Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

similar

  • 1 líkur, áòekkur

    Íslensk-ensk orðabók > líkur, áòekkur

  • 2 MÚS

    * * *
    (pl. mýss), f.
    1) mouse (svá hræddr sem m. í skreppu);
    2) the biceps muscle in the arm (kom ein ör í handlegginn í músina).
    * * *
    f., pl. mýss, acc. mýs, mod. mýs; [A. S. mûs, pl. mýs; Engl. mouse, pl. mice; O. H. G. mûs; Germ. maus, pl. mäuser; Dan. muus; Lat. mus; Gr. μυς]:—a mouse, H. E. i. 482, Al. 169, Stj. 23; spilltu mýss kornum ok ökrum, var þar víða jörð hol ok full af músum, Bs. i. 293; mús hljóp áðan á kinn mér, Fs. 140; sér köttrinn músina? Ísl. ii. 309; svá hræddr sem mús í skreppu, Fms. vii. 21; hlaupa hingat ok þangat sem mýss í holur, viii. 39; veiða mýs, to catch mice; mýss svá stórar sem kettir, Ó. H. 109 ( rats?); þá sá hann mýs tvær aðra hvíta en aðra svarta, Barl. 56; mýss Valkar, Welsh mice, strange mice = rats, Fms. xi. 279; whence mod. Icel. valska, q. v.; flæðar-mús, skógar-mús, a wood-mouse, mus sylvaticus, Eggert Itin.: allit., maðr og mús, thus in Danish if a ship is lost, ‘med mand og muus,’ i. e. with all hands. In tales mice are said to pass over rivers on cakes of cow-dung (skán), steering with their tails, see Eggert Itin. ch. 329, and Ísl. Þjóðs., which reminds one of the witch who sails ‘like a rat without a tail’ in Shakespeare’s Macbeth. For the fabulous tales of wizards keeping a flæðar-mús that it may always provide them with money see Maurer’s Volks.; when the wizard dies, the mouse breaks loose into the sea and a tempest arises, called Músar-bylr, mouse-tempest; that a similar superstition existed in olden times may be inferred from the name Músa-Bölverkr, Landn.
    2. the name of a mouse-gray young cow, Ísl. ii. 401.
    COMPDS: músarbragð, músarbróðir, músarrindill, músareyra, músagangr, músagildra.
    B. Metaph. the biceps muscle in the arm; þá flaug ör ein ok kom í hönd Hákoni konungi upp í músina fyrir neðan öxl, Hkr. i. 159; kom ein ör í handlegginn í músina, Bs. i. 781: mûs in A. S. and O. H. G. is used in a similar sense; cp. also Lat. musculus = a little mouse, whence muscle: the chief muscles of the body were named from lively animals, thus fiskr of the cheek (kinn-fiskr), mús of the arm, kálfi ( calf) of the leg.

    Íslensk-ensk orðabók > MÚS

  • 3 SLÍKR

    a.
    1) such; s. maðr, such a man; s. sem (or er), such as; s. svá, such like, similar (slíkir svá menn); annarr s., another of the same kind;
    2) this, that (þér skulut slíku ráða);
    3) neut., slíkt, as adv. in such wise, so; slíkt er þér líkar, as it pleases thee; slíkan, similarly, in a like manner (hygg ek, at slíkan mun hafa farit um annat).
    * * *
    adj., prop. a compd. qs. svá-líkr, so-líkr; [Ulf. swa-leiks = τοιουτος; A. S. swilc, i. e. swa ylc = so like; Early Engl. silk, whence mod. Engl. such, with the l dropped; Scot. sic; Germ. solch; Dan. slig; Swed. slik]:—such; slíkr maðr, such a man, Fms. i. 99; slíkr maðr sem, Eg. 759; slíkan sem, Fms. i. 21; slíkt sems, Am. 103; slíks úfriðar, sem …, Ísl. ii. 242; slíkt lið sem hann fékk, Fms. i. 74: slíkr svá, such-like; með slíkum svá fortölum, Al. 33; meira enn slíkt svá, Fms. v. 303; at slíkum svá, mönnum, vi. 99: slíkt ok it sama, Post. 645. 66, Stj. 356: neut., ef slíkt skyldi þreyta, Fms. ii. 176; er hann slíkt um fregn, Vsp. 30.
    2. similar; slíkan löst, Hm. 97: neut., átt þú slíkt at frétta, the same news, Am. 78, Rekst. 8; svara slíku, to answer in such wise, Ó. H. (in a verse); annat slíkt, Akv. 6; slíks var þar ván, Fms. i. 74; slíkt megu vér nú reyna, Nj. 97.
    3. this, that, it; þér skulut slíku ráða, Eb. 46 new Ed.; fylgðit saðr slíku, Am. 45; slíkt er válaðs vera, Hm. 10.
    II. neut. slíkt, as adv. in such wise, so; slíkt sem annar-staðar, Ó. H. 47; slíkt er þér líkar, as it likes thee, 114; hann var slíkt íllr sem faðir hans, just as bad as his father, Stj. 585, 588, 625; slíkan, id.; hygg ek at slíkan mun hafa farit um annat, just so, Eg. 6l; at slíku, id., Stj. 82.

    Íslensk-ensk orðabók > SLÍKR

  • 4 annars-staðar

    adv. elsewhere, in other places; sem a., as in other similar cases, Grág. i. 228.

    Íslensk-ensk orðabók > annars-staðar

  • 5 á-þekkr

    adj. similar, Fms. ii. 264, xi. 6, Vsp. 39.

    Íslensk-ensk orðabók > á-þekkr

  • 6 BRAGR

    m.
    2) the best, foremost (Ása bragr = Thor; bragr kvenna); most eloquent.
    * * *
    ar, m. [akin to bragð, braga, bragi, etc.]
    I. best, foremost; b. kvenna, best of women, Skv. 2. 15; Ása b., best of Ases, Skm. 34; b. karla eðr kvenna, Edda 17: only used in poetry or poët. language, cp. the A. S. brego ( princeps) Egypta, Norðmanna, Israelita, Gumena, Engla, etc.:—hence the compd bragar-full or braga-full, n. a toasting cup, to be drunk esp. at funeral feasts; it seems properly to mean the king’s toast (cp. Bragi = princeps), i. e. the toast in the memory of the deceased king or earl, which was to be drunk first; the heir to the throne rose to drink this toast, and while doing so put his feet on the footstool of his seat and made a solemn vow (stíga á stokk ok strengja heit); he then for the first time took his father’s seat, and the other guests in their turn made similar vows. For a graphic description of this heathen sacred custom, vide Yngl. S. Hkr. i. 49, Hervar. S. Fas. i. 417 and 515, Hkv. Hjörv. 32, Ragn. S. Fas. i. 345. It is likely that the b. was mostly used at funeral banquets, though the passages in the Ragn. and Hervar. S. (cp. also Hænsaþ. S. ch. 12) seem to imply its use at other festivals, as weddings; cp. also the description of the funeral banquet, Hkr. i. 231, where ‘minni hans’ ( the toast of the dead king) answers to bragarfull; cp. also the funeral banquet recorded in Jómsvik. S., where the Danish king Sweyn made the vow ‘at bragarfulli’ to conquer England within three winters. This is said to have been the prelude to the great Danish invasion A. D. 994, Fagrsk. 44, and Hkr. to l. c. The best MSS. prefer the reading bragar- (from bragr, princeps), not braga-.
    II. nearly like Lat. mos, a fashion, habit of life, in compds as, bæjar-bragr, heimilis-bragr, híbýla-bragr, house life; sveitar-bragr, country life; bónda-bragr, yeoman life; héraðs-bragr, lands-bragr, etc. Icel. say good or bad bæjarbragr, Bb. I. 15.
    III. poetry; gefr hann (viz. Odin) brag skáldum, Hdl. 5, Edda 17: in mod. usage chiefly melody or metre.
    COMPDS: bragarbót, bragarfræði, bragarlaun, bragarmál.

    Íslensk-ensk orðabók > BRAGR

  • 7 BRÓK

    (-ar, pl. brœkr), f.
    1) one leg of a pair of breeches (ok lét hann leika laust knéit í brókinni);
    2) breeches (but the pl. ‘brœkr’ is more common); vera í brókum, to wear breeches; gyrðr í brœkr, with breeches girt over one’s underclothing.
    * * *
    pl. brækr, [Lat. braca, only in pl.]; this word is of Celtic origin, and identical with the Gaelic braecan = tartan:
    I. tartan or party-coloured cloth, from Gaelic breac = versicolor. Roman writers oppose the Celtic ‘braca’ to the Roman ‘toga;’ Gallia Bracata, Tartan Gaul, and Gallia Togata; ‘versicolore sagulo, bracas, tegmen barbarum indutus,’ Tac. Hist. 2, 20, where it exactly answers to the Scot. tartan, the national dress of Celts; a similar sense remains in the Icel. names lang-brók, a surname to a lady because of her tall stature, Nj., Landn.; há-brók, the poët. name of the hawk, from his chequered plumage (?), Gm. 44; loð-brók, the name of the famous mythical Danish king, shaggy coat, though the reason for the name is otherwise given in Ragn. S. ch. I; the name of the Danish flag of war Dannebrog, qs. Dana-brók, pannus Danicus.
    II. breeches. Scot. breeks, the sing. denoting one leg; fótinn ok brókina, Eb. 242; ok let hann leika laust knæt í brókinni, Fms. vii. 170: pl. skyrtu gyrða í brækr, Háv. 39, Ld. 136, Stj. 63. Gen. ix. 22, Fbr. 160, Fms. xi. 150, Vápn. 4; leista-brækr, breeches with the socks fixed to them. Eb. l. c.; blárendar ( blue-striped) brækr, Nj. 184; the lesser outlawry might be inflicted by law on a woman wearing breeches, v. the curious passage in Ld. l. c. ch. 35; the passage, berbeinn þú stendr ok hefir brautingja görvi, þatkiþú hafir brækr þínar, bare-legged thou standest, in beggarly attire, without even thy breeches on, Hbl. 6—the poet probably knew the Highland dress; cp. also the story of king Magnús of Norway (died A. D. 1103); hann hafði mjök þá siðu um klæða búnað, sem títt var í Vestrlöndum (viz. Scotland), ok margir hans menn, at þeir gengu berleggjaðir, höfðu stutta kyrtla ok svá yfirhafnir, ok kölluðu margir menn hann Berbein eðr Berfætt, Fms. vii. 63: proverbs, barnið vex, en brókin ekki, the bairn grows, but the breeks not, advice to mothers making the first pair of breeks for a boy, not to make them too tight; þetta verðr aldri barn í brók, this will never be a bairn in breeks, i. e. this will never do.
    COMPDS: brókabelti, brókavaðmál, brókarsótt.

    Íslensk-ensk orðabók > BRÓK

  • 8 FÍFILL

    * * *
    * * *
    m., dat. fífli, pl. fíflar, a dandelion; the withered fífill is called bifu-kolla, q. v.: used in compds of divers wild flowers of similar kind, unda-fífill or skari-fífill, hawk-weed; Jakobs-f., Jacob’s staff; fjalla-f., common avens or herb bennet, geum; heiða-f., liver-wort, hepatica alba; tún-f. = common fífill, Björn, Hjalt.: metaph. a flower, blossom; renna upp sem fífill í brekku, to run up like a weed on a bank (of youth); fegri man eg fífil minn, I mind when my bloom was fairer, i. e. remember happier days, Eggert.

