samnaðr

(gen. -ar), m.

1) gathering, host; gøra samnað, to gather men;

2) congregation.

* * *

safnaðr, söfnuðr, m. a gathering, host; göra samnað, to gather men, Fms. ix. 359, v. l.; rjúfa samnað, Eg. 58; kom þar safnaðr nokkurr móti honum, Fms. vi. 406; var þar fyrir samnaðr ok herhlaup, Ó. H. 88; samnaðar-öl, samburðar-öl, Ó. T. 24; liggja í safnaði, Fms. vii. 294, x. 344; safnaðar maðr. Fas. ii. 480.

2. a congregation; er hann tekinn í bræðra samnað, Mar.; berr svá til at nokkurr af samnaðinum görir confessionem, id.: in mod. usage söfnuðr, but gen. safnaðar, eccl. a congregation, worshippers, N. T., Vídal. passim.

(að), v. to gather, collect, with dat. or acc. (s. mönnum, liði; s. saman mikinn her);

refl., samnast, or s. saman, to gather together, increase.

* * *

að, also spelt safna, and so in mod. usage, [saman; cp. Germ. sammeln], to gather, collect, with dat., and so in mod. usage; samna Niflungum, Akv. 17; s. liði, Eg. 9; s. herliði, 10; s. her, Fms. i. 12; s. geldfé, Eg. 740, 741; þeir söfnuðu at sér mönnum, Nj. 23; var víðar safnat, Eg. 32: metaph., samna skrökvi, to put together slander, Lex. Poët.: with acc., samna mikinn her, Fms. x. 337; s. saman mikit fólk, 289; s. lið nakkvat, xi. 27; hann samnar þat ok saman dregr, Stj. 99; saman samnandi týndar þjóðir, 402.

II. reflex. to gather together; þeir samnaðusk saman, Fms. i. 136; söfnuðusk þeir saman, Eg. 59; honum samnask útöluligr herr, Al. 17; þá er Páli þótti safnask ( increase) fjárhlutr sá, Bs. i. 135.

the one down there, the one there in front

m. a gathered host.

m. a man of an assembly.

n. = samburðaröl.

m. a gathering of men, Fms. iv. 119, Ld. 76:—people assembled, Fms. viii. 64, Ísl. ii. 83, Grág. ii. 165.

m. a gathering together, Sturl. i. 156 C.

m. gathering of troops.

-samnaðr, m. a gathering of troops, Eg. 98, 271, Fms. i. 117, vii. 286, Fær. 105, Nj. 105, Hkr. ii. 239.

mf (ī)n. relating to Sāmans, IndSt. ;

1) host, folk, people;

fyrða l., the people;

þeir vóru allir eins liðs, they were all of one party;

vera einn sins liðs, to be alone;

2) family, household (lið mitt er heima bjarglaust);

3) troops, host;

samna liði, to gather troops;

4) aid, assistance;

veita e-m lið, to aid;

koma e-m at liði, to come to one’s assistance.

n. poet.

1) ale (cf. líð);

2) ship.

* * *

n. [cp. líða], a host, folk, people; lið heitir mannfólk, Edda 110; fyrða lið, the people, Hm. 160; sjaldan hittir leiðr í lið, 65; Dvalins lið, the dwarf people, Vsp. 14; þrír ór því liði, 17; Ásgrímr bauð því öllu liði til sín, Nj. 209; týndisk mestr hluti liðs þess er þar var inni, Eg. 240; þeir brenndu bæinn ok lið þat allt er inni var, Fms. i. 12; gékk liðit sveitum mjök, the people were much divided, Clem. 43; liðit rann ór þorpinu á landit þegar er þat varð vart við herinn, Eg. 528; ef þeir hafa eigi lið ( crew) til brott at halda, Grág. i. 92; allt lið várt trúir, all our people trow, 656 C. 20; yfir öllu Kristnu liði, 623. 58:—a family, household, hélzk vinátta með þeim Gunnari ok Njáli, þótt fátt væri medal annars liðsins, Nj. 66; hafði hann þá ekki færa lið með sér enn ena fyrri vetr, Eg. 77; konungrinn bað mart lið þangat koma, ok svá Ifigeníu með lið sitt, 656 A. ii. 15; þeir vóru allir eins liðs, all of one party, Eg. 341; samir oss betr at vera eins liðs en berjask, Fs. 15:—a troop, herd, Freyfaxi gengr í dalnum fram með liði sínu, Hrafn. 6; hann (the wild boar) hafði mart lið með sér, Fms. iv. 57; þá rennr þar galti með lið sitt, Fb. ii. 27.

