Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

postquam

  • 41 deprecor

    deprecor, āri, ātus sum [st2]1 [-] détourner par ses prières, éloigner par ses prières; conjurer, détourner, écarter; s'excuser; qqf. alléguer. [st2]2 [-] prier avec instance, supplier, implorer, demander avec prière; demander grâce. [st2]3 [-] prononcer des imprécations contre qqn; souhaiter (du mal).    - deprecari iram, Liv.: désarmer la colère.    - mortem deprecari, Caes. B. G. 7, 40, 6: chercher à détourner la mort, demander la vie.    - periculum deprecari, Caes.: conjurer un danger.    - praecipiendi munus deprecari, Quint. 2, 12, 12: s'excuser d'accepter les fonctions de précepteur.    - postquam errasse regem deprecati sunt, Sall. J. 104, 4: après avoir imploré le pardon pour leur roi en disant qu'il avait failli.    - in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis, Nep.: quand il s'agissait d'intervenir pour garantir ses amis des dangers ou des ennuis.    - senatum deprecatus est ne... Suet. Caes. 29: il supplia le sénat de ne pas...    - in hoc te deprecor ne... Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1: ce dont je te supplie, c'est de ne pas...    - deprecari alicui ne vapulet, Plaut.: demander que qqn ne soit pas battu.    - non deprecari quin (quominus): ne pas s’opposer à ce que, consentir à ce que.    - nec deprecor quin ferat... Cat.: je n'intercède pas pour qu'il apporte ( je consens à ce qu'il...).    - deprecari (aliquem) ab aliquo: demander grâce à qqn (pour qqn, aliquem).    - diras devotiones in aliquem deprecari, Apul.: prononcer contre qqn de terribles imprécations.    - deprecari alicui, Cat.: maudire qqn.
    * * *
    deprecor, āri, ātus sum [st2]1 [-] détourner par ses prières, éloigner par ses prières; conjurer, détourner, écarter; s'excuser; qqf. alléguer. [st2]2 [-] prier avec instance, supplier, implorer, demander avec prière; demander grâce. [st2]3 [-] prononcer des imprécations contre qqn; souhaiter (du mal).    - deprecari iram, Liv.: désarmer la colère.    - mortem deprecari, Caes. B. G. 7, 40, 6: chercher à détourner la mort, demander la vie.    - periculum deprecari, Caes.: conjurer un danger.    - praecipiendi munus deprecari, Quint. 2, 12, 12: s'excuser d'accepter les fonctions de précepteur.    - postquam errasse regem deprecati sunt, Sall. J. 104, 4: après avoir imploré le pardon pour leur roi en disant qu'il avait failli.    - in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis, Nep.: quand il s'agissait d'intervenir pour garantir ses amis des dangers ou des ennuis.    - senatum deprecatus est ne... Suet. Caes. 29: il supplia le sénat de ne pas...    - in hoc te deprecor ne... Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1: ce dont je te supplie, c'est de ne pas...    - deprecari alicui ne vapulet, Plaut.: demander que qqn ne soit pas battu.    - non deprecari quin (quominus): ne pas s’opposer à ce que, consentir à ce que.    - nec deprecor quin ferat... Cat.: je n'intercède pas pour qu'il apporte ( je consens à ce qu'il...).    - deprecari (aliquem) ab aliquo: demander grâce à qqn (pour qqn, aliquem).    - diras devotiones in aliquem deprecari, Apul.: prononcer contre qqn de terribles imprécations.    - deprecari alicui, Cat.: maudire qqn.
    * * *
        Deprecor, pen. corr. deprecaris, deprecatus sum, deprecari. Catul. Fort prier aucun, et faire une requeste.
    \
        Siquid deliquero, nullae sunt imagines quae me a vobis deprecentur. Cic. Il n'y a nulle memoire de la noblesse de mes ancestres qui vous face requeste pour moy.
    \
        Deprecari alicui ne vapulet. Plaut. Prier pour aucun qu'il ne soit point batu.
    \
        Deprecari sibi exilium et fugam. Cic. Prier et requerir qu'on soit envoyé en exil et d'estre banni, Requerir qu'on se contente de nostre bannissement, sans nous punir d'advantage.
    \
        Vitam alicuius deprecari ab aliquo. Cic. Luy saulver la vie par prier aucun.
    \
        Precari et Deprecari, contraria. Ouid. Deprier.
    \
        Anteacta deprecari. Tacit. Prier qu'on ne soit puni pour les choses passees.
    \
        Calamitatem ab sese deprecari. Cic. Is vllam ab sese calamitatem poterit deprecari? Se pourra il defendre? ou Pourra il tant faire par prieres qu'on ne luy face tous les maulx du monde?
    \
        Deprecari auaritiae crimina laudibus fragilitatis. Cic. Faire requeste et requerir qu'on excuse l'avarice d'aucun pour aucune vertu qui est en luy qui recompense ce vice.
    \
        Gaudii inuidiam, Gracchi charitas deprecabatur. Cic. Grachus estoit si fort aimé, que pour l'amour de luy les faultes de Claudius estoyent couvertes et excusees, ou supportees.
    \
        Non ius, sed iniuriam deprecor. Liu. Je ne demande point que vous me laschiez rien de la raison, mais seulement que vous ne me faciez point de tort.
    \
        Maleuolentiam deprecari. Cic. Se defendre du blasme qu'on ha de se resjouir du mal d'autruy.
    \
        Munus aliquod. Quint. S'excuser et descharger de quelque charge, et la refuser.
    \
        Deprecari odium summae improbitatis excusatione summae stultitiae. Cic. Se defendre d'une grande meschanceté, soubs couleur et excusation de sotise, S'excuser que non point par meschanceté on ait faict ce qui a esté faict, mais par sotise.
    \
        Mortem deprecari. Ouid. Refuser et fuir la mort.
    \
        Deprecari periculum. Cic. Tascher par requestes et prieres d'eviter aucun peril.
    \
        Refugere periculum aut deprecari. Asinius Cice. Refuser de se mettre en danger.
    \
        Nullam deprecor poenam. Liu. Je ne refuse aucune peine.
    \
        Deprecari sanguinem et mortem innocentissimi ciuis. Cic. Faire tant par prieres qu'il ne meure point, Luy sauver la vie.

