Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

privati

  • 1 privo

    prīvo, āvi, ātum, 1, v. a. [privus].
    I.
    To bereave, deprive, rob, strip of any thing (class.; cf.: orbo, viduo).
    (α).
    With abl.:

    haec meretrix meum erum... privavit bonis, luce, honore,

    Plaut. Truc. 2, 7, 20:

    donis privatus sum,

    id. ib. 2, 7, 56:

    aliquem approbatione,

    Cic. Ac. 2, 19, 61:

    praepositio in privat verbum eā vi, quam haberet, si in praepositum non fuisset,

    id. Top. 11, 48:

    aliquem somno,

    id. Att. 9, 10, 1:

    se oculis,

    id. Fin. 5, 29, 87:

    aliquem vitā,

    id. Phil. 9, 4, 8:

    aliquem communi luce,

    id. Quint. 23, 74:

    patriam aspectu suo,

    id. Fam. 4, 9, 3:

    cibo,

    Lucr. 1, 1038:

    lumine,

    Ov. P. 1, 1, 53:

    fide,

    Stat. Th. 2, 695.—
    (β).
    With gen. (anteclass.): me cum privares tui, Afran. ap. Non. 498, 17 (Com. Rel. p. 156 Rib.).—
    (γ).
    With acc. (ante-class.): quod res vis hunc privari pulcras quas uti solet? Nov. ap. Non. 500, 16 (l. l. p. 224 Rib.).—
    II.
    To free, release, deliver from any thing; with abl.:

    aliquem injuriā,

    Cic. Agr. 1, 4, 13:

    exsilio,

    id. Att. 1, 16, 9:

    molestiā,

    id. ib. 12, 26, 2:

    dolore,

    id. Fin. 1, 11, 37:

    dolore,

    Lucr. 1, 60:

    dominis superbis,

    id. 2, 1091:

    formidine,

    Hor. S. 2, 7, 77.—Hence,
    A.
    prīvantĭa, ĭum, n., privatives, a transl. of the Gr. sterêtika: sunt enim alia contraria, quae privantia licet appellemus Latine, Graece appellantur sterêtika, Cic. Top. 11, 48.—
    B.
    prīvātus, a, um, P. a.
    I.
    Apart from the State, peculiar to one's self, of or belonging to an individual, private (opp. publicus or communis; cf. domesticus;

    class.): nihil privati ac separati agri,

    Caes. B. G. 4, 1:

    utatur privatis ut suis,

    Cic. Off. 1, 7, 20:

    privatus illis census erat brevis, Commune magnum,

    Hor. C. 2, 15, 13:

    vestem mutare privato consensu, opp. publico consilio,

    Cic. Sest. 12, 27:

    de communi quicquid poterat, ad se in privatam domum sevocabat,

    id. Quint. 3, 13:

    res quae ipsius erant privatae,

    private property, id. ib. 4, 15:

    privatae feriae vocantur sacrorum propriorum, velut dies natales,

    Fest. p. 242 Müll.—
    B.
    Esp., of persons, not in public or official life, private, deprived of office:

    cum projectis fascibus et deposito imperio, privatus et captus ipse in alienam venisset potestatem,

    Caes. B. C. 2, 32; Liv. 3, 41: vir privatus, a private individual, one who is not a magistrate, or in any public office:

    privato viro imperium extra ordinem dare,

    Cic. Phil. 11, 10, 25:

    Bibulus ex iis, qui privati sunt,

    id. Fam. 1, 1, 3:

    privatus an cum potestate,

    id. Inv. 1, 25, 35:

    privati, opp. reges,

    id. Div. 1, 40, 89.—
    C.
    Of things:

    aedificia,

    isolated, apart from the villages, Caes. B. G. 1, 5:

    vita privata et quieta,

    a private life, withdrawn from State affairs, Cic. Sen. 7, 22.—
    D.
    Neutr. absol. in the phrases in privato, in private, opp. in publico, in public, Liv. 39, 18: in privatum, for private use:

    tabernas vendidit in privatum,

    id. 40, 51: ex privato, from one's private property:

    tributum ex privato conferre,

    id. 30, 44.—
    E.
    Subst.: prīvātus, i, m. (sc. homo), a man in private life, citizen (opp. magistratus):

    hic qualis imperator nunc privatus est,

    Plaut. Capt. 1, 2, 63: an vero P. Scipio pontifex maximus Ti. Gracchum privatus interfecit;

    Catilinam nos consules perferemus?

    Cic. Cat. 1, 1, 3.— Plur., Cic. Leg. 3, 19, 43:

    consilium dedimus Sullae, privatus ut altum Dormiret,

    Juv. 1, 16.—
    II.
    In the time of the emperors, private, i. e. not imperial, not belonging to the emperor or to the imperial family:

    id sibi (Domitiano) maxime formidolosum, privati hominis (i. e. Agricolae) nomen supra principis attolli,

    Tac. Agr. 39:

    ut summum fastigium privati hominis impleret, cum principis noluisset,

    Plin. Ep. 2, 1, 2:

    spectacula,

    not given by the emperor, Suet. Ner. 21.— Adv.: prīvā-tō, at home (very rare for the class. privatim, q. v.): privato nos tenuissemus, Liv. Fragm. ap. Prisc. p. 1009 P.

    Lewis & Short latin dictionary > privo

  • 2 prīvātus

        prīvātus adj.    [P. of privo], apart from the State, peculiar, personal, individual, private: nihil privati agri, Cs.: census, H.: res quae ipsius erant privatae, private property.—Of persons, not in official life, private, out of office: privatus et captus, Cs.: privato viro imperium extra ordinem dare, to a private citizen: Bibulus ex iis, qui privati sunt. —As subst m., a man in private life, citizen (opp. magistratus): Scipio Gracchum privatus interfecit: neque sibi privatos posse obstare, L.: Consilium dedim<*>s Sullae, privatus ut altum Dormiret, Iu.: privati hominis nomen supra principis attolli, Ta.—Of things, retired, private, apart from the public: aedificia, isolated, Cs.: vita, withdrawn from State affairs.—As subst n., privacy, retirement, private property: in privato animadvertere in eas, administer discipline in private, L.: quas (tabernas) vendidit in privatum, for private use, L.: (deiectus) sive de privato sive de publico, private or public land: tributum ex privato conferre, from private property, L.
    * * *
    I
    privata, privatum ADJ
    private; personal; ordinary
    II

    Latin-English dictionary > prīvātus

  • 3 privatus

    prīvātus, a, um (privo), abgesondert vom Staate (Ggstz. publicus), I) im allg.: a) v. Lebl., auf ein einziges Individuum beschränkt, einer einzelnen Person-, einem Privatmanne gehörig, Privat- (Ggstz. publicus, communis), aedificia, agri, Caes.: alcis horti, Privatpark, Tac.: pr. census brevis (Ggstz. commune magnum), Hor.: vita, Cic.: res, quae ipsius erant privatae, sein Privateigentum, Cic.: publiva fortuna, vel privata, das in öffentlichen oder in Privatangelegenheiten waltende Schicksal, Sen.: privata calamitas est, trifft mich allein (nicht den Staat), Cic.: dolor, Privattrauer, Liv.: privato consilio, ohne Ermächtigung vom Staate, auf eigene Hand, für Privatzwecke (Ggstz. publico consilio), Caes. u.a. – neutr. subst. (doch nur mit Praepp.), in privato, zu Hause, Liv.; od. auf eigenem Grund u. Boden, pascere, sein Vieh weiden, Ov.: proripere se ex privato, aus dem Hause, Liv. – in privatum vendere, zum Privatgebrauch, Liv. – tributum ex privato conferre, aus seinem Privatvermögen, Liv. – b) v. Pers., Privat-, als Privatmann, Cic. u.a.: hic qualis imperator nunc privatus (außer Dienst, ohne Kommando) est, Plaut.: u. so Miltiades non videbatur esse posse privatus (ohne Kommando), Nep.: vir pr., ein Privatmann, Cic. u.a.: pr. homines, einzelne Personen, Cic.: privati iudices, Richter in Zivilsachen, Tac.: u. subst. bl. privatus, eine Privatperson, ein Privatmann, pr. an cum potestate, Cic.: pr. an magistratus, Quint.: reges, augures, privati, Cic. – privatus, eine einzelne Person, ein einzelner, Varro LL. 6, 91: privati, einzelne Personen, Varro LL. 6, 86. – II) insbes., nicht fürstlich, nicht kaiserlich, homo (Ggstz. princeps), Tac. u. Plin. ep.: spectacula, nicht vom Kaiser angestellte, Suet. – / arch. preivatus, wovon preivatod (Abl. Sing.), Corp. inscr. Lat. 1, 196, 16: preivata (Neutr. Plur.), ibid. 1, 204. col. 1, 12 u. 29.