II. esp. a milit. term, troops, a host, by land or sea, originally the king’s household troops, as opposed to the levy or leiðangr; this word and liði (q. v.) remind one of the comitatus in Tacit. Germ.; hence the allit. phrase, lið ok leiðangr, hann samnaði bæði liði miklu ok leiðangri, O. H. L. 12; Baglar tóku nú bæði leiðangr ok lið, Fms. viii. 334, Eg. 11, 41; með herskip ok lið mikit, Fms. i. 11; vera í liði með e-m, 12, Nj. 7; skip ok lið, Orkn. 108; fjöldi liðs, Fms. vii. 320; göra lið at e-m, to march against, id.; samna liði, to gather troops, xi. 27, 121.

2. help, assistance; veita e-m lið, to aid, Fms. xi. 27, 121, Orkn. 224; gefa fé til liðs (sér), Grág. i. 144; með manna liði, with the help of men, Gþl. 411; sýsla um lið, to treat for help, 285.

COMPDS: liðsafli, liðsbeini, liðsbón, liðsdráttr, liðsfjöldi, liðshöfðingi, liðskostr, liðslaun, liðsmaðr, Liðsmannakonungr, liðsmunr, liðssafnaðr, liðsyrði, liðsþurfi, liðsþurft, liðsbörf.

B. [A. S. lið = a fleet; prob. from the same root as the preceding, cp. liði]:—a ship; lið heitir skip, Edda 100; lið flýtr, 132 (in a verse); mörg lið, Ó. H. 180 (in a verse), cp. 160 (in a verse): in prose only in the phrase, leggja fyr lið, to throw overboard, to forsake, Kormak; láta fur lið, to abandon, Ísl. ii. 362; cp. also Liðsmanna-konungr, m. a sailor-king; see A. II.

* * *

(rýf; rauf, rufum; rofinn), v.

1) to break a hole in, break (hljópu þeir þá upp á húsin ok tóku at r.); r. undir, to make wounds; r. samnaðinn, to break up the gathering;

2) fig. to break, violate (r. sáttmál, sætt, eiða, trygðir);

3) impers., rýfr þokuna, the fog clears away; rýfr (or rýfr í) veðrit, rýfr upp veðr, the weather clears, it clears up.

* * *

pres. rýf; pret. rauf, rauft, rauf, pl. rufu; subj. ryfi; part, rofinn; [A. S. reófan]:—to break, rip up, break a hole in; r. undir, to make a wound, Rm. 45; Baglar rufu stofuna, Fms. ix. 55; vóru þeir sem óðastir at r. húsin, Eb. 214; hlupu þeir upp á skálann ok rufu, Grett. 154; hann lagði í óst; á Ólafi, ok rauf á barkanum, Sturl. ii. 95; r. búlka, to ‘break bulk,’ see búlki, Fms. vi. 378: to break up, þá rufu þeir samnaðinn, Eg. 98; raufsk þá flokkr allr, Fms. ix. 217; raufsk leiðangrinn, x. 57, xi. 248; en er raufsk fjölmenni á þinginu, Orkn. 284; varð þá at rjúfask sú íllinga seta, Bs. i. 142.

II. metaph. to break, violate; rjúfa sáttmál. Fms. i. 109; rjúfa, grið, sátt, Nj. 56; Gunnarr kvaðsk ekki ætla at r. sættir, 111; rjúf aldri sætt þá er góðir menn göra milli þín ok annarra, 85; ef hann ryfi sættina, Fms. xi. 356; en ef prestr rýfr skript, K. Þ. K. 72; r. dóm, Fb. ii. 171; r. heit, Stj. 641; r. sína eiða, Fms. viii. 155; r. trygðir, Grág.; r. lögmanns órskurð, id.; eigi rjúfask honum fyrirheit Hugonis ábóta, they failed him not, Mar.; þykki mér þat opt rjúfask er skemra er at frétta en slíkt, Nj. 259; hefir yðr þat sjaldan rofizk er ek hefi sagt yðr, Fms. viii. 134, v. l.: part., var þá enn rofinn valrinn, Hkr. ii. 381.