    Dictionarium latinogallicum > deprecor

  • 42 dilabor

    dilabor, labi, lapsus sum [st2]1 [-] s'écouler de côté et d'autre, se dissiper. [st2]2 [-] se disperser. [st2]3 [-] tomber par morceaux. [st2]4 [-] s'échapper, se perdre, périr, s'évanouir.    - postquam dilapso tempore comitiorum dies adventabat, Romam decessit, Sall. J. 36, 4: le temps s'était écoulé et comme le jour des comices approchait, il s'embarqua pour Rome.    - rem familiarem dilabi sinere, Cic. Off. 2, 64: laisser dissiper son patrimoine.    - dilabi a signis: abandonner les enseignes.    - conventum dilabi: congédier l'assemblée.
    * * *
    dilabor, labi, lapsus sum [st2]1 [-] s'écouler de côté et d'autre, se dissiper. [st2]2 [-] se disperser. [st2]3 [-] tomber par morceaux. [st2]4 [-] s'échapper, se perdre, périr, s'évanouir.    - postquam dilapso tempore comitiorum dies adventabat, Romam decessit, Sall. J. 36, 4: le temps s'était écoulé et comme le jour des comices approchait, il s'embarqua pour Rome.    - rem familiarem dilabi sinere, Cic. Off. 2, 64: laisser dissiper son patrimoine.    - dilabi a signis: abandonner les enseignes.    - conventum dilabi: congédier l'assemblée.
    * * *
        Dilabor, pen. prod. dilaberis, dilapsus sum, dilabi. Liu. S'escouler, Cheoir petit à petit.
    \
        In agros, vel oppida dilabi. Liu. Se retirer tout doulcement.
    \
        A sapientum familiaritatibus ad vulgares amicitias nostra dilabitur oratio. Cic. Tombe, Chet.
    \
        Alii plures mea memoria dilabuntur. Cic. Tombent ou eschappent de ma memoire, Il ne m'en souvient plus.
    \
        Dilabuntur vectigalia negligentia. Liu. Les revenuz du royaume se perdent et decheent par negligence.
    \
        Dilabitur vestis condita situ, et corrumpitur. Colum. Elle se diminue et dechet.
    \
        Dilabitur vetustate nauis putris. Liu. Se corrompt.
    \
        Dilabuntur discordia res maximae. Sallust. Decheent et se perdent, Vont à degast, Perissent.

    Dictionarium latinogallicum > dilabor

  • 43 diu

    [st1]1 [-] dĭū, adv.: - [abcl][b]a - pendant le jour. - [abcl]b - longtemps, pendant longtemps. - [abcl]c - depuis longtemps.[/b]    - jam diu, depuis longtemps.    - locatif - diu noctuque: pendant le jour et pendant la nuit, jour et nuit.    - jam diu est factum quum (postquam, quod), Plaut.: il y a longtemps que.    - jam diu est factum ut, Aug.: il y a longtemps que. [st1]2 [-] dĭū, arch. = sub diu: en plein air.
    * * *
    [st1]1 [-] dĭū, adv.: - [abcl][b]a - pendant le jour. - [abcl]b - longtemps, pendant longtemps. - [abcl]c - depuis longtemps.[/b]    - jam diu, depuis longtemps.    - locatif - diu noctuque: pendant le jour et pendant la nuit, jour et nuit.    - jam diu est factum quum (postquam, quod), Plaut.: il y a longtemps que.    - jam diu est factum ut, Aug.: il y a longtemps que. [st1]2 [-] dĭū, arch. = sub diu: en plein air.
    * * *
        Diu, Dissyllabum, Aduerbium temporis. Terent. Long temps, Longuement.
    \
        At iam bibes. LE. diu fit. Plaut. C'est longuement demeure et attendu.
    \
        Illi quidem haud sane diu est quum dentes exciderunt. Plaut. Il n'y a pas long temps que les dents luy sont tombez.
    \
        Non diu huc commigrauit. Terent. Il n'y a pas long temps.
    \
        O di boni, quid est in hominis vita diu? Cic. De longue duree.

    Dictionarium latinogallicum > diu

  • 44 dubius

    dubĭus, a, um [st2]1 [-] qui va de côté et d'autre. [st2]2 [-] qui balance, qui doute, irrésolu, incertain, indécis, hésitant. [st2]3 [-] douteux, équivoque. [st2]4 [-] qui est en danger, malade. [st2]5 [-] critique, malheureux, difficile, dangereux.    - postquam fluctibus dubiis volui coeptum est mare, Liv. 37, 16, 4: quand la mer commença à être agitée par deux courants opposés.    - dubius sententiae (dubius consilii): indécis.    - spemque metumque inter dubii, Virg. En. 1, 218: partagés entre la crainte et l'espérance.    - non dubius sum quin + subj.: je ne doute pas que.    - haud dubium est quin: il n'est pas douteux que, il est clair que.    - dubium non est quin spoliarit, Cic.: il n'est pas douteux qu'il a dépouillé.    - non dubium est + prop. inf.: il n’est pas douteux que.    - dubius alicujus rei: incertain au propos de qqch.    - dubia victoria: victoire indécise.    - videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis? Cic. Div. 2, 51, 106: vois-tu donc que ce qui est douteux, on le prend pour certain?    - tempora dubia (res dubiae): circonstances critiques, moments difficiles.    - hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt, Virg. En. 7, 86: c'est ici que les peuples italiens viennent chercher des réponses dans les moments critiques.    - quae (loca) dubia nisu videbantur, Sall. J. 94, 2: lieux qui paraissaient difficiles à escalader.    - dubio, adv. Apul. = dubie: d’une manière douteuse, d'une manière incertaine.    - nec dubio me lanceis illis vel venabulis membratim compilassent, Apul. M. 9: et il est hors de doute qu'avec leurs lances ou même leurs pieux, ils m'auraient dépecé membre à membre.    - dubia caena: un repas qui met dans l’embarras de choisir (= repas varié).    - mons erat ascensu dubius, Prop. 4, 4, 83: il y avait une montagne qu'il était difficile de gravir.    - voir dubium.
    * * *
    dubĭus, a, um [st2]1 [-] qui va de côté et d'autre. [st2]2 [-] qui balance, qui doute, irrésolu, incertain, indécis, hésitant. [st2]3 [-] douteux, équivoque. [st2]4 [-] qui est en danger, malade. [st2]5 [-] critique, malheureux, difficile, dangereux.    - postquam fluctibus dubiis volui coeptum est mare, Liv. 37, 16, 4: quand la mer commença à être agitée par deux courants opposés.    - dubius sententiae (dubius consilii): indécis.    - spemque metumque inter dubii, Virg. En. 1, 218: partagés entre la crainte et l'espérance.    - non dubius sum quin + subj.: je ne doute pas que.    - haud dubium est quin: il n'est pas douteux que, il est clair que.    - dubium non est quin spoliarit, Cic.: il n'est pas douteux qu'il a dépouillé.    - non dubium est + prop. inf.: il n’est pas douteux que.    - dubius alicujus rei: incertain au propos de qqch.    - dubia victoria: victoire indécise.    - videsne igitur, quae dubia sint, ea sumi pro certis? Cic. Div. 2, 51, 106: vois-tu donc que ce qui est douteux, on le prend pour certain?    - tempora dubia (res dubiae): circonstances critiques, moments difficiles.    - hinc Italae gentes in dubiis responsa petunt, Virg. En. 7, 86: c'est ici que les peuples italiens viennent chercher des réponses dans les moments critiques.    - quae (loca) dubia nisu videbantur, Sall. J. 94, 2: lieux qui paraissaient difficiles à escalader.    - dubio, adv. Apul. = dubie: d’une manière douteuse, d'une manière incertaine.    - nec dubio me lanceis illis vel venabulis membratim compilassent, Apul. M. 9: et il est hors de doute qu'avec leurs lances ou même leurs pieux, ils m'auraient dépecé membre à membre.    - dubia caena: un repas qui met dans l’embarras de choisir (= repas varié).    - mons erat ascensu dubius, Prop. 4, 4, 83: il y avait une montagne qu'il était difficile de gravir.    - voir dubium.
    * * *
        Dubius, Adiectiuum. Liuius. Qui ha deux voyes, Doubteux, Incertain.
    \
        Dubio procul. Lucret. Sans doubte, Certainement.
    \
        Num dubium est quin si in re ipsa nihil, etc. Cic. Y a il doubte, etc.
    \
        Dubiumne id est? Terent. En doubte on?
    \
        Haud vel non dubium est quin, etc. Terent. Il n'y a point de doubte que, etc.
    \
        Dubium nemini est quin, etc. Cic. Personne ne doubte que, etc.
    \
        Et nunc credo esse dubium, quin tu id commissurus non fueris, etc. Cic. Et maintenant pensez qu'on doubte bien que, etc. Dict par mocquerie.
    \
        Sine dubio. Terent. Sans doubte, Sans faulte.
    \
        In dubio esse. Terent. Estre en doubte.
    \
        Non est in dubio. Plin. Il n'y a point de doubte.
    \
        Venire in dubium, quod et Venire in discrimen dicit Cicero. Terent. Estre et venir en danger.
    \
        Dubium argentum. Plaut. - accipe argentum hoc, Siquid erit dubium, immutabo. S'il y a quelque piece doubteuse.
    \
        Dubium caelum. Virgil. Quand l'air n'est point bien asseuré.
    \
        Coena dubia. Terent. Un banquet si abondant en diversité de viande, qu'on ne scait de laquelle prendre la premiere.
    \
        Lux. Senec. Entre chien et loup.
    \
        Rates dubiae. Ouid. Qui sont tousjours en doubte et danger.
    \
        Res dubiae. Virgil. Doubteuses et dangereuses.
    \
        Rumores dubii. Plin. iunior. Nouvelles incertaines.
    \
        Mihi tua salus dubia non est. Cic. Je ne fay point de doubte de ta sauveté.
    \
        Tempora Reipublicae dubia. Cic. Mauvais et dangereux.
    \
        Dubium nisui. Sallust. Doubteux et dangereux à entreprendre.