    Íslensk-ensk orðabók > FÍFILL

  • 9 FRÝNN

    a. pleasant (frýnlooking), inviting (only with negative, cf. úfrýnn).
    * * *
    or frýniligr, adj.; this word is never used but as compounded with the prefix ú- (except Fas. ii. 351 in a bad and late Saga), viz. ú-frýnn or ú-frýniligr = frowning. The sense as well as the etymology of frýnn is somewhat dubious; there is the Germ. fron or frohn or fran; but that word seems purely German and is by Grimm supposed to be qs. fro min = my lord (vide Hel.); neither does Icel. frýnn or Germ. frohn correspond properly as to the root vowel (cp. e. g. Germ. lohn = Icel. laun): on the other hand there is the Engl. frown, which in form answers to the simple frýnn, but in sense to the compd ú-frýnn; as no similar word is found in A. S. (nor in Germ. nor in Hel.), frown is most likely a Scandin. word; and we suppose that the Icel. prefix syllable ú- is not in this instance = un-, that is to say, negative, but = of-, that is to say, intensive (= too, very, greatly); the original forms of-frýnn, of-frýniligr were contr. and assimilated into ófrýnn, ófrýniligr, meaning very frowning, and these compds then superseded the primitive simple word: this is confirmed by the freq. spelling in MSS. with ‘ of-e. g. ofrynn, Ó. H. 144; all-ofrynn, Eg. Cod. Wolph.; heldr ofrynn, Ó. H. 167; but yet more freq. with ‘ú-e. g. Orkn. 440, Boll. 358, Fær. 50, Fms. i. 40, Fb. i. 73; the ekki frýnn, Fas. l. c., is again a variation of úfrýnn: the statement by Björn that frýnn is = bland, affable, is a mere guess by inference from the compd.

