sapientem

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.), conj., if not, unless.

In gen.:

quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,

Plaut. Aul. 3, 2, 15:

quod nisi esset, certe postea non discessisset,

Cic. Clu. 66, 189:

non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,

Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.—

With interrogatives and negatives, usually in a different clause.

After an interrogative or negative clause, except, save only, only:

ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,

Caes. B. G. 1, 30:

hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,

Cic. Lael. 5, 18:

etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,

id. Brut. 6, 23:

quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,

id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27:

negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,

Cic. Lael. 5, 18.—

With a foll. negative:

sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338:

Labienus juravit, se, nisi victorem, in castra non reversurum,

Caes. B. C. 3, 87.—

Closely connected with non (mostly post-Aug.):

legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,

Tac. A. 2, 26:

ad quem non nisi per Sejanum aditus,

id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)—

Esp.

After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than:

nihil am plius nisi,

Cic. Planc. 41, 99:

nihil est quod festines, nisi ut valeas,

id. Fam. 16, 6, 3:

erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.—

Non aliter nisi, on no other condition:

non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,

Liv. 45, 11, 11.—

Nisi si, except if, unless:

nisi si etiam illuc pervenerint,

Varr. R. R. 2, 9:

noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,

Cic. Fam. 14, 2, 1:

nisi vero si quis est qui,

id. Cat. 2, 4, 6. —

Nisi ut, except that, unless:

neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,

Suet. Claud. 35. —

Nisi quod, except that which, save only that:

nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,

Plaut. Trin. 4, 3, 25:

cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,

Cic. Fam. 13, 1, 2:

praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,

id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58:

ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14:

unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum... docet advectam religionem,

id. G. 9.—

Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.—

In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. ei mê ara, ei mê ge, ektos ei mê):

nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,

Plaut. Aul. 2, 7, 3:

nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,

Cic. Fat. 16, 37:

nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,

id. Mil. 3, 8: ne requiras;

nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,

id. Sen. 10, 33:

Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,

Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.

pĕdĭsĕquus, and lesscorrectly pĕdis-sĕquus, old form pĕdĭsĕcus, a, adj. [pes-sequor], that follows on foot:

SERVVS PEDISSEQVVS,

Inscr. Murat. 928, 6.—Hence, subst.: pĕdĭsĕquus, i, m., a male attendant; a footman, man-servant, page, lackey; and, pĕdĭsĕqua, ae, f., a female attendant, a waiting-woman, Dig. 31, 1, 67; 34, 1, 17; 40, 4, 59; Plaut. Aul. 3, 5, 27:

gnatae pedissequa nutrix anus,

id. ib. 4, 10, 77; id. As. 1, 3, 31:

vestem, uniones, pedisequos et cetera,

Phaedr. 4, 5, 36:

clamore pedisequorum nostrorum,

Cic. Att. 2, 16, 1; Nep. Att. 13, 3:

turba pedisequorum,

Col. 1 prooem. 12.—Comically: Pa. Sequere hac me. Py. Pedisecus tibi sum, I'll follow at your heels, immediately, Plaut. Mil. 4, 2, 18.—

Trop., a follower, attendant:

istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

Cic. de Or. 1, 55, 236:

vix satis idoneae (divitiae) tibi videbuntur, quae virtutis pedisequae sint,

the handmaids of virtue, Auct. Her. 4, 14, 20:

sapientem quippe pedisequum et imitatorem dei dicimus et sequi arbitramur deum,

App. Dogm. Plat. 2, p. 25, 14.

pĕdĭsĕquus, and lesscorrectly pĕdis-sĕquus, old form pĕdĭsĕcus, a, adj. [pes-sequor], that follows on foot:

SERVVS PEDISSEQVVS,

Inscr. Murat. 928, 6.—Hence, subst.: pĕdĭsĕquus, i, m., a male attendant; a footman, man-servant, page, lackey; and, pĕdĭsĕqua, ae, f., a female attendant, a waiting-woman, Dig. 31, 1, 67; 34, 1, 17; 40, 4, 59; Plaut. Aul. 3, 5, 27:

gnatae pedissequa nutrix anus,

id. ib. 4, 10, 77; id. As. 1, 3, 31:

vestem, uniones, pedisequos et cetera,

Phaedr. 4, 5, 36:

clamore pedisequorum nostrorum,

Cic. Att. 2, 16, 1; Nep. Att. 13, 3:

turba pedisequorum,

Col. 1 prooem. 12.—Comically: Pa. Sequere hac me. Py. Pedisecus tibi sum, I'll follow at your heels, immediately, Plaut. Mil. 4, 2, 18.—