    lateinisch-deutsches > privatus

  • 4 privatus

    prīvātus, a, um (privo), abgesondert vom Staate (Ggstz. publicus), I) im allg.: a) v. Lebl., auf ein einziges Individuum beschränkt, einer einzelnen Person-, einem Privatmanne gehörig, Privat- (Ggstz. publicus, communis), aedificia, agri, Caes.: alcis horti, Privatpark, Tac.: pr. census brevis (Ggstz. commune magnum), Hor.: vita, Cic.: res, quae ipsius erant privatae, sein Privateigentum, Cic.: publiva fortuna, vel privata, das in öffentlichen oder in Privatangelegenheiten waltende Schicksal, Sen.: privata calamitas est, trifft mich allein (nicht den Staat), Cic.: dolor, Privattrauer, Liv.: privato consilio, ohne Ermächtigung vom Staate, auf eigene Hand, für Privatzwecke (Ggstz. publico consilio), Caes. u.a. – neutr. subst. (doch nur mit Praepp.), in privato, zu Hause, Liv.; od. auf eigenem Grund u. Boden, pascere, sein Vieh weiden, Ov.: proripere se ex privato, aus dem Hause, Liv. – in privatum vendere, zum Privatgebrauch, Liv. – tributum ex privato conferre, aus seinem Privatvermögen, Liv. – b) v. Pers., Privat-, als Privatmann, Cic. u.a.: hic qualis imperator nunc privatus (außer Dienst, ohne Kommando) est, Plaut.: u. so Miltiades non videbatur esse posse privatus (ohne Kommando), Nep.: vir pr., ein Privatmann, Cic. u.a.: pr. homines, einzelne Personen, Cic.: privati iudices, Richter in Zivilsachen, Tac.: u. subst. bl.
    ————
    privatus, eine Privatperson, ein Privatmann, pr. an cum potestate, Cic.: pr. an magistratus, Quint.: reges, augures, privati, Cic. – privatus, eine einzelne Person, ein einzelner, Varro LL. 6, 91: privati, einzelne Personen, Varro LL. 6, 86. – II) insbes., nicht fürstlich, nicht kaiserlich, homo (Ggstz. princeps), Tac. u. Plin. ep.: spectacula, nicht vom Kaiser angestellte, Suet. – arch. preivatus, wovon preivatod (Abl. Sing.), Corp. inscr. Lat. 1, 196, 16: preivata (Neutr. Plur.), ibid. 1, 204. col. 1, 12 u. 29.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > privatus

  • 5 custodia

    cūstōdia, ae, f. (custos), die Wache, Hut, I) im allg., die Wache, Bewachung, Überwachung (Kontrolle), die Hut, Obhut, der Schirm, die Beschirmung, die Bewahrung, die Aufsicht, Beaufsichtigung, die achtsame Fürsorge, auch die Sicherheitsmaßregel ( hingegen tutela = der Schutz, die schützende Aufsicht) 1) eig.: a) übh., m. subj. Genet., hospitum privatorum, Liv.: pastoris, Col.: canum, Cic.: materni corporis, Cic.: templi, Liv.: tenebrarum ac parietum custodiae, Cic. – m. obj. Genet., mei capitis, Cic.: corporis, Cic. (vgl. unten no. d): ignis (Vestae), Cic.: regis, Beschirmung des Königs = Schonung des Lebens des Königs, Iustin. 2, 6, 18: rei publicae, Cic.: sui, Achtsamkeit auf sich selbst, Cels.: conservandi sui, Cic.: urbis, Obhut, Verwaltung der Stadt (zB. vom Präfektus Urbi), Vell. (vgl. unten no. d): c. diligens, Curt.: dura matrum, Hor.: fida canum, Cic.: fida iustitiae (subj. Genet.), Cic.: una c. fidelis memoriae rerum gestarum, die einzige zuverlässige Art der Aufbewahrung, Liv.: intentior, Liv.: frugum et pecudum c. sollers, Verg.: summa rei publicae, Cic. – alqm diligenti od. intentiore custodiā asservare, Liv. u. Curt.: sacra fideli custodiā asservare (v. einem Orte), Liv.: committere alci custodiam pecuniae, Curt.: continere tabulas privatā custodiā, Cic.: decipere custodiam pastoris (v. Tieren), Col.: dimittere (aufgeben) custodiam mei capitis, provinciae, Cic.: facere salutis custodiam, Scrib.: non sine tacita custodia haberi, heimlich überwacht (kontrolliert) werden, Frontin.: regis filium non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv.: eloquentiam orbam (gleichs. verwaiste Jungfrau) domi tenere saeptam liberali custodiā, Cic.: omnibus custodiis (jeder Art von Kontrolle) subiectus, Cic.: fratris liberos ne materni quidem corporis custodia tegere potuit, Cic. – b) die Aufsicht des Knabenführers, c. paedagogorum, Quint. 1, 2, 25. – c) die Aufsicht, Wache des Frauenwächters, tristis c., Prop. 2, 6, 39: tristis c. servi, Ov. art. am. 3, 601. – d) die Wache, Bewachung des Wächters (Nachtwächters, milit. Postens), das Wachehalten, Wachestehen, Schildwachestehen, verb. excubiae et custodiae, Cic. – m. subj. Genet., c. militum, Suet.: custodiae classium, Caes. – m. obj. Genet., c. arcis, Liv.: corporis, Cic.: portae, Suet.: portus, Liv.: urbis, Liv. – custodiae maritimae, Caes.: custodiae nocturnae praefectus, Nachtwachtmeister, Apul. – custodiae od. suae custodiae causā (als Leibwache), zB. Gallos equites suae custodiae causa circum se habere, Caes.: u. petere turmam equitum Romanorum, Sall. – agere urbis custodiam, Liv.: agitare hic custodiam, Plaut.: committere custodiam corporis feris barbaris, Cic.: credere alci custodiam illam od. custodiam alcis, Nep.: inde intentioris utrimque custodiae esse, Liv.: ponere navem ad custodiam, Caes.: ponere militem ad custodiam aditus, Liv.: polliceri excubias et custodias (Posten- u. Schildwachestehen), Cic.: praeesse custodiae portus, Liv.: remittere de custodiis maritimis, Caes.: saepire alqm custodiā militum, Suet.: neglegenter servare custodias, Liv.: tradere III cohortibus custodiam navium longarum, Caes. – haec a custodiis classium loca maxime vacabant, Caes.