III. impers. it clears, of weather, as of fog or clouds drifting away in a gale; þá er í rauf veðrit, when the weather cleared, Fms. i. 174; ok er fyrst rauf í, sá þeir fyrir sér bratta hamra, viii. 53, v. l.; skúraveðr var á, ok var hvasst veðrit þá er rauf, en vindlítið þess í milli, Ld. 56: en veðr rauf upp í móti degi, Sturl. iii. 292; rýfr þokuna ok kyrrir sjáinn. Fas. ii. 516.

(ryð, rudda, ruddr), v.

1) to clear, free (land) from trees (ryðja markir; hann ruddi lönd í Haukadal);

ryðja götu gegnum skóg, to clear, open a road through a forest;

2) to clear, empty;

ryðja búrit, to empty the pantry;

ryðja skip, to unload a ship;

ryðja höfn, to clear the harbour, leave the haven;

impers., hvernig skjótt ruddi samnaðinn, how the flock dispersed;

3) as a law term, to challenge;

ryðja kvið, dóm, to challenge neighbours, jurors, out of the kviðr, dómr;

4) with preps.:

ryðja e-u á e-t, to throw, toss upon (þeir ruddu viðinum á hurðina);

ryðja e-m í brott, to drive away, sweep off;

ryðja sér til ríkis, to clear the way to a kingdom, obtain it by conquest;

ryðja til e-s, to clear the way for a thing, prepare for (ok ruddu þeir til likgraptarins);

ryðja e-u upp, to tear up (þeir ruddu upp jörðu ok grjóti);

5) refl., ryðjast um, to clear one’s way, make great havoc.

* * *

ryð, ruddi, rutt, [this word has lost the initial h (qs. hryðja), being derived from hrjóða, denoting ‘to clear, rid of,’ cp. also hroði, hryðja, sweepings, offal; and is altogether different from rjóða = to redden; the h remains in hruðning, q. v.; see hrjóða; Engl. rid; Scot. red or redde; Dan. rydde.]

B. To clear; taka at ryðja mörkina ok brenna, ok byggja síðan … en er spurðisk til Ólafs at hann ryðr markir, kölluðu þeir hann Trételgju, Hkr. i. 55; hann ruddi lönd í Haukadal, Landn. 103; Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað at ryðja markir ok byggja eptir ruðin, Hkr. i. 45; sumir konungar ruddu marklönd stór ok bygðu þar, 48; þeir ruddu markir ok bygðu stór héruð, 137; sú bygð var mjök sundrlaus, bygð við vötn en rudd í skógum, Ó. H. 174; hann lét húsa ok r. Ekreyjar, Fms. x. 154; hér eptir ruddisk landit ok siðaðisl, Fb. i. 575; hann lét r. viða í skógum ok byggja, Landn. 68; r. götu gegnum skóg, Fb. i. 72; r. land fyrir sér, to clear it, N. G. L. i. 173; r. götu, to open a road, Eb. 46 new Ed.; r. veg, stíg, to clear the way, Fms. x. 15, Eg. 293:—ryðja sér til rúms, to make oneself room, Fms. viii. 93; þar sem ek gæta rutt mér til rúms ok kippt manni ór sæti, Fb. i. 136; r. sér til ríkis. to clear the way to a kingdom, conquer it, Fms. iv. 60; r. sér til landa, Glúm, (in a verse):—r. skip, to clear, unload a ship, Fs. 182, Gullþ. 55, Eg. 100, Nj. 10, Fb. i.496, ii. 229: ryðja búrit, to empty it, Háv. 41–43 new Ed.:—to strip, disable, in fighting, Eg. 123:—r. höfn, to clear the harbour, leave the haven, Fms. ix. 45; ryðja lögréttu, to clear the court of strangers, Grág. i. 7; munu halir allir heimstöð ryðja, to clear, make empty the homestead, Vsp.; Valhöll ryðja fyr vegnu fólki, to clear Valhalla, make it ready for receiving slain heroes, Em. 1:—with dat., ryðja e-u brott, to drive away, 544. 38, Fms. iv. 231; ryðja herklæðum af sér, to strip off one’s armour, El. 102, cp. Hkm. 4:—to heap, pile, þeir ruddu viðinum á hurðina, they blocked up the door, Gullþ. 60:—r. til e-s, to clear the way for a thing; at r. til þeirra atburða er Ólafr konungr verðr við staddr, Fms.ii. 89; ok mundi þat r. til landauðnar, Bs. i. 24; ok ruddu þeir til líkagraptarins við Sléttu-karla, Fbr. 58; Þorlákr biskup ruddi til þess á sínum dögum, at þá var settr ok ritaðr Kristinna-laga þáttr, Bs. i. 73; ok ryði hvárr-tveggi sín vitni til bókar, K. Á. 184:—impers., hvernig skjótt ruddi samnaðinn, how the flock dispersed, Ó. H. 220.

