * *
    1.
    prep. with dat. and acc., the form varies; umb is an obsolete and rare form, hence um, sounded umm, which is far the most common form in old writers, and has altogether superseded both umb and of: [the ‘of’ answers nearest to Ulf. uf; O. H. G. oba; Germ. ob; Gr. ὑπό; Lat. sub; Sansk. upa.] Most of the oldest vellums, as also the poets, prefer to use ‘of,’ yet not all, for the Cod. Reg. of Sæm. Edda in nine cases out of ten writes um, so also did the Cod. Acad. primus (the Kringla) of the Hkr.; and this is important, for these two vellums are our chief sources for old poetry; on the other hand, the Cod. Reg. of the Snorra Edda prefers ‘of.’ Among other vellums the old fragment of the Orkn. S. (Arna-Magn. No. 325) mostly uses ‘of’ as of nóttina, Orkn. 110; of hans daga, 178; of Jól, 180; of daga þeirra bræðra, 182; but also ‘um’ e. g. ofan um sik, ofan um hann, id. The word will be given in full under letter U, so that a few references may suffice here:
    I. in the sense over, Lat. super, with dat. and acc.,
    α. jörð grær of ágætum barma, Eg. (in a verse); brann of fylki, Ýt.; of svírum, Hornklofi; dík flæði of líkum, Fms. xi. 191; sjár þýtr of árum, vi. (in a verse); of bý breiðum, Lex. Poët.
    β. with acc., of nýt regin, Vþm. 13; of dróttmögu, 11; of liðu, Sdm. 9; of sumar, Vsp. 40; of garð risa, Gs.; of lopt ok lög, Hkv.; úlfr gengr of ýnglings börn, Eg. (in a verse); vestr fór ek of ver, Höfuðl. 1; liggja of ungan Mörukára, Fms. vi. (in a verse).
    II. in a causal sense = Lat. ob; of sanna sök, for a just sake, justly, Fms. ii. 322 (in a verse); of minna, for a less cause, Glúm, (in a verse); of litla sök, Lex. Poët.; of sannar deildir, id.; of minni sorgir, Korm. (in a verse).
    2.
    and um, an enclytic particle, chiefly placed before verbs or participles, seldom before nouns; it is obsolete, and occurs only in old poetry and now and then in the oldest prose; the spelling varies, for here too the Cod. Reg. of Sæm. Edda, as also the Kringla, mostly prefer um, so as to take examples from the poem Hm., um skoðask, um skygnask, 1; um getr, 8; um á ( owns), 9; þylsk hann um, um getr, 17; um farit, 18; síns um máls, 21; um gelr, 29; um þörf, 38; um getr, 58, 65; um dvelr, 59; um viðrir, 74; um lagit, 84; um vakin, 100; um komin, um sofin, 101; um kominn, 104; um gaf, 105; um geta, 123; um heilli, 129; um reist, 145; um stendr, 154; um kann, 163: of gat, 140; of alinn, 72; of kom, 145; of vitaðr, 100; of blótið, 145: vf, vf boðit, 67; vf heimtir, 14: thus in this single poem ‘um’ occurs about twenty-four times, ‘of’ five times, and ‘vf’ twice: for the other poems see Bugge’s Edition: on the other hand, of traddi, Gh. 2; of þrumir, Gm. 8; of hyggi, 34; at ek öllum öl yðr of heita, Hým. 3; of geta, 4; of teknir, 14; of heitt, 32:—in prose, ef maðr má eigi of koma, Grág. ii. 209; of förlar, Kb. 14; of telrat, 178; er héðan of sér, Ísl. (Heiðarv. S.) ii. 387; en ér of sét eigi ljós, but you see not the light, 645. 81; at eigi of sá á miðli, Íb. 11; má of rannsaka, 677. 6; þó at báðum of göri, 2; ok af því of eykr eigi atkvæði, Skálda (Thorodd) 165; sem menn of bera megu, Hom. (St.); at hann megi jafnfúss of vera, id., and passim in that old vellum, see Fritzner’s Dict. s. v.; ef því um náir, Grág. (Kb.) 209; ef þeir um sitja, 74; um ves, 76; um taki, 89; um göra (twice), 109; um telrat, 194; urn býðr, 230; um komi, 234; ef sól um sæi, if the sun was to be seen, ch. 29.