    2) meton.: a) die Wache = die Wache stehenden Personen, der Wachtposten, die Schildwache, Leibwache, die Bedeckung, Besatzung, α) im Sing., in Prosa nur kollektiv, custodiam ex suis ac praesidium sex milia hominum unā reliquerunt, Caes. b. G. 2, 29, 4: pauci de custodia (Leibwache) Germani, Suet. Cal. 45, 1. – bei Dichtern v. einer Pers., cernis, custodia qualis vestibulo sedeat (v. der Tisiphone), Verg.: unicus anser erat, minimae custodia villae, Ov.: v. mehreren, abest custodia regis, Leibwache, Ov.: vigil Phrygios servat custodia muros, Ov. – β) im Plur. (oft verb. custodiae stationesque od. stationes custodiaeque, custodiae vigiliaeque od. ac vigiliae, praesidia custodiaeque), frequens custodiis locus, ein stark mit W. besetzter, Liv.: nocte dieque iuxta parata instructaque omnia custodiis ac vigiliis erant, Liv. – m. subj. Genet., custodiae hostium, Liv.: c. munitionum, Auct. b. Alex.: propter custodias Menapiorum (zB. clam transire non posse), Caes. – custodiae artae, Liv.: horribiles, Cic.: c. laxatae, Liv. – custodiis circumsaepire alqm, Lact.: vinclis custodiisque circummoenitum esse, Plaut.: circumdare horribiles custodias, Cic.: deducere custodias munitionum, Auct. b. Alex.: defendere sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: disponere custodias diligentius, Caes., paulo incautius in muro, Caes., u. verb. praesidia custodiasque ad ripas Ligeris, Caes.: custodias in portis, vigilias vicatim exigere (aufbieten), Liv.: alias custodias fallere, Liv.: eo (dadurch) custodias hostium fallere, Liv.: intentissimas custodias fallere (v. Sklaven), Sen.: inclusus nostris custodiis exercitus (feindl. Heer), Vell.: coloniam munire praesidiis, custodiis, vigiliis, Cic.: ponere custodias circa portas, Liv.: saepire domum custodiis, Nep.: saepire domum et vias acribus custodiis, Tac.: custodias tollere, die Zollwachtposten, Mautposten aufheben, Cic. de prov. cons. 10. – b) der Standort der Wache, der Wachtposten, Posten, haec mea sedes est, haec vigilia (Wache), haec custodia (Posten), hoc praesidium stativum (Standlager), Cic.: in hac custodia et tamquam specula (Warte) collocati sumus, Cic. – familias maximas in portubus atque custodiis habere (Zollwacht –, Mautposten), Cic. de imp. Pomp. 16.

    3) übtr., die Bewahrung, Beobachtung, decoris, Quint.: suae religionis (seines Eides), Quint.: summa pudoris, Sen.: diligentior ritus patrii, Vell.

    II) insbes., die Verwahrung, der Gewahrsam, die Haft, sowohl abstr. = Gefangenhaltung jmds., als auch konkret = das Gefängnis, bes. im Plur., 1) eig., m. subj. Genet., custodiae hominis privati, Cic.: custodiae amicorum propinquorumque, Cic. – c. artissima, Mela: publica, Cic.: regia, Cic.: nimis soluta, Liv.: tutissima, Cic. u. Liv. – bes. oft c. libera, im Zshg. auch bl. custodia, die freie Überwachung, Haft, der freie, weite Arrest (griech. φυλακώ ελευθέρα, indem einem Staatsgefangenen ein bestimmtes Gebiet als Aufenthalt angewiesen wird, das er nicht überschreiten darf), Liv. u.a., im Plur. v. mehreren, Sall. – attinere alqm publicā custodiā, Tac.: asservari privati hominis custodiis, Cic.: alqm huic optimae atque tutissimae custodiae non audere committere, Cic.: alqm in custodiam condere, conicere, Liv.: dare alqm in custodiam, Cic., alqm alci in custodiam, Suet.: dare se in custodiam (freie H.), Cic.: in libera custodia Albae decedere (sterben), Vell.: alqm ex custodia dimittere, Liv.: Romanos in custodiam civitatium dividere, Liv.: oppidanorum turbam per finitimos populos in custodiam dividere, Liv.: multitudo in custodias divisa, Liv.: alqm Albam in custodiam (freie H.) ducere, Liv.: alqm e custodia educere, Cic.: elabi (entrinnen) custodiae, Tac. u. Flor.: emittere alqm e custodia et levare vinculis, Cic.: eripere alqm e custodia, Cic.: esse in custodia publica od. regia, Cic.: esse apud alqm in lignea custodia, Plaut.: habere alqm in custodia, Tac., seorsus in custodia, Liv.: habere ipsos per municipia in custodiis, Sall.: haberi in liberis custodiis (v. mehreren), Sall.: habere alqm in custodia, Tac. hist. 1, 58 u. habere alqm prope in custodiam, wie in Haft Befindliche behandeln, Liv.: includere in praedonum hostiumque custodias tantum numerum civium Romanorum, Cic.; vgl. alqm velut custodiae causā balneis includere, Liv.: tali modo custodiā liberari, Nep. (vgl. im Bilde alqm istis corporis custodiis liberare, Cic.): mittere alqm alci in custodiam, Liv.: mittere alqm cum obsidibus in custodiam Carseolos (nach K.), Liv.: necari in custodia, Caes.: perire a morbo in alcis custodia, Nep., u. perire morbo in eadem custodia, Suet.: praeesse custodiae (zB. is, qui custodiae praeerat, der Kerkermeister), Val. Max.: servare alqm liberā custodiā haud procul a castris, Liv.: tenere alqm vinculis et artissimā custodiā, Mela: teneri eādem custodiā, Nep.: teneri in custodiis (v. mehreren), Sall.: tradere alqm in custodiam, Cic. (u. so tr. alqm in cust. Rheginis [den Rh. = bei den Rh.]), Liv., od. Ephesi, Cic.: traditi incustoditi in custodiam omnes sunt, seorsum cives sociique, Liv.: tradere alqm custodiae, Suet.

    2) meton., der Eingekerkerte, Verhaftete, der Arrestant, unus ex custodiarum agmine, Sen. ep. 77, 18: custodiarum series, Suet. – eadem catena et custodiam et militem copulat, Sen. ep. 5, 7. – custodias asservare per milites, Plin. ep.: seriem custodiarum od. custodias recognoscere, Suet.: quod ubique esset custodiae (alle Eingekerkerten, die sich irgendwo befanden), in Italiam deportari praeceperat, Suet. – / Alter Genet. custodias von den Gramm. (Charis. 107, 12. Serv. Verg. Aen. 11, 801) fälschlich angenommen bei Sall. hist. fr. 3, 35 (42), s. Dietsch u. Kritz z. St.

    lateinisch-deutsches > custodia

  • 6 penates

    penātēs, ium, selten um, m., mit u. ohne di (penus), I) die Penaten, die röm. Hauptschutzgottheiten der Familien, sowie des aus dem Familienverbande erwachsenen Staates (als Schutzgöttin des Staates publici od. maiores, als Schirmgötter der Familien minores, familiares, privati gen., u. im Innern jedes Hauses [im impluvium] verehrt), oft bei Cic. u.a. – II) meton. = die Wohnung, das Haus, Haus u. Hof, raptus penatium, Plünderung von Haus u. Hof, Tac.: penates uxoris, Tac.: cura penatium, für das Hauswesen, Tac.: parvi penates, Ov.: penates privati, Rücktritt ins Privatleben, Tac.: alqm dis penatibus exturbare, Cic.: penates relinquere, Liv.: alqm in paternos penates deducere, Tac. – verb. lar ac penates tectaque, Liv.: vallum et tentorium cuique militi domus ac penates sunt, Liv. – poet. übtr., v. der Wohnung der Götter, Stat.: der Bienen, Verg.