II. as a law term; ryðja kvið, dóm, or also ryðja mann ór kvið, dómi, to challenge a neighbour, juror, out of the kviðr or dómr, Grág. i. 7, 17, 34, 49, Nj. 110, 235; ef hann ryðr kvið at frændsemi, … hann skal ryðja við sjálfan sik at frændsemi ok at mægðum, skalat maðr ryðja við sjálfan sik at guðsifjum, hann skal r. við sóknar aðilja eða varnar, … ok er honum rett at r. þann upp, Grág. i. 50; sá er ór er ruddr, 31; þá er hann ruddi hann ór dómi, 31, and passim.

III. reflex., ryðjask um, to clear one’s way, make great havoc; Atli hleypr upp á skip at Rúti ok ryðsk um fast, Nj. 9, Fb. ii. 219; eu þeir ruddusk um ágæta vel, Fas. ii. 492; andask ómaginn, ok ryðsk svá til ( it turns out) at ómaginn átti fé eptir, Grág. i. 224:—to throng, crowd, ryðjask að.

* * *

see samna.

* * *

að, see samna.

* * *

(pl. bœndr, gen. bónda), m.

1) husbandman, farmer, peasant (dóttir eins lítils bónda); a yeoman, franklin, landowner (hinir stœrri bœndr);

2) master, head of a household (= húsbóndi);

3) husband (nú er bóndi dauðr, en kona lifir eptir).

* * *

a, m.: older form búandi, or even bóandi, pl. búendr or bóendr; gen. búanda, bóanda; dat. buöndum, bóöndum, Edda 28, Grág. i. 370, 371. Ó. H. 203, 209–211, 215, Nj. 14, 220; búanda (gen. pl.), 211, 212, 215–217, 220; búöndum, 219; bóandi, Grág. i. 114, 157, 187, 377, Nj. 52; but the common Icel. form is bóndi, pl. bændr; gen. dat. pl. in old writers either bónda, bóndum, or as at present keeping the æ throughout all plur. cases (bænda, (gen.) bændum): properly a part. act. from búa (turned into a noun subst., cp. frændi, fjándi), A. S. buan; Germ. bauer, and therefore originally a tiller of the ground, husbandman, but it always involved the sense of ownership, and included all owners of land (or bú, q. v.). from the petty freeholder to the franklin, and esp. the class represented by the yeoman of England generally or the statesman of Westmoreland and Cumberland: hence it came to mean the master of the house, A. S. bond and hûsbond, Engl. husband.

1. a husbandman. The law distinguishes between a grið-maðr a labourer, búðsetu-maðr a cottager, and a búandi or bóndi a man who has land and stock. In the Icel. Commonwealth only the b. (but neither cottager or labourer) could act as judge or neighbour who gave witness in acquittal of a culprit (cp. þingheyjandi); the griðmaðr could only partly be admitted to the tylptarkviðr, not to the búakviðr, Grág. i. 35, 114; ek ryð þessa tvá menn ór kviðburðinum fyrir þá sök, at þeir eru búðsetu-menn en eigi bændr, Nj. 236; cp. l. c. below, where the distinction between both is defined. The Norse law, on the other hand, distinguishes between hersir or lendir menn ( barons) and búandi, cp. the interesting passage Fms. vi. 279 (verðr mér þá lends manns nafn ekki at virðingu; nú vil ek heldr heita bóndi sem ek á ætt til); the Norse hauldr- or óðals-bóndi nearly answers to the Engl. ‘yeoman.’ In the more despotic Norway and Denmark, as in continental Europe, ‘bóndi’ became a word of contempt, denoting the common, low people, opp. to the king and his ‘men’ (hirð), the royal officers, etc.; just as the Engl. boor degenerated from A. S. gebur, Germ. bauer, Dutch boer; and in mod. Dan. bönder means plebs, a boor; such is the use of bóndi in the Fms., esp. Sverr. S. and Hák. S. In the Icel. Commonwealth the word has a good sense, and is often used of the foremost men—Sighvatr bóndi, Sturl. ii. 78; Rafn bóndi (i. e. Sveinbjarnarsson), Bs. i. Rafn. S. several times; Rútr talaði þá til Marðar, hugsa þú svá um bóndi (Mord Gigja), Nj. 3; optar hefir þú glaðari verit, búndi, en nú, 174 (of Flosi); Njáll bóndi, id.; Þorsteinn bóndi, Illugi bóndi, Gunnl. S. Ísl. ii; Björn bóndi, Safn i. 657; Björn bóndi Einarsson (Jórsalafari), Ann. 1393; Ari bóndi, Daði bóndi, Bs. ii. 474, 505; it is only opp. to the clerks (clergy) or knights, etc. This notion of the word ( a franklin) still prevails in the mind of Icelanders.

