Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

tempori

  • 1 tempori

    temporī adv. Col, C = temperi

    Латинско-русский словарь > tempori

  • 2 tempori

    temporī, Adv., zeitig, s. 1. tempus.

    lateinisch-deutsches > tempori

  • 3 tempori

    temporī, Adv., zeitig, s. 1. tempus.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > tempori

  • 4 tempori

    tempŏrī adv., v. tempus, II. A.

    Lewis & Short latin dictionary > tempori

  • 5 tempori

    tempĕrī (tempŏrī), adv. locatif de tempus [st2]1 [-] à temps, au bon moment. [st2]2 [-] de bonne heure.    - ut coenam coqueret temperi, Plaut. Stich.: pour faire cuire le dîner à temps.    - venio adversum temperi, Plaut.: j'arrive à temps.    - temporius redire, Col.: revenir plus tôt.    - modo temperius modo serius, Ov.: tantôt plus tôt, tantôt plus tard.
    * * *
    tempĕrī (tempŏrī), adv. locatif de tempus [st2]1 [-] à temps, au bon moment. [st2]2 [-] de bonne heure.    - ut coenam coqueret temperi, Plaut. Stich.: pour faire cuire le dîner à temps.    - venio adversum temperi, Plaut.: j'arrive à temps.    - temporius redire, Col.: revenir plus tôt.    - modo temperius modo serius, Ov.: tantôt plus tôt, tantôt plus tard.
    * * *
        Tempori, Aduerbium. Plaut. Tout à temps, Bien à poinct, A temps, A heure.

    Dictionarium latinogallicum > tempori

  • 6 tempori

    temporius, temporissime ADV
    at right/better/best time, seasonably

    Latin-English dictionary > tempori

  • 7 Tempori parce

    береги время

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Tempori parce

  • 8 Tempori parce

    лат. береги время

    Англо-русский универсальный дополнительный практический переводческий словарь И. Мостицкого > Tempori parce

  • 9 tempore or temperī (temporī)

       tempore or temperī (temporī) adv. with comp. temperius (temporius)    [abl. of tempus], in time, betimes, seasonably, early: ad cenam venit: ego renovabo commendationem, sed tempore, in due time: Tempore abest, opportunely, O.: apparebant tempore, Ph.: temperius fiat, more punctually: modo surgis eo Temperius caelo, O.

    Latin-English dictionary > tempore or temperī (temporī)

  • 10 tempus

    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
        Tempus, temporis, pen. corr. n. g. Varro. Le temps.
    \
        Tempus. Cic. La saison et temps propre et commode à faire quelque chose, Opportunité.
    \
        Obedire tempori. Cic. Faire selon la necessité du temps, Temporiser.
    \
        Tempori amicorum seruire. Cic. Servir et se rendre subject à la necessité et calamité de noz amis.
    \
        Examinabo quid a me cuisque tempus poscat. Cic. La necessité d'un chascun qui est presente.
    \
        Vbi tempus promissa perfici. Terent. Le temps ordonné et arresté pour, etc.
    \
        Tempus est abire ab his locis lenoniis. Plautus. Il est temps et saison.
    \
        A quo tempore capti sunt. Cic. Depuis quel temps.
    \
        Ex eo tempore quo primum ex Africa nuntius venit. Cic. Depuis le temps que le, etc.
    \
        Ex quo tempore tu me diligere coepisti. Cic. Depuis le temps que tu, etc.
    \
        In tempore. Terent. En temps, Tout à poinct.
    \
        Aduenisti hodie in ipso tempore. Plaut. Au temps qu'il falloit, Tout à la propre heure qu'il falloit, Droictement à l'heure, Tout sur le poinct.
    \
        Duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se. Cic. En ce mesme temps là.
    \
        Dum aetatis tempus tulit, perfuncta satis sum. Terent. Ce pendant que le temps de ma jeunesse si est addonné.
    \
        Tempus anni. Pollio ad Ciceronem. La saison de l'annee.
    \
        Vt tempus est diei, vide sis ne quo hinc abeas longius. Terent. Veu l'heure du jour, Veu l'heure qu'il est.
    \
        Profectus est id temporis, quum iam Clodius redire potuisset. Cic. En ce temps là, auquel Clodius, etc.
    \
        Pars temporis exigua. Lucret. Prolongation de temps, ou Prolongement.
    \
        Actum tempus. Horat. Le temps passé.
    \
        Alienum tempus est mihi tecum expostulandi. Cic. Il n'est pas temps à present de, etc. Il n'est pas maintenant temps, etc. Ce n'est pas à ceste heure que, etc. Ce n'est pas la saison.
    \
        Aduersum tempus. Cic. Contraire.
    \
        Caecum. Cic. Où tout est brouillé.
    \
        Coniunctum tempus. Quintil. Ensuyvant.
    \
        Dextrum. Horat. Opportun.
    \
        Edax rerum tempus. Ouid. Qui consume toutes choses.
    \
        Tantum opis attulisse extremis pene temporibus. Cic. En la plus grande necessité qu'il fust, En l'extreme necessité.
    \
        Genitale. Ouid. Le jour de la nativité d'aucun.
    \
        In grauissimis temporibus ciuitatis. Cic. Pendant les grands affaires et ennuis de nostre ville.
    \
        Temporibus illis. Cic. En ce temps là.
    \
        Erat cum literis Latinis, tum etiam Graecis (vt temporibus illis) satis eruditus. Cic. Pour ce temps là.
    \
        Iniquo tempore imperatum tributum. Liu. A l'heure qu'il estoit mal à poinct, qu'il venoit mal à propos, En temps mal propre.
    \
        Laeuum. Horat. Importun.
    \
        Maximis Reipub. temporibus. Cic. Pendant les grands affaires de la Republique, et qu'elle estoit en grand ennuy.
    \
        Tempus praeteritum, instans, consequens. Author ad Heren. Passé, Present, Futur.
    \
        Puerile. Ouid. Le temps d'enfance.
    \
        Secunda tempora. Horat. Temps de prosperité.
    \
        Summo Reip. tempore. Cic. En la tresgrande necessité de la Rep.
    \
        Suo tempore. Cic. En temps et lieu, Quand il en sera besoing, En temps deu.
    \
        Suspiciosum tempus. Cic. Au temps que les gents ne trouvent point, ou bien peu d'amis, Temps souspeconneux, et tel que les amis ne se osent formalisez et declairer pour leurs amis, de paour d'estre souspeconnez de tenir leur parti, et leur porter faveur.
    \
        Vacuum tempus habere. Cic. Avoir loisir.
    \
        Vno tempore. Cic. En un mesme temps.
    \
        Arripere tempus. Cic. Prendre l'opportunité et la saison.
    \
        Assentiri tempori. Cicero. Se gouverner selon le temps, Obeir au temps, Temporiser.
    \
        Consydera, ne in alienissimum tempus cadat aduentus tuus. Cic. Garde de venir au temps qui ne sera pas propice.
    \
        Maturus compleuit tempora venter. Ouid. Quand la femme a porté son enfant neuf mois en son ventre.
    \
        Puerile tempus concessit iuuentae. Ouid. L'aage d'enfance a cedé à l'aage de jeunesse, Apres l'aage d'enfance il est parvenu en jeunesse.
    \
        Diuidere temporibus negotium aliquod. Terent. Scavoir choisir ses heures, Compartir le temps et ses affaires.
    \
        Tempora cum morte diuiseras, et superstite filio fruebaris omnibus tenebris. Quintil. Tu avois la moitié du temps, et la mort l'autre.
    \
        Egere tempore. Cic. Estre si empesché, qu'on n'ait point de temps assez.
    \
        Dum est tempus, etiam atque etiam cogita. Terent. Pendant que la chose est entiere.
    \
        Iam tempus est. Terent. Il est temps.
    \
        Nunc ita tempus est mihi, vt cupiam filiam: olim nihil minus. Terentius. Le temps est advenu que, etc. La saison en est venue.
    \
        Tempus esset iam de ordine argumentorum aliquid dicere. Cic. Il seroit temps, ou Il seroit necessaire.
    \
        Vbi tempus tibi erit, sat habet si tum recipitur. Terent. Quand tu pourras, Quand tu auras l'opportunité.
    \
        Erit, erit illud profecto tempus, et illucescet aliquando ille dies, quum tu, etc. Cic. Il viendra un temps, Un temps sera.
    \
        Fuit tempus illud, quum mihi ab omnibus concessum esse arbitrarer. Cice. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.
    \
        - tempus secum ipsa modumque Exigit. Virgil. Elle pourpense et advise en soymesme le temps.
    \
        Extitit tempus, vt florentissimis tuis rebus mea perspici posset fides. Cic. Le temps est advenu et l'opportunité.
    \
        Partiri tempora in plures. Quint. Employer une partie du temps au service de l'un, et les autres parties au service des autres, Compartir le temps.
    \
        Orbis perfectus temporis. Virgil. La revolution du temps achevee.
    \
        Ponere tempus alicui. Virgil. Luy borner et limiter ou prefire son temps.
    \
        Prorogare tempus. Cic. Prolonger.
    \
        Seruire tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporiser.
    \
        Traducere tempus. Cic. Passer le temps.
    \
        Transmittere tempus. Cic. Consumer et user son temps.
    \
        Tempora, temporum, plu. nu. Virgil. Les temples de la teste.
    \
        Trunca. Ouid. Quand on a rompu les deux cornes à une beste.
    \
        Percutere tempus. Author ad Heren. Frapper à la temple.
    \
        Populata tempora raptis auribus. Virgil. Quand on a coupé les deux oreilles à aucun.
    \
        Sparsus tempora canis. Ouid. Qui ha les cheveuls blancs.