    II. seldom before nouns; síns um máls, Hm. (see above); um þörf, 38; as hans of dólgr, Skv.; Baldrs of barmi, Haustl.; öll of rök, Alm. 9; of sköpt, kinsmen, Edda (Gl.), Lex. Poët.; of tregi, Gkv. 1. 3 (thus Bugge in two words); Þórs of rúni, Haustl.; of kúgi, an oppressor, Fms. vii. (in a verse); with adjectives, of reiðr, Skm.: it remains in some old sayings or phrases, án er íllt um gengi; um seinan, Nj. 91.
    3.
    adv. [this particle is closely akin to the prep. of; the extended form ofr- (q. v.) is mostly used in compds, not singly, and answers to Gr. ὑπέρ, Lat. super, Engl. above]:
    1. as subst. excess, pride, conceit; því at hón verðr eigi svá mikil, at þar muni of þitt allt í liggja, Ld. 318; við of, to excess, Ísl. ii. 154; þótti hirðmönnum hans við of, hversu mikit, they thought it was beyond measure, Vígl. 17; um of, to excess: the phrase, of sem van, too much or too little; það er of sem van.
    2. with gen., of fjár, immensity of wealth, Nj. 9, 27, Eg. 68, Ó. H. 198; of liðs, a vast host of men, Hkr. ii. 265; of manna, Fms. vi. 146.
    B. Adv. too, Lat. nimis, and may be used with any adjective; when with adjectives it is better written separately, of gamall, too old; of ungr, too young, Ld. 262; of langr, of stuttr, Art. 96; of stórr, of lítill, Eg. 50; of harðr, of linr, of góðr, of vándr, of kaldr, of heitr, of magr, of feitr, of digr, of breiðr, of mjór, of hár, of lágr, of víðr, of þröngr, of margr, of fár, of mart, Njarð. 372; of þögull, of heimskr, of máligr, Art. 30, 82.
    2. with adverbs; of mjök, too much, Eg. 226, Ísl. ii. 391; of fjarri, Fms. ii. 181; of lengi, too long, x. 379; of seint, too late. Art. 96; of snemma, of árla, too early; cp. um of viða, of sjaldan, of opt, etc.
    II. with the neut. of a past part., overmuch, too much, with the notion of having overdone or sometimes wishing not to have done it; hafa of drukkit, to have drunk too much, Gm. 51; hafa of aukit, Eg. 202, Hkr. ii. 209; hafa of gefit, to have given more than one likes, Ld. 318; hafa of gört, to have transgressed, Nj. 221, Fms. xi. 333; eigi of hefnt, Grett. 124; hafa of keypt, bought too dear, Jb. 372; hafa of mælt, Fms. i. 163; þykjast hafa of talað, wish one had not said it; sé mér þetta of mælt, Mar.; hafa of tekið við e-n, to have gone too far, Fms. viii. 258; hafa of seinat, too late, Ld. 144, Fas. i. 196; um seinat, Fms. viii. 162:—‘of’ is opp. to ‘van-,’ too much, too little, hafa van-dæmt, of-dæmt, of-mælt, Gþl. 378; van-refst of-refst, 272; of-talt van-talt, 477; of-alnir, van-alnir, Grág. i. 455.
    III. rarely with verbs; of-tala, to talk too much.