    Íslensk-ensk orðabók > FRÝNN

  • 10 FYRIR

    * * *
    prep.
    I. with dat.
    1) before, in front of (ok vóru fyrir honum borin merkin);
    fyrir dyrum, before the door;
    2) before one, in one’s presence;
    hón nefndist fyrir þeim Gunnhildr, she told them that her name was G.;
    3) for;
    hann lét ryðja fyrir þeim búðina, he had the booth cleared for them, for their reception;
    4) before one, in one’s way;
    fjörðr varð fyrir þeim, they came to a fjord;
    sitja fyrir e-m, to lie in wait for one;
    5) naut. term. before, off;
    liggja fyrir bryggjum, to lie off the piers;
    fyrir Humru-mynni, off the Humber;
    6) before, at the head of, over;
    vera fyrir liði, to be over the troops;
    vera fyrir máli, to lead the case;
    sitja fyrir svörum, to undertake the defence;
    7) of time, ago;
    fyrir þrem nóttum, three nights ago;
    fyrir stundu, a while ago;
    fyrir löngu, long ago;
    vera fyrir e-u, to forebode (of a dream);
    8) before, above, superior to;
    Hálfdan svarti var fyrir þeim brœðrum, H. was the foremost of the brothers;
    9) denoting disadvantige, harm, suffering;
    þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest E. thwart all thy affairs;
    tók at eyðast fyrir herm lausa-fé, her money began to fail;
    10) denoting obstacle, hindrance;
    mikit gøri þer mér fyrir þessu máli, you make this case hard for me;
    varð honum lítit fyrir því, it was a small matter for him;
    Ásgrími þótti þungt fyrir, A. thought that things looked bad;
    11) because of, for;
    hon undi sér hvergri fyrir verkjum, she had no rest for pains;
    fyrir hræðslu, for fear;
    illa fœrt fyrir ísum, scarcely, passable for ice;
    gáðu þeir eigi fyrir veiðum at fá heyjanna, because of fishing, they neglected to make hay;
    fyrir því at, because, since, as;
    12) against;
    gæt þín vel fyrir konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men;
    beiða griða Baldri fyrir alls konar háska, against all kinds of harm;
    13) fyrir sér, of oneself;
    mikill fyrir sér, strong, powerful;
    minnstr fyrir sér, smallest, weakest;
    14) denoting manner or quality, with;
    hvítr fyrir hærum, while with hoary hair;
    II. with acc.
    1) before, in front of;
    halda fyrir augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes;
    2) before, into the presence of;
    stefna e-m fyrir dómstól, before a court;
    3) over;
    hlaupa fyrir björg, to leap over a precipice;
    kasta fyrir borð, to throw overboard;
    4) in one’s way, crossing one’s way;
    ríða á leið fyrir þá, to ride in their way, so as to meet them;
    5) round, off;
    sigla fyrir nes, to weather a point;
    6) along, all along;
    fyrir endilangan Noreg, all along Norway, from one end to the other;
    draga ör fyrir odd, to draw the arrow past the point;
    7) of time, fyrir dag, before day;
    fyrir e-s minni, before one’s memory;
    8) for, on behalf of;
    vil ek bjóða at fara fyrir þik, I will offer to go for thee, in thy stead;
    lögvörn fyrir mál, a lawful defence for a case;
    9) for, for the benefit of;
    þeir skáru fyrir þá melinn, they cut the lyme-grass for them (the horses);
    10) for, instead of, in place of, as;
    11) for, because of (vilja Gunnar dauðan fyrir höggit);
    fyrir þín orð, for thy words (intercession);
    fyrir sína vinsæld, by reason of his popularity;
    12) denoting value, price;
    fyrir þrjár merkr, for three marks;
    fyrir hvern mun, by all means, at any cost;
    13) in spite of, against (giptast fyrir ráð e-s);
    14) joined with adverbs ending in -an, governing acc. (fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan innan, framan, handan, ofan, neðan);
    fyrir austan, sunnan fjall, east, south of the fell;
    fyrir neðan brú, below the bridge;
    fyrir handan á, beyond the river;
    fyrir innan garð, inside the fence;
    III. as adverb or ellipt.
    1) ahead, before, opp. to eptir;
    þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, when this came first, preceded;
    2) first;
    mun ek þar eptir gera sem þér gerit fyrir, I shall do to you according as you do first;
    3) at hand, present, to the fore;
    föng þau, er fyrir vóru, stores that were at hand;
    þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already present (before the bride and bridegroom came);
    4) e-m verðr e-t fyrir, one takes a certain step, acts so and so;
    Kolbeini varð ekki fyrir, K. was at a loss what to do;
    e-t mælist vel (illa) fyrir, a thing is well (ill) spoken or reported of (kvæðit mæltist vel fyrir).
    * * *
    prep., in the Editions spelt differently; in MSS. this word is usually abbreviated either  (i. e. firir), or Ꝼ̆, fur͛, fvr͛ (i. e. fyrir); in some MSS. it is idiomatically spelt with i, fir͛, e. g. Arna-Magn. 382 (Bs. i. 263 sqq.); and even in the old Miracle-book Arna-Magn. 645 (Bs. i. 333 sqq.), just as ifir is written for yfir ( over); in a few MSS. it is written as a monosyllable fyr, e. g. D. I. i. 475, Mork. passim; in Kb. (Sæm.-Edda) occurs fyr telia, Vsp. I; fyr norðan, 36; fyr dyrum, Gm. 22; fyr vestan ver, Hkv. 2. 8; in other places as a dissyll. fyrir, e. g. Hm. 56, Gm. 54, Skm. 34, Ls. 15, Am. 64, Hkv. 2. 2, 19 (quoted from Bugge’s edition, see his preface, p. xvi); fyr and fyrir stand to one another in the same relation as ept to eptir, und to undir, of ( super) to yfir: this monosyllabic form is obsolete, save in the compds, where ‘for-’ is more common than ‘fyrir-;’ in some cases both forms are used, e. g. for-dæming and fyrir-dæming; in others only one, but without any fixed rule: again, the forms fyri, fyre, or fire, which are often used in Edd., are just as wrong, as if one were to say epti, undi, yfi; yet this spelling is found now and then in MSS., as, fyre, Ó. H. (facsimile); fire, Grág. Sb. ii. 288 (also facsimile): the particles í and á are sometimes added, í fur, Fms. iv. 137; í fyrir, passim; á fur, Haustl. 1. [Ulf. faur and faura; A. S. fore and for; Engl. for and fore-; Germ. für and vor; Dan. for; Swed. för; Gr. προ-; Lat. pro, prae.]
    WITH DAT., chiefly without the notion of movement.
    A. LOCAL:
    I. before, in front of; fyrir dyrum, before the doors, at the doors, Nj. 14, Vsp. 53, Hm. 69, Edda 130; niðr f. smiðju-dyrum, Eg. 142:—ahead, úti fyrir búðinni, Nj. 181; kómusk sauðirnir upp á fjallit f. þeim, ahead of them, 27; vóru fyrir honum borin merkin, the banner was borne before him, 274; göra orð fyrir sér, to send word before one, Fms. vii. 207, Hkr. iii. 335 (Ó. H. 201, l. c., frá sér):—also denoting direction, niðri í eldinum f. sér, beneath in the fire before them, Nj. 204; þeir sá f. sér bæ mikinn, they saw before them a great building, i. e. they came to a great house, Eg. 546; öðrum f. sér ( in front) en öðrum á bak sér, Grág. i. 5.
    2. before one, before one’s face, in one’s presence; úhelgaða ek Otkel f. búum, before the neighbours, Nj. 87; lýsi ek f. búum fimm, 218; lýsa e-u ( to proclaim) f. e-m, Ld. 8; hann hermdi boð öll f. Gizuri, Nj. 78; hón nefndisk f. þeim Gunnhildr, told them that her name was G., Fms. i. 8; kæra e-t f. e-m, Ó. H. 60; slíkar fortölur hafði hann f. þeim, Nj. 200; the saying, því læra börnin málið að það er f. þeim haft, bairns learn to speak because it is done before them, i. e. because they hear it; hafa gott (íllt) f. e-m, to give a good (bad) example, e. g. in the presence of children; lifa vel f. Guði, to live well before God, 623. 29; stór ábyrgðar-hluti f. Guði, Nj. 199; sem þeir sjá réttast f. Guði, Grág. i. (pref.); fyrir öllum þeim, Hom. 89; á laun f. öðrum mönnum, hidden from other men, unknown to them, Grág. i. 337, Jb. 378; nú skaltú vera vin minn mikill f. húsfreyju minni, i. e. when you talk to my wife, Nj. 265; fyrir Drottni, before the Lord, Merl. 2. 78.
    3. denoting reception of guests, visitors; hann lét ryðja f. þeim búðina, he had the room cleared for them, for their reception, Nj. 228; Valhöll ryðja fyr vegnu fólki, i. e. to clear Valhalla for slain folk, Em. I; ryðja vígvöll f. vegundum, Nj. 212; ljúka upp f. e-m, to open the door for one, Fms. xi. 323, Stj. 5; rýma pallinn f. þeim, Eg. 304; hann lét göra eld f. þeim, he had a fire made for them, 204; þeir görðu eld. f. sér, Fms. xi. 63; … veizlur þar sem fyrir honum var búit, banquets that were ready for him, Eg. 45.
    II. before one, in one’s way; þar er díki varð f. þeim, Eg. 530; á (fjörðr) varð f. þeim, a river, fjord, was before them, i. e. they came to it, 133, 161; at verða eigi f. liði yðru, 51; maðr sá varð f. Vindum, that man was overtaken by the V., Hkr. iii. 363; þeirra manna er f. honum urðu, Eg. 92.
    2. sitja f. e-m, to lie in wait for one, Ld. 218, Nj. 107; lá f. henni í skóginum, Edda (pref.); sitja f. rekum, to sit watching for wrecks, Eg. 136 (fyrir-sát).
    3. ellipt., menn urðu at gæta sín er f. urðu, Nj. 100; Egill var þar f. í runninum, E. was before (them), lay in ambush, Eg. 378; hafði sá bana er f. varð, who was before (the arrow), i. e. he was hit, Nj. 8.
    4. verða f. e-u, to be hit, taken, suffer from a thing; ef hann verðr f. drepi, if he be struck, Grág. ii. 19; verða f. áverka, to be wounded, suffer injury, Ld. 140; verða f. reiði konungs, to fall into disgrace with the king, Eg. 226; verða f. ósköpum, to become the victim of a spell, spell-bound, Fas. i. 130; sitja f. hvers manns ámæli, to be the object of all men’s blame, Nj. 71; vera eigi f. sönnu hafðr, to be unjustly charged with a thing, to be innocent.
    III. a naut. term, before, off; liggja f. bryggjum, to lie off the pier, Ld. 166; skip fljóta f. strengjum, Sks. 116; þeir lágu f. bænum, they lay off the town, Bs. i. 18; liggja úti f. Jótlands-síðu, off Jutland, Eg. 261; hann druknaði f. Jaðri, off the J., Fms. i. II; þeir kómu at honum f. Sjólandi, off Zealand, x. 394; hafa úti leiðangr f. landi, Hkr. i. 301; f. Humru-minni, off the Humber, Orkn. 338, cp. Km. 3, 8, 9, 13, 19, 21; fyrir Nesjum, off the Ness, Vellekla; fyrir Tungum, Sighvat; fyrir Spáni, off Spain, Orkn. 356.
    IV. before, at the head of, denoting leadership; smalamaðr f. búi föður síns, Ver. 26 (of king David); vera f. liði, to be over the troops, Eg. 292, Nj. 7; vera f. máli, to lead the case, Band. 8; vera forstjóri f. búi, to be steward over the household, Eg. 52; ráða f. landi, ríki, etc., to rule, govern, Ó H. 33, Nj. 5; hverr f. eldinum réði, who was the ringleader of the fire, Eg. 239; ráða f. e-u, to rule, manage a thing, passim: the phrase, sitja f. svörum, to respond on one’s behalf, Ölk. 36, Band. 12; hafa svör f. e-m, to be the chief spokesman, Fms. x. 101, Dipl. v. 26.
    V. special usages; friða f. e-m, to make peace for one, Fms. vii. 16, Bs. i. 65; bæta f. e-m, to make things good for one, Hom. 109; túlka, vera túlkr, flytja (etc.) f. e-m, to plead for one, Fms. iii. 33, Nj. 128,—also spilla f. e-m, to disparage one, Eg. 255; haga, ætla f. e-u, to manage, arrange for one, Ld. 208, Sturl. i. 14, Boll. 356; rífka ráð f. e-m, to better one’s condition, Nj. 21; ráða heiman-fylgju ok tilgjöf f. frændkonu sinni, Js. 58; standa f. manni, to stand before, shield a man, stand between him and his enemy, Eg. 357, Grág. ii. 13; vera skjöldr f. e-m, 655 xxxii. 4; hafa kostnað f. e-u, to have the expences for a thing, Ld. 14; vinna f. e-m, to support one by one’s work, Sks. 251; starfa f. fé sínu, to manage one’s money, Ld. 166; hyggja f. e-u, to take heed for a thing, Nj. 109; hyggja f. sér, Fs. 5; hafa forsjá f. e-m, to provide for one, Ld. 186; sjá f. e-u, to see after, Eg. 118, Landn, 152; sjá þú nokkut ráð f. mér, Nj. 20: ironic. to put at rest, Háv. 40: ellipt., sjá vel f., to provide well for, Nj. 102.
    B. TEMP. ago; fyrir þrem nóttum, three nights ago; fyrir stundu, a while ago, Nj. 80; fyrir litlu, a little while ago, Fms. i. 76, Ld. 134; fyrir skömmu, a sbort while ago; fyrir löngu, a long while ago, Nj. 260, Fms. i. 50; fyrir öndverðu, from the beginning, Grág. i. 80, ii. 323, 394, Finnb. 342; fyrir þeim, before they were born, Fms. i. 57.