    Dictionarium latinogallicum > tempus

  • 11 tempora

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempora

  • 12 tempore

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempore

  • 13 tempus

    tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].
    I.
    Lit., a portion or period of time, a time:

    tempus diei,

    daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

    extremum diei,

    Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

    matutina tempora,

    morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

    anni tempora,

    the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

    quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

    maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

    Caes. B. G. 1, 54:

    erat hibernum tempus anni,

    Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—
    2.
    Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

    longo post tempore,

    Verg. E. 1, 68:

    magno post tempore,

    Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

    brevi post tempore,

    id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

    parvo post tempore,

    Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

    longis temporibus ante,

    Cic. Rep. 2, 34, 5.—
    B.
    Transf., time, in general.
    1.
    Lit.
    a.
    In gen.:

    tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

    Cic. Inv. 1, 26, 39:

    tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

    Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

    neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

    Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

    nisi tempus et spatium datum sit,

    Cic. Quint. 1, 4:

    vix huic tantulae epistulae tempus habui,

    id. Att. 1, 14, 1:

    egeo tempore,

    id. Q. Fr. 3, 5, 4:

    unius horae tempus,

    Liv. 44, 9, 4:

    aliquot dierum tempus amisit,

    Lact. Mort. Pers. 45, 5:

    tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

    Liv. 29, 5, 7:

    triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

    id. 38, 37, 10:

    tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

    Cic. de Or. 3, 55, 211:

    ut tempora postulabant belli,

    Liv. 24, 8, 7:

    nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

    id. 35, 28, 1:

    temporibus Punici belli,

    Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

    mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

    id. Mil. 26, 69:

    ex quo tempore tu me diligere coepisti,

    id. Fam. 3, 4, 2:

    eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

    Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

    tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

    id. 2, 32, 9:

    privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

    id. 3, 20, 4:

    per idem tempus,

    Cic. Brut. 83, 286:

    quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

    at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

    scripta in aliquod tempus reponantur,

    Quint. 10, 4, 2:

    non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

    uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

    Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

    alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

    id. Fam. 3, 10, 6:

    dare tempus exponendi de aliquā re,

    id. ib. 1, 9, 3:

    committendi proelii,

    Caes. B. G. 2, 19:

    edendi,

    Hor. Ep. 1, 16, 22:

    curandi,

    id. ib. 1, 2, 39:

    tyranno ad consultandum tempus datum est,

    Liv. 34, 33, 5:

    datum cum iis conloquendi tempus,

    id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

    id certis temporibus futurum,

    Cic. Rep. 1, 15, 23:

    si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

    id. ib. 1, 27, 43:

    superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

    id. Fam. 5, 17, 1:

    illis temporibus,

    id. Lael. 1, 5:

    temporibus illis,

    id. Arch. 3, 6. —
    b.
    In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

    nunc occasio est et tempus,

    Plaut. Ps. 4, 2, 3:

    tempus maximum est, ut, etc.,

    id. Mil. 4, 3, 9:

    spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

    id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

    tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

    Cic. Phil. 7, 9, 27:

    dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

    Plaut. Mil. 4, 3, 8:

    nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

    Sil. 11, 194:

    consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

    Liv. 8, 10, 1:

    cum jam moriendi tempus urgueret,

    was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

    verno inserentis tempus urguet,

    Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

    sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

    Cic. Top. 1, 5:

    dicere aliquid de ordine argumentorum,

    id. de Or. 2, 42, 181:

    conari etiam majora,

    Liv. 6, 18, 12:

    nunc corpora curare tempus est,

    id. 21, 54, 2:

    tibi abire,

    Hor. Ep. 2, 2, 215:

    jam tempus agi res,

    Verg. A. 5, 638:

    tempus est jam hinc abire me,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    suo tempore,

    at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—
    (β).
    tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

    duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

    Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

    contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

    Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

    jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

    upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

    tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

    Cat. 61, 162. —
    2.
    Transf.
    a.
    The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

    si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

    time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

    omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

    id. Imp. Pomp. 1, 1:

    quid a me cujusque tempus poscat,

    id. Planc. 32, 79:

    tempori meo defuerunt,

    my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

    qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

    id. Arch. 6, 12:

    tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

    id. Fam. 4, 9, 2:

    nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

    id. Tusc. 4, 4, 8:

    neque poëtae tempori meo defuerunt,

    id. Sest. 58, 123; cf.:

    suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

    id. Div. in Caecil. 2, 5:

    in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

    id. Fl. 3, 6:

    tempore summo rei publicae,

    id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

    pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    pro tempore atque periculo exercitum conparare,

    Sall. C. 30, 5:

    o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

    to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

    eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

    at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

    nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

    Lucr. 1, 93:

    indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

    Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

    incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

    id. Clu. 50, 139:

    tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

    id. Fam. 2, 18, 3:

    scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

    id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

    11: dubia formidolosaque tempora,

    id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

    cedere temporibus,

    id. Mil. 1, 2:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

    Curt. 5, 3, 4.—
    b.
    Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

    idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

    Cic. Or. 57, 194; cf.:

    tempora certa modique,

    Hor. S. 1, 4, 58:

    rhythmi spatio temporum constant,

    Quint. 9, 4, 46 sq. —
    c.
    In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—
    II.
    Adverb. phrases.
    A.
    tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

    rogat, satisne tempori opera sient confecta,

    Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

    qui vult sua tempori conficere officia,

    Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

    sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

    Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

    temperi huic anteveni,

    id. Trin. 4, 2, 66:

    temperi ego faxo scies,

    id. Ps. 1, 3, 153:

    ut cenam coqueret temperi,

    id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

    postquam implevisti fusti fissorum caput,

    Plaut. Aul. 3, 3, 6:

    ego renovabo commendationem, sed tempore,

    Cic. Fam. 7, 18, 1:

    temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

    Ov. R. Am. 131 sq.:

    tempore abest,

    id. H. 4, 109.— Comp.:

    memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

    Cic. Fam. 9, 16, 8:

    modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

    more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

    ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

    Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—
    B.
    Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

    tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

    Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —
    C.
    Ad tempus.
    1.
    At the right or appointed time, in time:

    ad tempus redire,

    Cic. Att. 13, 45, 2:

    ad tempus venire,

    Liv. 38, 25:

    ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

    Cic. Cael. 7, 17.—
    2.
    For some time, for the time being, for a while, for the moment:

    quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

    Cic. Off. 1, 8, 27:

    coli ad tempus,

    id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

    ad breve (sc. tempus),

    Suet. Tib. 68. —
    D.
    Ante tempus, before the right time, too soon:

    ante tempus mori miserum esse,

    Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

    ante tempus domo digressus,

    Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

    sero post tempus venis,

    Plaut. Capt. 4, 2, 90.—
    E.
    Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

    versus fundere ex tempore,

    Cic. de Or. 3, 50, 194:

    magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

    id. Arch. 8, 18:

    scribere,

    Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—
    2.
    According to circumstances:

    expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

    Cic. Off. 2, 9, 33:

    haec melius ex re et ex tempore constitues,

    id. Fam. 12, 19, 2.—
    F.
    In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

    in tempore ad eam veni,

    Ter. Heaut. 2, 3, 123:

    in ipso tempore eccum ipsum,

    in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5, 2:

    in tempore memorare,

    Tac. A. 1, 58 fin.
    G.
    In tempus, for a time, temporarily:

    scena in tempus structa,

    Tac. A. 14, 20; cf.:

    in omne tempus,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—
    H.
    Per tempus, at the right time, in time:

    non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

    Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

    per tempus subvenistis mihi,

    id. Truc. 1, 2, 85.—
    K.
    Pro tempore, according to circumstances:

    consilium pro tempore et pro re capere,

    Caes. B. G. 5, 8:

    pauca pro tempore milites hortatus,

    Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

    Lewis & Short latin dictionary > tempus

  • 14 tempus [1]

    1. tempus, oris, n. (v. τέμνω, abschneiden), eig. der Abschnitt; dah. insbes.: der Zeitteil, Zeitabschnitt, die Zeit, A) eig.: diei tempus, Ter.: extremum tempus diei, Cic.: matutina tempora, die Frühzeit, Frühstunden, Morgenstunden, Cic.: tempus anni, Caes. (u. so certo tempore anni, Plin.): tempora anni, Jahreszeiten, Lucr.: ebenso tempus caeli, Jahreszeit, Lucr.: hibernum tempus anni, Cic.: iniuria temporis, die schlimmen Einflusse der Jahreszeit, Cic.: saevitia temporis, der Jahreszeit (des Winters), Sall.: inter omne tempus, Liv.: hoc tempore, Cic.: omni tempore, Cic.: in tempus praesens, jetzt, für jetzt, Cic.: in omne tempus, auf immer, Cic.: ad hoc tempus, bis jetzt, Caes.: tempore, mit der Zeit, allmählich, Ov. trist. 4, 6, 1 (vgl. unten no. B, 3): ex tempore, sogleich, aus dem Stegreife, dicere, Cic.: ad tempus, nur auf kurze Zeit, für den Augenblick (Ggstz. in perpetuum), Cic. u.a.: so auch in tempus, Ov. u. Tac. – neque dat tempus Ethemon, läßt Z. ihm E., Ov.: annuum mihi tempus des, Nep.: ubi tempus tibi erit, wenn du Zeit hast, Ter. eun. 485: non est mihi tempus, Hor. sat. 2, 4, 1. – B) übtr.: 1) die Zeit als ein bestimmter Zeitpunkt, abiit illud tempus, Cic.: ad tuum tempus, bis auf deine Zeit, d.i. dein Konsulat, Cic.: ex quo tempore, seit der Zeit, daß usw., Cic.: per idem tempus, zu derselben Zeit, Cic.: id temporis, Cic. – mit Genet., somni tempus est, Sen.: tempus est cenae, Sen.: venit tempus militiae tuae, Sen. rhet. – tempus est (es ist an der Zeit, es ist hohe Zeit) m. Infin., tempus est dicere, Cic.: facere finem, Nep.: ad Oceani oras reverti (in der Darstellung), Solin.: tempus est etiam conari maiora, Liv.: m. Acc. u. Infin., tempus est iam hinc abire me, Cic.: tempus est te revisere molestias nostras, Plin. ep. Vgl. Kritz Sall. Cat. 30, 5: tempus est mit folg. ut u. Konj., videtur tempus esse, ut eamus ad forum, Plaut.: tempus maxime esse (es sei die höchste Zeit), ut domum eat, Plaut.: tempus est, ut ad meum Tlepolemum viam quaeram, Apul. – fuit (erit) tempus, cum m. Indik., Cic. de inv. 1, 2; m. Konj., Ter. heaut. 1024. Varro r.r. 3, 1, 1. Cic. Mil. 69. Verg. Aen. 10, 503. – 2) die Zeit übh., als ein Ganzes, tempus ponere in re, anwenden, Cic.: tempore, mit der Zeit, Ov.: in omne tempus, auf immer, auf ewig, Cic. – 3) die rechte (geeignete, gelegene, bequeme, günstige) Zeit, Gelegenheit, occasio et tempus, Plaut.: tempus amittere, Cic.: tempus habere, Cic.: m. Genet. Gerundivi, cum magistratuum creandorum tempus esset, Liv.: tempus rei gerendae non demisit, Nep.: m. Genet. Gerundii, tempus intro eundi non est, Plaut.: tempus est cedendi et abeundi, Gell.: admisso in Pompeianos hortos loquendi secum tempus dedit, gestattete eine Unterredung, Vell.: nam disputandi et suadendi est aliud idoneum tempus, Rutil. Lup.: alienum tempus est mihi tecum expostulandi, purgandi autem mei neccessarium, Cic. ep. 3, 10, 6: non est mihi tempus vacuum nunc morandi et tecum confabulandi, Cic. de rep. 1. – tempus est m. folg. ut u. Konj., non id tempus esse (sei die geeignete Zeit), ut merita tantummodo exsolverentur, Liv.: dah. tempore dato, Cic. u.a., od. dato tempore, bei sich darbietender Gelegenheit, Nep. u. Tac.: ad tempus, zu rechter Zeit, Cic.: ante tempus, vor der gehörigen od. gewöhnlichen Zeit, Cic.: post tempus, zu spät, Plaut.: per tempus, zu rechter Zeit (Ggstz. post tempus), Plaut. u. Ter. (s. Brix Plaut. Men. 143. Spengel Ter. Andr. 783): ebenso in tempore, Ter. u. Liv., od. suo tempore, Cic., od. tempore, Plaut., Cic. u. Ov.: u. der alte Abl. tempori od. temperi, zeitig, zu rechter Zeit, tempori, Cic., temperi, Komik, u. Cato (s. Lor. Plaut. Pseud. 375): auch tempere, Plaut. merc. 990. Gell. praef. § 18 Hertz.2 – Compar. temperius, Cic., Ov. u. Colum., u. temporius, Nep. fr. u. Colum. Vgl. (über temperi u. temperius) Ritschl in Suet. vit. Terent. comment. p. 507 sqq. (ed. Reiff.); über tempere Bücheler Rhein. Mus. 15, 444. – 4) die Umstände, a) der Zeit, die Zeitumstände, die Zeitströmung, die Verhältnisse, die Zeit, wie sie eben ist (griech. καιρός), homo haud sane temporum, keineswegs ein Mann der Situation, kein schlauer Berechner der Verhältnisse, Curt.: orationes sunt temporum, richten sich nach den Umständen, nach der Zeitströmung, Cic.: tempori servire, sich in die Zeit schicken, sich nach den Umständen richten, Cic.: in hoc tempore, bei gegenwärtigen Umständen, Cic.: ex tempore, Cic.; od. pro tempore, Caes., od. ad tempus, Cic., nach Beschaffenheit der Umstände: temporis causā, im Drange des Augenblickes, Cic. Vgl. Kühner, Cic. Tusc. 4, 8. Wunder Cic. Planc. 74. p. 89. – b) die Umstände einer Sache od. Person, rei publicae, Cic. – bes. die mißlichen, bedenklichen, traurigen Umstände, der Unfall, das Schicksal, Unglück, die traurige Lage, meum tempus amicorum temporibus transmittendum, meine Zeit auf die bedenklichen Umstände (Prozesse) verwenden, Cic.: so nennt Cicero sein Exil tempus u. tempora, zB. tempori meo defuerunt, Cic. Sest. 123: scripsi de temporibus meis, von meinen Schicksalen, Cic. ep. 1, 9, 23. – supremo in tempore, in der äußersten Not, im kritischsten Augenblick, Catull. – 5) die Zeit, die zum Aussprechen einer Silbe ober eines Wortes erforderlich ist, die Quantität, Cic., Hor. u. Quint. – 6) das Tempus in der Grammatik, Varro LL. u. Quint.