    lateinisch-deutsches > penates

  • 7 abduco

    abdūco, ĕre, duxi, ductum, tr.    - arch. abdouco Cil 1, 30 --- impér. abduc, mais abduce Plaut. Bac. 1031; Curc. 693; Pœn. 1173, etc.; Ter. Ad. 482; Phorm. 410 --- parf. abduxti Plaut. Curc. 614. [st1]1 [-] conduire, emmener, enlever, emporter, détacher, détourner de (ab et abl.; ad et acc., pour mener à); distraire (d’une besogne, d’un sentiment, d’un devoir).    - abducere armenta: emmener les troupeaux (d'un autre).    - abducere aliquem (aliquid) alicui: enlever qqn (qqch) à qqn.    - abducere aliquem a fide: détourner qqn de son devoir.    - equitatum a consule abducere: enlever au consul sa cavalerie.    - collegam vi de foro abducere, Liv. 2: éloigner son collègue du forum par la force.    - abducere in servitudinem: emmener en esclavage.    - abducere aliquem convivam (abducere aliquem ad caenam), Ter.: emmener qqn dîner.    - abducere caput ab ictu, Virg.: soustraire sa tête aux coups.    - abducere exercitum ab aliquo, Cic.: détacher l'armée de qqn (d'un chef).    - abducere aquam alicui, Dig.: détourner l'eau au détriment de qqn.    - abducere exercitum ad infestissimam Ciliciae partem, Cic. Fam. 2, 10, 3: conduire l'armée vers la région la plus hostile de la Cilicie.    - ut eos nulla privati negotii cura a populorum rebus abduceret, Cic. Rép. 5, 2: pour que nul souci d'affaires privées ne les détournât des affaires publiques.    - quam ab lenone abduxti hodie, scelus viri, Plaut. Curc.: (la fille) que tu as prise chez le marchant aujourd'hui, canaille.    - pluteos ad alia opera abduxerunt, Caes. BC. 2, 9, 6: on retira les mantelets pour (les employer à) d'autres ouvrages.    - abducere divinationem a conjecturis, Cic.: dégager la divination des conjectures.    - abducere artem ad quaestum, Cic.: abaisser l'art au niveau d'un métier.    - abducere se ab omnibus molestiis et angoribus, Cic.: se soustraire aux embarras et aux chagrins.    - abduci ut, Cic.: se laisser persuader de.    - abduci a cogitationibus, Cic.: être distrait. [st1]2 [-] prendre (une boisson), boire.    - potio datur abducenda, Scrib.: on donne une potion à prendre. [st1]3 [-] enterrer, ensevelir.    - uxorem abducere, Inscr.: ensevelir sa femme.
    * * *
    abdūco, ĕre, duxi, ductum, tr.    - arch. abdouco Cil 1, 30 --- impér. abduc, mais abduce Plaut. Bac. 1031; Curc. 693; Pœn. 1173, etc.; Ter. Ad. 482; Phorm. 410 --- parf. abduxti Plaut. Curc. 614. [st1]1 [-] conduire, emmener, enlever, emporter, détacher, détourner de (ab et abl.; ad et acc., pour mener à); distraire (d’une besogne, d’un sentiment, d’un devoir).    - abducere armenta: emmener les troupeaux (d'un autre).    - abducere aliquem (aliquid) alicui: enlever qqn (qqch) à qqn.    - abducere aliquem a fide: détourner qqn de son devoir.    - equitatum a consule abducere: enlever au consul sa cavalerie.    - collegam vi de foro abducere, Liv. 2: éloigner son collègue du forum par la force.    - abducere in servitudinem: emmener en esclavage.    - abducere aliquem convivam (abducere aliquem ad caenam), Ter.: emmener qqn dîner.    - abducere caput ab ictu, Virg.: soustraire sa tête aux coups.    - abducere exercitum ab aliquo, Cic.: détacher l'armée de qqn (d'un chef).    - abducere aquam alicui, Dig.: détourner l'eau au détriment de qqn.    - abducere exercitum ad infestissimam Ciliciae partem, Cic. Fam. 2, 10, 3: conduire l'armée vers la région la plus hostile de la Cilicie.    - ut eos nulla privati negotii cura a populorum rebus abduceret, Cic. Rép. 5, 2: pour que nul souci d'affaires privées ne les détournât des affaires publiques.    - quam ab lenone abduxti hodie, scelus viri, Plaut. Curc.: (la fille) que tu as prise chez le marchant aujourd'hui, canaille.    - pluteos ad alia opera abduxerunt, Caes. BC. 2, 9, 6: on retira les mantelets pour (les employer à) d'autres ouvrages.    - abducere divinationem a conjecturis, Cic.: dégager la divination des conjectures.    - abducere artem ad quaestum, Cic.: abaisser l'art au niveau d'un métier.    - abducere se ab omnibus molestiis et angoribus, Cic.: se soustraire aux embarras et aux chagrins.    - abduci ut, Cic.: se laisser persuader de.    - abduci a cogitationibus, Cic.: être distrait. [st1]2 [-] prendre (une boisson), boire.    - potio datur abducenda, Scrib.: on donne une potion à prendre. [st1]3 [-] enterrer, ensevelir.    - uxorem abducere, Inscr.: ensevelir sa femme.
    * * *
        Abduco, abducis, pen. longa, abduxi, abductum, abducere, Emmener avec soy aucun par amour ou par force.
    \
        Sine vi. Terent. Tum me conuiuam solum abducebat sibi. Il me menoit disner avec soy.
    \
        Abductum in secretum Masinissam sic alloquitur. Liu. Retiré à part.
    \
        Abducere rus. Plaut. Emmener aux champs.
    \
        Abducere in diuersum a nido. Plin. Emmener à l'opposite de son nid, Attirer et destourner arriere de son nid. Divertir, Desvoyer.
    \
        Abducere in seruitutem. Caes. Emmener en servage.
    \
        Vos abducam a testibus. Cic. Je vous retireray, ou destourneray de vous arrester aux tesmoings.
    \
        Aciem mentis a consuetudine oculorum. Cic. Retirer et destourner l'esprit de ce que les yeuls ont accoustumé.
    \
        Animum a cogitationibus. Cic. Retirer et divertir, ou desvoyer et destourner l'esprit de ses pensemens.
    \
        Discipulum a praeceptore. Cic. Oster à un maistre son disciple, Faire que le disciple ne tienne plus le parti du maistre, Destourner le disciple de plus suyvir la doctrine de son maistre.
    \
        Ab angoribus et molestiis abducere se. Cic. Se deffaire et retirer, ou reculer arriere des fascheries et ennuis.
    \
        Abducere equitatum ab aliquo ad se. Cic. Suborner ou soubtraire la gendarmerie du service de quelque capitaine, et l'attirer à soy. La faire revolter, et abandonner son capitaine, pour venir à son service.
    \
        Seruum ab aliquo. Cic. Retirer à soy.
    \
        Abducere aliquem ad nequitiam. Terent. Desbaucher aucun, Le gaster et tourner à mal.
    \
        Abducere aliquem a Republica. Metellus Ciceroni. Distraire de la chose publicque.
    \
        Abducere ex acie. Cic. Retirer de la presse du combat.
    \
        Abducere quempiam a fide. Cic. Luy faire faulser sa foy, Le destourner de faire ce qu'il a promis.
    \
        Abducere caput ab ictu. Virg. Destourner.
    \
        Abducere gradum. Silius. Se reculer, Se tirer arriere, Se desmarcher.
    \
        Abducere somnum. Ouid. Garder de dormir.
    \
        Abducto intus visu. Plin. La veue retiree en dedens.
    \
        Nec abducar vt rear, aut in, etc. Cic. On ne me scauroit mener à ce poinct. On ne me fera point croire que, etc.
    \
        Clauem abduxi. Plaut. J'ay retiré la clef, J'ay osté la clef.

    Dictionarium latinogallicum > abduco

  • 8 profecto

    [st1]1 [-] profecto: part. passé au dat. et abl. sing. de proficiscor et de proficio. [st1]2 [-] profectō, adv. (= habeto pro facto: tiens pour chose faite): certes, assurément, certainement, bien sûr, sans aucun doute.    - profecto nostro commeatu privati necessario ad dimicandum descendent, Hirt.: assurément, privés de la ressource de nos vivres, ils en viendront par nécessité à combattre.
    * * *
    [st1]1 [-] profecto: part. passé au dat. et abl. sing. de proficiscor et de proficio. [st1]2 [-] profectō, adv. (= habeto pro facto: tiens pour chose faite): certes, assurément, certainement, bien sûr, sans aucun doute.    - profecto nostro commeatu privati necessario ad dimicandum descendent, Hirt.: assurément, privés de la ressource de nos vivres, ils en viendront par nécessité à combattre.
    * * *
        Profecto, Aduerbium confirmantis. Plaut. Certes, Certainement, Il est ainsi, Sans point de faulte.
    \
        Profecto sic est. Terent. Certainement il est ainsi, Certes.