2. a husband, A. S. hûsbond; eigi var skegglauss Þorvaldr bóandi þinn, Nj. 52, Grág. i. 371, 377, Fms. i. 149; hjá hvílu búanda þíns, Nj. 14. [The learned Icel. clergyman Eyjulf on Vellir (died A. D. 1747) has written a short essay upoii the word bóndi, Icel. MSS. Bodl. no. 71.]

COMPDS:—(in mod. use always bænda- if pl., bónda- if sing.)—bónda-bani, a, m. a slayer of a bóndi, Fms. vi. 104. bónda-ból, n. (bónda-bær, m.), a farm, Grett. 96 A. bónda-dóttir, f. a bóndi’s daughter, Eg. 24, Snót 18. bónda-eiðr, m. a bundi’s oath, Gþl. 67. bónda-far, n. a bóndi’s ferry-boat, Hkr. ii. 292. bónda-fé, n. a provincial fund, Gþl. 11. bónda-fólk, n. a class of bændr, Fms. vii. 293. bónda-fylking (búanda-), f. a host of bændr, Fms. viii. 126. bónda-herr, m. an army of bændr, Fms. i. 162. bónda-hlutr. m. = bóndatíund. Fr. bónda-hus, n. a bóndi’s house, K. Þ. K. 26. bónda-hvíla, u, f. a bóndi’s bed, El. 9. bónda-kirkja (búanda-), u, f. the church belonging to the bóndi in Thingvalla, where the parliament was held; and búanda-kirkjugarðr, m. the churchyard to that church, vide Nj. and Grág. This church was erected about the middle of the 11th century, vide Kristni S., Fms. vi. 266. bónda-kona, u, f. a good wife of a bóndi, Gþl. 511. bónda-laus, adj. husband-less, widowed, Stj. 420. bónda-lega, u, f. the burial place of bændr, N. G. L. i. 368. bónda-lið, n. = bóndaherr, Fms. ii. 48. bónda-ligr, adj. farmer-like. bónda-múgr, m. a crowd, host of bændr, Fms. xi. 248. bónda-nafn, n. the name, title of bóndi, Fms. vi. 279, Gþl. 106. bónda-réttr (búanda-), m. the right of a bóndi, Fms. ix. 135. bónda-safnaðr (- samnaðr) = bóndamúgr, Hkr. ii. 307, Fms. vii. 320. bónda-skapr, m. the state of the bændr, opp. to the clergy, Bs. i. 590. bónda-son, m. the son of a bóndi, Eg. 232. bónda-tala, u, f., vera í b., to be told or counted among bændr, Fas. ii. 326. bónda-tíund, f. tithe to be paid by bændr, Vm. 104. bónda-ungi, a, m. a young bóndi, Hkr. iii. 275. bónda-val, n. the elite of bændr; var þá gott b., there were choice bændr to be found, Sturl. i. 130, Landn. 236. bónda-ætt, f. a bóndi’s extraction, Fms. vi. 278.

einginn, in old writers more freq. spelt ‘eng’ (which accords with the mod. pronunciation), engi, enginn, qs. einn-gi from einn, one, and the negative suffix -gi:—none.

A. THE FORMS vary greatly:

1. the adjective is declined, and the suffix left indeclinable; obsolete forms are, dat. eino-gi or einu-gi ( nulli), ægishjálmr bergr einugi, Fm. 17; einugi feti framar, not a step further, Ls. 1; svá illr at einugi dugi, Hm. 134; in old laws, ef maðr svarar einugi, Grág. (Þ. Þ.) i. 22; acc. sing. engi, engi mann, Hkv. 1. 37; engi frið, Hm. 15; engi jötun (acc.), Vþm. 2; engi eyjarskeggja, Fas. i. 433 (in a verse); also in prose, engi mann, Ó. H. 68; engi hlut, 33, 34: engi liðsamnað, 36, Mork. passim; engi knút fékk hann leyst, ok engi álarendann hreift, Edda 29.