    Dictionarium latinogallicum > dubius

  • 45 glisco

    glisco, ĕre - intr. -    - déponent gliscor, même sens: Asell. d. Non. 481, 5 ; Turpil. d. Non. 22, 13. [st1]1 [-] croître, grossir, se développer, s'augmenter.    - asinus paleis gliscit, Col. 7, 1, 1: l'âne s'engraisse avec de la paille. --- cf. 8, 9, 1.    - seditio gliscit in dies, Liv. 42, 2, 2: la sédition croît de jour en jour. --- cf. Plaut. Cap. 558 ; frg F. 5, 74 ; Lucr. 1, 474 ; 5, 1061.    - postquam eo magnificentiae venit res publica, gliscunt singuli, Tac. An. 2, 33: depuis que l'Etat en est venu à ce degré de splendeur, chacun à son tour s'agrandit.    - invidiam sua sponte gliscentem accendere, Liv. 2, 23: attiser la haine qui croît d'elle-même.    - forme déponente gliscor gaudio, Turpil. d. Non. 22, 13: mon coeur se gonfle de joie. [st1]2 [-] abstt se gonfler de joie, de désir.    - Stat. Th. 8, 756; 12, 639.    - avec inf. gliscis regnare, Stat. Th. 3, 73: tu brûles de régner.
    * * *
    glisco, ĕre - intr. -    - déponent gliscor, même sens: Asell. d. Non. 481, 5 ; Turpil. d. Non. 22, 13. [st1]1 [-] croître, grossir, se développer, s'augmenter.    - asinus paleis gliscit, Col. 7, 1, 1: l'âne s'engraisse avec de la paille. --- cf. 8, 9, 1.    - seditio gliscit in dies, Liv. 42, 2, 2: la sédition croît de jour en jour. --- cf. Plaut. Cap. 558 ; frg F. 5, 74 ; Lucr. 1, 474 ; 5, 1061.    - postquam eo magnificentiae venit res publica, gliscunt singuli, Tac. An. 2, 33: depuis que l'Etat en est venu à ce degré de splendeur, chacun à son tour s'agrandit.    - invidiam sua sponte gliscentem accendere, Liv. 2, 23: attiser la haine qui croît d'elle-même.    - forme déponente gliscor gaudio, Turpil. d. Non. 22, 13: mon coeur se gonfle de joie. [st1]2 [-] abstt se gonfler de joie, de désir.    - Stat. Th. 8, 756; 12, 639.    - avec inf. gliscis regnare, Stat. Th. 3, 73: tu brûles de régner.
    * * *
        Glisco, gliscis, gliscere. Plaut. Croistre.
    \
        Numero gliscere. Tacit. Croistre en nombre, S'augmenter.
    \
        Gliscere, dicitur terra. Colum. S'engraissir.