    Íslensk-ensk orðabók > OF

  • 13 VÁN

    (pl. -ir), f. hope, expectation, prospect;
    mér er ván, at, I expect that;
    er ván e-s, it is to be expected;
    sliks var ván, this was to be looked for;
    þeim var ills ván at Þór, they apprehended evil from Th.;
    sem hann hafði áðr sagt á ván, as he had given to understand;
    sem ván var at, as was to be expected;
    vita sér engis ótta vánir, to apprehend no danger;
    konungs var þangat ván, the king was expected there;
    e-t stendr til vánar, it bids fair;
    e-t er at vánum, it is what could be looked for (ok er þat at vánum við skaplyndi Þorgeirs);
    vita ván til e-s, to expect;
    hann vissi enga ván, at, he had no expectation that;
    eiga barn í vánum, to have a child in prospect;
    draga e-t í ván, to hold out a prospect of;
    mörgum þykkir fyrir ván komit, many think it is past all hope;
    þá er allar vánir vóru rannsakaðar, when all likely places were searched;
    dat., vánu, with compar., vánu bráðara, skjótara, sooner than expected;
    * * *
    (vón, von), f., old nom. v́n with umlaut, Skálda (Thorodd); old dat. vánu, with compar., see below; ónu, Ls. 36; tungan er málinu vn en at tönnunum er bitsins v́n, Thorodd: vón, spónum make a rhyme, Gísl.; ón, Am. 67, Hom. 60: dat. ónu, Ls. 36: [Ulf. wêns = ἐλπίς; A. S. wên, cp. Engl. ween; Germ. wahn; the Dan. haab, Swed. hopp are mod. and borrowed from the Germ.]:—a hope, expectation; er mikil ván, at …, Fms. xi. 13; mér er ván, at …, I expect, apprehend, that …, Eg. 353; sem hann hafði áðr sagt á ván um, given to understand, Fms. xi. 87; eiga ván til e-s, 623. 17; allar þjóðir munu hafa ón mikla ( a high hope) til namns hans, Hom. 60; slíks var ván, Nj. 5; engi ván er til þess, Eg. 157: sem ván var at, as was to be expected. Glúm. 337; vita sér engis ótta vánir, to apprehend no danger, Fms. xi. 46, Orkn. 414, Eg. 74; konungs var þangat ván, the king was expected, Fms. x. 323; þar var ván féfangs mikils, Eg. 265; ván er borin, past hope, Ld. 258; ván er þrotin, Eg. 719; ván rekin, id., Ld. 216; e-t stendr til vánar, bids fair, Eg. 173; e-t er at vánum, it is what could be expected, Nj. 255; but, eptir vonum, as good as could be expected, very good indeed; eiga e-t í vuniim, to have a thing expected; eiga barn í vánum, Grág.
    2. spec. usages; ef hann görir aðrar vánir yfir land annars manns, Gþl. 449; þá er allar vánir vóru rannsakaðar, all places where it could be expected to be found, Fms. v. 216; cp. leita af sér vonina, to seek until one is satisfied it cannot be found.
    3. dat. vánu, with compar.; vánu bráðara, sooner than expected, i. e. quickly, at once, Fms. ix. 408, xi. 112; vánu skjótara, x. 408; ónu verr, worse than might be expected, quite bad, bad indeed, Ls. 36; yrkja kann ek vánu verr, Mkv.; vánu betr, well indeed; vita e-t vánu nær, to know quite, Sks. 183 B.
    II. eccl. hope, N. T., Pass., Vídal. passim.
    III. in a few instances, esp. in a few compds (vánar-völr, see below), ván seems to denote despair, cp. also the name of the myth. river Ván, despair, agony: Ván and Víl were the rivers produced by the slaver from the mouth of the fettered wolf Fenrir, who is hence called Vánar-gandr, the monster of the water W., Edda.
    COMPDS: vánarlauss, vánarmaðr, vánarvölr.