2. the -gi changes into an adjective termination -igr; gen. sing. fem. einigrar, Hom. 22, Post. 645. 73; dat. sing. fem. einigri. Hom. 17; acc. sing. fem. einiga, Fas. i. 284 (in a verse); nom. pl. einigir, Jd. 1; fem. einigar, Grág. i. 354; gen. pl. einigra, Post. 73; dat. einigum: this obsolete declension is chiefly used in the sense of any, vide below.

3. declined as the pronom. adj. hverr or nekverr (= nokkur); dat. sing. fem. engarri; gen. pl. aungvarra, Fms. ix. 46, Stj. 70; dat. sing. fem. aungvarri, Mork. 187; hereto belongs also the mod. neut. sing. ekkert.

4. the word is declined as the adj. þröngr, with a final v; nom. fem. sing. öng sorg ( no sorrow), Hm. 94; nom. masc. öngr or aungr, Skv. 2. 26, Nj. 117 (in a verse), Fms. vi. 42 (Sighvat), i. 132 (Vellekla), etc.

5. adding -nn, -n to the negative suffix, thus einginn, fem. eingin, neut. pl. eingin (or enginn, engin); in the other cases this n disappears. Out of these various and fragmentary forms sprung the normal form in old and modern writings, which is chiefly made up of 1, 4, and 5: old writers prefer nom. engi or eingi, but modern only admit einginn or enginn; gen. sing. masc. neut. eingis, einskis or einkis (enskis, Grág. i. 163; einskis, 25 C), engis or eingis, Eg. 74, 714, 655 xxxii. 10; einkis, Fms. x. 409: in mod. usage einskis and einkis are both current, but eingis obsolete: neut. sing. ekki assimilated = eit-ki or eitt-ki, in mod. usage ekkert, a form clearly originating from 3 above, but which, however, never occurs in old MSS.,—Fms. iii. 75, Landn. (Mant.) 329, Gþl. 343 (cp. N. G. L. ii. 110), are all paper MSS.,—nd only now and then in those from the end of the 15th century, but is common ever since that time; the N. T. in the Ed. of 1540 spelt ekkirt: in the nom. sing. old writers mostly use eingi or engi alike for masc. and fem. (eingi maðr, eingi kona), whereas modern writers only use einginn, eingin (einginn maðr, eingin kona); this form also occurs in old MSS., though rarely, e. g. engin hafði þess gáð, Stj. 6; einginn karlmaðr, 206; eingin atkvæði, Fms. v. 318: eingin hey, Ísl. ii. 138; chiefly in MSS. of the 14th or 15th centuries: acc. sing. masc. engan or öngan is in MSS. much commoner than eingi (engi), see above, e. g. engan háska, Fms. ii. 322; fyrir engan mun, Gþl. 532, etc.: in the other cases the spelling and pronunciation are at variance. Editions and mod. writers usually spell engra, engrar, engri, engum, engu, engan, enga, engir, engar, but these forms are pronounced throughout with ö or au, öngra, öngrar, öngri, öngum or öngvum, öngu or öngvu, öngan or öngvan, önga or öngva, öngir or öngvir, öngar or öngvar; that this is no mod. innovation is amply borne out by some of the best vellum MSS., e. g. Arna-Magn. 468, Ó. H., Fb., Mork.; öngum manni, Nj. 82; öngri munuð, 10; öngvar sakir, 94; önga fárskapi, 52; aungu vætta, Stj. 208; öngvan þef, 7; öngu nýtr, Fb. i. 284, 365; öngvan hlut, 166; öngum, 25; aungum várum bræðra, 63; avngir, Ó. H. 184; öngva, 146; öngu, 184 (freq.); avnga menn, Ísl. ii. 349 (Heið. S. MS. Holm.); öngvir diskar, 337; öngum, Grág. i. 27; avngver menn, Bs. i. 337 (Miracle-book); öngom, 346, 347; önga björg, 349; en sér öngu at una, Hm. 95, Mork. passim, etc.: these forms are clearly derived from 4 above. [The word is exclusively Scandin.; Dan. ingen, neut. intet; Swed. ingen, inga, intet; Ivar Aasen ingjen, neut. inkje.]