    Dictionarium latinogallicum > glisco

  • 46 is

    [st1]1 [-] is, ea, id: il, lui, elle..., ce, cet..., son, sa, ses, leur, leurs...    - la déclinaison    - id est: c'est-à-dire.    - assentior Pompeio, id est Pomponio, Cic.: je suis de l'avis de Pompée, c'est-à-dire de Pomponius.    - is mihi litteras abs te reddidit, Cic.: il m'a remis ta lettre.    - is est? Ter.: est-ce lui?    - eā re (ob id), Cic.: à cause de cela, pour cette raison.    - vix ea fatus erat, Virg.: à peine avait-il ainsi parlé.    - id gaudeo: je m'en réjouis.    - qui... is...: celui qui... celui-là...    - eorum merita, Cic.: leurs services.    - filius ejus, Ov.: son fils.    - quas scripsisti litteras, eae mihi fuerunt jucundissimae: la lettre que tu m'as écrite, c'est celle qui m'a été la plus agréable.    - quod tu audivisti, id ego quoque audivi: ce que tu as entendu dire, je l'ai entendu dire aussi.    - haec omnia is feci, qui... Cic.: j'ai fait tout cela, moi qui...    - caput inventum est in eo loco qui erat ab haruspicibus demonstratus: la tête fut trouvée à l'endroit qui avait été indiqué par les haruspices.    - jam non is es qui fuisti: tu n'es plus le même que tu as été.    - non is es qui istud facias: tu n'es pas homme à faire cela.    - neque tu is es qui nescias... Cic.: un homme tel que toi ne peut ignorer (tu n'es pas homme à ignorer...).    - is sum quem tu me vis esse, Cic.: je suis tel que tu le désires.    - in eo res erat ut urbs caperetur: la ville était sur le point d'être prise.    - hoc eo consilio feci ut te adjuvarem: j'ai fait cela dans l'intention de t'aider.    - laudo eos idque merito: je les loue, et cela à juste titre.    - nobis sermo, isque multus, de te fuit, Cic.: nous avons parlé de toi, et longuement.    - eos mores viri cognovi, Sall.: voilà le caractère que j'ai reconnu en lui.    - in eum jam res rediit locum ut... Ter.: les choses en sont venues à ce point que...    - id lucri: ce gain.    - ad id locorum: jusqu'ici, jusqu'à ce moment; jusqu'alors.    - postquam ad id loci venêre, Sall.: arrivés à cet endroit.    - id signi erit, Cato: voici (qui sera) un signe.    - id aetatis (= ea aetate): à cet âge.    - puer id aetatis: un enfant de cet âge.    - id temporis: à ce moment. [st1]2 [-] is: 2ème pers. au sing. de l'ind. prés. de eo, īre. [st1]3 [-] īs = iis (Plaut.).
    * * *
    [st1]1 [-] is, ea, id: il, lui, elle..., ce, cet..., son, sa, ses, leur, leurs...    - la déclinaison    - id est: c'est-à-dire.    - assentior Pompeio, id est Pomponio, Cic.: je suis de l'avis de Pompée, c'est-à-dire de Pomponius.    - is mihi litteras abs te reddidit, Cic.: il m'a remis ta lettre.    - is est? Ter.: est-ce lui?    - eā re (ob id), Cic.: à cause de cela, pour cette raison.    - vix ea fatus erat, Virg.: à peine avait-il ainsi parlé.    - id gaudeo: je m'en réjouis.    - qui... is...: celui qui... celui-là...    - eorum merita, Cic.: leurs services.    - filius ejus, Ov.: son fils.    - quas scripsisti litteras, eae mihi fuerunt jucundissimae: la lettre que tu m'as écrite, c'est celle qui m'a été la plus agréable.    - quod tu audivisti, id ego quoque audivi: ce que tu as entendu dire, je l'ai entendu dire aussi.    - haec omnia is feci, qui... Cic.: j'ai fait tout cela, moi qui...    - caput inventum est in eo loco qui erat ab haruspicibus demonstratus: la tête fut trouvée à l'endroit qui avait été indiqué par les haruspices.    - jam non is es qui fuisti: tu n'es plus le même que tu as été.    - non is es qui istud facias: tu n'es pas homme à faire cela.    - neque tu is es qui nescias... Cic.: un homme tel que toi ne peut ignorer (tu n'es pas homme à ignorer...).    - is sum quem tu me vis esse, Cic.: je suis tel que tu le désires.    - in eo res erat ut urbs caperetur: la ville était sur le point d'être prise.    - hoc eo consilio feci ut te adjuvarem: j'ai fait cela dans l'intention de t'aider.    - laudo eos idque merito: je les loue, et cela à juste titre.    - nobis sermo, isque multus, de te fuit, Cic.: nous avons parlé de toi, et longuement.    - eos mores viri cognovi, Sall.: voilà le caractère que j'ai reconnu en lui.    - in eum jam res rediit locum ut... Ter.: les choses en sont venues à ce point que...    - id lucri: ce gain.    - ad id locorum: jusqu'ici, jusqu'à ce moment; jusqu'alors.    - postquam ad id loci venêre, Sall.: arrivés à cet endroit.    - id signi erit, Cato: voici (qui sera) un signe.    - id aetatis (= ea aetate): à cet âge.    - puer id aetatis: un enfant de cet âge.    - id temporis: à ce moment. [st1]2 [-] is: 2ème pers. au sing. de l'ind. prés. de eo, īre. [st1]3 [-] īs = iis (Plaut.).
    * * *
        Is, ea, id, Pronomen, Eandem significationem habet quam Hic, et eundem locum retinet: quibus maxime vtimur, si praecedat, aut sequatur qui: vt Qui diuitias cupit, is, vel hic auarus est. Terent. Il, Celuy, Iceluy.
    \
        Et certe is est. Terent. Certainement c'est il, ou C'est luymesme.
    \
        Vbi is est? Terent. Où est il? \ - fuit olim quidam senex Mercator: nauem is fregit apud Andrum insulam. Terent. Qui, etc.
    \
        Ea memoria erat. Cic. Il avoit telle memoire.
    \
        Ea aetate sum, vt non sit peccato mihi ignosci aequum. Terent. Je suis de tel aage, ou de cest aage.
    \
        Eo pacto. Terent. Par ceste maniere, Par ainsi.
    \
        Hoc ipsum ea re facit. Brutus Attico. Pour ce.
    \
        Per vnum seruum, et eum ex ludo gladiatorio. Cic. Et, qui fait à noter, qui estoit prins de, etc.
    \
        Isce, pro Is ipse. Cestuy ci mesme. Cic. Nullum esse ius tam sanctum atque integrum, quod non eiusce vis ac perfidia violaret.
    \
        Id, eius, neutrum, Pronomen demonstratiuum. Terent. Solum id est charum mihi. Cic. Cela.
    \
        Nunc id prodeo, vt conueniam Parmenonem. Terent. Pource je sors, à fin, etc.
    \
        Id modo dic, abisse Dorum. Terent. Di ceci seulement, que, etc.
    \
        Tu quidem de faece hauris, idque iam_dudum. Cic. Et ce dés long temps.
    \
        Id aetatis iam sumus, vt omnia, etc. Cic. Nous sommes desja de ceste aage là, que, etc.
    \
        Homo id aetatis. Cic. Homme de tel aage, ou de cest aage.
    \
        Romanorum nemo id authoritatis aderat. Tacit. De ceste authorité.
    \
        Id diei veniebam in, etc. Cic. Ce jour là.
    \
        Post id locorum tu mihi amanti ignoscito. Plaut. Apres ce.
    \
        Infoelicem ad id locorum fuisse. Liu. Jusques à ce temps là.
    \
        Quoniam id temporis est, surgendum censeo. Cic. Veu, ou Attendu l'heure qu'il est.
    \
        Saepe id temporis oriuntur nimbi. Varro. Lors, En ce temps là.
    \
        Id virium. Tacit. Telle force.
    \
        Redibo actutum. A. id actutum diu est. Plaut. Ce soubdainement que tu dis, me dure long temps.
    \
        Id populus curat scilicet. Terent. Dieu scait que le peuple se soulcie bien de cela, Le peuple se soulcie fort de cela, si tu le scavois bien.
    \
        Id est profecto: verum actutum abscesserit. Plaut. C'est cela, Il est ainsi que tu dis.
    \
        Id est, pro Hoc est, siue Hoc significat. Cicero, Senatus hodie futurus erat, id est, Cal. Octobris. C'est à dire, C'est à scavoir.
    \
        Id genus hominum est pessumum. Terent. Ceste maniere de gens.
    \
        Epaminondam atque Annibalem, atque eius generis homines. Cic. Telle maniere de gens.
    \
        Scis me antea orationes, aut aliquid id genus solitum scribere. Cic. Ou quelque chose semblable.
    \
        Idipsum. Sueton. Ce mesme.
    \
        Id quod ex monumentis patet. Liu. Laquelle chose.
    \
        Cogito id quod res est. Terent. Ce qui est vray.
    \
        - tum hoc alterum Id vero est quod mihi puto palmarium. Terent. Mais c'est autre, c'est cela que, etc.
    \
        Gratia Sex. Neuii ne P. Quintio noceat, id vero non mediocriter pertimesco. Cic. Certes c'est cela que je crains fort.