    lateinisch-deutsches > tempus [1]

  • 15 tempus

    1. tempus, oris, n. (v. τέμνω, abschneiden), eig. der Abschnitt; dah. insbes.: der Zeitteil, Zeitabschnitt, die Zeit, A) eig.: diei tempus, Ter.: extremum tempus diei, Cic.: matutina tempora, die Frühzeit, Frühstunden, Morgenstunden, Cic.: tempus anni, Caes. (u. so certo tempore anni, Plin.): tempora anni, Jahreszeiten, Lucr.: ebenso tempus caeli, Jahreszeit, Lucr.: hibernum tempus anni, Cic.: iniuria temporis, die schlimmen Einflusse der Jahreszeit, Cic.: saevitia temporis, der Jahreszeit (des Winters), Sall.: inter omne tempus, Liv.: hoc tempore, Cic.: omni tempore, Cic.: in tempus praesens, jetzt, für jetzt, Cic.: in omne tempus, auf immer, Cic.: ad hoc tempus, bis jetzt, Caes.: tempore, mit der Zeit, allmählich, Ov. trist. 4, 6, 1 (vgl. unten no. B, 3): ex tempore, sogleich, aus dem Stegreife, dicere, Cic.: ad tempus, nur auf kurze Zeit, für den Augenblick (Ggstz. in perpetuum), Cic. u.a.: so auch in tempus, Ov. u. Tac. – neque dat tempus Ethemon, läßt Z. ihm E., Ov.: annuum mihi tempus des, Nep.: ubi tempus tibi erit, wenn du Zeit hast, Ter. eun. 485: non est mihi tempus, Hor. sat. 2, 4, 1. – B) übtr.: 1) die Zeit als ein bestimmter Zeitpunkt, abiit illud tempus, Cic.: ad tuum tempus, bis auf deine Zeit, d.i. dein Konsulat, Cic.: ex quo tempore, seit der Zeit, daß usw., Cic.: per idem tempus, zu derselben Zeit, Cic.: id temporis, Cic. – mit
    ————
    Genet., somni tempus est, Sen.: tempus est cenae, Sen.: venit tempus militiae tuae, Sen. rhet. – tempus est (es ist an der Zeit, es ist hohe Zeit) m. Infin., tempus est dicere, Cic.: facere finem, Nep.: ad Oceani oras reverti (in der Darstellung), Solin.: tempus est etiam conari maiora, Liv.: m. Acc. u. Infin., tempus est iam hinc abire me, Cic.: tempus est te revisere molestias nostras, Plin. ep. Vgl. Kritz Sall. Cat. 30, 5: tempus est mit folg. ut u. Konj., videtur tempus esse, ut eamus ad forum, Plaut.: tempus maxime esse (es sei die höchste Zeit), ut domum eat, Plaut.: tempus est, ut ad meum Tlepolemum viam quaeram, Apul. – fuit (erit) tempus, cum m. Indik., Cic. de inv. 1, 2; m. Konj., Ter. heaut. 1024. Varro r.r. 3, 1, 1. Cic. Mil. 69. Verg. Aen. 10, 503. – 2) die Zeit übh., als ein Ganzes, tempus ponere in re, anwenden, Cic.: tempore, mit der Zeit, Ov.: in omne tempus, auf immer, auf ewig, Cic. – 3) die rechte (geeignete, gelegene, bequeme, günstige) Zeit, Gelegenheit, occasio et tempus, Plaut.: tempus amittere, Cic.: tempus habere, Cic.: m. Genet. Gerundivi, cum magistratuum creandorum tempus esset, Liv.: tempus rei gerendae non demisit, Nep.: m. Genet. Gerundii, tempus intro eundi non est, Plaut.: tempus est cedendi et abeundi, Gell.: admisso in Pompeianos hortos loquendi secum tempus dedit, gestattete eine Unterredung, Vell.: nam disputandi et suadendi est aliud idoneum tempus,
    ————
    Rutil. Lup.: alienum tempus est mihi tecum expostulandi, purgandi autem mei neccessarium, Cic. ep. 3, 10, 6: non est mihi tempus vacuum nunc morandi et tecum confabulandi, Cic. de rep. 1. – tempus est m. folg. ut u. Konj., non id tempus esse (sei die geeignete Zeit), ut merita tantummodo exsolverentur, Liv.: dah. tempore dato, Cic. u.a., od. dato tempore, bei sich darbietender Gelegenheit, Nep. u. Tac.: ad tempus, zu rechter Zeit, Cic.: ante tempus, vor der gehörigen od. gewöhnlichen Zeit, Cic.: post tempus, zu spät, Plaut.: per tempus, zu rechter Zeit (Ggstz. post tempus), Plaut. u. Ter. (s. Brix Plaut. Men. 143. Spengel Ter. Andr. 783): ebenso in tempore, Ter. u. Liv., od. suo tempore, Cic., od. tempore, Plaut., Cic. u. Ov.: u. der alte Abl. tempori od. temperi, zeitig, zu rechter Zeit, tempori, Cic., temperi, Komik, u. Cato (s. Lor. Plaut. Pseud. 375): auch tempere, Plaut. merc. 990. Gell. praef. § 18 Hertz.2 – Compar. temperius, Cic., Ov. u. Colum., u. temporius, Nep. fr. u. Colum. Vgl. (über temperi u. temperius) Ritschl in Suet. vit. Terent. comment. p. 507 sqq. (ed. Reiff.); über tempere Bücheler Rhein. Mus. 15, 444. – 4) die Umstände, a) der Zeit, die Zeitumstände, die Zeitströmung, die Verhältnisse, die Zeit, wie sie eben ist (griech. καιρός), homo haud sane temporum, keineswegs ein Mann der Situation, kein schlauer Berechner der Verhältnisse, Curt.: orationes sunt temporum,
    ————
    richten sich nach den Umständen, nach der Zeitströmung, Cic.: tempori servire, sich in die Zeit schicken, sich nach den Umständen richten, Cic.: in hoc tempore, bei gegenwärtigen Umständen, Cic.: ex tempore, Cic.; od. pro tempore, Caes., od. ad tempus, Cic., nach Beschaffenheit der Umstände: temporis causā, im Drange des Augenblickes, Cic. Vgl. Kühner, Cic. Tusc. 4, 8. Wunder Cic. Planc. 74. p. 89. – b) die Umstände einer Sache od. Person, rei publicae, Cic. – bes. die mißlichen, bedenklichen, traurigen Umstände, der Unfall, das Schicksal, Unglück, die traurige Lage, meum tempus amicorum temporibus transmittendum, meine Zeit auf die bedenklichen Umstände (Prozesse) verwenden, Cic.: so nennt Cicero sein Exil tempus u. tempora, zB. tempori meo defuerunt, Cic. Sest. 123: scripsi de temporibus meis, von meinen Schicksalen, Cic. ep. 1, 9, 23. – supremo in tempore, in der äußersten Not, im kritischsten Augenblick, Catull. – 5) die Zeit, die zum Aussprechen einer Silbe ober eines Wortes erforderlich ist, die Quantität, Cic., Hor. u. Quint. – 6) das Tempus in der Grammatik, Varro LL. u. Quint.
    ————————
    2. tempus, oris, n. (zu tendo), der Schlaf am Haupte, als Begrenzung des Angesichts, capitis tempus dextrum, Vitr.: laevum, Ov.: utrumque tempus, Verg. – Graccho percutit tempus, Cornif. rhet.: quae (sutura) a tempore incipiens pervenit ad alterum tempus, Cels. – Plur. tempora, Verg., Hor. u. Plin.: dah. bei Dicht. meton. = das ganze Gesicht, Prop., od. = der ganze Kopf, Catull. u. Prop.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > tempus