    Dictionarium latinogallicum > profecto

  • 9 separatus

    [st1]1 [-] separātus, a, um: part. passé de separo; séparé, mis à part, détaché, distinct, isolé.    - separata utilitate, Cic. Tusc. 4, 15, 34: abstraction faite de l'intérêt.    - in separatis jugis, Hor.: sur des montagnes solitaires.    - privati ac separati agri apud eos nihil est, Caes. B. G. 4.1: aucun d'eux ne possède de terres en propre.    - exordium separatum, Cic.: exorde qui ne se rattache pas au sujet.    - genus ipsum per se separatum, Cic.: genre considéré isolément et en lui-même. [st1]2 [-] separātŭs, ūs, m.: séparation.
    * * *
    [st1]1 [-] separātus, a, um: part. passé de separo; séparé, mis à part, détaché, distinct, isolé.    - separata utilitate, Cic. Tusc. 4, 15, 34: abstraction faite de l'intérêt.    - in separatis jugis, Hor.: sur des montagnes solitaires.    - privati ac separati agri apud eos nihil est, Caes. B. G. 4.1: aucun d'eux ne possède de terres en propre.    - exordium separatum, Cic.: exorde qui ne se rattache pas au sujet.    - genus ipsum per se separatum, Cic.: genre considéré isolément et en lui-même. [st1]2 [-] separātŭs, ūs, m.: séparation.
    * * *
        Separatus, pen. prod. Participium. Cic. Separé, Desemparé.

    Dictionarium latinogallicum > separatus

  • 10 custodia

    cūstōdia, ae, f. (custos), die Wache, Hut, I) im allg., die Wache, Bewachung, Überwachung (Kontrolle), die Hut, Obhut, der Schirm, die Beschirmung, die Bewahrung, die Aufsicht, Beaufsichtigung, die achtsame Fürsorge, auch die Sicherheitsmaßregel ( hingegen tutela = der Schutz, die schützende Aufsicht) 1) eig.: a) übh., m. subj. Genet., hospitum privatorum, Liv.: pastoris, Col.: canum, Cic.: materni corporis, Cic.: templi, Liv.: tenebrarum ac parietum custodiae, Cic. – m. obj. Genet., mei capitis, Cic.: corporis, Cic. (vgl. unten no. d): ignis (Vestae), Cic.: regis, Beschirmung des Königs = Schonung des Lebens des Königs, Iustin. 2, 6, 18: rei publicae, Cic.: sui, Achtsamkeit auf sich selbst, Cels.: conservandi sui, Cic.: urbis, Obhut, Verwaltung der Stadt (zB. vom Präfektus Urbi), Vell. (vgl. unten no. d): c. diligens, Curt.: dura matrum, Hor.: fida canum, Cic.: fida iustitiae (subj. Genet.), Cic.: una c. fidelis memoriae rerum gestarum, die einzige zuverlässige Art der Aufbewahrung, Liv.: intentior, Liv.: frugum et pecudum c. sollers, Verg.: summa rei publicae, Cic. – alqm diligenti od. intentiore custodiā asservare, Liv. u. Curt.: sacra fideli custodiā asservare (v. einem Orte), Liv.: committere alci custodiam pecuniae, Curt.: continere tabulas privatā custodiā, Cic.: decipere custodiam pastoris (v. Tieren), Col.: dimittere (aufgeben) custo-
    ————
    diam mei capitis, provinciae, Cic.: facere salutis custodiam, Scrib.: non sine tacita custodia haberi, heimlich überwacht (kontrolliert) werden, Frontin.: regis filium non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv.: eloquentiam orbam (gleichs. verwaiste Jungfrau) domi tenere saeptam liberali custodiā, Cic.: omnibus custodiis (jeder Art von Kontrolle) subiectus, Cic.: fratris liberos ne materni quidem corporis custodia tegere potuit, Cic. – b) die Aufsicht des Knabenführers, c. paedagogorum, Quint. 1, 2, 25. – c) die Aufsicht, Wache des Frauenwächters, tristis c., Prop. 2, 6, 39: tristis c. servi, Ov. art. am. 3, 601. – d) die Wache, Bewachung des Wächters (Nachtwächters, milit. Postens), das Wachehalten, Wachestehen, Schildwachestehen, verb. excubiae et custodiae, Cic. – m. subj. Genet., c. militum, Suet.: custodiae classium, Caes. – m. obj. Genet., c. arcis, Liv.: corporis, Cic.: portae, Suet.: portus, Liv.: urbis, Liv. – custodiae maritimae, Caes.: custodiae nocturnae praefectus, Nachtwachtmeister, Apul. – custodiae od. suae custodiae causā (als Leibwache), zB. Gallos equites suae custodiae causa circum se habere, Caes.: u. petere turmam equitum Romanorum, Sall. – agere urbis custodiam, Liv.: agitare hic custodiam, Plaut.: committere custodiam corporis feris barbaris, Cic.: credere alci custodiam illam od. custodiam alcis,
    ————
    Nep.: inde intentioris utrimque custodiae esse, Liv.: ponere navem ad custodiam, Caes.: ponere militem ad custodiam aditus, Liv.: polliceri excubias et custodias (Posten- u. Schildwachestehen), Cic.: praeesse custodiae portus, Liv.: remittere de custodiis maritimis, Caes.: saepire alqm custodiā militum, Suet.: neglegenter servare custodias, Liv.: tradere III cohortibus custodiam navium longarum, Caes. – haec a custodiis classium loca maxime vacabant, Caes.
    2) meton.: a) die Wache = die Wache stehenden Personen, der Wachtposten, die Schildwache, Leibwache, die Bedeckung, Besatzung, α) im Sing., in Prosa nur kollektiv, custodiam ex suis ac praesidium sex milia hominum unā reliquerunt, Caes. b. G. 2, 29, 4: pauci de custodia (Leibwache) Germani, Suet. Cal. 45, 1. – bei Dichtern v. einer Pers., cernis, custodia qualis vestibulo sedeat (v. der Tisiphone), Verg.: unicus anser erat, minimae custodia villae, Ov.: v. mehreren, abest custodia regis, Leibwache, Ov.: vigil Phrygios servat custodia muros, Ov. – β) im Plur. (oft verb. custodiae stationesque od. stationes custodiaeque, custodiae vigiliaeque od. ac vigiliae, praesidia custodiaeque), frequens custodiis locus, ein stark mit W. besetzter, Liv.: nocte dieque iuxta parata instructaque omnia custodiis ac vigiliis erant, Liv. – m. subj. Genet., custodiae hostium, Liv.: c. munitionum, Auct. b. Alex.: propter custodias Menapiorum (zB. clam
    ————
    transire non posse), Caes. – custodiae artae, Liv.: horribiles, Cic.: c. laxatae, Liv. – custodiis circumsaepire alqm, Lact.: vinclis custodiisque circummoenitum esse, Plaut.: circumdare horribiles custodias, Cic.: deducere custodias munitionum, Auct. b. Alex.: defendere sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: disponere custodias diligentius, Caes., paulo incautius in muro, Caes., u. verb. praesidia custodiasque ad ripas Ligeris, Caes.: custodias in portis, vigilias vicatim exigere (aufbieten), Liv.: alias custodias fallere, Liv.: eo (dadurch) custodias hostium fallere, Liv.: intentissimas custodias fallere (v. Sklaven), Sen.: inclusus nostris custodiis exercitus (feindl. Heer), Vell.: coloniam munire praesidiis, custodiis, vigiliis, Cic.: ponere custodias circa portas, Liv.: saepire domum custodiis, Nep.: saepire domum et vias acribus custodiis, Tac.: custodias tollere, die Zollwachtposten, Mautposten aufheben, Cic. de prov. cons. 10. – b) der Standort der Wache, der Wachtposten, Posten, haec mea sedes est, haec vigilia (Wache), haec custodia (Posten), hoc praesidium stativum (Standlager), Cic.: in hac custodia et tamquam specula (Warte) collocati sumus, Cic. – familias maximas in portubus atque custodiis habere (Zollwacht –, Mautposten), Cic. de imp. Pomp. 16.
    3) übtr., die Bewahrung, Beobachtung, decoris, Quint.: suae religionis (seines Eides), Quint.: summa
    ————
    pudoris, Sen.: diligentior ritus patrii, Vell.
    II) insbes., die Verwahrung, der Gewahrsam, die Haft, sowohl abstr. = Gefangenhaltung jmds., als auch konkret = das Gefängnis, bes. im Plur., 1) eig., m. subj. Genet., custodiae hominis privati, Cic.: custodiae amicorum propinquorumque, Cic. – c. artissima, Mela: publica, Cic.: regia, Cic.: nimis soluta, Liv.: tutissima, Cic. u. Liv. – bes. oft c. libera, im Zshg. auch bl. custodia, die freie Überwachung, Haft, der freie, weite Arrest (griech. φυλακώ ελευθέρα, indem einem Staatsgefangenen ein bestimmtes Gebiet als Aufenthalt angewiesen wird, das er nicht überschreiten darf), Liv. u.a., im Plur. v. mehreren, Sall. – attinere alqm publicā custodiā, Tac.: asservari privati hominis custodiis, Cic.: alqm huic optimae atque tutissimae custodiae non audere committere, Cic.: alqm in custodiam condere, conicere, Liv.: dare alqm in custodiam, Cic., alqm alci in custodiam, Suet.: dare se in custodiam (freie H.), Cic.: in libera custodia Albae decedere (sterben), Vell.: alqm ex custodia dimittere, Liv.: Romanos in custodiam civitatium dividere, Liv.: oppidanorum turbam per finitimos populos in custodiam dividere, Liv.: multitudo in custodias divisa, Liv.: alqm Albam in custodiam (freie H.) ducere, Liv.: alqm e custodia educere, Cic.: elabi (entrinnen) custodiae, Tac. u. Flor.: emittere alqm e custodia et levare vinculis, Cic.: eripere alqm e custo-
    ————
    dia, Cic.: esse in custodia publica od. regia, Cic.: esse apud alqm in lignea custodia, Plaut.: habere alqm in custodia, Tac., seorsus in custodia, Liv.: habere ipsos per municipia in custodiis, Sall.: haberi in liberis custodiis (v. mehreren), Sall.: habere alqm in custodia, Tac. hist. 1, 58 u. habere alqm prope in custodiam, wie in Haft Befindliche behandeln, Liv.: includere in praedonum hostiumque custodias tantum numerum civium Romanorum, Cic.; vgl. alqm velut custodiae causā balneis includere, Liv.: tali modo custodiā liberari, Nep. (vgl. im Bilde alqm istis corporis custodiis liberare, Cic.): mittere alqm alci in custodiam, Liv.: mittere alqm cum obsidibus in custodiam Carseolos (nach K.), Liv.: necari in custodia, Caes.: perire a morbo in alcis custodia, Nep., u. perire morbo in eadem custodia, Suet.: praeesse custodiae (zB. is, qui custodiae praeerat, der Kerkermeister), Val. Max.: servare alqm liberā custodiā haud procul a castris, Liv.: tenere alqm vinculis et artissimā custodiā, Mela: teneri eādem custodiā, Nep.: teneri in custodiis (v. mehreren), Sall.: tradere alqm in custodiam, Cic. (u. so tr. alqm in cust. Rheginis [den Rh. = bei den Rh.]), Liv., od. Ephesi, Cic.: traditi incustoditi in custodiam omnes sunt, seorsum cives sociique, Liv.: tradere alqm custodiae, Suet.
    2) meton., der Eingekerkerte, Verhaftete, der Arrestant, unus ex custodiarum agmine, Sen. ep. 77, 18:
    ————
    custodiarum series, Suet. – eadem catena et custodiam et militem copulat, Sen. ep. 5, 7. – custodias asservare per milites, Plin. ep.: seriem custodiarum od. custodias recognoscere, Suet.: quod ubique esset custodiae (alle Eingekerkerten, die sich irgendwo befanden), in Italiam deportari praeceperat, Suet. – Alter Genet. custodias von den Gramm. (Charis. 107, 12. Serv. Verg. Aen. 11, 801) fälschlich angenommen bei Sall. hist. fr. 3, 35 (42), s. Dietsch u. Kritz z. St.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > custodia