    Dictionarium latinogallicum > is

  • 47 post

    [st1]1 [-] post, adv.: - [abcl][b]a - derrière, en arrière, par-derrière. - [abcl]b - puis, après, ensuite, depuis.[/b]    - post... quam: postquam.    - post annum quartum quam Themistocles Athenis erat expulsus, Nep.: quatre ans après que Thémistocle avait été exilé d'Athènes. [st1]2 [-] post, prép. + acc.: - [abcl][b]a - derrière. - [abcl]b - après, depuis, à partir de. - [abcl]c - après (marquant le rang).[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] post, adv.: - [abcl][b]a - derrière, en arrière, par-derrière. - [abcl]b - puis, après, ensuite, depuis.[/b]    - post... quam: postquam.    - post annum quartum quam Themistocles Athenis erat expulsus, Nep.: quatre ans après que Thémistocle avait été exilé d'Athènes. [st1]2 [-] post, prép. + acc.: - [abcl][b]a - derrière. - [abcl]b - après, depuis, à partir de. - [abcl]c - après (marquant le rang).[/b]
    * * *
        Post, Praepositio, accusatiuo casui iungitur. Horat. Apres.
    \
        Annum post quintumdecimum creati Consules. Liuius. Le quinzieme an apres, Au bout de quinze ans.
    \
        Nunquam hercle iterum defraudabis me quidem post hunc diem. Plaut. Jamais d'ici en avant je ne, etc.
    \
        Post diem quartum, quam ab vrbe discessimus. Cic. Quatre jours apres que, etc.
    \
        Post genus humanum natum pauci reperti sunt, qui, etc. Cic. Depuis que les hommes sont hommes.
    \
        Post iudicia haec constituta. Cic. Depuis que, etc.
    \
        Post hominum memoriam paratissimi, magnificentissimique ludi. Cic. Les plus magnifiques qu'on ait veu depuis que les hommes sont hommes, ou de la souvenance des vivants.
    \
        Post homines natos, Idem. Cic. Depuis que le monde est creé. Budaeus.
    \
        Longe post homines natos improbissimus. Cic. Le plus meschant paillard que oncques fut.
    \
        Post tempus consulere. Plaut. Apres que c'est faict, Trop tard.
    \
        Tu post carecta latebas. Virgil. Derriere.
    \
        Post tergum. Caesar. Ne nostros post tergum adorirentur, timebant. Par derriere.
    \
        Post, suo casui non seruiens, aduerbium est. Plaut. Post scies. Tu le scauras puis apres.
    \
        Longo post tempore venit. Virgil. Long temps apres.
    \
        Cum AEquis post aliquanto pugnatum est. Liu. Un peu apres.
    \
        Hora post, Antonium Gabinium nescio quem, etc. condemnarunt. Cic. Une heure apres.
    \
        Post haud multo ad me venit. Plaut. Non pas fort long temps apres.
    \
        Tanto post cur potius, quam continuo queri maluit? Cic. Si long temps apres.

    Dictionarium latinogallicum > post

  • 48 posteaquam

    c. postquam.
    * * *
    c. postquam.
    * * *
        Posteaquam est comperendinatus. Cic. Apres que, Depuis que.

    Dictionarium latinogallicum > posteaquam

  • 49 scriptura

    scriptūra, ae, f. [scribo] [st1]1 [-] action de tracer des caractères, écriture.    - Plin. 33, 122 ; Mart. 1, 67, 3 ; Suet. Aug. 80.    - mendum scripturae, Caec. Fam. 6, 7, 1: erreur d'écriture. [st1]2 [-] ce qui est tracé, ligne.    - scriptura malarum, Petr. 126, 15: le dessin des joues. [st1]3 [-] rédaction, travail de composition, exercice écrit.    - assidua ac diligens scriptura, Cic. de Or. 1, 150: un travail écrit assidu et scrupuleux. [st1]4 [-] composition écrite.    - per scripturam amplecti, Cic. Inv. 2, 152: rédiger par écrit.    - scriptura persequi Cic. Fam. 15, 21, 3: rédiger par écrit. --- cf. Planc. Fam. 10, 8, 5. [st1]5 [-] manière d'écrire, style.    - Ter. Phorm. 5 ; Suet. Caes. 41. [st1]6 [-] action d'écrire, de faire le métier d'auteur.    - postquam poeta sensit scripturam suam ab iniquis observari, Ter. Ad. 1: le poète, comprenant que ce qu'il écrit est épié par des gens malveillants. [st1]7 [-] ouvrage, écrit, inscription.    - nemo annalis nostros cum scriptura eorum contenderit qui... Tac. An. 4, 32: personne ne doit comparer mes Annales avec les ouvrages de ceux qui... --- Ter. Hec. 13 ; 24.    - ejus aetatem scriptura indicat, Vell. 2, 61, 3: une inscription indique son âge (en parl. d'une statue).    - in altera scriptura, V.-Max. 1, 1, 12: d'après une autre inscription. [st1]8 [-] bon [sur une caisse de banquier].    - Don. Ter. Ad. 277. [st1]9 [-] teneur, texte [d'un testament].    - Cic. Inv. 2, 117 ; Quint. 7, 9, 6 ; 9, 2, 34. [st1]10 [-] texte de loi.    - per ignorantiam scripturae, Suet. Cal. 41: par ignorance des termes de la loi. [st1]11 [-] droits perçus pour les pâturages, impôt sur les pâturages.    - Plaut. Merc. 146 ; Cic. Att. 5, 15, 3 ; 11, 10, 1; Verr. 2, 169. [st1]12 [-] Ecriture, passage de l'Ecriture.    - nec scripturam hanc legistis... Vulg. Marc. 12, 10: et n'avez-vous pas cette Ecriture (cette parole de l'Ecriture)... --- Vulg. Joh. 19, 24.    - au plur. Scripturae: les Ecritures. --- Vulg. Matt. 21, 42; id. Joh. 7, 42.
    * * *
    scriptūra, ae, f. [scribo] [st1]1 [-] action de tracer des caractères, écriture.    - Plin. 33, 122 ; Mart. 1, 67, 3 ; Suet. Aug. 80.    - mendum scripturae, Caec. Fam. 6, 7, 1: erreur d'écriture. [st1]2 [-] ce qui est tracé, ligne.    - scriptura malarum, Petr. 126, 15: le dessin des joues. [st1]3 [-] rédaction, travail de composition, exercice écrit.    - assidua ac diligens scriptura, Cic. de Or. 1, 150: un travail écrit assidu et scrupuleux. [st1]4 [-] composition écrite.    - per scripturam amplecti, Cic. Inv. 2, 152: rédiger par écrit.    - scriptura persequi Cic. Fam. 15, 21, 3: rédiger par écrit. --- cf. Planc. Fam. 10, 8, 5. [st1]5 [-] manière d'écrire, style.    - Ter. Phorm. 5 ; Suet. Caes. 41. [st1]6 [-] action d'écrire, de faire le métier d'auteur.    - postquam poeta sensit scripturam suam ab iniquis observari, Ter. Ad. 1: le poète, comprenant que ce qu'il écrit est épié par des gens malveillants. [st1]7 [-] ouvrage, écrit, inscription.    - nemo annalis nostros cum scriptura eorum contenderit qui... Tac. An. 4, 32: personne ne doit comparer mes Annales avec les ouvrages de ceux qui... --- Ter. Hec. 13 ; 24.    - ejus aetatem scriptura indicat, Vell. 2, 61, 3: une inscription indique son âge (en parl. d'une statue).    - in altera scriptura, V.-Max. 1, 1, 12: d'après une autre inscription. [st1]8 [-] bon [sur une caisse de banquier].    - Don. Ter. Ad. 277. [st1]9 [-] teneur, texte [d'un testament].    - Cic. Inv. 2, 117 ; Quint. 7, 9, 6 ; 9, 2, 34. [st1]10 [-] texte de loi.    - per ignorantiam scripturae, Suet. Cal. 41: par ignorance des termes de la loi. [st1]11 [-] droits perçus pour les pâturages, impôt sur les pâturages.    - Plaut. Merc. 146 ; Cic. Att. 5, 15, 3 ; 11, 10, 1; Verr. 2, 169. [st1]12 [-] Ecriture, passage de l'Ecriture.    - nec scripturam hanc legistis... Vulg. Marc. 12, 10: et n'avez-vous pas cette Ecriture (cette parole de l'Ecriture)... --- Vulg. Joh. 19, 24.    - au plur. Scripturae: les Ecritures. --- Vulg. Matt. 21, 42; id. Joh. 7, 42.
    * * *
        Scriptura, scripturae, pen. prod. Escripture.
    \
        Scriptura. Author ad Heren. La composition de quelque livre.
    \
        Scriptura. Cic. Le style et maniere d'escrire d'un autheur.
    \
        Scriptura. Cic. Le faict de la ferme des pasturages, peages, et autres fermes publiques.