    Íslensk-ensk orðabók > VÁN

  • 14 veizla

    f.
    1) grant, gift, allowance;
    2) help, assistance, backing, = liðveizla;
    3) feast, banquet (veizlan fór vel fram, ok var veitt með miklum kostnaði);
    4) the reception or entertainment to be given to the Norse king by his landed men (lendir menn) and stewards (ármenn), and to the bishop by the priests; the king was said to ‘fara at veizlum, taka veizlur’;
    5) a royal grant, revenue (fekk konungr honum veizlur miklar); hann hafði áðr haft alla sýsluna suma at veizlu, en suma at léni, partly as a grant, partly as a fief.
    * * *
    u, f. [veita], a grant, gift, allowance; veizla eilífrar sælu, … hafa e-t at veizlu Guðs, Hom. (St.); veizla ölmusu-görða, Hom.; gefa stórar gjafir ok veizlur, Stj. 64.
    2. help, assistance, backing, Hom. 140; varðar honum ekki sú veizla, Grág. ii. 13; kynlig v. ok at íllu mun verða, Lv. 7; til heilla sátta ok hollrar veizlu, Grág. ii. 21; öll miskunn ok v., 623. 21; ek sé mik nái fátt mega göra þat er veizlu munr sé í, Fas. ii. 437 (lið-veizla).
    3. an entertainment; veita göngu-mönnum engar veizlur nema til skúa aða fata, Grág. i. 454: a treat, feast, banquet, Ó.h. 112; góð veizla, Nj. 6; virðulig veizla, Ld. 186; skörulig veizla, Eg. 44: of a wedding feast, 30 (mod., brúðkaups-veizla), very freq. in mod. usage.
    II. as a law term, the reception or entertainment to be given to the Norse king, or to the king’s ‘landed-men,’ or his stewards, for in olden times the king used to go on a regular circuit through his kingdom, taking each county in turn; his retinue, the places of entertainment, and the time of his staying at each place, being regulated by law; this was called ‘veizla’ or fara at veizlum, taka veizlu; as also, búa veizlu móti konungi; hann lét bjóða upp veizlur þar sem konungs-bú vóru, Ó. H. 35; Óláfr konungr fór útan um Hringa-ríki at veizlum, en er veizlur endusk eigi fyrir fjölmennis sakar, þá lét hann þar bændr til leggja at auka veizlurnar, 61, cp. 59, 111, 173; taka veizlur, Fagrsk. ch. 11, see also Har. S. harðr. ch. 110 (Fms. vi), ch. 23, 92, Eg. ch. 11, 18, Hem. þ., Ólafs S. Kyrra ch. 4 (Fms. vi. 442), and passim in the Fms.
    2. a royal grant, revenue; fékk konungr honum veizlur miklar, Eg. 27; hann hafði af konungi veizlur allar, þvílíkar sem Brynjólfr hafði haft, 31; Hrærekr ok Guðlaugr höfðu veizlur stórar um Sogn ok um Hörða-land, Fms. i. 6; en með því at hann hafði eigi miklar veizlur þá varð honum féfátt, viii. 272; þér munut ráða veizlum yðrum, xi. 237; hann hafði áðr alla (sýslu á Hálogalandi) suma at veizlu suma at léni, partly as a grant, partly as a fief, Ó. H. 123; en veizlur konungs hafði hann miklu minni enn fyrr, 111; húskarlar konungs er hafa fé af konungi í veizlur, sumir tólf aura, sumir tvær merkr, Sks. 261; tólf marka veizlur, Fms. vi. 266.
    B. COMPDS: veizlubúnaðr, veizludagr, veizlufall, veizlufé, veizlugjald, veizlugjöf, veizlugörð, veizluhöll, veizlujörð, veizlukirkja, veizlumaðr, veizluskali, veizluskylda, veizluspjöll, veizlustofa, veizlusveinn, veizlutaka, veizluupphald.

    Íslensk-ensk orðabók > veizla

  • 15 vífinn

    * * *
    adj. given to women, = kvennsamr, Fagrsk. ch. 66, Konr. 14, Krók. ch. 11, Völs. R. 47.