    2. the phrase, vera f. e-u, to forebode; vera f. stórfundum, Nj. 107, 277; þat hygg ek vera munu f. siða-skipti, Fms. xi. 12; þessi draumr mun vera f. kvámu nökkurs manns, vii. 163; dreyma draum f. e-u, 8; fyrir tiðendum, ii. 65:—spá f. e-m, to ‘spae’ before, prophecy to one, Nj. 171.
    C. METAPH.:
    I. before, above; þóttu þeir þar f. öllum ungum mönnum, Dropl. 7; þykkisk hann mjök f. öðrum mönnum, Ld. 38; ver f. hirðmönnum, be first among my herdsmen, Eg. 65; Hálfdan svarti var f. þeim bræðrum, H. was the foremost of the brothers, Fms. i. 4; þorgrímr var f. sonum Önundar, Grett. 87; var Haraldr mest f. þeim at virðingu, Fms. i. 47.
    II. denoting help, assistance; haun skal rétta vættið f. þeim, Grág. i. 45 (vide above A. IV and V).
    2. the following seem to be Latinisms, láta lífit f. heilagri Kristni, to give up one’s life for holy Christianity, = Lat. pro, Fms. vii. 172; ganga undir píslir fyrir Guðs nafni, Blas. 38; gjalda önd mína f. önd þinni, Johann. 17; gefa gjöf f. sál sinni ( pro animâ suâ), H. E. i. 466; fyrir mér ok minni sál, Dipl. iv. 8; færa Guði fórnir f. e-m, 656 A; heita f. e-m, biðja f. e-m, to make a vow, pray for one (orare pro), Fms. iii. 48, Bs. i. 70; biðja f. mönnum, to intercede for, 19, Fms. xi. 287: even with a double construction, biðja f. stað sinn (acc., which is vernacular) ok heilagri kirkju (dat., which is a Latinism), x. 127.
    III. denoting disadvantage, harm, suffering; þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þér, thou lettest Egil thwart all thy affairs, Eg. 249; únýtir hann þá málit fyrir sér, then he ruins his own case, Grág. i. 36, Dropl. 14, 16; Manverjar rufu safnaðinn f. Þorkatli, the Manxmen broke up the assembly, i. e. forsook Thorkel, Fms. ix. 422; kom upp grátr f. henni, she burst into tears, 477; taka fé f. öðrum, to take another’s money, N. G. L. i. 20; knörr þann er konungr lét taka fyrir Þórólfi, Landn. 56; ef hross verðr tekit f. honum, if a horse of his be taken, Grág. i. 436; hann tók upp fé fyrir öllum, he seized property for them all, Ó. H. 60; e-t ferr ílla f. e-m, a thing turns out ill for one; svá fór f. Ólófu, so it came to pass for O., Vígl. 18; loka dyrr f. e-m, to lock the door in one’s face, Edda 21: þeir hafa eigi þessa menn f. yðr drepit, heldr f. yðrar sakir þessi víg vegit, i. e. they have not harmed you, but rather done you a service in slaying those men, Fbr. 33; tók at eyðask f. henni lausa-fé, her money began to fail, Nj. 29; rak á f. þeim storma ok stríðviðri, they were overtaken by gales and bad weather, Vígl. 27; Víglundr rak út knöttinn f. Jökli, V. drove the ball for J., i. e. so that he had to run after it, 24; sá er skar tygil f. Þóri, he who cut Thor’s line, Bragi; sverð brast f. mér, my sword broke, Korm. 98 (in a verse); brjóta e-t f. e-m, to break a thing for one, Bs. i. 15 (in a verse); Valgarðr braut krossa fyrir Merði ok öll heilög tákn, Nj. 167; árin brotnaði f. honum, his oar broke; allar kýrnar drápust fyrir honum, all his cows died.
    2. denoting difficulty, hindrance; sitja f. sæmd e-s, to sit between oneself and one’s honour, i. e. to hinder one’s doing well, Sturl. 87; mikit göri þér mér f. þessu máli, you make this case sore for me, Eb. 124; þér er mikit f. máli, thy case stands ill, Fms. v. 325; ekki er Guði f. því, it is easy for God to do, 656 B. 9; varð honum lítið f. því, it was a small matter for him, he did it easily, Grett. III; mér er minna f. því, it is easier for me, Am. 60; þykkja mikit f. e-u, to be much grieved for a thing, do it unwillingly, Nj. 77; Icel. also say, þykja fyrir (ellipt.), to feel hurt, be displeased:—ellipt., er þeim lítið fyrir at villa járnburð þenna, it is a small matter for them to spoil this ordeal, Ó. H. 140; sem sér muni lítið f. at veiða Gunnar, Nj. 113; fast mun f. vera, it will be fast-fixed before (one), hard to move, Ld. 154; Ásgrími þótti þungt f., A. thought that things looked sad (heavy), Nj. 185; hann var lengi f., he was long about it, Fms. x. 205; hann var lengi f. ok kvað eigi nei við, he was cross and said not downright no, Þorf. Karl. 388.
    IV. in a causal sense, for, because of, Lat. per, pro; sofa ek né mákat fugls jarmi fyrir, I cannot sleep for the shrill cry of birds, Edda 16 (in a verse); hon undi sér hvergi f. verkjum, she had no rest for pains, Bjarn. 69; fyrir gráti, tárum, = Lat. prae lacrymis; fyrir harmi, for sorrow; f. hlátri, for laughter, as in Engl.; þeir æddust f. einni konu, they went mad for the sake of one woman, Sól. 11; ílla fært f. ísum, scarce passable for ice, Fms. xi. 360; hætt var at sitja útar f. Miðgarðs-ormi, Edda 35; hann var lítt gengr f. sárinu, he could hardly walk for the wound, Fbr. 178; fyrir hræðslu, for fear, Hbl. 26; heptisk vegrinn f. þeim meinvættum sem …, Fs. 4; gáðu þeir eigi f. veiðum at fá heyjanna, because of fishing they took no care to make hay, Landn. 30; fyrir riki konungs, for the king’s power, Eg. 67, 117; fyrir ofríki manna, Grág. i. 68; fyrir hví, for why? Eluc. 4; fyrir hví þeir væri þar, Eg. 375; fyrir því, at …, for that, because, Edda 35, Fms. i. 22, vii. 330, Ld. 104; en fyrir því nú at, now since, Skálda 171; nú fyrir því at, id., 169: the phrase, fyrir sökum, for the sake of, because of, passim; vide sök.
    V. by, by the force of; öxlin gékk ór liði fyrir högginu, the shoulder was disjointed by the force of the stroke, Háv. 52.
    2. denoting contest; falla f. e-m, to fall before one, i. e. fighting against one, Fms. i. 7, iv. 9, x. 196; verða halloki f. e-m, to be overcome in fighting one, Ld. 146; látask f. e-m, to perish by one, Eb. 34; hafa bana f. e-m, to be slain by one, Nj. 43; þeir kváðu fá fúnað hafa f. honum, 263; mæddisk hann f. þeim, he lost his breath in fighting them, Eg. 192; láta ríki f. e-m, to lose the kingdom before another, i. e. so that the latter gains it, 264; láta lausar eignir mínar f. þér, 505; láta hlut sinn f. e-m, Fs. 47; standask f. e-m, to stand one’s ground before one, Edda (pref.); hugðisk hann falla mundu f. sjóninni einni saman, that he would sink before his glance, 28, Hým. 12; halda hlut f. e-m, Ld. 54; halda frið ok frelsi f. várum óvinum, Fms. viii. 219; fara mun ek sem ek hefi áðr ætlað f. þínum draum ( thy dream notwithstanding), Ld. 216; þér farit hvárt er þér vilit f. mér, you go wherever you like for me, so far as I am concerted, Fær. 37; halda vöku f. sér, to keep oneself awake, Fms. i. 216.
    β. with verbs, flýja, hlaupa, renna, stökkva f. e-m, to fly, leap, run before one, i. e. to be pursued, Bs. i. 774, Grág. ii. 359; at hann rynni f. þrælum hans, Ld. 64; fyrir þessum úfriði stökk Þangbrandr til Noregs, 180; skyldi hann ganga ór á f. Hofsmönnum, Landn. 178; ganga f. e-u, to give way before, yield to a thing, Fms. i. 305, x. 292; vægja f. e-m, to yield to one, give way, Eg. 21, 187, Nj. 57, Ld. 234.
    VI. against; verja land f. e-m, Eg. 32; verja landit f. Dönum ok öðrum víkingum, Fms. i. 23; til landvarnar f. víkingum, Eg. 260; landvarnar-maðr f. Norðmönnum, Fms. vi. 295; gæta brúarinnar f. bergrisum, Edda 17; gæt þín vel f. konungi ok hans mönnum, guard thee well against the king and his men, Eg. 113; góð aðstoð f. tröllum ok dvergum, Bárð. 163; beiða Baldri griða f. allskonar háska, Edda 36; auðskæðr f. höggum, Eg. 770.
    VII. in the sense of being driven before; fyrir straumi, veðri, vindi, before the stream, wind, weather (forstreymis, forvindis), Grág. ii. 384, Fms. vii. 262; halda f. veðri, to stand before the wind, Róm. 211.
    2. rýrt mun verða f. honum smá-mennit, he will have an easy game with the small people, Nj. 94: ellipt., hafði sá bana er f. varð, 8; sprakk f., 16, 91.
    VIII. fyrir sér, of oneself, esp. of physical power; mikill f. sér, strong, powerful; lítill f. sér, weak, feeble, Nj. 20, Ísl. ii. 368, Eg. 192; þér munuð kalla mik lítinn mann f. mér, Edda 33; minnstr f. sér, smallest, weakest, Eg. 123; gildr maðr f. sér, Ísl. ii. 322, Fms. ii. 145; herðimaðr mikiil f. sér, a hardy man, Nj. 270; hvat ert þú f. þér, what kind of fellow art thou? Clem. 33; vera einn f. sér, to be a strange fellow, Grett. 79 new Ed.; Icel. also say, göra mikið (lítið) f. sér, to make oneself big ( little).
    β. sjóða e-t f. sér, to hesitate, saunter, Nj. 154; mæla f. munni, to talk between one’s teeth, to mutter, Orkn. 248, Nj. 249.
    IX. denoting manner or quality; hvítr f. hærum, white with hoary hairs, Fms. vi. 95, Fas. ii. 540; gráir fyrir járnum, grey with steel, of a host in armour, Mag. 5; hjölt hvít f. silfri, a hilt white with silver = richly silvered, Eb. 226.
    X. as adverb or ellipt.,
    1. ahead, in front, = á undan, Lat. prae, opp. to eptir; þá var eigi hins verra eptir ván, er slíkt fór fyrir, as this came first, preceded, Nj. 34; at einhverr mundi fara heim fyrir, that some one would go home first (to spy), Eg. 580; Egill fór f., E. went in before, id.; at vér ríðim þegar f. í nótt, 283.
    β. first; hann stefndi f. málinu, en hann mælti eptir, one pronounced the words first, but the other repeated after him, Nj. 35; mun ek þar eptir göra sem þér gerit f., I shall do to you according as you do first, 90:—temp., sjau nóttum f., seven nights before, Grág. ii. 217.
    2. to the fore, at hand, present; þar var fyrir fjöldi boðsmanna, a host of guests was already to the fore, i. e. before the bride and bridegroom came, Nj. 11; úvíst er at vita hvar úvinir sitja á fleti fyrir, Hm. 1; skal þá lögmaðr þar f. vera, he shall be there present, Js. 3; heima í túni fyrir, Fær. 50; þar vóru fyrir Hildiríðar-synir, Eg. 98; var honum allt kunnigt fyrir, he knew all about the localities, 583; þeim ómögum, sem f. eru, who are there already, i. e. in his charge, Grág. i. 286: of things, föng þau er f. vóru, stores that were to the fore, at hand, Eg. 134.
    3. fore, opp. to ‘back,’ of clothes; slæður settar f. allt gullknöppum, Eg. 516; bak ok fyrir, back and front, = bak ok brjóst, Mar.
    XI. in the phrase, e-m verðr e-t fyrir, a thing is before one, i. e. one takes that and that step, acts so and so in an emergency; nú verðr öðrum þeirra þat f., at hann kveðr, now if the other part alleges, that …, Grág. i. 362; Kolbeini varð ekki f., K. had no resource, i. e. lost his head, Sturl. iii. 285:—the phrase, e-t mælisk vel (ílla) fyrir, a thing is well ( ill) reported of; víg Gunnars spurðisk ok mæltisk ílla fyrir um allar sveitir, Nj. 117, Sturl. ii. 151; mun þat vel f. mælask, people will like it well, Nj. 29, Þórð. 55 new Ed.; ílla mun þat f. mælask at ganga á sættir við frændr sína, Ld. 238; ok er lokit var, mæltisk kvæðit vel f., the people praised the poem, Fms. vii. 113.
    XII. in special senses, either as prep. or adv. (vide A. V. above); segja leið f. skipi, to pilot a ship, Eg. 359; segja f. skipi, to say a prayer for a new ship or for any ship going to sea, Bs. i. 774, Fms. x. 480; mæla f. e-u, to dictate, Grág. ii. 266; mæla f. minni, to bring out a toast, vide minni; mæla f. sætt, i. 90; skipa, koma e-u f., to arrange, put right; ætla f. e-u, to make allowance for; trúa e-m f. e-u, to entrust one with; það fer mikið f. e-u (impers.), it is of great compass, bulky; hafa f. e-u, to have trouble with a thing; leita f. sér, to enquire; biðjask f., to say one’s prayers, vide biðja; mæla fyrir, segja f., etc., to order, Nj. 103, Js. 3: of a spell or solemn speaking, hann mælti svá f., at …, Landn. 34; spyrjask f., to enquire, Hkr. ii. 333; búask f., to prepare, make arrangement, Landn. 35, Sks. 551; skipask f., to draw up, Nj. 197; leggjask f., to lie down in despair, Bs. i. 194; spá fyrir, to ‘spae’ before, foretell; þeir menn er spá f. úorðna hluti, Fms. i. 96; segja f., to foretell, 76, Bb. 332; Njáll hefir ok sagt f. um æfi hans, Nj. 102; vita e-t f., to ‘wit’ beforehand, know the future, 98; sjá e-t f., to foresee, 162; ef þat er ætlat f., fore-ordained, id.
    WITH ACC., mostly with the notion of movement.
    A. LOCAL:
    I. before, in front of; fyrir dyrrin, Nj. 198; láta síga brýnn f. brár, Hkv. Hjörv. 19; halda f. augu sér, to hold (one’s hands) before one’s eyes, Nj. 132; leggja sverði fyrir brjóst e-m, to thrust a sword into his breast, 162, Fs. 39.
    2. before one, before a court; stefna e-m f. dómstól, Fms. xi. 444; ganga, koma f. e-n, to go, come before one, Fms. i. 15, Eg. 426, Nj. 6, 129, passim; fyrir augu e-s, before one’s eyes, Stj. 611.