Trop., a follower, attendant:

istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

Cic. de Or. 1, 55, 236:

vix satis idoneae (divitiae) tibi videbuntur, quae virtutis pedisequae sint,

the handmaids of virtue, Auct. Her. 4, 14, 20:

sapientem quippe pedisequum et imitatorem dei dicimus et sequi arbitramur deum,

App. Dogm. Plat. 2, p. 25, 14.

pĕdĭsĕquus, and lesscorrectly pĕdis-sĕquus, old form pĕdĭsĕcus, a, adj. [pes-sequor], that follows on foot:

SERVVS PEDISSEQVVS,

Inscr. Murat. 928, 6.—Hence, subst.: pĕdĭsĕquus, i, m., a male attendant; a footman, man-servant, page, lackey; and, pĕdĭsĕqua, ae, f., a female attendant, a waiting-woman, Dig. 31, 1, 67; 34, 1, 17; 40, 4, 59; Plaut. Aul. 3, 5, 27:

gnatae pedissequa nutrix anus,

id. ib. 4, 10, 77; id. As. 1, 3, 31:

vestem, uniones, pedisequos et cetera,

Phaedr. 4, 5, 36:

clamore pedisequorum nostrorum,

Cic. Att. 2, 16, 1; Nep. Att. 13, 3:

turba pedisequorum,

Col. 1 prooem. 12.—Comically: Pa. Sequere hac me. Py. Pedisecus tibi sum, I'll follow at your heels, immediately, Plaut. Mil. 4, 2, 18.—

Trop., a follower, attendant:

istam juris scientiam eloquentiae tamquam ancillulam pedisequamque adjunxisti,

Cic. de Or. 1, 55, 236:

vix satis idoneae (divitiae) tibi videbuntur, quae virtutis pedisequae sint,

the handmaids of virtue, Auct. Her. 4, 14, 20:

sapientem quippe pedisequum et imitatorem dei dicimus et sequi arbitramur deum,

App. Dogm. Plat. 2, p. 25, 14.

portendo, di, tum, 3 ( inf. pres. portendier, Plaut. Poen. 3, 5, 4), v. a. [an archaic collat. form in relig. lang. of protendo, to stretch forth], to point out, indicate (future events, misfortunes, etc.), to foretell, predict, presage, portend (cf.:

ostendo, monstro): ea (auspicia) illis exeuntibus in aciem portendisse deos,

Liv. 30, 32, 9; cf.:

di immortales mihi sacrificanti... laeta omnia prosperaque portendere,

id. 31, 7 fin.:

magnitudinem imperii portendens prodigium,

id. 1, 55: populo commutationem rerum portendit fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

triginta annos Cyrum regnaturum esse portendi,

Cic. Div. 1, 23, 46:

quod portentum regni ruinam portendebat, of an earthquake,

Just. 17, 1, 3.— Pass., to be indicated (by a sign), to threaten, impend.

Usually of bad fortune, loss, injury, etc.:

nobis periculum magnum portenditur,

Plaut. As. 3, 1, 27:

haruspices dudum dicebant mihi, malum damnumque maximum portendier,

id. Poen. 3, 5, 4; cf.:

malum quod in quiete tibi portentum est,

id. Curc. 2, 2, 22:

quod in extis nostris portentum est,

id. Poen. 5, 4, 35.—

Of good fortune, etc.:

salvos sum: libertas portenditur,

Plaut. Rud. 5, 3, 38:

quid spei Latinis portendi?

Liv. 1, 50. —Hence, portentum, i, n., a sign, token, omen, portent (syn.: ostentum, prodigium).