  • 11 penates

    penātēs, ium, selten um, m., mit u. ohne di (penus), I) die Penaten, die röm. Hauptschutzgottheiten der Familien, sowie des aus dem Familienverbande erwachsenen Staates (als Schutzgöttin des Staates publici od. maiores, als Schirmgötter der Familien minores, familiares, privati gen., u. im Innern jedes Hauses [im impluvium] verehrt), oft bei Cic. u.a. – II) meton. = die Wohnung, das Haus, Haus u. Hof, raptus penatium, Plünderung von Haus u. Hof, Tac.: penates uxoris, Tac.: cura penatium, für das Hauswesen, Tac.: parvi penates, Ov.: penates privati, Rücktritt ins Privatleben, Tac.: alqm dis penatibus exturbare, Cic.: penates relinquere, Liv.: alqm in paternos penates deducere, Tac. – verb. lar ac penates tectaque, Liv.: vallum et tentorium cuique militi domus ac penates sunt, Liv. – poet. übtr., v. der Wohnung der Götter, Stat.: der Bienen, Verg.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > penates

  • 12 judex

    jūdex, icis m. [ judico ]
    1) судья (j. intĕger C; rectissimus PJ)
    selecti judĭces C — судьи, назначенные претором из числа кандидатов
    j. morum Jcensor
    judicem alicui ferre C, L — предлагать (кого-л.) кому-л. в судьи ( об истце)
    judicem sedēre in aliquem C (inter aliquos L) — быть судьёй в чьём л. деле
    2) судья, ценитель (existimator et j. C)

    Латинско-русский словарь > judex

  • 13 lar

    Латинско-русский словарь > lar

  • 14 penates

    Латинско-русский словарь > penates

  • 15 antefero

    ante-fero, tulī, lātum, ferre, I) vorantragen, legum latarum titulos, Tac. ann. 1, 8: viginti clarissimarum familiarum imagines, Tac. ann. 3, 76 (aber Verg. Aen. 6, 677 jetzt getrennt ante tulit gressum, ging voran). – II) übtr.: A) vor od. über jmd. od. etw. stellen, jmd. od. etw. höher stellen als usw., alci neminem, Nep.: longe omnibus unum Demosthenem, Cic.: una in re anteferri alci (Ggstz. inferiorem esse omnibus rebus), Cic. – iniquissimam pacem iustissimo bello, Cic.: omnibus suis rebus commodum regis, Sall.: salutem privati hominis incolumitati suae, Tac.: quae quibus anteferam? Verg. – ohne Ang. wem? nullius umquam consilium non modo antelatum, sed ne comparatum quidem est, Nep. Timol. 3, 6. – B) vorausnehmen, quod est dies allatura, id consilio anteferre debemus, sollten wir vorher durch verständige Einsicht gewinnen, Cic. ep. 5, 16, 6 M.