    Dictionarium latinogallicum > scriptura

  • 50 sedo

    sēdo, āre, āvi, ātum [sedeo] [st2]1 - tr. - faire asseoir; apaiser, calmer; arrêter, faire cesser. [st2]2 - intr. - se calmer.    - pulverem sedare, Phaedr. 2, 5, 18: abattre la poussière.    - sitim sedatum it, Plaut.: il va calmer ta soif.    - vela sedare, Prop.: carguer les voiles.    - postquam tempestas sedavit, Auct. ap. Gell. 18, 12, 6: quand la tempête se fut calmée.
    * * *
    sēdo, āre, āvi, ātum [sedeo] [st2]1 - tr. - faire asseoir; apaiser, calmer; arrêter, faire cesser. [st2]2 - intr. - se calmer.    - pulverem sedare, Phaedr. 2, 5, 18: abattre la poussière.    - sitim sedatum it, Plaut.: il va calmer ta soif.    - vela sedare, Prop.: carguer les voiles.    - postquam tempestas sedavit, Auct. ap. Gell. 18, 12, 6: quand la tempête se fut calmée.
    * * *
        Sedo, sedas, sedare, pen. prod. Appaiser, Seder, Accoiser.
    \
        Lassitudinem. Plau. Se reposer.
    \
        Metum sedat dies. Seneca. Le temps appaise, etc.
    \
        Flammam. Propert. Esteindre.
    \
        Sitim. Lucretius. Estancher la soif.
    \
        Vulnera. Stat. Appaiser la douleur.