    3. before, so as to shield; hann kom skildinum f. sik, he put the shield before him, Nj. 97, 115; halda skildi f. e-n, a duelling term, since the seconder had to hold one’s shield, Ísl. ii. 257.
    4. joined to adverbs such as fram, aptr, út, inn, ofan, niðr, austr, vestr, suðr, norðr, all denoting direction; fram f., forward; aptr f., backward, etc.; hann reiddi öxina fram f. sik, a stroke forward with the axe, Fms. vii. 91; hann hljóp eigi skemra aptr en fram fyrir sik, Nj. 29; þótti honum hann skjóta brandinum austr til fjallanna f. sik, 195; komask út f. dyrr, to go outside the door, Eg. 206:—draga ofan f. brekku, to drag over the hill, Ld. 220; hrinda f. mel ofan, to thrust one over the gravel bank, Eg. 748; hlaupa f. björg, to leap over a precipice, Eb. 62, Landn. 36; elta e-n f. björg, Grág. ii. 34; hlaupa (kasta) f. borð, to leap ( throw) overboard, Fms. i. 178, Hkr. iii. 391, Ld. 226; síga ( to be hauled) niðr f. borgar-vegg, 656 C. 13, Fms. ix. 3; hlaupa niðr f. stafn, Eg. 142; niðr f. skaflinn, Dropl. 25; fyrir brekku, Orkn. 450, Glúm. 395 (in a verse).
    II. in one’s way, crossing one’s way; þeir stefndu f. þá, Fms. ix. 475; ríða á leið f. þá, to ride in their way, so as to meet them, Boll. 348; hlaupa ofan f. þá, Nj. 153; vóru allt komin f. hann bréf, letters were come before him, in his way, Fms. vii. 207; þeir felldu brota f. hann, viz. they felled trees before him, so as to stop him, viii. 60, ix. 357; leggja bann f. skip, to lay an embargo on a ship, Ld. 166.
    III. round, off a point; fyrir nesit, Nj. 44; út f. Holm, out past the Holm, Fms. vii. 356: esp. as a naut. term, off a point on the shore, sigla f. England, Norðyrnbraland, Þrasnes, Spán, to sail by the coast of, stand off England, Northumberland, … Spain, Orkn. 338, 340, 342, 354; fyrir Yrjar, Fms. vii. (in a verse); fyrir Siggju, Aumar, Lista, Edda 91 (in a verse); er hann kom f. Elfina, when be came off the Gotha, Eg. 80; leggja land f. skut, to lay the land clear of the stern, i. e. to pass it, Edda l. c.; göra frið f. land sitt, to pacify the land from one end to another, Ld. 28; fyrir uppsprettu árinnar, to come to ( round) the sources of the river, Fms. iii. 183; fyrir garðs-enda, Grág. ii. 263; girða f. nes, to make a wall across the ness, block it up, cp. Lat. praesepire, praemunire, etc., Grág. ii. 263; so also binda f. op, poka, Lat. praeligare, praestringere; hlaða f. gat, holu, to stop a hole, opening; greri f. stúfinn, the stump (of the arm or leg) was healed, closed, Nj. 275; skjóta slagbrandi f. dyrr, to shoot a bolt before the door, to bar it, Dropl. 29; láta loku (lás) f. hurð, to lock a door, Gísl. 28; setja innsigli f. bréf, to set a seal to a letter, Dipl. i. 3: ellipt., setr hón þar lás fyrir, Ld. 42, Bs. i. 512.
    2. along, all along; f. endilanga Danmörk, f. endilangan Noreg, all along Denmark, Norway, from one end to the other, Fms. iv. 319, xi. 91, Grett. 97:—öx álnar f. munn, an axe with an ell-long edge, Ld. 276; draga ör f. ödd, to draw the arrow past the point, an archer’s term, Fms. ii. 321.
    IV. with verbs, fyrir ván komit, one is come past hope, all hope is gone, Sturl. i. 44, Hrafn. 13, Fms. ii. 131; taka f. munn e-m, to stop one’s mouth; taka f. háls, kverkar, e-m, to seize one by the throat, etc.; taka mál f. munn e-m, ‘verba alicujus praeripere,’ to take the word out of one’s mouth, xi. 12; taka f. hendr e-m, to seize one’s hands, stop one in doing a thing, Eb. 124; mod., taka fram f. hendrnar á e-m.
    B. TEMP.: fyrir dag, before day, Eg. 80; f. miðjan dag, Ld. 14; f. sól, before sunrise, 268; f. sólar-lag, before sunset; f. miðjan aptan, Nj. 192; f. náttmál, 197; f. óttu, Sighvat; f. þinglausnir, Ölk. 37; f. Jól, Nj. 269; f. fardaga, Grág. ii. 341; viku f. sumar, 244; f. mitt sumar, Nj. 138; litlu f. vetr, Eg. 159; f. vetrnætr, Grág. ii. 217; f. e-s minni, before one’s memory, Íb. 16.
    C. METAPH.:
    I. above, before; hann hafdi mest fyrir aðra konunga hraustleikinn, Fms. x. 372.
    II. for, on behalf of; vil ek bjóða at fara f. þik, I will go for thee, in thy stead, Nj. 77; ganga í skuld f. e-n, Grág. i. 283; Egill drakk … ok svá f. Ölvi, Eg. 210; kaupa e-t f. e-n, Nj. 157; gjalda gjöld f. e-n, Grág. i. 173; verja, sækja, sakir f. e-n, Eg. 504; hvárr f. sik, each for oneself, Dipl. v. 26; sættisk á öll mál f. Björn, Nj. 266; tók sættir f. Björn, Eg. 168; svara f. e-t, Fms. xi. 444; hafa til varnir f. sik, láta lýrit, lög-vörn koma f.; færa vörn f. sik, etc.; verja, sækja sakir f. sik, and many similar law phrases, Grág. passim; biðja konu f. e-n, to woo a lady for another, Fms. x. 44; fyrir mik, on my behalf, for my part, Gs. 16; lögvörn f. mál, a lawful defence for a case, Nj. 111; hafa til varnar f. sök, to defend a case, Grág. i. 61; halda skiladómi f. e-t, Dipl. iv. 8; festa lög f. e-t, vide festa.
    III. in a distributive sense; penning f. mann, a penny per man, K. Þ. K. 88; fyrir nef hvert, per nose = per head, Lv. 89, Fms. i. 153, Ó. H. 141; hve f. marga menn, for how many men, Grág. i. 296; fyrir hverja stiku, for each yard, 497.
    IV. for, for the benefit of; brjóta brauð f. hungraða, Hom. 75; þeir skáru f. þá melinn, they cut the straw for them (the horses), Nj. 265; leggja kostnað f. e-n, to defray one’s costs, Grág. i. 341.
    V. for, instead of; hann setti sik f. Guð, Edda (pref.); hafa e-n f. Guð (Lat. pro Deo), Stj. 73, Barl. 131; geta, fá, kveðja mann f. sik, to get a man as one’s delegate or substitute, Grág. i. 48 passim; þeir höfðu vargstakka f. brynjur, Fs. 17; manna-höfuð vóru f. kljána, Nj. 275; gagl f. gás ok grís f. gamalt svín, Ó. H. 86; rif stór f. hlunna, Háv. 48; buðkr er f. húslker er hafðr, Vm. 171; auga f. auga, tönn f. tönn, Exod. xxi. 24; skell f. skillinga, Þkv. 32.
    VI. because of, for; vilja Gunnar dauðan fyrir höggit, Nj. 92, Fms. v. 162; eigi f. sakleysi, not without ground, i. 302; fyrir hvat (why, for what) stefndi Gunnarr þeim til úhelgi? Nj. 101; ok urðu f. þat sekir, Landn. 323; hafa ámæli f. e-t, Nj. 65, passim.
    2. in a good sense, for one’s sake, for one; fyrir þín orð, for thy words, intercession, Ísl. ii. 217; vil ek göra f. þín orð, Ld. 158, Nj. 88; fyrir sína vinsæld, by his popularity, Fms. i. 259: the phrase, fyrir e-s sök, for one’s sake, vide sök: in swearing, a Latinism, fyrir trú mína, by my faith! (so in Old Engl. ‘fore God), Karl. 241; fyrir þitt líf, Stj. 514; ek særi þik f. alla krapta Krists ok manndóm þinn, Nj. 176. VII. for, at, denoting value, price; fyrir þrjár merkr, for three marks, Eg. 714; er sik leysti út f. þrjú hundruð marka, Fms. ix. 421; ganga f. hundrað, to pass or go for a hundred, D. I. i. 316:—also of the thing bought, þú skalt reiða f. hana þrjár merkr, thou shall pay for her three marks, Ld. 30; fyrir þik skulu koma mannhefndir, Nj. 57; bætr f. víg, Ísl. ii. 274; bætr f. mann, Eg. 259, passim; fyrir áverka Þorgeirs kom legorðs-sökin, Nj. 101:—so in the phrase, fyrir hvern mun, by all means, at any cost; fyrir öngan mun, by no means, Fms. i. 9, 157, Gþl. 531:—hafði hverr þeirra mann f. sik, eða tvá …, each slew a man or more for himself, i. e. they sold their lives dearly, Ó. H. 217.
    2. ellipt., í staðinn f., instead of, Grág. i. 61; hér vil ek bjóða f. góð boð, Nj. 77; taka umbun f., Fms. vii. 161; svara slíku f. sem …, Boll. 350; þér skulut öngu f. týna nema lífinu, you shall lose nothing less than your head, Nj. 7.
    VIII. by means of, by, through; fyrir þat sama orð, Stj.; fyrir sína náttúru, Fms. v. 162; fyrir messu-serkinn, iii. 168; fyrir þinn krapt ok frelsis-hönd, Pass. 19. 12; svikin f. orminn, by the serpent, Al. 63,—this use of fyrir seems to be a Latinism, but is very freq. in eccl. writings, esp. after the Reformation, N. T., Pass., Vídal.; fyrir munn Davíðs, through the mouth of David, etc.:—in good old historical writings such instances are few; þeir hlutuðu f. kast ( by dice), Sturl. ii. 159.
    IX. in spite of, against; fyrir vilja sinn, N. G. L. i. 151; fyrir vitorð eðr vilja e-s, against one’s will or knowledge, Grág. ii. 348; kvángask (giptask) f. ráð e-s, i. 177, 178, Þiðr. 190; nú fara menn f. bann ( in spite of an embargo) landa á milli, Gþl. 517; hann gaf henni líf f. framkvæmd farar, i. e. although she had not fulfilled her journey ( her vow), Fms. v. 223; fyrir várt lof, vi. 220; fyrir allt þat, in spite of all that, Grett. 80 new Ed.; fyrir ráð fram, heedlessly; fyrir lög fram, vide fram.
    X. denoting capacity, in the same sense as ‘at,’ C. II, p. 27, col. 1; scarcely found in old writers (who use ‘at’), but freq. in mod. usage, thus, eigi e-n f. vin, to have one for a friend, in old writers ‘at vin;’ hafa e-n f. fífl, fól, to make sport of one.
    2. in old writers some phrases come near to this, e. g. vita f. vist, to know for certain, Dipl. i. 3; vita f. full sannindi, id., ii. 16; hafa f. satt, to take for sooth, believe, Nj. 135; koma f. eitt, to come ( turn) all to one, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma f. ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215; fyrir hitt mun ganga, it will turn the other way, Nj. 93; fyrir hann er einskis örvænt orðs né verks, from him everything may be expected, Ísl. ii. 326; hafa e-s víti f. varnað, to have another’s faults for warning, Sól. 19.
    XI. joined with adverbs ending in -an, fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan, innan, framan, handan, ofan, neðan, either with a following acc. denoting. direction, thus, fyrir austan, sunnan … fjall, east, south of the fell, i. e. on the eastern, southern side; fyrir neðan brú, below the bridge; fyrir útan fjall = Lat. ultra; fyrir innan fjall = Lat. infra; fyrir handan á, beyond the river; fyrir innan garð, inside the yard; fyrir ofan garð, above, beyond the yard, etc.; vide these adverbs:—used adverb., fyrir sunnan, in the south; fyrir vestan, in the west; fyrir norðan, in the north; fyrir austan, in the east,—current phrases in Icel. to mark the quarters of the country, cp. the ditty in Esp. Árb. year 1530; but not freq. in old writers, who simply say, norðr, suðr …, cp. Kristni S. ch. 1: absol. and adverb., fyrir ofan, uppermost; fyrir handan, on the other side:—fyrir útan e-t, except, save, Anal. 98, Vkv. 8; fyrir fram, vide fram.
    ☞ For- and fyrir- as prefixes, vide pp. 163–167 and below:
    I. fore-, for-, meaning before, above, in the widest sense, local, temp., and metaph. furthering or the like, for-dyri, for-nes, for-ellri, for-beini, etc.
    β. before, down, for-brekkis, -bergis, -streymis, -vindis, -viðris, etc.
    2. in an intens. sense = before others, very, but not freq.; for-dyld, -góðr, -hagr, -hraustr, -kostuligr, -kuðr, -lítill, -ljótr, -prís, -ríkr, -snjallr.
    II. (cp. fyrir, acc., C. IX), in a neg. or priv. sense; a few words occur even in the earliest poems, laws, and writers, e. g. for-að, -átta, -dæða, -nám, -næmi, -sending, -sköp, -verk, -veðja, -viða, -vitni, -ynja, -yrtir; those words at least seem to be original and vernacular: at a later time more words of the same kind crept in:
    1. as early as writers of the 13th and 14th centuries, e. g. for-boð, -bænir, -djarfa, -dæma (fyrir-dæma), -taka (fyrir-taka), -þóttr; fyrir-bjóða, -fara, -göra, -koma, -kunna, -líta, -muna, -mæla, -vega, -verða.
    2. introduced in some words at the time of the Reformation through Luther’s Bible and German hymns, and still later in many more through Danish, e. g. for-brjóta, -drífa, -láta, -líkast, -merkja, -nema, -sorga, -sóma, -standa, -svara, -þénusta, and several others; many of these, however, are not truly naturalised, being chiefly used in eccl. writings:—it is curious that if the pronoun be placed after the verb (which is the vernacular use in Icel.) the sense is in many cases reversed; thus, fyrir-koma, to destroy, but koma e-u fyrir can only mean to arrange; so also fyrir-mæla, to curse, and mæla fyrir, to speak for; for-bænir, but biðja fyrir e-m, etc.; in the latter case the sense is good and positive, in the former bad and negative; this seems to prove clearly that these compds are due to foreign influence.