B. THE SENSE:

I. ‘not one;’ used as adj. with a subst. none, no, not any; þeir vissu sér eingis ótta ván, Eg. 74; man hann einigrar (= ongrar) ömbunar vætta af Guði, Post. 73, and in numberless cases.

2. used absol. (Lat. nemo) as subst. none, naught; ekki er mér at eigna af þessu verki, Fms. ii. 101; enda virðask einkis vætti þau er þeir bera, Grág. i. 25; enginn konungs manna, Fms. i. 104; ok lét þá ekki ( naught) hafa af föðurarfi sínum, Eg. 25; eingi þeirra, Skálda 165; fur hann var enskis örvænt, Ísl. ii. 326; en svarar engu, Ld. 202; at öngu, for naught, Fms. iv. 317; öngum þeim er síðarr kemr, Grág. i. 27; þa skal enga veiða, none of them, ii. 338; engi einn, none, Fms. v. 239; sem engin veit fyrri gert hafa verit, K. Á. 28; ekki skorti þá (ekkert, Ed. from paper MS.), Fms. iii. 75.

β. neut. ekki with gen. pl. in a personal sense, ekki manna, ‘nought of men,’ = engir menn or enginn maðr, no man, not a single man, Ó. H.; ekki vætta, nought, Fms. viii. 18; öngu vætta, nought (dat.), xi. 90; ekki skipa, not a single ship, etc. (freq. in old writers): einskis-konar, adv. in nowise, Sks. 713: engan-veginn, adv. noways.

3. neut. ekki is freq. used as adv. = eigi, q. v., Edda 20, Fms. ii. 81, vii. 120, xi. 22, Grág. i. 206, Eg. 523.

II. any; this sense is rare and obsolete, and probably also etymologically different from the preceding (cp. A. S. ânig):

α. after a negative; á hón eigi at selja fjárheimtingar sínar, né sakar einigar, Grág. i. 354; er eigi saurgisk í einigri líkams úhreinsun, Hom. 17; hvat sem engi segir, Þiðr. 178; aldregi skalt þú þat heyra né engi annarra, 128; aldri fyrr í engri herferð, 29; má eigi þar fyrri undir búa eingi sá er tempraðan bólstað vill hafa, Sks. 45 new Ed.; né önnur eingi, Skálda (Thorodd) 165; því at hanu má hvárki vaxa nó þverra, né á engi veg skapask í sínu at kvæði, 166; eigi skal maðr gildra í mörku annars til einigra dyra, N. G. L. i. 242.

β. after a comparative; prettvísari en ekki annat kvikendi, Mar.; þíðari ok fegri en engi maðr annarr, Stj. 524; sæmilegri en engan tíma fyrr hafði hann verit, 196; um þat fram (= framar) en engi hans frænda hefir haft fyr hánum, Fagrsk. 11.

* * *

(-s, -ar), m. bird (fór hann svá hart sem f. flygi); hafa f. af landi, to meet with land-birds, to be near land.

* * *

m., an older form fogl is usual in early MSS.: fugls, Hm. 13; both forms foglar and fuglar in Mork. 7, but in old poets fogl is required by the rhyme,—smoglir ástar foglar, Sighvat: [Ulf. fugls = πετεινόν; A. S. fugol; Engl. fowl; Germ. vogel; Swed. fogel; Dan. fugl]:—a fowl, bird; hart sem fugl flygi, Nj. 144, passim; cp. the saying, skjóta verðr til fugls áðr fái, Orkn. 346, Mirm. 31: a nautical term, hafa fugl af landi, to ‘have fowl off land’ to stand in within range of water-fowl, i. e. be from fifty to seventy miles off land; þeir höfðn fogl af Írlandi, Bs. i. 656: collect. fowl, síðan samnaðisk fogl í evna, 350; geir-fugl, the awk, alca impennis; æðar-f., the eider-duck: hræ-f., a bird of prey: fit-f., q. v.; smá-fuglar, small fowl, little birds, Mork. 7: söng-f., singing birds; snæ-f., snow-fowl; bjarg-f., cliff-fowl, sea gulls, etc.

COMPDS: fugladráp, fuglakippa, fuglakliðr, fuglakvak, fuglanet, fuglasöngr, fuglatekja, fuglaveiðr, fuglsrödd, fuglamál.

II. a pr. name, Orkn.