    Íslensk-ensk orðabók > vífinn

  • 16 ÞÚSUND

    (pl. -ir), f. thousand.
    * * *
    f.; sérhverja þúsund, Stj. 298; á þúsund (dat.), Sks. 705; tvær, þrjár … þúsundir, 623. 53: in mod. usage it is mostly neut. (influenced by Latin?), but also fem. It is spelt þús-hund, Barl. 53; þús-hundum, Fms. vi. 409 (v. l.), Geisli 49; another form þús-hundrað (q. v.) is freq., esp. in Stj., Barl.; this double form -hund and -hundrað answers to the equally double form of ‘hundred,’ see p. 292, and is a proof that þúsund is a compound word, the latter part of which is ‘hund’ or ‘hundred;’ the etymology of the former part ‘þús’ is less certain; it is, we believe, akin to þysja, þyss, þaus-nir (a lost strong verb þúsa, þaus, þusu); þúsund would thus literally mean a swarm of hundreds: [in Goth. the gender varies, þûsundi, pl. þusundjos = χίλιοι, or þusundja, neut.; A. S. þûsend; Engl. thousand; O. H. G. dusunta; Germ. tausend, qs. dausend; Swed. tusende and tusen; Dan. tusinde; Dutch tuysend: this word is also common to the Slavon. languages: again, the Lapp, duhat and Finn. tuhat are no doubt borrowed from the Slavon. or Scandin.; the Gr., Lat., and Sansk. use other words]a thousand.
    B. There is little doubt that with the ancient heathen Scandinavians (and perhaps all Teutons), before their contact with the civilised southern people, the notion of numbers was limited, and that their thousand was not a definite number, but a vague term, denoting a swarm, crowd, host (cp. the Gr. μυρίοι): in ancient lays it occurs thrice (Hkv., Em., Fas. i. 502), but indefinitely; hvat þrym er þar sem þúsund bifisk eðr mengi til mikit, what a din is there as if a thousand were shaking, or an over-mickle multitude, Em. 2; sjau þúsundir, Hkv. 1. 49, literally = seven thousands, but in fact meaning seven hosts of men.
    2. the dat. pl. þúsundum is, like huudruðum, used adverbially = by thousands, in countless numbers, Fms. vi. 409 (in a verse), Geisli 49.
    3. in the ancient popular literature, uninfluenced by southern writers, ‘þúsund,’ as a definite number, occurs, we think, not half-a-dozen times. As the multiple of ten duodecimal hundreds, ere the decimal hundred was adopted, ‘þnsund’ would mean twelve decimal hundreds; and such is its use in the Sverris Saga, Fms. viii. 40, where one vellum says ‘tvær þúsundir,’ whilst the others, by a more idiomatic phrase, call it ‘twenty hundreds.’
    II. in ecclesiastical writers, and in annals influenced by the Latin and the like, it is frequent enough; tíu þúsundir, fjórtán þúsundir, Fms. i. 107, 108 (annalistic records); fimm þúsundir, xi. 386, Al. 111; tíu þúsundum, Sks. 705; tíu þúsundum sinna hundrað þúsunda, Hom.; þúsund þúsunda, a thousand of thousands, i. e. a million, (mod.); hundrað þúsundir rasta ok átta tigir þúsunda, … hundrað þúsund mílna, Fb. i. 31 (in the legend of Eric the Far-traveller and Paradise, taken from some church-legend); fjórar þúsundir, Þiðr. 234: or of the years of the world, sex þúsundir vetra, Fs. 197; sjau þúsundir vetra, Landn. 34.
    C. REMARKS.—The popular way of counting high numbers was not by thousands, but by tens (decades) and duodecimal hundreds as factors; thus ten … twenty hundreds, and then going on three, four, five, six … tens of hundreds (a ‘ten of hundreds’ being = 1200). The following references may illustrate this—tíu hundruð, ellefu hundruð, tólf hundruð, þrettán hundruð, fimtán hundruð …, Íb. 17, Ó. H. 119, 201, Fms. vii. 295, xi. 383, 385. From twenty and upwards—tuttugu hundrað manna, twenty hundreds of men, Fms. vii. 324, viii. 40; hálfr þriðitugr hundraða skipa, two tens and a half hundreds