    Dictionarium latinogallicum > sedo

  • 51 sententia

    sententĭa, ae, f. [st1]1 [-] façon de penser, sentiment, avis, opinion, jugement.    - manere in sententia, Sall.: persister dans son opinion.    - quot homines, tot sententiae, Ter. Phorm.: autant d'hommes, autant d'avis.    - decedere de sententia, Cic.: changer d'avis.    - eorum sum sententiae qui... Liv.: je pense comme ceux qui...    - in hac sum sententia, ut... Cic. Fam. 4: je suis d'avis que...    - meā quidem sententiā: à mon sens, selon moi.    - de sententiâ alicujus, Cic. Cael. 29: sur la foi de qqn.    - ex animi mei sententia: d'après ce que je pense au fond de mon cœur, en mon âme et conscience (formule de serment). [st1]2 [-] projet, intention, détermination, résolution, vues, volonté, désir, voeu.    - si tueri sententia est... Cic. Off. 3: si l'on veut défendre...    - postquam ipsi sententia stetit... Liv.: quand il fut décidé à...    - sic stat sententia, Ov. M. 1: c'est une résolution arrêtée.    - ex sententia: à souhait (à mon gré, à ton gré...). [st1]3 [-] avis (émis dans une délibération), motion; vote, suffrage, décision, sentence, arrêt.    - consilio, ratione, sententiā, Cic.: par la sagesse, par la raison, par de bons avis.    - in meam sententiam, Cic. Att. 4: conformément à mon avis.    - sententiâ Planci, Cic.: sur la proposition de Plancus.    - sententiam dividere, Sen. Vit. Beat. 3, 2: scinder la motion (diviser la motion en deux parties).    - exquirere sententias, Liv. 8: recueillir les voix.    - sententiam dicere (ferre, dare): exposer son avis, voter.    - pro sententia dixit ut... Tac.: il opina pour que...    - pedibus ire in sententiam alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - sententias in urnam conjicere: jeter les bulletins dans l'urne.    - absolvi omnibus sententiis (paribus sententiis): être acquitté à l'unanimité des suffrages.    - sententiam dicere (ferre), Cic.: porter un arrêt, rendre un jugement.    - senatûs sententia: décision du sénat, sénatus-consulte.    - sententia tristis, Cic. Tac.: sentence fatale, arrêt de mort. [st1]4 [-] sens, signification, le fond (par opposition à la forme, verba)    - cujus praecepti tanta sententia est, Cic.: telle est la portée de ce précepte.    - sententiam legis sequi, Cic.: s'attacher à l'esprit de la loi.    - plures sententias accipi, Auct. Her. 4: avoir plusieurs acceptions.    - verbis Graecis in hanc sententiam eum allocutus est, Tac.: il lui adressa en grec une phrase dont voici le sens.    - earum (litterarum) sententia haec est, Sall.: voici quelle était le fond de cette lettre.    - copia sententiarum atque verborum, Cic. Tusc. 2: la richesse du fond et de la forme.    - apte, sine sententiis dicere, Cic.: parler avec élégance, mais sans idées. [st1]5 [-] pensée (formant un sens), idée exprimée, phrase, période.    - ut sententia currat, Hor. S. 1, 10, 9: pour que la pensée marche rapidement.    - de singulis sententiis breviter disputare, Cic. Phil. 13: commenter brièvement chacune des phrases (d'une lettre).    - clausulae sententiarum, Quint. 9, 3, 45: fins de phrases. [st1]6 [-] pensée saillante, maxime, sentence, trait brillant.    - honestae voluntates, sententiae, actiones, Cic.: beaux sentiments, belles pensées, belles actions.    - creber in reperiendis sententiis, Cic.: riche en grandes pensées.    - testis mearum sententiarum, Hor.: témoin des vérités que j'exprime.    - selectae Epicuri sententiae, Cic.: maximes choisies d'Epicure.    - sensus argutā sententiā effulget, Tac.: l'idée est mise en relief par un trait ingénieux. [st1]7 [-] développement d'une pensée, amplification oratoire.
    * * *
    sententĭa, ae, f. [st1]1 [-] façon de penser, sentiment, avis, opinion, jugement.    - manere in sententia, Sall.: persister dans son opinion.    - quot homines, tot sententiae, Ter. Phorm.: autant d'hommes, autant d'avis.    - decedere de sententia, Cic.: changer d'avis.    - eorum sum sententiae qui... Liv.: je pense comme ceux qui...    - in hac sum sententia, ut... Cic. Fam. 4: je suis d'avis que...    - meā quidem sententiā: à mon sens, selon moi.    - de sententiâ alicujus, Cic. Cael. 29: sur la foi de qqn.    - ex animi mei sententia: d'après ce que je pense au fond de mon cœur, en mon âme et conscience (formule de serment). [st1]2 [-] projet, intention, détermination, résolution, vues, volonté, désir, voeu.    - si tueri sententia est... Cic. Off. 3: si l'on veut défendre...    - postquam ipsi sententia stetit... Liv.: quand il fut décidé à...    - sic stat sententia, Ov. M. 1: c'est une résolution arrêtée.    - ex sententia: à souhait (à mon gré, à ton gré...). [st1]3 [-] avis (émis dans une délibération), motion; vote, suffrage, décision, sentence, arrêt.    - consilio, ratione, sententiā, Cic.: par la sagesse, par la raison, par de bons avis.    - in meam sententiam, Cic. Att. 4: conformément à mon avis.    - sententiâ Planci, Cic.: sur la proposition de Plancus.    - sententiam dividere, Sen. Vit. Beat. 3, 2: scinder la motion (diviser la motion en deux parties).    - exquirere sententias, Liv. 8: recueillir les voix.    - sententiam dicere (ferre, dare): exposer son avis, voter.    - pro sententia dixit ut... Tac.: il opina pour que...    - pedibus ire in sententiam alicujus: se ranger à l'avis de qqn.    - sententias in urnam conjicere: jeter les bulletins dans l'urne.    - absolvi omnibus sententiis (paribus sententiis): être acquitté à l'unanimité des suffrages.    - sententiam dicere (ferre), Cic.: porter un arrêt, rendre un jugement.    - senatûs sententia: décision du sénat, sénatus-consulte.    - sententia tristis, Cic. Tac.: sentence fatale, arrêt de mort. [st1]4 [-] sens, signification, le fond (par opposition à la forme, verba)    - cujus praecepti tanta sententia est, Cic.: telle est la portée de ce précepte.    - sententiam legis sequi, Cic.: s'attacher à l'esprit de la loi.    - plures sententias accipi, Auct. Her. 4: avoir plusieurs acceptions.    - verbis Graecis in hanc sententiam eum allocutus est, Tac.: il lui adressa en grec une phrase dont voici le sens.    - earum (litterarum) sententia haec est, Sall.: voici quelle était le fond de cette lettre.    - copia sententiarum atque verborum, Cic. Tusc. 2: la richesse du fond et de la forme.    - apte, sine sententiis dicere, Cic.: parler avec élégance, mais sans idées. [st1]5 [-] pensée (formant un sens), idée exprimée, phrase, période.    - ut sententia currat, Hor. S. 1, 10, 9: pour que la pensée marche rapidement.    - de singulis sententiis breviter disputare, Cic. Phil. 13: commenter brièvement chacune des phrases (d'une lettre).    - clausulae sententiarum, Quint. 9, 3, 45: fins de phrases. [st1]6 [-] pensée saillante, maxime, sentence, trait brillant.    - honestae voluntates, sententiae, actiones, Cic.: beaux sentiments, belles pensées, belles actions.    - creber in reperiendis sententiis, Cic.: riche en grandes pensées.    - testis mearum sententiarum, Hor.: témoin des vérités que j'exprime.    - selectae Epicuri sententiae, Cic.: maximes choisies d'Epicure.    - sensus argutā sententiā effulget, Tac.: l'idée est mise en relief par un trait ingénieux. [st1]7 [-] développement d'une pensée, amplification oratoire.
    * * *
        Sententia, sententiae. Opinion et advis. Ce que une personne sent en son coeur, Sa fantasie.
    \
        Haec mea sententia. Plaut. C'est mon advis.
    \
        Si honestatem tueri ac retinere sententia est. Cic. Si tu as proposé de, etc.
    \
        Quod ad rem mea sententia maxime pertinet. Cic. Selon ma fantasie et advis, A mon jugement.
    \
        Diuina futuri sententia. Horat. Qui devine les choses futures, et les predit.
    \
        Dubia est sententia nobis. Ouid. Je ne scay, Je suis en doubte.
    \
        Sancta sententia. Lucret. A laquelle il ne fault toucher pour la cuider invalider.
    \
        Nec mea iam mutata loco sententia cedit. Virgil. Ma fantasie et volunté ne change point, Je persiste en mon opinion.
    \
        Animo sententia constat. Virgil. Cela est deliberé et arresté en moymesme.
    \
        Decedere sententia. Tacit. Changer d'opinion.
    \
        Ex sententia alicuius dicere. Cic. Selon l'opinion d'aucun.
    \
        Pensata sententia. Sil. Pensee et examinee.
    \
        Ponere suam sententiam. Quintil. Mettre et coucher par escript son opinion.
    \
        Positus in multis sententiis. Plaut. Celuy de qui les uns parlent bien, les autres parlent mal.
    \
        Rogatus sententiam. Sallust. A qui on a demandé son opinion.
    \
        Scire sententiam alicuius. Terent. Son opinion et advis.
    \
        Sic stat sententia. Ouid. Je l'ay ainsi arresté et deliberé.
    \
        In ea sum sententia. Cic. Je suis de ceste opinion, Mon advis est tel.
    \
        Sic sententia est. Plautus. J'ay ainsi arresté en moymesme et deliberé.
    \
        Quae nunc animo sententia surgit? Virg. Quel advis te vient il en l'esprit?
    \
        Quae te sententia vertit? Virgil. Quelle chose t'a faict changer de propos et volunté?
    \
        - quianam sententia vobis Versa retro? Virg. Pourquoy avez vous changé d'advis et d'opinion?
    \
        Ex sententia nauigare. Cic. A son gré, souhait et vouloir.
    \
        Sententia. Quintil. La sentence du juge, Le jugé, Le dicton, L'arrest.
    \
        Candida sententia. Ouid. Sentence d'absolution.
    \
        Ferre sententiam de re aliqua. Quintil. Donner sa sentence.
    \
        Tristis sententia lata est. Ouid. Il a esté condamné par sentence.
    \
        Omnibus sententiis. Cic. Par l'opinion et deliberation de touts.
    \
        Verborum sententia. Lucret. Le sens et signification ou sentence des mots.
    \
        Sententia. Author ad Heren. Un dicton de bon enseignement, Mot doré, Une belle sentence.
    \
        Reficere sententia stomachum fatigatum. Quintil. Resjouir et resveiller de quelque belle sentence le juge qui desja est fasché de la longueur du plaidoyé.