  • 16 cedo

    [st1]1 [-] cēdo, ĕre, cessi, cessum: - intr. - a - marcher, aller, s'avancer, venir.    - illuc sis vide, ut transversus cedit, quasi cancer solet, Plaut. Ps.: regarde donc comme il marche de travers, comme le crabe. b - se changer en, tourner en, aboutir à.    - cedere in proverbium, Plin. 23: passer en proverbe.    - poena in vicem fidei cesserat, Liv. 6: le châtiment remplaçait la reconnaissance de dettes.    - temeritas in gloriam cesserat, Curt. 3: sa témérité avait tourné au profit de sa gloire. c - s’en aller, s'éloigner, se retirer, quitter (un lieu).    - cedere e patria: quitter la patrie, s'exiler.    - cedere e vita ou cedere vitâ: mourir.    - cedere loco ou cedere ex loco ou cedere: quitter son poste, lâcher pied, s'enfuir.    - cedere foro: s'éloigner du forum, disparaître du forum. d - faire place, céder à, renoncer à, être vaincu; céder, se rendre, obtempérer, obéir; le céder à.    - cedere aliquid alicui: concéder qqch à qqn.    - tempori cedere: céder aux circonstances.    - cedere alicui (alicui rei): céder devant qqn (devant qqch).    - cedere praecibus alicujus: céder aux prières de qqn.    - fortunae cedere: céder à la fortune.    - fato cedere: céder à la destinée.    - cedant arma togae, Cic.: que les armes le cèdent à la toge!    - passif impers. - nihil Graeciae ceditur, Cic.: on ne le cède en rien à la Grèce. e - faire la cession de, faire l'abandon de, céder, accorder; tomber en partage, échoir à, revenir à, aller à, profiter à.    - captiva corpora Romanis cessere, Liv. 31, 46, 16: les prisonniers échurent aux Romains.    - praeda Romanis cessit: le butin revint aux Romains.    - alicui hortorum possessione cedere, Cic. Mil. 27.75: céder à qqn la propriété de ses jardins.    - Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, Tac. An 1: les armes de Lépide et d'Antoine passèrent dans les mains d'Auguste.    - cedere praedae (dat.) alicujus, Liv.: devenir la proie de qqn.    - praeda cedit alicui, Hor.: la proie revient à qqn.    - reliqui in praedam cessere victoris, Curt. 7: les autres à titre de butin revinrent au vainqueur.    - postquam in dicionem M. Antonii provinciae cesserant, Tac. H. 5: quand les provinces (d'Orient) furent passées sous les lois de Marc-Antoine. f - arriver (bien ou mal), réussir, aboutir, devenir.    - (bene) cedere: réussir.    - bene aut secus cedere: tourner bien ou mal.    - prospere cedere: avoir un résultat heureux.    - gesta quae prospere ei cesserunt, Nep. Timoth.: actions qui lui ont réussi.    - utcumque cesserit, Curt. 7: quoi qu'il arrive.    - aliquid male alicui cedere: arriver qcch de fâcheux à qqn.    - calamitates in remedium cessere: des malheurs [ont abouti à un remède] = sont devenus salutaires. g - disparaître, s'évanouir, s'écouler, passer.    - dies cedunt: les jours passent.    - memoria cedit: le souvenir se perd.    - ut... Postumum Cominium bellum gessisse cum Volscis memoria cessisset, Liv. 2: si bien qu'on aurait oublié que Postumus Cominius avait fait la guerre aux Volsques. h - compter pour, équivaloir à, tenir lieu de.    - oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent, Cato, R. R. 150: on comptera deux brebis stériles pour une féconde.    - epulae... pro stipendio cedunt, Tac. G.: les repas tiennent lieu de solde. i - - tr. - accorder, céder, abandonner.    - cedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - cedere ut: accorder que.    - non cedere quominus + subj.: ne pas convenir que.    - neque protinus cesserit orator quo minus et amicus pro amico et inimicus contra inimicum possit verum, si integra sit ei fides, dicere, Quint.: un orateur n'admettra pas d'emblée qu'un ami ne puisse donner un témoignage exact pour un ami, et un ennemi contre un ennemi, s'ils sont de bonne foi. [st1]2 [-] cĕdo (plur. cette), impér. arch.: donne, montre, parle, dis, allons, voyons.    - remarque: cĕdo: donne... [] cēdo: je donne...    - cedo argentum: donne l'argent.    - unum cedo auctorem, Cic.: cite un exemple.    - cedo ut inspiciam, Plaut.: laisse-moi voir.    - cette manus, Plaut.: donnez-moi vos mains.    - qui, cedo? Ter.: comment, s'il vous plaît?
    * * *
    [st1]1 [-] cēdo, ĕre, cessi, cessum: - intr. - a - marcher, aller, s'avancer, venir.    - illuc sis vide, ut transversus cedit, quasi cancer solet, Plaut. Ps.: regarde donc comme il marche de travers, comme le crabe. b - se changer en, tourner en, aboutir à.    - cedere in proverbium, Plin. 23: passer en proverbe.    - poena in vicem fidei cesserat, Liv. 6: le châtiment remplaçait la reconnaissance de dettes.    - temeritas in gloriam cesserat, Curt. 3: sa témérité avait tourné au profit de sa gloire. c - s’en aller, s'éloigner, se retirer, quitter (un lieu).    - cedere e patria: quitter la patrie, s'exiler.    - cedere e vita ou cedere vitâ: mourir.    - cedere loco ou cedere ex loco ou cedere: quitter son poste, lâcher pied, s'enfuir.    - cedere foro: s'éloigner du forum, disparaître du forum. d - faire place, céder à, renoncer à, être vaincu; céder, se rendre, obtempérer, obéir; le céder à.    - cedere aliquid alicui: concéder qqch à qqn.    - tempori cedere: céder aux circonstances.    - cedere alicui (alicui rei): céder devant qqn (devant qqch).    - cedere praecibus alicujus: céder aux prières de qqn.    - fortunae cedere: céder à la fortune.    - fato cedere: céder à la destinée.    - cedant arma togae, Cic.: que les armes le cèdent à la toge!    - passif impers. - nihil Graeciae ceditur, Cic.: on ne le cède en rien à la Grèce. e - faire la cession de, faire l'abandon de, céder, accorder; tomber en partage, échoir à, revenir à, aller à, profiter à.    - captiva corpora Romanis cessere, Liv. 31, 46, 16: les prisonniers échurent aux Romains.    - praeda Romanis cessit: le butin revint aux Romains.    - alicui hortorum possessione cedere, Cic. Mil. 27.75: céder à qqn la propriété de ses jardins.    - Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, Tac. An 1: les armes de Lépide et d'Antoine passèrent dans les mains d'Auguste.    - cedere praedae (dat.) alicujus, Liv.: devenir la proie de qqn.    - praeda cedit alicui, Hor.: la proie revient à qqn.    - reliqui in praedam cessere victoris, Curt. 7: les autres à titre de butin revinrent au vainqueur.    - postquam in dicionem M. Antonii provinciae cesserant, Tac. H. 5: quand les provinces (d'Orient) furent passées sous les lois de Marc-Antoine. f - arriver (bien ou mal), réussir, aboutir, devenir.    - (bene) cedere: réussir.    - bene aut secus cedere: tourner bien ou mal.    - prospere cedere: avoir un résultat heureux.    - gesta quae prospere ei cesserunt, Nep. Timoth.: actions qui lui ont réussi.    - utcumque cesserit, Curt. 7: quoi qu'il arrive.    - aliquid male alicui cedere: arriver qcch de fâcheux à qqn.    - calamitates in remedium cessere: des malheurs [ont abouti à un remède] = sont devenus salutaires. g - disparaître, s'évanouir, s'écouler, passer.    - dies cedunt: les jours passent.    - memoria cedit: le souvenir se perd.    - ut... Postumum Cominium bellum gessisse cum Volscis memoria cessisset, Liv. 2: si bien qu'on aurait oublié que Postumus Cominius avait fait la guerre aux Volsques. h - compter pour, équivaloir à, tenir lieu de.    - oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent, Cato, R. R. 150: on comptera deux brebis stériles pour une féconde.    - epulae... pro stipendio cedunt, Tac. G.: les repas tiennent lieu de solde. i - - tr. - accorder, céder, abandonner.    - cedere aliquid alicui: accorder qqch à qqn.    - cedere ut: accorder que.    - non cedere quominus + subj.: ne pas convenir que.    - neque protinus cesserit orator quo minus et amicus pro amico et inimicus contra inimicum possit verum, si integra sit ei fides, dicere, Quint.: un orateur n'admettra pas d'emblée qu'un ami ne puisse donner un témoignage exact pour un ami, et un ennemi contre un ennemi, s'ils sont de bonne foi. [st1]2 [-] cĕdo (plur. cette), impér. arch.: donne, montre, parle, dis, allons, voyons.    - remarque: cĕdo: donne... [] cēdo: je donne...    - cedo argentum: donne l'argent.    - unum cedo auctorem, Cic.: cite un exemple.    - cedo ut inspiciam, Plaut.: laisse-moi voir.    - cette manus, Plaut.: donnez-moi vos mains.    - qui, cedo? Ter.: comment, s'il vous plaît?
    * * *
    I.
        Cedo, cedis, cessi, cessum, cedere. Caesar. Se retirer et donner lieu, ou faire place, Se desplacer pour faire place à un autre.
    \
        Cedere locum. Stat. Donner lieu.
    \
        Cedere loco, patria, vrbe, domo. Caesar. Quicter la place, ou la ville, La laisser et s'en aller.