of ships, i. e. twenty-five hundreds, Fas. i. 378; þrjá tigu hundraða manna, three tens of hundreds of men, Fms. viii. 311; var skorat manntal, hafði hann meirr enn þrjá tigu hundraða manna, vii. 204; þrír tigir hundraða, D. N. v. 18; user fjorir tigir hundraða manna, nearly four tens of hundreds of men, Fms. vii. 275; á fimta tigi hundraða, on the fifth ten of hundreds, i. e. from four to five tens of hundreds, viii. 321; sex tigir hundraða, six tens of hundreds, 311, xi. 390; sex tigu hundraða manna, Fb. ii. 518, D. I. i. 350,—all odd amounts being neglected. The highest number recorded as actually reckoned in this way is ‘six tens of hundreds’ (fimtán tigir hundraða, fifteen tens of hundreds, Fms. viii. 321, v. l., is a scribe’s error): it is probable that no reckoning exceeded twelve tens of hundreds. All high multiples were unintelligible to the ancients; the number of the Einherjar in Walhalla is in the old lay Gm. thus expressed,—there are ‘five hundred doors in Walhalla, and five tens beside (the ‘five tens’ are, by the way, merely added for alliteration’s sake), and eight hundred Einherjar will walk out of each door when they go out to fight the Wolf’ (on the Day of final Doom). There seems to have been some dim exaggerated notion of a definite thousand in an ancient lay, only preserved in a half alliterative prose paraphrase, Fas. i. 502, where a mythical host is given thus,—there were thirty-three phalanxes, each of five ‘thousand,’ each thousand of thirteen hundreds, each hundred four times counted. The armies in the battle of Brawalla, the greatest of the mythical age, are given, not in numbers, but by the space the ranks occupied, Skjöld. S. ch. 8. This resembles the story in Ó. H. ch. 59, of the two young brothers, king’s sons: when asked what they would like to have most of, the one said: ‘Cows.’ ‘And how many?’ ‘As many,’ said he, ‘as could stand packed in a row round the lake (Mjösen in Norway) and drink.’ ‘But you?’ they asked the other boy: ‘House-carles’ (soldiers), said he. ‘And how many?’ ‘As many,’ said he, ‘as would in one meal eat up all my brother’s cows.’ Add also the tale of the King and the Giant, and the number of the giant’s house-carles, Maurer’s Volksagen 306. No less elementary was the rule for division and fractions, of which a remarkable instance is preserved in an ancient Icelandic deed, called Spákonu-arfr, published in D. I. i. 305. See also the words tigr, hundrað, skor, skora, and the remarks in Gramm. p. xix. The Homeric numeration, as set forth in Mr. Gladstone’s Homeric Studies, vol. iii, p. 425 sqq., is highly interesting, and bears a striking resemblance to that of the ancient Scandinavians. We may notice that in Iceland land and property are still divided into hundreds (hundreds of ells = 120), see hundrað B; in this case a thousand is never used, but units and hundreds of hundreds as factors, thus, sex tögu hundraða, in Reykh. Máld, (a deed of the 12th century), and so still in mod. usage; a wealthy man of the 15th century is said to have bequeathed to his daughters in land, ‘tólf hundruð hundraða ok ellefu-tíu og tvau hundruð betr, en í lausafé fimm hundruð hundraða,’ i. e. twelve hundreds of hundreds and ‘eleventy’ and two hundreds, and in movables five hundreds of hundreds, Feðga-æfi 16 (by the learned Bogi Benidiktsson of Staðarfell in Iceland, A. D. 1771–1849); sjau hundruð hundraða og þrjátigi hundruð betr, 21; hann eptir-lét börnum sínum fjármuni upp á níu hundruð hundraða, 22,—a proof that in very remote times, when this valuation of land first took place, ‘thousand’ was still unknown as a definite number.