Lit.:

ex quo illa ostenta, monstra, portenta, prodigia dicuntur,

Cic. N. D. 2, 3, 7; cf. Fest. p. 245 Müll.; and Paul. ex Fest. p. 244 Müll.:

nam si quod raro fit, id portentum putandum est, sapientem esse portentum est,

Cic. Div. 2, 28, 61: portentum inusitatum conflatum est recens, Poët. ap. Gell. 15, 4:

alii portenta atque prodigia nunciabant,

Sall. C. 30, 2:

ne quaere profecto, Quem casum portenta ferant,

Verg. A. 8, 533.—Of miracles, Vulg. Heb. 2, 4; id. Deut. 34, 11; cf. id. Marc. 13, 22.—

Transf.

A monster, monstrosity:

cetera de genere hoc quae sunt portenta perempta,

Lucr. 5, 37; Hor. Ep. 2, 1, 11:

quale portentum neque militaris Daunias latis alit aesculetis Nec, etc.,

id. C. 1, 22, 13:

quae virgineo portenta sub inguine latrant,

i. e. the dogs of Scylla, Ov. Am. 2, 16, 23:

praeter naturam hominum pecudumque portentis,

monstrous births, monsters, Cic. N. D. 2, 5, 14; cf.: bovem quendam putari deum, multaque alia portenta apud eosdem, id. Rep. 3, 9, 14.— Trop., in a moral sense, a monster of depravity:

P. Clodius, fatale portentum prodigiumque rei publicae,

Cic. Pis. 4, 9:

Gabinius et Piso, duo rei publicae portenta ac paene funera,

id. Prov. Cons. 1, 2:

qualia demens Aegyptus portenta colat,

Juv. 15, 2.—

A marvellous or extravagant fiction, a strange tale, a wonderful story:

cetera de genere hoc monstra et portenta locuntur,

Lucr. 4, 590:

poëtarum et pictorum portenta,

Cic. Tusc. 1, 6, 11:

portentum atque monstrum certissimum est, esse aliquem humanā specie et figurā, qui tantum immanitate bestias vicerit,

id. Rosc. Am. 22, 63:

portenta atque praestigias scribere,

Gell. 10, 12, 6.

praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

bonorum officio praestus fui,

Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).

Lit.:

ni tua propitia pax foret praesto,

Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

quod adest praesto in primis placet,

Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

sacrificiis omnibus praesto adesse,

id. 2, 16, 10;

more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

Cic. Fam. 3, 5, 1:

togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

id. Pis. 23, 55:

tibi nulla fuit clementia praesto?

hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

hirundines aestivo tempore praesto sunt,

Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

era, eccum praesto militem,

Plaut. Mil. 4, 6, 1:

ipsum adeo praesto video,

Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—

In partic: praesto esse or adire

To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

ero meo ut omnibus locis sine praesto,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

jus civile didicit, praesto multis fuit,

Cic. Mur. 9, 19:

praesto esse clientem tuum?

id. Att. 10, 8, 3:

saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

also with videor,

id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—

With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

Cic. Caecin. 30, 87:

quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

id. Verr. 2, 2, 4, § 11.

prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.

Neutr., to stand before or in front.

Lit.:

dum primae praestant acies,

Luc. 4, 30.—

Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

cum virtute omnibus praestarent,

Caes. B. G. 1, 3:

quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

Cic. de Or. 1, 44, 192:

quā re homines bestiis praestent,

id. Inv. 1, 4, 5:

hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

id. Lael. 5, 19:

Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ceteris,

id. Ac. 1, 4, 16:

suos inter aequales longe praestitit,

id. Brut. 64, 230:

omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

Sall. C. 1, 1:

praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

Nep. Chabr. 4, 3:

quantum ceteris praestet Lucretia,

Liv. 1, 57, 7:

cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

id. 8, 7, 7:

quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

id. 31, 7, 8:

genere militum praestare tironibus,

id. 42, 52, 10:

tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

Quint. 1, 10, 14:

qui eloquentiā ceteris praestet,

id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

sacro, quod praestat, peracto,

Juv. 12, 86:

probro atque petulantiā maxume praestabant,

were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

truculentiā caeli praestat Germania,

Tac. A. 2, 24:

cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

Lucr. 1, 358.—

Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

mori milies praestitit, quam haec pati,

it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

it is better, Caes. B. G. 1, 17:

motos praestat componere fluctus,

Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.