    \
        Campis cedere. Horat. Abandonner, ou laisser les champs.
    \
        Ab oppido cedere. Cic. S'en aller de la ville.
    \
        Ab ordine cedere. Virgil. Se oster de son ordre, ou de son ranc.
    \
        De sede cedere. Horat. Se lever ou oster de son siege.
    \
        E corpore cessit anima. Lucret. Est sortie du corps.
    \
        Cedere retro. Liu. Soy retirer, et reculer.
    \
        Ad locum aliquem cedere. Ouid. S'en aller, ou se retirer en quelque lieu.
    \
        Quoquam cedere. Lucret. En quelque lieu.
    \
        Cedere vita. Cic. Mourir, Partir de ce monde.
    \
        Cedere alicui. Virgil. S'accorder à aucun, Luy obeir en ce qu'il veult, Ceder.
    \
        Cedere alicui. Virgil. Estre moindre, ou de moindre excellence.
    \
        Cedo tibi in hac laude. Gell. Je confesse que je ne suis pas si digne de louange en ce, que toy.
    \
        Cedere alicui. Cic. Luy donner gaigné, Ne l'oser attendre.
    \
        Nihil cedere alicui. Cic. N'estre en rien moindre qu'un autre.
    \
        Actionibus cedere alicui. Paulus. Luy ceder ses actions.
    \
        Actiones cedere. Vlpian. Idem. Ceder les actions.
    \
        Haereditas alicui cedit. Virgil. Luy advient, ou demeure.
    \
        Ius cedere. Scaeuola. Ceder son droict.
    \
        Ius suum cedere alteri. Virgil. Donner et quicter son droict.
    \
        De iure cedere. Cic. Quicter de son droict.
    \
        Amori turpi cedere. Valer. Flac. S'abandonner à amour deshonneste.
    \
        Authoritati cedere. Pli. Estre de moindre reputation, Estre moins estimé et prisé.
    \
        Consiliis cedere. Ouid. Croire conseil, Obeir au conseil.
    \
        Famae. Cic. Avoir plus d'esgard à sa renommee, à sa reputations et estime ou honneur.
    \
        Fortunae. Cic. Succomber à fortune, Estre vaincu par fortune.
    \
        Non cedit gratiae marmoris ramos, insidentesque ramis aues imitata pictura. Plin. iu. Elle n'ha point moins de grace.
    \
        Honori non cedere. Virgil. Avoir bien merité l'honneur qu'on recoit, Estre digne de tel honneur
    \
        Cedere honore et nomine suo alteri. Plin. iunior. Luy quicter la dignité, Luy resigner sa place et dignité.
    \
        Legibus. Cic. Obeir aux loix.
    \
        Malis. Virgil. Se laisser vaincre aux adversitez, ne point resister vertueusement.
    \
        Malis alterius. Senec. Confesser que son mal et adversité n'est point si grand que le mal d'un autre.
    \
        Oneri, vel ponderi. Plin. Succomber, Obeir aux faix, Plier soubz le faix.
    \
        Operae. Quintil. Fuir une charge et peine, Fuir le travail.
    \
        Periculo. Plin. iunior. Fuir le danger.
    \
        Precibus alicuius. Cic. Accorder les prieres, Se laisser vaincre par prieres.
    \
        Religioni. Cic. Se soubmettre et obeir à la, etc.
    \
        Remediis cedere morbus dicitur a Celso, quando vincitur et percuratur. Quand la maladie est guarie du tout.
    \
        Repugnanti cedere. Ouid. Ceder.
    \
        Spatiis. Claud. Faire place à aucun par honneur, pour le laisser passer, ou asseoir.
    \
        Tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporizer.
    \
        Timori. Valer. Flac. Estre intimidé, Avoir peur.
    \
        Bonis cedere. Quintil. Faire cession de biens.
    \
        Cedere villa creditoribus. Suet. Quicter sa ferme, ou metairie, ou cense, et bailler à ses creanciers en payement.
    \
        Cedere alicui foro et curia. Cic. Luy quicter sa place.
    \
        Cedere foro. Iuuenal. Faire banqueroute.
    \
        Possessione cedere. Liu. Ceder la possession à un autre, Le laisser posseder et jouir.
    \
        Consilium cessit malis. Ouid. Mes adversitez estoyent si grandes que je ne les ay sceu eviter par conseil ou advis quelconque.
    \
        Cedere dicitur dies. Vlpian. Quand le terme de payer commence à escheoir et s'approcher.
    \
        Horae quidem cedunt et dies, menses et anni. Cic. Se passent.
    \
        Curae cedunt. Stat. S'en vont.
    \
        Non cessit illi fiducia. Virgil. Il n'ha point perdu fiance et asseurance.
    \
        Animi fiducia cessit, hoc est, abiit. Stat. Il a perdu tout espoir.
    \
        Cedit fortuna sapienti. Cic. L'homme sage surmonte fortune.
    \
        Lumina cedunt somno. Claud. Les yeulx sont contraincts de dormir.
    \
        Mens duro nunquam cessura labori. Clau. Courage qui jamais ne sera vaincu de travail, qui jamais ne succombera au travail.
    \
        Mores rebus cessere secundis. Lucan. Prosperité et richesse ont changé et chassé les bonnes meurs.
    \
        Natura cessit. Seneca. Est changee et muee.
    \
        Potestas alicui cedere dicitur. Ouid. Quand la seigneurie ou domination luy advient par sort, ou par droict lignagier.
    \
        Potestas cedebat victa. Lucret. La force succomboit.
    \
        Praeda alicui cedit. Horat. La proye luy demeure, Il ha la proye.
    \
        Pudor ab ore cessit. Valer. Flac. Il a perdu toute honte, Il est devenu eshonté.
    \
        Quaestus alicui cedit. Cic. Le gain luy revient.
    \
        Res alicui cedere dicitur. Virgil. Quand son affaire se porte bien.
    \
        Voto res cedere dicitur. Ouid. Quand elle nous vient à souhait, Quand nostre affaire se porte ainsi que nous desirons.
    \
        Lucro ei cedit ea res. Pomponius. Elle vient à son prouffit.
    \
        E pectore cedere dicitur res aliqua. Valer. Flac. Quand nous l'oublions.
    \
        Syluae cedunt alicui. Ouid. Luy adviennent par droict d'heritage, ou autrement.
    \
        Cessit illi victoria. Virgil. Il ha eu la victoire.
    \
        Annis cedere dicuntur vina. Budaeus. Qui ne sont point de garde.
    \
        Cesserunt nitidis habitandae piscibus vndae. Ouidius. Les caves ont esté baillees aux poissons pour habiter.
    \
        Vultus cessere. Seneca La beaulté s'en est allee, Elle est perdue.
    \
        Domus, et quae domui cedunt. La maison avec ses appartenances. Bud. ex Vlpian.
    \
        Foeliciter tibi cedat. Ouid. Bien t'en advienne, Bien t'en prenne.
    \
        Male cedere res dicitur. Horat. Quand il advient tout autrement que nous desirons.
    \
        Male cesserat illi. Oui. Il luy en estoit mal prins, Mal luy en estoit advenu.
    \
        Cedere loco dicitur mutata sententia. Virgil. Quand nous changeons d'opinion.
    \
        Cessit in prouerbium. Plin. Est venu en proverbe.
    \
        Cedere ad factum res dicitur. Plaut. Quand elle se fait.
    \
        In locum exemplorum cedere. Quintil. Servir d'exemples.
    \
        In partem cedere. Quintil. Estre une partie.
    \
        Poena cedit in vicem fidei. Liu. En lieu d'argent les debteurs payent leurs creanciers en courvees et peine corporelle.
    \
        In vsum alicui cedere res dicitur. Horat. Quand elle luy est baillee non pas en proprieté, mais seulement pour en user.
    \
        Pro pulmentario cedit. Colum. Il sert de viande.
    \
        Cesserit parum gratus. Pli. iunior. Prens le cas qu'on ne luy en sache pas fort bon gré.
    \
        Cedere, Pro Incedere. Plaut. Ex transuerso cedit, quasi cancer solet. Il va à reculon, ou de travers.
    \
        Secundum ripam fluminum loca non omnia publica sunt, quum ripae cedunt, ex quo primum a plano vergere incipiunt vsque ad aquam. Paulus. Les lieux prochains des rivieres appartiennent au rivage et suyvent sa condition, depuis le lieu où ils commencent à abaisser jusques à l'eaue.
    \
        Ceditur, Impersonale. Cic. Vt non multum, aut nihil omnino Graecis cederetur. On ne seroit en rien moindre que les Grecs.
    \
        Cedetur tibi ab omnibus. Lucan. Chascun te fera place.
    \
        Cedendum est bellis. Luca. Il se fault tirer arriere des guerres.
    II.
        Cedo, Verbum defectiuum, prima breui, accentum in vltima habens: in imperatiuo tantum legitur, Cedo, id est, dic vel da. Cic. Cedo mihi vnum ex triennio Praeturae qui octupli damnatus sit. Di m'en un, ou Donne m'en un, Monstre m'en un seul.
    \
        Cedo aquam manibus. Plaut. Baille moy de l'eaue pour laver les mains, Baille moy à laver.
    \
        Cedo manum, vel dexteram. Plaut. Baille ca la main.
    \
        Cedo alios, vbi centurio est Sanga, et manipulus furum? Terent. Où sont les autres? Fay venir les autres.
    \
        Cedo senem. Terent. Laisse venir le vieillard, Fay le moy venir Bud.
    \
        Cedo quemuis arbitrum. Terent. J'en croiray le premier que tu vouldras.
    \
        Cedo coram ipso. Terent. Di le en sa presence.