    Íslensk-ensk orðabók > ÞÚSUND

  • 17 ALA

    (el, ól, ólum, alinn), v.
    1) to beget; born ólu þau, they begat children; börn þau, er hann elr við þeirri konu, begets by that woman;
    2) to bear, give birth to (þóra ól barn um sumarit); börn þau óll, er alin eru fyrir jól, who are born before Christmas; alnir ok úalnir (= úbornir), born and unborn, present and future generations;
    3) to bring up (children); ala skal barn hvert er borit verðr, every child that is born shall be brought up; adding the particle ‘upp’ skal eigi upp alla, heldr út bera arn þetta, this child shall not be brought up, but be exposed to perish; of animals, to rear, breed (einn smásauð, er hann ól heima í húsi sínu);
    4) to give food to, harbour, entertain (ala gest ok ganganda); guð elr gesti, God pays for the guests;
    5) fig. in various phrases; ala aldr, ala aldr sinn, to pass one’s days; a. sút to grieve, mourn (= sýta); a. önn of e-t or at e-u, to take care of, see to; a. e-t eptir e-m, to give one encouragement in a thing (ól hann eptir engum mönnum ódáðir); a. á mál, to press or urge a matter (nú elr Gunnarr á málit við þórð ok segir).
    * * *
    ól, ólu, alið; pres. el, [Ulf. a single time uses the partic. alans = εντρεφόμενος, and twice a weak verb aliþs = σιτευτός, a fatling. The word seems alien to other Teut. idioms, but in Lat. we find alere; cp. the Shetland word alie, to nourish.] Gener. to give birth to, nourish, support, etc.
    I. to bear, esp. of the mother; but also of both parents; rarely of the father alone, to beget: börn ólu þau, they begat children, Rm. 12; þat barn er þau ala skal eigi arf taka, Grág. i. 178: of the father alone, enda eru börn þau eigi arfgeng, er hann elr við þeirri konu, which be begets by that woman, 181; but esp. of the mother, to bear, give birth to; jóð ól Amma, Rm. 7; þóra ól barn um sumarit, Eg. 166, Fms. iv. 32, i. 14; hon fær eigi alit barnit, Fas. i. 118.
    β. metaph. to produce, give rise to; en nú elr hverr þessara stafa níu annan staf undir sér, Skálda 162.
    2. pass. to be born, begotten; börn þau öll er alin eru fyrir jól, who are born, N. G. L. i.; 377; the phrase, alnir ok úbornir, born and unborn, present and future generations, has now become aldir ok óbornir; eigu þau börn er þar alask ( who are born there) at taka arf út hingat, Grág. i. 181; barn hvert skal færa til kirkju sem alit er, every child that is born, K. Þ. K. 1; ef barn elsk svá naer páskum, is born, 16.
    β. of animals (rarely), justus heitir forað, þat elsk ( is engendered) í kviði eins dýrs, 655 xxx. 4.
    II. to nourish, support, Lat. alere:
    1. esp. to bring up, of children; the Christian Jus Eccl., in opposition to the heathen custom of exposing children, begins with the words, ala skal barn hvert er borit verðr, every child that is born shall be brought up, K. Á. ch. 1.
    β. adding the particle upp; skal eigi upp ala, heldr skal út bera barn þetta, this bairn shall not be brought up, but rather be borne out (i. e. exposed to perish), Finnb. 112.
    2. to feed, give food to, harbour, entertain; ala gest ok ganganda, guests; ala þurfamenn, the poor, D. in deeds of gift; en sá maðr er þar býr skal ala menn alla þá er hann hyggr til góðs at alnir sé, he shall harbour them, D. i. 169; ala hvern at ósekju er vill. to harbour, 200; Guð elf gesti (a proverb), God pays for the guests, Bs. i. 247; sótt elr sjúkan, fever is the food of the sick; utanhrepps göngumenn skal enga ala, ok eigi gefa mat, hvárki meira né minna, gangrels of an outlying district shall none of them be harboured, nor have meat given them, neither more nor less, Grág. i. 293, 117.
    β. of animals, to nourish, breed; einn smásauð er hann ól heima í húsi sínu, one pet lamb which he had reared at home in his own house, Stj. 516; segir allæliligan, ok kvað verða mundu ágæta naut ef upp væri alinn, of a live calf, Eb. 318. 2. pass, to be brought tip, educated; ólusk ( grew up) í ætt þar, æstir kappar (or were born), Hdl. 18; alask upp, to be brought up; hence uppeldi, n.
    III. metaph. in such phrases as, ala aldr sinn, vitam degere, to pass one’s days, Bárð. 165: the phrase, ala e-t eptir e-m, to give one encouragement in a thing, bring one tip in, esp. in a bad sense; ól hann eptir engum manni ódáðir, Joh. 625. 93: ala á mál, to persist in, urge on a thing; karl elr á málið ( begs hard) at Gunnar mundi til hans fara, Sd. 172, Ísl. ii. 133, 163:—the present phrase is, að ala e-t við e-n, to bear a grudge against…; and in a negative sense, ala ekki, to let bygones be bygones: ala önn fyrir, to provide for: a. öfund, sorg, um e-t, to grudge, feel pang (poët.), etc.

    Íslensk-ensk orðabók > ALA

  • 18 alþingis-lof

    n. permission, leave given by parliament; ef… sættist á víg fyrir a. fram, against the rules of the a. = unlawfully, Grág. ii. 173.