To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

Liv. 5, 36, 4:

qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

Hirt. B. G. 8, 6:

praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

Liv. 3, 61, 7:

ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

praestat ingenio alius alium,

Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

7, 2, 17: honore ceteros,

Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

imperatores prudentiā,

id. Hann. 1, 1:

eloquentiā omnes eo tempore,

id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—

To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

quem tamen ego praestare non poteram,

id. Att. 6, 3, 5:

quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

Plin. Pan. 83:

communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

impetus populi praestare nemo potest,

no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

periculum judicii,

id. Mur. 2, 3:

damnum alicui,

id. Off. 3, 16:

invidiam,

id. Sest. 28, 61:

nihil,

to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

ego tibi a vi praestare nihil possum,

Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

quod de te sperare, de me praestare possum,

Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

id. Fl. 12, 28:

meliorem praesto magistro Discipulum,

Juv. 14, 212.—With ut:

illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

Juv. 6, 539.—

In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

Cic. N. D. 1, 3, 7:

ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

id. Fam. 7, 17, 2:

suum munus,

id. de Or. 2, 9, 38:

hospitii et amicitiae jus officiumque,

id. Fam. 14, 4, 2:

ne quem ejus paeniteret, praestiti,

I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

fidem alicui,

Liv. 30, 15:

pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

maintained, id. 40, 34:

tributa,

to pay, Juv. 3, 188:

annua,

id. 6, 480:

triplicem usuram,

id. 9, 7.— Pass.:

promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

Liv. 43, 18, 11:

mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

id. Phil. 14, 11, 30:

virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

id. Div. 2, 37, 79:

ni praestaretur fides publica,

Liv. 2, 28, 7.—

In partic.

To keep, preserve, maintain, retain:

pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

omnes socios salvos praestare poteramus,

Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

Lucr. 3, 214. —

To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

Cic. Fam. 3, 10, 3:

neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

id. ib. 1, 9, 5:

virtutem,

Caes. B. G. 2, 27:

benevolentiam,

Cic. Att. 11, 1, 1:

consilium suum fidemque,

id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

se incolumem,

Lucr. 3, 220:

se invictum,

Ov. Tr. 4, 10, 104:

teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

Victoria nunc quoque se praestet,

show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

juris periti consultatoribus se praestabant,

showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

vel magnum praestet Achillem,

should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—

To show, exhibit, manifest:

honorem debitum patri,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

fratri pietatem,

id. Brut. 33, 126:

virtutem et diligentiam alicui,

id. Fam. 14, 3, 2:

frequentiam et officium alicui honores petenti,

Hirt. B. G. 8, 50:

obsequium,

Sen. Q. N. 2, 59, 8:

sedulitatem alicui rei,

to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—

To give, offer, furnish, present, expose:

alicui certam summam pecuniae,

Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

caput fulminibus,

to expose, Luc. 5, 770:

Hiberus praestat nomen terris,

id. 4, 23:

anser praestat ex se pullos atque plumam,

Col. 8, 13:

cum senatui sententiam praestaret,

gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

terga hosti,

to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

voluptatem perpetuam sapienti,

to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.

In gen. (class.).

Of persons:

omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

usu et sapientiā praestantes,

noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

virginibus praestantior omnibus Herse,

superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

in illis artibus praestantissimus,

Cic. de Or. 1, 50, 217:

praestantissimi studio atque doctrinā,

id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

o praestans animi juvenis,

distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

belli,

Sil. 5, 92:

armorum,

Stat. Th. 1, 605:

praestantissimus sapientiae,

Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

quo non praestantior alter Aere ciere viros,

whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—

Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

praestanti corpore Nymphae,

Verg. A. 1, 71:

praestanti corpore tauri,

id. G. 4, 550:

formā,

id. A. 7, 483:

naturā excellens atque praestans,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

id. Fam. 3, 10, 3:

praestans prudentiā in omnibus,

Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

quid praestantius mihi potuit accidere?

id. Vatin. 3, 8.—

In partic.

Efficacious:

medicina,

Plin. 13, 24, 47, § 130:

usus praestantior,

id. 18, 13, 34, § 126:

calamus praestantior odore,

id. 12, 22, 48, § 105:

sucus sapore praestantissimus,

id. 15, 1, 2, § 5:

praestantissima auxilia,

id. 27, 13, 120, § 146.—

Sup.:

Praestantissimus,

a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

praestantissime,

Plin. 28, 12, 50, § 186.