    lateinisch-deutsches > antefero

  • 16 caveo

    caveo, cāvī, cautum, ēre (v. κοέω, ich merke), Vorsichtsmaßregeln treffen, I) um sich zu hüten = auf der Hut sein, sich hüten, sich in acht nehmen, sich vorsehen, 1) im allg.: a) absol.: faciet, nisi caveo, Ter.: erunt enim (molesti soritae), nisi cavetis. Cautum est, inquit, Cic. – cum animum attendisset ad cavendum, Nep. – bes. im Imperat., cave, Komik., Hor. u.a. – b) mit Ang. von welcher Seite? (= gegen wen od. was?) durch ab u. Abl. od. (vor- u. nachklass.) durch bl. Abl., ab alqo, Cic.: a veneno, Cic.: ab eruptionibus, Caes.: ab insidiis, Sall. – c. malo, Plaut. u. Petr.: infortunio, Plaut. – zugl. m. Ang. für wen? durch Dat., sibi ab eo, Plaut. Bacch. 739: eo mi (= mihi) abs te caveo cautius, Plaut. Men. 151: cave tibi Romā! Val. Max. 1, 6, 5 (Vgl. no. e, α aus Plaut. Pseud. 897 sqq.). – c) m. Ang. mit (bei) wem? durch cum m. Abl., mihi tecum cavendum est, nimis qui es orator catus, Plaut. most. 1142. – d) m. Ang. in betreff wessen? α) durch Acc. = vor jmd. oder etw., alqm, Cic.: cave canem! Varr. fr. u.a.: c. malum, Cic.: omnia, Cic.: vallum caecum fossasque, Caes.: insidias, Suet.: ictum fulminis, Lucr. (vgl. unten no. 2). – im Passiv, cavenda etiam gloriae cupiditas, Cic.: aliquot dies cavendis ac struendis in vicem insidiis trahere, Liv.: quod multis rationibus caveri potest, Cic.: cavendus dolus, Sall. fr.: cauto opus est, Plaut. – β) durch Infin., postremo caveret id petere a populo Romano, quod illi iure negaretur, Sall.: commisisse cavet quod mox mutare laboret, Hor. – beim Imperat. cave, caveto (als starke Verneinung = ja nicht, beileibe nicht), in quibus cave vereri, ne etc., fürchte ja nicht usw., Cic. ad Att. 3, 17, 3 B (Wesenberg u. Müller cave vereare): eo plumbum affundere caveto, Cato r. r. 20, 1: laedere hanc caveto, Catull. 50, 21. – e) mit Ang. zu welchem Zwecke? α) durch ne, ut ne m. Konj., ut cavebis, ne me attingas, Plaut.: cavit, ne qua in re iure plecteretur, Nep.: cavendum est, ne extra modum sumptu et magnificentiā prodeas, Cic.: cavere, necubi hosti opportunus fieret, Sall.: quod ut ne accidat cavendum est, Cic. de amic. 99; u. so (mit ut ne) auch Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. Liv. 34, 17, 8. – zugl. mit Ang für wen? durch Dat. u. vor wem? durch ab m. Abl. a me opere petiit maximo, ut mihi caverem a Pseudulo servo meo, ne fidem ei haberem, Plaut. Pseud. 897 sqq. – β) beim Imperativ cave, caveto, cavete (als starke Verneinung = ja nicht, beileibe nicht) durch ne m. Konj. od. gew. m. bl. Konj. (s. Holtze Synt. 2, 172 u. 174 sq.), cave ne cadas, Naev. com. fr.: cave ne pendeas, si etc., Afran. fr.: caveto ne laxi sient, Cato: ignem caveto ne intromittas, Cato: nupta, tu quoque, quae tuus vir petet, cave ne neges, Catull.: decolles cave, Caecil. com. fr.: cave vestem attigas, Acc. fr.: cave attigeris hominem, Varr. fr.: verbum cave faxis, Plaut.: cave sis mentiare, Cic.: cave ignoscas, Cic.: cave deformes multa bona uno vitio, Liv.: caveto, cum ventus siet aut imber, effodias aut seras, Cato: cavete inulti animam amittatis, Sall.: mit der 1. Pers.; cave posthac umquam istuc verbum ex te audiam, Ter. – m. der 3. Pers., cavete fratrum misereat, Cic.: cavete concurrant arma, Verg. – ellipt., cave mendacium (sc. ne dicas), ja (beileibe) keine L., Plaut. mil. 967: so auch cave mihi mendaci quicquam (sc. dicas), Plaut. asin. 30. – γ) durch ut mit Konj. = sich vorsehen, Fürsorge tragen, dafür sorgen, daß usw. (s. Zumpt Cic. de off. 1, 39, 10), tertium est, ut caveamus, ut ea, quae pertinent ad liberalem speciem et dignitatem, moderata sint, Cic.: cavisse deos priore anno, ut tuto libertas defendi posset, Liv.

    2) insbes., als t. t. der Fechterspr., parieren, ictum (Ggstz. inferre ictum), Quint. 4, 2, 26: cavere ac propulsare adversos ictus, Quint. 9, 1, 20: quartae (manus fiunt), si geminata captatio est, ut bis cavere, bis repetere oportuerit, Quint. 5, 13, 54: paratus iam ad cavendum ictumque declinans hostis, Dict. 2, 40.

    II) Vorsichtsmaßregeln treffen, um etw. gegen Schaden und Gefahr sicherzustellen, für jmd. od. etwas Fürsorge tragen, jmdm. od. einer Sache Sicherheit verschaffen, jmd. od. etw. sicherstellen, sichern, 1) im allg., m. Ang. für wen od. was? durch Dat., alci, Cic.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum etc., Cic.: cav. concordiae publicae, Vell.: securitati, Suet. – zugl. m. Ang. von welcher Seite? (= gegen was?) durch ab m. Abl., orant ac monent, ut ipsis ab invidia caveatur, Liv. 3, 52, 11. – zugleich m. Ang. zu welchem Zwecke? α) durch ad m. Akk, semper existimasti, satis cautum tibi ad defensionem fore, si etc., Cic. II. Verr. 1, 88. – β) durch ut m. Konj., caverat enim sibi ille sororius adulter... omnium ut suorum scelerum socium te adiutoremque praeberes, Cic. Pis. 28. – mit Angabe in betreff wessen? durch Acc., scabiem pecori et iumentis caveto, sichere das Klein- u. Großvieh gegen die Räude, Cato r. r. 5, 7.

    2) insbes., als zivilist. u. publiz. t. t. a) Sicherheit verschaffen, α) sich Sicherheit (Gewähr, Kaution) geben lassen, sich sicherstellen, absol., cum ita caverent, SI etc., Cic. – m. Ang. von welcher Seite? durch ab m. Abl., ab sese caveat, Cic.: tibi ego non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cuius petitio sit, esse petiturum, Cic. -β) jmdm. durch Einleitung u. Feststellung der Kautionsformulare Sicherheit verschaffen, sicherstellen, jmdm. bei Kautionen Rechtsbeistand leisten (als Geschäft der röm. Rechtsgelehrten), absol., cavere in iure, Cic.: haec urbana militia rospondendi, scribendi, cavendi, Cic.: sin autem quaereretur, quisnam iuris consultus vere nominaretur, eum dicerem, qui legum et consuetudinis eius, quā privati in civitate uterentur, et ad respondendum et ad agendum et ad cavendum peritus esset, Cic. – mit Ang. wem? durch Dat., cum tu mihi meisque saepe cavisses, Cic. – γ )durch sachliche, schriftliche od. mündliche Bürgschaft Sicherheit gewähren, Gewähr (Kaution) leisten, einstehen, mit Ang. wem? durch Dat., mit Ang. wodurch? durch Abl., m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., praedibus et praediis populo, Cic.: obsidibus de pecunia, Caes.: u. iureiurando et chirographo de ea re, Suet. – obsidibus inter se, Caes. – m. Ang. in betreff wessen? durch Acc., alci pecuniam, ICt.: chirographum, ICt. – mit Ang. wofür? durch pro mit Abl., capite pro ea, Plin. – u. m. Ang. wie hoch? in duplum, Suet.: populo in duplum praediis, Tac. – übtr., verbürgen übh., mit folg. Acc. u. Jnfin., nonne vestris cautum est litteris adamatum esse ab Aurora Tithonum, Arnob. 4, 27 in. – b) durch schriftliche Verordnung Fürsorge-, Sorge tragen, fest-, sicherstellen, anordnen, verordnen, verfügen, einen Beschluß fassen, α) testamentarisch, mit Ang. in betreff wessen? durch allg. Acc. eines Pronom. neutr. gen., si hoc, qui testamentum faciebat, cavere voluisset, Cic. – u. m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ut m. Konj., testamento, ut ageretur (dies natalis), Cic. – mit Ang. für wen? zu wessen Gunsten? durch Dat., heredi velle cavere, Cic. – β) vertragsweise, m. Ang. für wen? durch Dat., mit Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., m. Ang. wodurch? durch Abl., in quo (foedere) cum caveretur utrorumque sociis, nihil de Saguntinis cautum est, Liv.: de quibus (agris) cautum sit foedere, Cic.: de adulterio satis caveri lege visum, Tac. – zugl. m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ne m. Konj., sibi se privatim nihil cavere (er bedinge für sich keine Sicherstellung [gegen Strafe], keine Straflosigkeit); militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit, ne fraudi secessio esset, Liv. 7, 41, 2. – γ) gesetzlich, durch Verfügung des Senats, des Fürsten, m. Ang. für wen? zu wessen Gunsten? durch Dat., quarum (legum) altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet, Cic.: quoniam veteranis cautum esse volumus, Cic. – m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., ut de eo alia in lege cautum esse videatur, Cic. – m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ut od. ne m. Konj., cautum est lege XII tabb., ut etc., Plin.: princeps cavit, ut etc., Plin. pan.: propositum est edictum quo cavebatur, ut religionis illius homines carerent omni honore ac dignitate, Lact.: cautum est in legibus Scipionis, ne etc., Cic.: cautum est senatus consulto, ne etc., Frontin. – / cavitum = cautum, Lex agr. im Corp. inscr. Lat 1, 200, 6. – Imperat. căvĕ (st. căvē) gemessen, zB. Plaut. asin. 467; capt. 431. Catull. 50, 18 sq. u. 61, 146. Hor. sat. 2, 3, 38. Prop. 1, 7, 25. Ov. am. 1, 8, 72, u. căvĕsis, Plaut. Amph. 845. Ter. eun. 799; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 299 u. 300.