    Íslensk-ensk orðabók > FYRIR

  • 11 GETA

    * * *
    I)
    (get; gat, gátum; getinn), v.
    I. with acc.
    1) to get;
    geta orðstír, to get fame;
    geta sér e-t, to get for oneself (góðs um œðis ef sér geta mætti);
    geta gott af e-m, to get good of one;
    with dat. of the person, geta váluðum vel, to be kind to the poor;
    geta e-m illa, to do harm to one;
    impers., getr e-t, there is (got);
    eigi getr slíkan (there is none such) í konungs herbergjum;
    2) with pp. of another verb, geta veiddan fisk, to be able to catch fish;
    ek get eigi fylgt yðr, I cannot follow you;
    3) almost like an auxil. verb with infin.;
    ek Gunnari gat at unna, I loved G.;
    geta at lita, sjá (to get) to see;
    without ‘at’, er slíkt getr fœða jóð, that shall rear such a child;
    4) to learn (lengi man þat er ungr getr);
    5) to beget, engender (fótr gat son við fœti);
    6) refl., getast at e-u, to like;
    því at mér gezt vel at þér, because I like thee well;
    láta sér getit at e-u, to be pleased with;
    eigi læt ek mér at einu getit, I am not pleased to have always the same, I want some change;
    II. with gen.
    geta gatu, to guess a riddle;
    geta rétt, to guess right;
    geta e-s til, to guess, suppose;
    geta í hug e-m, to guess one’s thoughts;
    2) to speak of, mention, in speech or writing (þess er getit, sem gört er);
    geta um e-t, to speak about (hann gat ekki um þetta fyrir sínum mönnum);
    þess er við getit, at, it is told that.
    f. guess, conjecture (er þat geta mín, at);
    spá er spaks geta, a wiseman’s guess is a prophecy;
    ætla ek eigi þat til getu, at hann sé þar, it is not likely that he is there;
    leiða getum um e-t, to make a guess at.
    * * *
    pret. gat, 2nd pers. gazt, pl. gátu; pres. get; pret. subj. gætí; sup. getið, but getað in the mod. sense of could; part. getinn; reflex. pres. and pret. getsk or gezk, gatsk or gazk, mod. gezst and gazst; with the neg. suff. gátu-ð, Korm. 224, Sighvat; gat-at, Lex. Poët.
    WITH ACC.
    A. [Ulf. begitan = ευρίσκειν; A. S. getan; Engl. get; O. H. G. gezan]:—to get; this use of the word, which is so common in Engl., is dying out in Icel.; it is found in the old poems, esp. in the old Hm.; it is used in law phrases, but is rare in common prose, even in the oldest Sagas; geta þögn, to get silence, a hearing, Höfuðl. 3, Hm. 8; geta orðstír, to get fame; en orðstír deyr aldrigi hveim sér góðan getr, 75; orðstír of gat, Eirekr at þat, Höfuðl.; ey getr kvikr kú, Hm. 69; sjaldan liggjandi úlfr lær um getr, né sofandi maðr sigr, 57; ef hann sylg um getr, 17; né þat máttu … geta hvergi, they could nowhere get it, Hým. 4; gambantein at geta, gambantein ek gat, Skm. 34; hvar gaztú vára aura, Vkv. 12; geta gjaforð, to marry, Alm. 6: geta sér, to get for oneself; hættr er heimis-kviðr nema sér góðan geti, Sdm. 25; sá er sæll er sér um getr lof ok líknstafi, Hm. 8; er sér getr slíkan sefa, Hkm. 19; góðs um æðis, ef sér geta mætti, if he could get it, Hm. 4; geta gjöld, laun e-s, 64, 124, Gm. 3; geta gott af e-m, to get good of one, Hm. 43, 44:—in law, nema hann getí þann kvið, at …, unless he can get that verdict, that …, Grág. i. 17; goðinn seksk ef hann getr engi (acc.) til at nefna féránsdóm, 95; ella skal hverr þeirra geta mann fyrir sik, 26:—in common prose, biðja konu þeirrar er honum væri sómi í, ef hann gæti, Fms. xi. 47; veit ek eigi hvar sú kona sitr er mér sé mikit happ í at geta, Ld. 88: to get, earn, svá at hann megi sér mat geta af sínu fé eðr verkum, Grág. i. 293:—to get, learn, fátt gat ek þegjandi þar, Hm. 104; lengi man þat er ungr getr, an old saying, Ísl. ii. 248; þá skal hann eiga stefnu við fimm lögmenn, þá er hann má helzt geta af (five lawyers of whom he can best learn, i. e. five of the wisest men of law) áðr hann segi hvern þátt upp, Grág. i. 3.
    2. with dat. of the person added, mostly in reference to feeding or entertaining; get þér vel at borði þínu, keep a good table, Sks. 20; get þú váluðum vel, entertain well the poor, Hm. 136; nú er honum vel getið ( he has good cheer) af gnógum mat ok góðum drykk, Str. 7; geta e-m sumbl, to give a feast to one, Ls. 8; geta e-m fótlaug, to get him a foot-bath, Hkv. 2. 37; geta e-m drápu, to entertain one with a poem, Sighvat: the phrase, geta sér (e-m) vel, ílla, to do, cause good or evil to one; ofrmælgi hygg ek at ílla geti hveim er …, a loose tongue will bring evil to any one that …, Vþm. 10; en ef hann forðask minn fund þá mun hann sér ílla geta í því, if he shuns me he will do worse to himself, Orkn. 252 (in a verse).
    II. joined to an infinitive, a participle, or a supine, to get to do (fá, q. v., is used in a similar sense),—hence to be able:
    1. almost like an auxil. verb,
    α. with infin. but without ‘at;’ ek gat’k unna Gunnari, I got to love G., Óg. 21; en sá gat taka við syndum, Sl. 6; ek gat líta, I got to see, beheld, Korm. 14 (in a verse); ek gat blóta, Hallfred (Fs. 94); getum hræra, we do rear, Edda; geta sjá, to get to see, Hkr. i. 205 (in a verse); hann gat teygja at sér, he did draw to himself, Edda 65 (in a verse); geta fæða, to give birth to, Am. 103; ef hann eignask getr, Hm. 78; hveim er eiga getr, Hkv. Hjörv. 9:—with ‘at,’ esp. in the phrase, geta at sjá, líta; þá geta þeir Hákon jarl at líta, earl H. got to see, behold, Fms. xi. 131; þá gátu menn at sjá land fyrir stafu fram, 656 C. 22; Sölvi gat at líta hvar þeir flýðu, Nj. 247; Enok gat at eiga þann son, Stj. 45; gat at heita, Rm. 42.
    β. with part. acc., with a notion of being able, Lat. posse; Gyðingar gátu enga sök sannaða, the Jews could not prove any of their charges, 656 C. 19; því mér lízt svá, sem vér munim þá aldri sótta geta, Nj. 197; ef vér getum Harald Gráfeld af lífi tekinn, Fms. xi. 21; ok geta rétta fylking sína, 131; mikinn fisk ok fagran ok gátu eigi veiddan, iv. 89.
    γ. so also with sup.; gátu þeir ekki at gört, Nj. 115; ok hætta á hvárt ek geta keypt (kaup, v. l.) fyrir yðr. if I can get a bargain for you, 157; Björn gat séð ( beheld) manna-reiðina, 260; ef ek gæta vel fyrir mér séð, 22; sem mest gat hann flutt eptir sér, Ó. H. 85; eigi at heldr gat hann veitt þann íkorna, id.; ef ek get eigi fylgt yðr, Fms. vi. 211.
    2. absol. in old writers geta seems never to occur in the sense of to be able, but only periphrastically as above; but in mod. usage geta has almost displaced the old verb kunna in this sense, e. g. eg get það ekki, I cannot; getr-ðú komið, canst thou come? ef hann hefði getað, if he could have; ekki þurfti, eg gat, I could, and endless other instances.
    III. impers. there is got, there is, cp. Germ. es giebt; eigi getr slíkan ( there is none such) í konungs herbergjum, Fms. vii. 148; þar getr stein (acc.) er asbestos heitir, there is got the stone asbestos, xi. 415; eigi getr vitrara mann, no wiser man is to be got; slíka menn getr varla til vitrleiks, Lv. 54; þar getr reykelsi, Hb, 8.
    IV. reflex., in the phrase, e-m getsk at e-u, one is pleased at a thing, one likes it; því at mér gezk vel at þér, because I like thee well, Fms. i. 66; ok mun mér ekki at getask, nema hann sé sæmilega af höndum leystr, and I shall not be pleased, unless …, Ld. 298; at þú fengir mér konu þá er mér gætisk at, Fms. i. 289; honum gatsk ílla at þessu, Ld. 104; eru þeir nokkurir hér at þér getisk eigi at, Fms. vii. 104; konungr sagði at honum gatsk eigi at þeirri sætt svá búit, ix. 486; haf þökk fyrir, ok getsk mér nú vel at, vi. 372; segir, at henni getsk eigi at þessi ætlan, Finnb. 312; Þorgrímr bað hann til hætta hve honum gætisk at, 336; svá hefir þeim at getisk vápnum Franceisa, so they have tasted thus far the weapons of the French, Karl. 184: with sup., láta sér getið at e-u, to take interest in, be pleased with; eigi læt ek mér at einu getið, ‘tis not my taste to have always the same, I want some change, something new, Grett. 149 new Ed.; lát þér at góðu getið, rejoice in the good, Hm. 129.
    B. To get, beget, engender, used alike of both parents, severally or jointly; fótr gat son við fæti, Vþm. 33: hve sá börn gat, 32; þá ek mög gat, Ls. 35; við systur þinni gaztu slíkan mög, 36; hann gat son er Guðröðr hét, Fms. i. 11; þat barn er þau geta, Grág. i. 178; ef austmaðr getr barn með konu, ef skógarmaðr getr launbarn með konu, 352; svein þann sem hón hafði getið með Abram, Stj. 114; dróttning gat son við Ívari, Fms. vii. 230; sonu marga Öndurdís við Óðni gat, Ht.; þau gátu sér son er Mörðr hét, Nj. 38; fíllinn getr eigi optarr en um sinn, Stj. 70; þegar sem þeir geta burð saman, 97; hann var getinn ( born) austr, Landn. 148; throughout Matth. i. the Icel. text renders begat by gat, cp. Mar. S. 19, Luke i. 35:—to conceive, þú munt verða getandi í kviði, Stj. 409. Judges xiii. 5; fyrir sinn erfingja getinn ok ógetinn, Grág. ii. 170; þú munt son geta ok fæða, Mar. 18; gefr hann son at geta þann er hon fæðir síðan, Mar.: reflex. to be engendered, þaðan getsk löngunin, 656 B. 7: to be born, Mar. 19.
    WITH GEN., of the same form throughout, though different in construction and sense.
    A. [Engl. guess (from the Scandin.?); Swed. gissa; Dan. gjætte; not in Germ. nor Saxon]:—to guess; geta gátu, to guess a riddle, Fas. i. 465; in the saying, opt verðr villr sá er geta skal, Fb. iii. 384; hvárt getr þú þessa, eðr veiztú með sannindum, Fms. ii. 260; ef þik hefði svá dreymt sem áðr gat ek, xi. 7; ok gat þess til, at þú mundir, Nj. 90; þess munda ek geta, at …, Lv. 104; þá fór sem hann gat, at …, Fms. xi. 22; ek get verit munu hafa Gunnar á Hlíðarenda, Nj. 35; sendimenn sögðu at hann gat rétt, Eg. 541; ef ek skal geta til, þá ætla ek …, Nj. 134; eptir því sem Halldórr gat til, Ld. 324; sem Ólafr konungr gat til, Fms. vii. 104, x. 354; get þú til (guess!) segir Stúfr, rétt getr þú ( thou guessest right) segir Stúfr, vi. 390; gat síns hverr til hvat skipum vera mundi, viii. 213; nú geta menn þess til at Gísli muni druknaðr vera, Gísl. 46, (tilgáta); þá get ek at á sína hönd mér setisk hvárr þeirra, Ld. 324: so in the phrase, geta til launanna í knefa e-m, to guess for the reward into another’s nieve ( closed hand), Sturl. iii. 151; geta í kollinn, to guess, guess right, passim.
    2. to think, mean, almost like the American I guess; ekki get ek at hón sálug sé mjök djarftæk, I guess that she, poor thing, will …, Stj. 422; ek get hann eigi þessa eina hjálp okkr veita, 423, passim: recipr. getask, proncd. getrast.
    B. [Found neither in Engl., Saxon, nor Germ.; lost in mod. Swed. and Dan.]:—to speak of, mention; þess er getið sem gört er, Grett.; gettu eigi vafurleysu þeirrar, Band. 28; öngra manna gat Kári jafnopt sem Njáls, Nj. 211; konungr þagnar hvert sinn er Þórólfs er getið, Eg. 54; þá þarf þess eigi at geta ef sættask skal, Fms. iv. 130; so also, geta um e-t, to speak about; Guanarr reið heim ok gat fyrir öngum manni um, Nj. 82; ok gátu fyrir henni um bónorðit, Fms. xi. 22; ok er ekki getið um ferð þeirra fyrr en þeir kómu til hirðar Rögnvalds jarls, iv. 130.
    2. to tell of (in records etc.); þess getr Glúmr Geirason í Gráfeldar drápu, Fms. i. 25, 30, 38, 50, 55, 65, 91, iv. 62, 63, passim; en í annarri sögu er þess getið, at …, xi. 14; enn getr Einarr hversu Hákon jarl hefndi föður síns, i. 56; sem síðarr mun getið verða, as will be told later (i. e. below), 230; sem fyrr var getið, as is told above, v. 24: impers., e-s getr, it is told, recorded (in books, poems); þess getr í Hrunhendu, at …, opt skal góðs geta, a saying, the good shall be often spoken of, Hm. 102.

    Íslensk-ensk orðabók > GETA

  • 12 gull-augu

    n. pl. golden eyes, Fas. iii. 384 (in the tale of the giant, similar to the Greek tale of Polyphemus).