    Íslensk-ensk orðabók > alþingis-lof

  • 19 AMLÓÐI

    a, m.
    1. the true name of the mythical prince of Denmark, Amlethus of Saxo, Hamlet of Shakespeare.
    2. now used metaph. of an imbecile, weak person, one of weak bodily frame, wanting in strength or briskness, unable to do his work, not up to the mark. It is used in phrases such as, þú ert mesti Amlóði, what a great A. you are, i. e. poor, weak fellow. In a poem of the 10th century (Edda 67), the seashore is called the flour-bin of Amlode (meldr-lið Amlúða, navis farinae Amlodif), the sand being the flour, the sea the mill: which recals the words of Hamlet in Saxo,—‘sabulum perinde ac farra aspicere jussus eadem albicantibus maris procellis permolita esse respondit.’ From this poem it may be inferred that in the 10th century the tale of Hamlet was told in Icel., and in a shape much like that given it by Saxo about 250 years later. Did not Saxo (as he mentions in his preface) write his story from the oral tradition of Icelanders? In Iceland this tale was lost, together with the Skjöldunga Saga. The Icel. Ambales Saga MS. in the Brit. Mus. is a modern composition of the 17th century.
    COMPDS now in freq. use: amlóðaligr, adj. imbecile; amlóða-skapr, m., or amlóða-háttr, imbecility; also amlóðast, dep. Torfaeus, in his Series Reg. Dan. p. 302, quotes an old Swedish rhyme running thus: ‘Tha slog konungen handom samman | och log fast och gorde aff gamnian | rett some han vore en Amblode | then sig intet godt forstode,’ where it means a fool, simpleton, denoting a mental imbecility. [No one knows the origin of this name: an etymology attempted by Prof. Säve of Upsala is, we believe, equally inadmissible.]

    Íslensk-ensk orðabók > AMLÓÐI

  • 20 auð-skeptr

    part. (in a proverb), Ad. 21, eigi eru a. almanna spjör, it is not easy to make shafts to all people’s spear heads, i. e. to act so that all shall be pleased, cp. Hm. 127; auð-skæf (as given in the Skálda, where this line is cited) may be a better reading = not easily carved or made so as to suit everybody.

    Íslensk-ensk orðabók > auð-skeptr

См. также в других словарях:

  • Given up — «Given Up» Sencillo de Linkin Park del álbum Minutes To Midnight Formato CD Grabación The Mansion, Los Ángeles Género(s) Metal alternativo …   Wikipedia Español

  • Given to Fly — «Given to Fly» álbum de Pearl Jam del álbum Yield Formato CD Grabación 1997  E …   Wikipedia Español

  • Given Up — «Given Up» Сингл Linkin P …   Википедия

  • given — given, given that These are used as a preposition and conjunction (introducing a subordinate clause) respectively with the meaning ‘(it being) granted or assumed (that)’. The history of their use shows them to be free of the need to be attached… …   Modern English usage

  • given that — given, given that These are used as a preposition and conjunction (introducing a subordinate clause) respectively with the meaning ‘(it being) granted or assumed (that)’. The history of their use shows them to be free of the need to be attached… …   Modern English usage

  • Given — Giv en, p. p. & a. from {Give}, v. [1913 Webster] 1. (Math. & Logic) Granted; assumed; supposed to be known; set forth as a known quantity, relation, or premise. [1913 Webster] 2. Disposed; inclined; used with an adv.; as, virtuously given. Shak …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Given name — Given Giv en, p. p. & a. from {Give}, v. [1913 Webster] 1. (Math. & Logic) Granted; assumed; supposed to be known; set forth as a known quantity, relation, or premise. [1913 Webster] 2. Disposed; inclined; used with an adv.; as, virtuously given …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Given Singuluma —  Given Singuluma Spielerinformationen Geburtstag 19. Juli 1986 Geburtsort Rufunsa, Sambia Größe 172 cm Position Stürmer …   Deutsch Wikipedia

  • Given Ave B&B — (Whangamata,Новая Зеландия) Категория отеля: Адрес: 314A Given Avenue, 3620 Whangamat …   Каталог отелей

  • given to — used to say that a person often behaves in a specified way a man (very) much given to swearing/profanity [=a man who swears often] She is given to behaving selfishly. = She is given to selfishness. • • • Main Entry: ↑given …   Useful english dictionary

  • Given Up — Single par extrait de l’album Minutes to Midnight Durée 3:09 Genre Metal alternatif Producteur Rick Rubin, Mike Shinoda Label Warner B …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»