    lateinisch-deutsches > caveo

  • 17 decempedator

    decempedātor, ōris, m., (decempeda), der Vermesser der Ländereien, aequissimus agri privati et publici d., Cic. Phil. 13, 37.

    lateinisch-deutsches > decempedator

  • 18 demolior

    dē-mōlior, mōlītus sum, īrī, I) herabwälzen, nur übtr., de me hanc culpam demolibor (archaist. Fut.), will abwälzen, Plaut. Bacch. 383. – II) prägn., gewaltsam, zerstörend herabreißen, nieder- od. einreißen, schleifen, zerstören, A) eig.: columnam, statuam, simulacrum, signum, Cic.: domum, Cic.: munitiones, Sall. fr.: propugnacula tyrannidis, Nep.: castellum, Vitr.: si tectum hoc insciente aut per vim demolitus esset, Cic.: quae in loca publica inaedificata immolitave privati habebant, intra dies triginta demoliti sunt, Liv.: im Bilde, subruit haec aevi demoliturque prioris robora, stürzt in Trümmer, Ov. – v. lebl. Subjj., arcus et statuas, aras etiam templaque demolitur et obscurat (entstellt) oblivio, Plin. pan. 55, 9. – B) übtr.: si quod cuique privatim officiet ius, id destruet (aus seinen Fugen reißen) ac demolietur, Liv.: demolientes Bacchanalia discutientesque nefarios coetus, Liv.: dem. faciem, entstellen (als Übersetzung von ἀφανίζειν το πρόςωπον), Hier. in Matth. 6, 16. / Aktive Nbf. dēmōlio, īvī u. iī, īre, Naev. com. 48. Caes. Hemin. ann. 2. fr. 23. Varro sat. Men. 591 u. Varro fr. bei Diom. 401, 1. Lex. ap. Frontin. aqu. 129, oft bei den ICt. u. Eccl. (s. Bünem. Lact. 4, 11, 6. Georges, Lexic. d. lat. Wortf. S. 202). – demolior passiv, Lex ap. Frontin. aqu. 129 u. ICt.: übtr., demolitur pecunia, Curio bei Prisc. 8, 19.

    lateinisch-deutsches > demolior

  • 19 hortus

    hortus, ī, m. (v. χόρτος), jeder eingezäunte oder sonst abgegrenzte Ort; dah. I) altlat. = villa, XII tabb. fr. b. Plin. 19, 50. Vgl. Paul. ex Fest. 102, 11. – II) der Garten, maceria horti, Liv.: hortus aedium, Liv.: hortus apricus, Cic.: propinquus cubiculo hortus, Liv.: hortum conducere, Cic.: rigando horto manus locare, Plin. ep. – Plur. hortī, ōrum, m., = Gartenanlagen, Park, amoenitas hortorum, Cic.: horti paterni, Cic., materni, Sen.: privati alcis horti, Privatpark, Tac.: horti pensiles, Curt. u. Lact.: dare nataliciam in hortis, Cic.: hortis suis se occultare, Cic. – horti Epicuri (in Athen), in denen er lehrte, Cic. de fin. 5, 3 u.a. – horti Caesaris, Cäsars Gartenanlagen zu Rom auf dem rechten Tiberufer, in der Gegend der heutigen Porta Portese, Hor. sat. 1, 9, 18. Suet. Caes. 83, 2; vgl. Tac. ann. 2, 21. – collis hortorum, der Pincius, auf dem die berühmten Gärten des Lukullus lagen, Suet. Ner. 50. Iuven. 10, 334; vgl. hortulus. – hortorum praepositi, Gartenaufseher, Firm. math. 3, 5, 25: dasselbe supra hortos, Corp. inscr. Lat. 6, 4346. – meton., ein Gartengewächs, ein Gemüse, Cato, Hor. u. Plin.

    lateinisch-deutsches > hortus

  • 20 immolitus

    im-mōlītus, a, um (in u. molior), wo aufgeführt, quae in loca publica inaedificata immolitave privati habebant, intra triginta dies demoliti sunt, Liv. 39, 44, 4: ne quis in iis locis quid in aedificatum inmolitumve habeto, Tab. Heracl. (Lex Iulia municip.) im Corp. inscr. Lat. 1, 206 lin. 70.

    lateinisch-deutsches > immolitus

См. также в других словарях:

  • PRIVATI — opponuntur militantibus, ceu pagani, apud Lamprid. in Alexandro Seu. c. 58. Sola quae de hostibus capta sunt, limitaneis ducibus et militibus donavit, ita ut eorum ita essent, si heredes illorum militarent, nec unquam ad privatos pertinerent… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • privati — privatùs, privati̇̀ bdv. Privati̇̀ ligóninė, mokyklà …   Bendrinės lietuvių kalbos žodyno antraštynas

  • privati investicija — statusas Aprobuotas sritis ūkio plėtra ir ilgalaikė strategija apibrėžtis Privataus juridinio ar fizinio asmens investicija. atitikmenys: angl. private investment vok. private Investition rus. частная инвестиция šaltinis Lietuvos Respublikos… …   Lithuanian dictionary (lietuvių žodynas)

  • privati žemė — statusas Aprobuotas sritis nekilnojamojo turto kadastras apibrėžtis Žemė, pagal įstatymus turima privačios nuosavybės teise. atitikmenys: angl. private land rus. частная земля šaltinis Lietuvos Respublikos piliečių nuosavybės teisių į išlikusį… …   Lithuanian dictionary (lietuvių žodynas)

  • PRIVATI Monaster (S.) — S. PRIVATI Monaster Galliae, in pago Gabalitano, vulgo S. Brivas, dictum a Privato Gabalitae urbis Episcopo, qui ab Alemannis Gallias Crocô Ducepervagantibus sustibus caesus est, Valeriani et Gallieni principatu …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Delitti privati — Infobox Television show name = Delitti privati image size = caption = show name 2 = genre = Mystery creator = director = Sergio Martino creative director = developer = Franco Marotta (writer) Laura Toscano (writer) presenter = starring = voices …   Wikipedia

  • juris privati — /jiiras praveytay/ Of private right; subjects of private property …   Black's law dictionary

  • juris privati — /jiiras praveytay/ Of private right; subjects of private property …   Black's law dictionary

  • juris privati — Of private right; not clothed with a public interest. Munn v Illinois, 94 US 113, 24 L Ed 77 …   Ballentine's law dictionary

  • Jus quo universitates utuntur est idem quod habent privati — The law which governs corporations is the same as that which governs private persons …   Ballentine's law dictionary

  • private Investition — privati investicija statusas Aprobuotas sritis ūkio plėtra ir ilgalaikė strategija apibrėžtis Privataus juridinio ar fizinio asmens investicija. atitikmenys: angl. private investment vok. private Investition rus. частная инвестиция šaltinis… …   Lithuanian dictionary (lietuvių žodynas)

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»