    Dictionarium latinogallicum > cedo

  • 17 insidior

    insĭdĭor, āri, ātus sum (avec dat.) [st2]1 [-] dresser une embuscade, tendre un piège, un guet-apens, surprendre. [st2]2 [-] observer, épier, guetter, attendre au passage.    - insidiari consuli: tendre un piège au consul.    - nuptae insidiari, Plin.: chercher à séduire une femme mariée.    - huic tempori insidiari, Liv. 23, 35, 15: saisir cette occasion.    - temporibus insidiari, Vell. 2, 21: épier l'occasion.    - in legatis insidiandis, Cic. Cael. 21.51: en dressant des embûches à des députés.
    * * *
    insĭdĭor, āri, ātus sum (avec dat.) [st2]1 [-] dresser une embuscade, tendre un piège, un guet-apens, surprendre. [st2]2 [-] observer, épier, guetter, attendre au passage.    - insidiari consuli: tendre un piège au consul.    - nuptae insidiari, Plin.: chercher à séduire une femme mariée.    - huic tempori insidiari, Liv. 23, 35, 15: saisir cette occasion.    - temporibus insidiari, Vell. 2, 21: épier l'occasion.    - in legatis insidiandis, Cic. Cael. 21.51: en dressant des embûches à des députés.
    * * *
        Insidior, insidiaris, insidiari. Mart. Espier, Guetter, Eschaugueter.
    \
        Insidiemur apris. Martialis. Chassons ou tendons aux porcs sangliers.
    \
        Insidiari tempori. Liu. Espier le temps et l'opportunité.