    Íslensk-ensk orðabók > gull-augu

  • 13 hala-tafl

    n. a kind of game, used synonymous to hnef-tafl, q. v., prob. similar to the Engl. ‘fox and goose;’ hann tefldi hnet-tafl, þat var stórt hala-tafl (having a fox with a big tail), hann greip þá upp töfluna ok setti halann á kinnbein Þorbirni (prob. of the brick representing the fox), Grett. 144 A; vide Skýrsla um Forngripa-safn Íslands by Sigurd Gudmundsson, Reykjavík 1868, pp. 38, 39; cp. also hali á hnefa-töflu in Vilmundar S. Viðutan, ch. 8.

    Íslensk-ensk orðabók > hala-tafl

  • 14 hamingja

    * * *
    f.
    2) luck, good fortune.
    * * *
    u, f. luck, fortune; prop. in a personal sense, a guardian spirit, answering to the guardian angel of Christians; derived from hamr, for the guardian spirits of men—and every man had his hamingja—were believed to take the shape sometimes of animals, sometimes and more commonly of human beings, esp. that of women; but they were themselves supernatural beings; that the hamingjur were giant-females proceeding from the great Norns—who were the hamingjur of the world—is borne out by the passage in Vþm. 48, 49. Hamingja and fylgja or fylgju-kona (Hallfred S. ch. 11) seem to be nearly synonymous, as also gæfa, gipta, auðna, heill; but hamingja is the most personal word, and was almost symbolical of family relationship. At the hour of death the hamingja left the dying person and passed into a dear son, daughter, or beloved kinsman; cp. Hallfr. S. ch. 11, and esp. the charming tale in Glúm. ch. 9. One might also impart one’s own good luck to another, hence the phrase leggja sína hamingju með e-m, almost answering to the Christian, ‘to give one’s blessing to another.’ Examples: sögðusk mundu leggja til með honum hamingju sína, Ld. 74; h. ok gæfa, Fms. vi. 165; þú en ústöðuga h., Al. 23; h. konungsins, 22; ok mun kona sjá hans h. vera er fjöllum hærra gékk, Glúm. 345; etja hamingju við e-n, Fb. ii. 65; ok reyna hvat hamingjan vill unna þér, Fs. 4; vilnask ( hope) at h. mun fylgja, 23; vera má at þat sé til h. várrar ættar, 11; langæligar nytjar munu menn hafa hans hamingju, Bs. i. 229; forlög ekki forðumst ill | fram kemr það hamingjan vill, Úlf. 3. 69; meiri í hreysti en hamingju, Gullþ. 21; sigri eðr hamingju manns þessa, Fs. 10. It is still used in Icel. almost as Heaven, Providence; það má Hamingjan vita, God knows; eg vildi Hamingjan gæfi, would to Heaven! Guð og Hamingjan, God and Good Luck; treysta Guði og Hamingjunni; eiga undir Hamingjunni, to run the risk; and in similar phrases.
    COMPDS: hamingjudrjúgr, hamingjuhjól, hamingjuhlutr, hamingjulauss, hamingjuleysi, hamingjumaðr, hamingjumikill, hamingjumót, hamingjuraun, hamingjusamligr, hamingjuskipti, hamingjuskortr, hamingjutjón.

    Íslensk-ensk orðabók > hamingja

  • 15 HÁLFR

    a.
    1) half; hálfr mánaðr, half a month, fortnight; til hálfs by a half; hálfr annar, þriði, fjórði, &c., one, two, three and a half; hálft annat hundrað, one hundred and a half; hálfr þriði tøgr manna, twenty-five men;
    2) neut. ‘hálfu’, by half, with a comparative in an intensive sense, much, far; hálfu verri, far worse; hálfu meira, far more; hálfu siðr, far less.
    * * *
    adj., hálf (hlf), hálft, freq. spelt halbr, halb er öld hvar, Hm. 52; [Goth. halbs; A. S. healf; Engl. half; Hel. halba; Germ. halb; Dan. halv; Swed. half]:—half; hálfr mánuðr, half a month, a fortnight, Nj. 4; þar átti hann kyn hálft, Eg. 288; hálf stika, half a yard, Grág. i. 498; hálf Jól, the half of Yule, Fs. 151, passim: adverb. phrases, til hálfs, by a half, Eg. 258, 304; aukinn hálfu, increased by half, doubled, Grág. i. 157, Gþl. 24.
    2. with the notion of brief, scant, little; sjá hálf hýnótt, that little night, Skm. 42; hálf stund, a little while; eg skal ekki vera hálfa stund að því, i. e. I shall have done presently, in a moment; cp. hálb er öld hvar, only half, Hm. 52; með hálfum hleif, with half a loaf, a little loaf of bread, 51: an Icel. says to his guest, má eg bjóða þér í hálfum bolla, í hálfu staupi, hálfan munnbita, and the like.
    II. in counting Icel. say, hálfr annarr, half another, i. e. one and a half; h. þriði, half a third, i. e. two and a half; h. fjórði, three and a half; h. fimti, four and a half, etc.; thus, hálfan annan dag, one day and a half; hálft annað ár, hálfan annan mánuð, h. aðra nótt; hálf önnur stika, a yard and a half, Grág. i. 498; hálfa fimtu mörk, four marks and a half, 391; hálft annat hundrað, one hundred and a half, Sturl. i. 186; hálfr þriði tögr manna, two decades and a half, i. e. twenty-five, men, Ísl. ii. 387; hálfan fimta tög skipa, Hkr. iii. 374: similar are the compd adjectives hálf-þrítugr, aged twenty-five; hálf-fertugr, aged thirty-five; hálf-fimtugr, hálf-sextugr, -sjötugr, -áttræðr, -níræðr, -tíræðr, i. e. aged forty-five, fifty-five, sixty-five, seventy-five, eighty-five, ninety-five, and lastly, hálf-tólfræðr, one hundred and fifteen, Eg. 84, Fms. i. 148, Greg. 60, Stj. 639, Bs. i. 54, 101, Hkr. (pref.), Mar. 32, Íb. 18, Grett. 162, Fs. 160: also of measure, hálf-fertugr föðmum, Landn. (App.) 324, Fms. vii. 217; hálf-þrítugt tungl, a moon twenty-five days’ old, Rb. 26: contracted, hálf-fjórðu mörk, three marks and a half, Am. 63; hálf-fimtu mörk, four marks and a half, Jm. 36: as to this use, cp. the Germ. andert-halb, dritt-halb, viert-halb, etc., Gr. τρίτον ἡμιτάλαντον ( two talents and a half), Lat. sestertius.
    III. neut. hálfu with a comparative, in an intensive sense, far; hálfu verri, worse by half, far worse; hálfu meira, far more, Fms. vi. 201; hálfu heilli! Fb. i. 180; hálfu síðr, far less, Þórð. 41 new Ed., Fb. ii. 357; fremr hálfu, much farther ago, Hðm. 2; h. lengra, Bs. ii. 48; h. betri, better by half; h. hógligra, far snugger, Am. 66; hálfu sæmri, Fb. ii. 334.
    β. with neg. suff.; hálft-ki, not half; at hálft-ki má óstyrkð ór bera, Greg. 54.
    IV. a pr. name, rare, whence Hálfs-rekkr, m. pl. the champions of king Half, Fas.: Hálf-dan, m. Half-Dane, a pr. name, cp. Healf-Danes in Beowulf, Fms.
    B. The COMPDS are very numerous in adjectives, nouns, and participles, but fewer in verbs; we can record only a few, e. g. hálf-afglapi, a, m. half an idiot, Band. 4 new Ed. hálf-aukinn, part. increased by half, H. E. ii. 222. hálf-áttræðr, see above. hálf-bergrisi, a, m. half a giant, Eg. 23. hálf-berserkr, m. half a berserker, Sd. 129. hálf-björt, n. adj. half bright, dawning. hálf-blandinn, part. half blended, Stj. 85. hálf-blindr, adj. half blind. hálf-bolli, a, m. half a bowl (a measure), N. G. L. ii. 166. hálf-breiðr, adj. of half breadth, Jm. 2. hálf-brosandi, part. half smiling. hálf-bróðir, m. a half brother (on one side). hálf-brunninn, part. half burnt. hálf-bræðrungr, m. a half cousin, K. Á. 140. hálf-búinn, part. half done. hálf-dauðr, adj. half dead, Sturl. ii. 54, Magn. 530, Hkr. iii. 366. hálf-daufr, adj. half deaf. hálf-deigr, adj. damp. hálf-dimt, n. adj. half dark, in twilight. hálf-drættingr, m. a fisher-boy, who gets half the fish he catches, but not a full ‘hlutr.’ hálf-ermaðr, part. half sleeved, Sturl. iii. 306. hálf-etinn, part. half eaten, Al. 95. hálf-eyrir, m. half an ounce, Fms. x. 211. hálf-fallinn, part. half fallen, K. Á. 96; h. út sjór, of the tide. hálf-farinn, part. half gone. hálf-fertrugr, hálf-fimti, hálf-fimtugr, hálf-fjórði, see above (II). hálf-fífl, n. and hálf-fífla, u, f. half an idiot, Fms. vi. 218, Bs. i. 286. hálf-fjórðungr, m. half a fourth part, Bs. ii. 170. hálf-frosinn, part. half frozen. hálf-fúinn, part. half rotten. hálf-genginn, part. halving. hálf-gildi, n. half the value, Gþl. 392. hálf-gildr, adj. of half the value, N. G. L. hálf-gjalda, galt, to pay half, N. G. L. i. 174. hálf-grátandi, part. half weeping. hálf-gróinn, part. half healed. hálf-görr, part. half done, only half done, left half undone, Fms. ii. 62; litlu betr en hálfgört, Greg. 24. hálfgörðar-bóndi, a, m. a man who has to furnish half a levy, D. N. hálf-hélufall, n. a slight fall of rime, Gísl. 154. hálf-hlaðinn, part. half laden, Jb. 411. hálf-hneppt, n. adj. a kind of metre, Edda 139. hálf-hræddr, adj. half afraid. hálf-kirkja, u, f. a ‘half-kirk,’ = mod. annexía, an annex-church, district church, or chapel of ease, Vm. 126, H. E. i. 430, ii. 138, Am. 28, Pm. 41, Dipl. v. 19; distinction is made between al-kirkja, hálf-kirkja, and bæn-hús, a chapel. hálf-kjökrandi, part. half choked with tears. hálf-klæddr, part. half dressed. hálf-konungr, m. a half king, inferior king, Fms. i. 83. hálf-kveðinn, part. half uttered; skilja hálfkveðit orð, or hálfkveðna vísu = Lat. verbum sat, MS. 4. 7. hálf-launat, n. part. rewarded by half, Fms. ii. 62, Grág. i. 304. hálf-leypa, u, f. a half laupr (a measure), B. K. passim, hálf-leystr, part. half loosened, Greg. 55. hálf-lifandi, part. half alive, half dead, Mar. hálf-litr, adj. of a cloak, of two colours, one colour on each side, Fms. ii. 70, Fas. iii. 561, Sturl. ii. 32, iii. 112, Fær. 227, Bs. i. 434. hálf-ljóst, n. adj.; pá er hálfljóst var, in twilight, Sturl. iii. 193. hálf-lokaðr, part. half locked. hálf-mætti, n. ‘half might,’ opp. to omnipotence, Skálda 161. hálf-mörk, f. half a mark, Vm. 80, 126. hálf-nauðigr, adj. half reluctant, Fms. xi. 392. hálf-neitt, n. adj. ‘half-naught,’ trifling, Fas. i. 60. hálf-níð, n. half a lampoon, Fms. iii. 21. hálf-níræðr, see above (II). hálf-nýtr, adj. of half use, Rb. 86. hálf-opinn, adj. half open. hálf-prestr, m. a ‘half-priest,’ a chaplain to a hálfkirkja, Sturl. ii. 178. hálf-pund, n. half a pound, Gþl. 343. hálf-raddarstafr, m. a semivowel, Skálda 176, 178. hálf-reingr, a, m. a half scamp, Bs. i. 517. hálf-rétti, n. a law term (cp. fullrétti, p. 177), a slight, a personal affront or injury of the second degree, liable only to a half fine; e. g. hálfréttis-orð is a calumny in words that may be taken in both senses, good and bad; whereas fullréttis-orð is downright, unmistakable abuse, Grág. ii. 144; hence the phrases, mæla, göra hálfrétti við e-n, i. 156, 157, ii. 153. hálfréttis-eiðr, m. an oath of compurgation to be taken in a case of h., N. G. L. i. 352. hálfréttis-maðr, m. a man that has suffered hálfrétti, Gþl. 105, 200. hálfréttis-mál, n. a suit of a case of h., N. G. L. i. 314. hálf-róinn, part. having rowed half the way, half-way, Fms. viii. 312. hálf-róteldi, n., prob. corrupt, Fms. xi. 129. hálf-rými, n. a naut. term, half a cabin, one side of a ship’s cabin, Fms. viii. 138, ix. 33, x. 157, Hkr. i. 302. hálfrýmis-félagar, m. pl. messmates in the same h., Edda 108. hálfrýmis-kista, u, f. a chest or bench belonging to a h., Fms. viii. 85. hálf-rökit (-rökvit, -rökvat), n. adj. half twilight, in the evening, Grett. 137, 140 A; hálf-rökvat is the mod. form, which occurs in Grett. 79 new Ed., Jb. 176, Al. 54; vide rökvit. hálf-sagðr, part. half told; in the saying, jafnan er hálfsögð saga ef einn segir = audiatur et altera pars, Grett. 121. hálf-sextugr, see hálfr II. hálf-sjauræðr, adj. = hálfsjötugr, Stj. 48. hálf-sjötugr, see hálfr II. hálf-skiptr, part. = hálflitr, Fms. ii. 170, Sturl. iii. 112. hálf-sleginn, part. half mown, of a field. hálf-slitinn, part. half worn. hálf-sofandi, part. half asleep. hálf-sótt, n. part. half passed; hálfsótt haf, a half-crossed sea. hálf-systkin, n. pl. half brother and sister, cp. hálfbróðir. hálf-systur, f. pl. half sisters. hálf-tíræðr, see hálfr II. hálf-troll, n. half a giant, Eg. 1, Nj. 164 (a nickname). hálf-tunna, u, f. half a tun, Vm. 44. hálf-unninn, part. half done, Fas. ii. 339. hálf-vaxinn, part. half grown. hálf-vegis, adv. by halves. hálf-virði, n. half worth, Jb. 403, Glúm. 347, Sturl. ii. 132. hálf-visinn, part. and hálf-vista, adj. half withered, and medic. palsied on one side. hálf-viti, a, m. a half-witted man. hálf-votr, adj. half wet. hálf-vætt, f. half weight (a measure), Dipl. iv. 8, Fas. iii. 383. hálf-þrítugr, see hálfr II; spelt half-ðritogr, Js. 79. hálf-þurr, adj. half dry. hálf-þverrandi, part. half waning, Js. 732 (of the moon). hálf-þynna, u, f. a kind of small axe, Gþl. 103, 104, Lv. 35. hálf-ærinn, part. half sufficient, Fms. viii. 440. hálf-ærr, adj. half mad, Sks. 778.
    II. in mod. usage hálf is freq. used = rather, e. g. hálf-kalt, adj. rather cold: hálf-feginn, adj., eg er hálffeginn, I am rather glad: e-m er hálf-íllt, hálf-bumult, hálf-óglatt, n. adj. one feels rather ill: hálf-hungraðr, hálf-svangr, hálf-soltinn, hálf-þyrstr, adj. rather hungry, rather thirsty, etc., and in endless compds.