    Dictionarium latinogallicum > insidior

  • 18 TIME: AT THE RIGHT TIME

    [ADV]
    TEMPORE
    TEMPORI
    TEMPERI
    TEMPESTIVE
    TEMPESTIVO
    TEMPUS: IN TEMPORE
    TEMPUS: IN TEMPORI
    TEMPUS: INDU TEMPORE
    TEMPUS: INDU TEMPORI
    MATURE
    TEMPUS: AD TEMPUS
    TEMPUS: PER TEMPUS
    NUMERUS: NUMERO

    English-Latin dictionary > TIME: AT THE RIGHT TIME

  • 19 fügen

    fügen, I) v. tr.: 1) eng u. passend verbinden, in den Redensarten: zusammen-, ineinander s., coniungere; committere. – in etwas s., s. einfügen. – 2) anordnen, einrichten, von der Gottheit: constituere; instituere. – Gott hat es wohl gefügt, hoc divinĭtus mihi accĭdisse videtur: Gott hat es gefügt, daß etc., hoc tantum divinĭtus gestum est, quod etc: das Schicksal hat es so gefügt, haec fato [961] facta sunt. – II) v. r. sich fügen, 1) sich richten nach jmd. od. etwas: se accommodare ad alqm od. ad alqd (sich bequemen nach etc.). – obtemperare, obsequi alci od. alci rei (jmdm., jmds. Willen, Befehl, Neigung etc. nachkommen). – alci morem gerere (jmdm. zu Willen sein; vgl. »gehorchen«). – alci rei cedere (weichen, nachgeben, z.B. tempori, fortunae). – alci rei servire (einer Sache sich unterwerfen, z.B. tempori). – aequo animo od. humaniter ferre alqd (etwas mit Gleichmut, mit Ergebung ertragen, z.B. res adversas). – manus dare (gleichs. als Besiegter die Hände reichen, nachgeben). – sich in jmds. Anordnungen (Befehle) s., nihil detrectare, quod alqs imperat. – sich in jmds. Willen s., obtemperare, obsequi alcis voluntati (ihm gehorchen); se conformare od. se accommodare ad alcis voluntatem (sich u. sein Benehmen nach ihm richten, sich injmd. schicken, zu schicken wissen). – 2) sich treffen: evenire. usu venire. casu accĭdere (s. »ereignen« das Nähere). – es fügte sich gerade, zufällig, daß etc., forte evenit, forte ita incĭdit, ut etc.: es mußte sich unglücklicherweise fügen, daß etc., accĭdit perincommode, quod etc.

    deutsch-lateinisches > fügen

  • 20 richten

    richten, I) in gerader Linie, Richtung aufstellen, z.B. die Soldaten r., milites ordinare: sich r. (von den Soldaten), ordinatos consistere: etwas in die Höhe r., erigere alqd (z.B. scalas ad moenia): sich in die Höhe r., se levare (sich vom Boden od. Lager etwas erheben); se erigere (sich gerade hinstellen). – II) eine Richtung geben nach einem Punkte hin: dirigere, nach od. auf etwas, ad alqd. – alle Geschosse auf jmd. r., omnia tela in alqm conicere (eig. und bildl.): seinen Lauf wohin r., cursum dirigere alqo: seinen Weg, iter dirigere od. convertere alqo: seinen Weg anderswohin r., iter flectere: seine Augen, seinen Blick r. auf etc., oculos convertere in alqd od. in alqm; animum od. mentem adicere ad alqd (den geistigen Sinn): die Augen steif, starr auf etw. od. jmd. r, s. »beständig, starr [1964] ansehen« unter »ansehen no.I«: die Augen (Blicke) der Menschen auf sich r., convertere hominum od. omnium oculos ad od. in se; conspici. conspicuum esse (den Leuten auffallen): aller Augen (Blicke) sind auf dich gerichtet, omnium oculi in te sunt coniecti: nach etwas hin gerichtet sein, spectare alqo (vgl. »gehen no. II, C, b«). – sich nach jmd. r, se accommodare ad alqm (sich nach jmd. bequemen); alcis rationem habere (auf jmd. Rücksicht nehmen); alci od. alcis voluntati obtemperare od. obsequi. alcis desideriis obsequi (jmds. Willen, Wunsche od. Wünschen Folge leisten); alqm auctorem sequi (jmdm. als dem Tonangeber folgen); ad alcis arbitrium et nutum se fingere (nach jmds. Willen, Launen sich richten): sich ganz nach jmd., nach jmds. Willen r., totum se fingere et accommodare ad alcis arbitrium et nutum; se totum ad alcis nutum et voluntatem convertere. – sich nach etwas r., se accommodare ad alqd (sich einer Sache anbequemen); alcis reirationem habere. alqd spectare (etwas berücksichtigen); alci rei obsequi (seine Handlungsweise nach etwas einrichten); alqd sequi (einer Sache folgen, sie sich zum Muster etc. nehmen); ad alqd referri (auf etw. zurückgehen, z.B. omnia ad rem publicam referri). – sich bei etw. nach etw. richten, alqd accommodare ad alqd (z.B. sumptus ad mercedes: u. orationem ad intellegentiam auditorum); alqd referre ad alqd (z.B. omnia consilia atque facta ad dignitatem et ad virtutem). – sich nach der Zeit, nach den Zeitumständen r., tempori od. temporibus servire: sich nach Zeit u. Umständen r., tempori et rebus servire: sich mit seiner Rede nach Ort, Zeit u. Personen r., orationem accommodare locis, temporibus et personis. – III) ein Urteil fällen über jmd.: iudicare de alqo; iudicium edere in alqm. – jmd. billig r., aequum iudicem se alci praebere: unbillig, iniquum esse in alqm iudicem: es wird jmd. gerichtet. iudicium fit de alqo: recht r., ex legibus iudicare. – IV) das Todesurteil an jmd. vollziehen, s. hinrichten no. II, b.

    deutsch-lateinisches > richten

См. также в других словарях:

  • Tempori servire — Serviendum est tempori, sagte der Mönch, und ging zu Mitternacht zur Nonne. – Schaltjahr, III, 157 …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • rem tempori adsignare — index date Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Temp. dext. — tempori dextro, to the right temple …  

  • Zeit — 1. Ach, du lewe Tît, hadd öck doch gefrît, wär öck rusch e Wiew geworde. – Frischbier, 4158. 2. Abgeredet vor der Zeit, bringt nachher keinen Streit. – Masson, 362. 3. All mit der Tit kumt Jan in t Wamms un Grêt in n Rock. – Lohrengel, I, 27;… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d …   Thresor de la langue françoyse

  • Andreas Kesler — Andreas Kesler, auch: Kessler; (* 17. Juli 1595 in Coburg; † 15. Mai 1643 in Coburg) war ein deutscher lutherischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Werkauswahl 3 Literatur …   Deutsch Wikipedia

  • Andreas Kessler — Andreas Kesler, auch: Kessler; (* 17. Juli 1595 in Coburg; † 15. Mai 1643 in Coburg) war ein deutscher lutherischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Werkauswahl 3 Literatur 4 …   Deutsch Wikipedia

  • Municipal Borough of Wembley — Wembley Motto: Tempori Parendum (We must move with the times) Wembley within Middlesex in 1961 Geography …   Wikipedia

  • Stirling High School — Infobox UK school name = Stirling High School size = 130px latitude = longitude = dms = motto = Tempori Parendum approx = 12th century type = State religion = president = head label = Rector head = Patricia Scullion r head label = r head = chair… …   Wikipedia

  • Ussita — Infobox CityIT img coa = official name = Ussita name = Ussita region = Marche province = Province of Macerata (MC) elevation m = 744 area total km2 = 55.3 population as of = Dec. 2004 population total = 434 population density km2 = 8 timezone =… …   Wikipedia

  • Reinhard Christoph Ungewitter — (* 25. Januar 1715 in Marburg; † 31. Dezember 1784 in Kassel) war ein deutscher reformierter Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Wirken 3 Werke …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»