    Íslensk-ensk orðabók > HÁLFR

  • 16 her-fjöturr

    m. a mythical term, ‘war-fetter:’ a valiant man who in the stress of battle feels himself spell-bound, and unable to stir, was in old lore said to be caught in a ‘war-fetter;’ this was attributed to the weird sisters of battle (the Valkyrias), as is shewn by the fact that one of them was called Herfjöturr, Shackle, Edda (Gl.); they were the messengers of Odin, by whom the warriors were doomed to death (kjósa val); the passages referring to this lore are Fms. viii. 170, Sturl. ii. 233, Ísl. ii. 104 twice (Harð. S.):—a similar belief appears in the Greek, see Od. xxii. 297 sqq., Iliad xiii. 358–360, xxii. 5 sqq.

    Íslensk-ensk orðabók > her-fjöturr

  • 17 HINN

    * * *
    I)
    (hin, hitt), dem. pron.
    1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);
    2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.
    (hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).
    * * *
    1.
    HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. The:
    I. preceding the noun:
    1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.
    2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.
    3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.
    II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:
    1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.
    2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.
    3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.
    III. placed between two nouns in apposition:
    1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.
    2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.
    B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.
    II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:
    1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.
    2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.
    3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.
    C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:
    I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.
    II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).
    III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.
    IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.
    V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.
    ☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’
    2.
    HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,
    1. by the neut. hitt, Dan. hint;
    2. by the initial aspirate, which is never dropped;
    3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. This pronoun is used,
    I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.
    II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.
    B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.
    2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

    Íslensk-ensk orðabók > HINN

  • 18 hnakkr

    m.
    1) nape = hnakki;
    * * *
    m. an anchor-stone, similar to the mod. dreki and stjóri (εὐναί in Homer), whence hnakk-band, hnakk-mið.
    II. a man’s saddle, freq. in mod. usage, which distinguishes between a söðull ( a side saddle) and hnakkr, but it seems not to be found in old writers, except in hnakkmarr above.
    III. = knakkr, q. v.; stólar fjórir, knakkr, lectari, Pm. 17 (in a church’s inventory).

    Íslensk-ensk orðabók > hnakkr

  • 19 HÚNN

    * * *
    I)
    (-s, -ar), m. the knob at the top of the mast-head; draga segl við hún (í hún upp), vinda upp segl við húna, to hoist a sail to the top.
    (-s, -ar), m.
    1) bear’s cub;
    2) urchin, boy (poet.).
    * * *
    1.
    m. [Gr. κωνος], a knob: naut. the knob at the top of the mast-head; draga segl við hún, or í hún upp, or vinda upp segl við húna, to hoist a sail to the top, Ó. H. 17, Tríst. 8, Fas. iii. 410.
    COMPDS: húnbora, húndreginn, húnkastali, húnspænir.
    2. the knob at a staff’s end; stafs-húnn, the knob on a door handle etc.: a slice, skera svá breiðan hún til beins er bast er langt, of a whale’s blubber, N. G. L. i. 59.
    3. a piece in a game, prob. from its cone-like shape: from the phrase, verpa húnum, to cast ( throw) the piece ‘hún,’ it seems to follow that this game was either similar to the Gr. δίσκος or rather to the mod. nine pins; þeirs í Haralds túni húnum verpa, Hornklofi, Fagrsk. 5 (in a verse); in Rm. 32 the ‘hundum verpa’ is no doubt a false reading for ‘húnum verpa;’ the riddle in Hervar. S., (where the answer is, þat er húninn í hnettafli,) is obscure and corrupt in the text, for the hnettafl or hneftafl (q. v.) was quite a different game.
    2.
    m. a young bear, Kormak, Fas. i. 367, Fb. i. 253, Nj. 35, Landn. 176, Fs. 26, Stj. 530, passim; bjarnar-húnn, a bear’s young: in local names, Húna-flói, Húna-vatn, Húnavatns-þing, -sýsla, Landn.; Húnavatns-leið, Fms. iii. 21.
    II. metaph. an urchin, boy, Vkv. 22, 30, 32, Gh. 12.

    Íslensk-ensk orðabók > HÚNN

  • 20 HVE

    adv.
    1) how, in what manner (hvé fór með þeim?); h. heitir þú? how art thou named?;
    2) qualifying an a. or adv., how, to what extent; h. gamall maðr hann væri, how old he was; þeir vissu eigi, h. fram var, they did not know the time of day; h. nær? when? (hvé nær mun hann heim koma?).
    * * *
    adv., hvei, Gþl. 495 A; the vowel was prob., as in all similar monosyllables, sounded long, qs. hvé; prop. an old instrumental case from hvat: [Ulf. hwaiva; A. S. hwu; Engl. how; Germ. wie; Swed. huru; Dan. hvor-ledes]:— how, interrog.; ok freista hve þá hlýddi, Ib. 7; bera vætti, hve fyrir sekð hans var mælt, Grág. i. 83; hve for með þeim, Ísl. ii. 341; kveða á, hve þing heitir, Grág. i. 100 (see heita A. II); hve þú heitir, how art thou named? hve margir, how many? Ld. 74; hve mjök, how much? Nj. 24; hve mikill? Fms. vi. 286, Þiðr. 273, Hom. 35; þeir vissu eigi, hve fram var (mod. hvað framorðið var), they knew not the time, of the day, K. Þ. K. 90; spurði, hve gamall maðr hann væri, Ld. 74; þat var með miklum úlíkindum hve ( how violent) stormr var eðr snæfall, Finnb. 312: hve nær, when?; Stj. 339, Fb. ii. 394, Nj. 142, Hom. 9, passim; but see hvenar below.

    Íslensk-ensk orðabók > HVE

См. также в других словарях:

  • similar — SIMILÁR, Ă, similari, e, adj. De aceeaşi natură, de acelaşi fel; asemănător, analog. – Din fr. similaire. Trimis de IoanSoleriu, 24.07.2004. Sursa: DEX 98  SIMILÁR adj. analog, apropiat, asemănător, asemenea, corespondent, înrudit, (înv.)… …   Dicționar Român

  • Similar — Sim i*lar, a. [F. similaire, fr. L. similis like, similar. See {Same}, a., and cf. {Simulate}.] 1. Exactly corresponding; resembling in all respects; precisely like. [1913 Webster] 2. Nearly corresponding; resembling in many respects; somewhat… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • similar — ► ADJECTIVE 1) of the same kind in appearance, character, or quantity, without being identical. 2) (of geometrical figures) having the same angles and proportions, though of different sizes. DERIVATIVES similarity noun similarly adverb. USAGE Use …   English terms dictionary

  • similar — I adjective agreeing, allied, analogous, approximate, close, cognate, collateral, companion, comparable, conformable, congeneric, congenerical, congruent, connatural, consimilar, consubstantial, correspondent, corresponding, equivalent,… …   Law dictionary

  • Similar — Sim i*lar, n. That which is similar to, or resembles, something else, as in quality, form, etc. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • similar — adj. 2 g. 1. Que é da mesma natureza. 2. Semelhante. 3. Homogêneo. • s. m. 4. Objeto similar …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • similar — is followed by to: • It seemed to me that she was acknowledging an emotion similar to my own C. Rumens, 1987 …   Modern English usage

  • similar — adjetivo 1. Que tiene semejanza, analogía o parecido con una cosa: Las características de los dos modelos son similares. Una medida similar ha sido ya aplicada antes …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • similar to — index comparative Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • similar — 1610s (earlier similary, 1560s), from Fr. similaire, from an extended form of L. similis like, from Old L. semol together, from PIE root *sem /*som same (see SAME (Cf. same)) …   Etymology dictionary

  • similar — *like, alike, analogous, comparable, akin, parallel, uniform, identical Analogous words: *same, equivalent, equal, identical: corresponding, correlative, complementary, *reciprocal Antonyms: dissimilar Contrasted words: *different, disparate,… …   New Dictionary of Synonyms

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»