    Dictionarium latinogallicum > sententia

  • 52 sepono

    sepōno, ĕre, pŏsŭi, pŏsĭtum - tr. - [st2]1 [-] placer à l'écart, séparer, isoler. [st2]2 [-] mettre de côté, mettre à part, mettre en réserve, réserver, ménager, destiner (aux autres ou à soi-même), choisir, prélever. [st2]3 [-] exclure, écarter, reléguer, bannir, exiler. [st2]4 [-] séparer, distinguer, discerner.    - postquam pugnari placitum, interesse pugnae imperatorem an seponi melius foret, dubitavere, Tac. H. 2, 33: après qu'on eut décidé de combattre, on se demanda s'il valait mieux que l'empereur y participât ou qu'il se ménageât.    - de mille sagittis unam seposuit, Ov. M. 5: entre mille flèches (l'Amour) en choisit une.    - seponere primitias magno Jovi, Ov. Fast. 3: réserver les prémices pour le grand Jupiter.    - seponere sibi ad aliquam rem tempus, Cic. Or. 42: se ménager du temps pour qqch.    - in provinciam Lusitaniam specie legationis seposuit, Tac. H. 1: il le relégua dans la province de Lusitanie sous prétexte de lui en donner le gouvernement.    - quod temporis hortorum curae seponitur, Tac. An. 14: le temps qui est destiné au soin des jardins.    - principatum divi Nervae senectuti seposui, Tac. H. 1: j'ai réservé pour mes vieux jours le principat du divin Nerva.    - rem ab re seponere: séparer une chose d'une autre.    - scimus inurbanum lepido seponere dicto, Hor. P. 273: nous savons distinguer une expression grossière d'une expression raffinée.
    * * *
    sepōno, ĕre, pŏsŭi, pŏsĭtum - tr. - [st2]1 [-] placer à l'écart, séparer, isoler. [st2]2 [-] mettre de côté, mettre à part, mettre en réserve, réserver, ménager, destiner (aux autres ou à soi-même), choisir, prélever. [st2]3 [-] exclure, écarter, reléguer, bannir, exiler. [st2]4 [-] séparer, distinguer, discerner.    - postquam pugnari placitum, interesse pugnae imperatorem an seponi melius foret, dubitavere, Tac. H. 2, 33: après qu'on eut décidé de combattre, on se demanda s'il valait mieux que l'empereur y participât ou qu'il se ménageât.    - de mille sagittis unam seposuit, Ov. M. 5: entre mille flèches (l'Amour) en choisit une.    - seponere primitias magno Jovi, Ov. Fast. 3: réserver les prémices pour le grand Jupiter.    - seponere sibi ad aliquam rem tempus, Cic. Or. 42: se ménager du temps pour qqch.    - in provinciam Lusitaniam specie legationis seposuit, Tac. H. 1: il le relégua dans la province de Lusitanie sous prétexte de lui en donner le gouvernement.    - quod temporis hortorum curae seponitur, Tac. An. 14: le temps qui est destiné au soin des jardins.    - principatum divi Nervae senectuti seposui, Tac. H. 1: j'ai réservé pour mes vieux jours le principat du divin Nerva.    - rem ab re seponere: séparer une chose d'une autre.    - scimus inurbanum lepido seponere dicto, Hor. P. 273: nous savons distinguer une expression grossière d'une expression raffinée.
    * * *
        Sepono, seponis, pen. prod. seposui, sepositum, pen. corr. seponere. Mettre à part, ou à l'escart.
    \
        Graeci seposuerunt a caeteris dictionibus eam partem dicendi, quae, etc. Cic. Ils ont separé et osté d'avec, etc.
    \
        Seponere pecuniam in aedificationem. Liu. Mettre à part pour employer en edifices.
    \
        Seponere sibi tempus ad rem aliquam. Cic. Reserver, Prendre loisir pour faire quelque chose.
    \
        Onus tutum coniugii seponere. Lucan. Mettre sa femme en quelque lieu seur pour eviter les dangers de la guerre.
    \
        Scimus inurbanum lepido seponere dicto. Horat. Nous scavons separer un dict et parler rustique et inelegant arriere du civil et elegant, Nous scavons distinguer entre elegance et inelegance, Nous congnoissons bien quand on parle bien ou mal.
    \
        Fontis sepositi aquam quaerere. Propert. D'une fontaine qui est à l'escart.
    \
        Sepositus. Martial. Qui est arriere des autres, Reculé, Loingtain.

    Dictionarium latinogallicum > sepono

  • 53 stipendiarius

    stīpendĭārĭus, a, um [st2]1 [-] soumis à un tribut, tributaire. [st2]2 [-] qui est à la solde.    - clipeis antea Romani usi sunt, dein, postquam stipendiarii facti sunt, scuta pro clipeis fecere, Liv. 8, 8, 3: auparavant les Romains utilisaient des boucliers en bronze, ensuite, après avoir institué la solde, ils les remplacèrent par des boucliers de cuir.
    * * *
    stīpendĭārĭus, a, um [st2]1 [-] soumis à un tribut, tributaire. [st2]2 [-] qui est à la solde.    - clipeis antea Romani usi sunt, dein, postquam stipendiarii facti sunt, scuta pro clipeis fecere, Liv. 8, 8, 3: auparavant les Romains utilisaient des boucliers en bronze, ensuite, après avoir institué la solde, ils les remplacèrent par des boucliers de cuir.
    * * *
        Stipendiarius, Adiectiuum. Caes. Tributaire, Qui paye tribut et taille, Taillable.
    \
        Stipendiarium vectigal. Cic. Une taille ordinaire.

    Dictionarium latinogallicum > stipendiarius

  • 54 sto

    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
    [st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. -    - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb.    - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte.    - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent.    - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière.    - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied.    - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze).    - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin.    - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite.    - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place.    - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé.    - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte.    - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme.    - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à.    - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome.    - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister.    - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses.    - stare animo: être inébranlable.    - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions.    - stare in fide: rester fidèle à sa parole.    - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...).    - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau.    - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller.    - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat.    - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite.    - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait.    - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé.    - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à.    - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner.    - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé.    - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs.    - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn.    - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne.    - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à.    - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu.    - sic stat sententia: telle est ma décision.    - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise.    - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser.    - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats.    - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à.    - per me stat ut: il dépend de moi que...    - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances.    - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que.    - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que.    - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains.    - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place.    - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu.    - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir.    - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter.    - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter.    - haud parvo stare: coûter cher.    - stare magno: coûter cher.    - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...!    - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn.    - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.
    * * *
        Sto, stas, steti, statum, stare, cui opponitur Sedere. Estre debout sur ses pieds, Estre en son estant.
    \
        Sta Charine. Plaut. Arreste, Demeure.
    \
        Dum ante ostium sto. Terent. Ce pendant que j'estoye devant l'huis.
    \
        Stant aduersis vestigiis contra nostra vestigia Antipodes. Cic. Marchent au contraire de nous.
    \
        Stare et Fugere, contraria. Cic. S'arrester, Ne bouger.
    \
        Qui si steterit idem, mihique paruerit, etc. Cic. S'il persevere et demeure tousjours en son propos.
    \
        Stat a Senatu. Cicero. Il tient le parti du Senat, Il tient pour le Senat.
    \
        Stat a causa bonorum. Cic. Il est du parti des gents de bien, Il tient pour eulx.
    \
        In acie stare. Plancus ad Ciceronem. Estre en armes au camp, prest touts les jours de combatre.
    \
        Stetit ad eam diem ciuitas illa Lycurgi legibus. Liu. Demoura sur bout, et à fleurs et duré, Demoura en son estre.
    \
        Stare ad curiam. Cic. Ne bouger du palais.
    \
        Ad verbera stare. Ouid. Prest à estre fessé.
    \
        In aequo alicui stare. Seneca. Estre egual à luy.
    \
        Animis stare. Cic. Avoir tousjours bon courage.
    \
        Animo stare, et Desipere, contraria. Horatius. Estre en son bon sens.
    \
        Authore certo stare. Liu. S'arrester au dire de certain homme, comme estant homme de foy, S'arrester à un certain autheur, et le croire.
    \
        Stare circum, pro Circunstare. Virgil. Estre à l'entour.
    \
        Conditionibus et conuentis stare. Cicero. Tenir l'offre qu'on a faicte.
    \
        Consilio alicuius stare. Liu. S'arrester au conseil d'aucun.
    \
        Contra aliquem stare. Virgilius. Luy estre contraire, Soustenir quelque querelle contre luy.
    \
        Quum is contra populi studium stetisset. Cicero. Eust tenu bon contre, etc.
    \
        Stare a mendacio contra verum. Cic. Soustenir une menterie contre la verité.
    \
        Conuentis stare. Cicero. Tenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Cum aliquo stare. Liu. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        AEquitas cum aduersario stat. Cic. Nostre partie adverse est fondee sur l'equité, Equité fait pour partie adverse.
    \
        Decreto Senatus stare. Caesar. Obeir à l'ordonnance.
    \
        Fabula dicitur stare. Terent. Quand elle plaist, et qu'elle est ouye, et qu'on l'escoute d'un bout à autre.
    \
        Fide stare. Liu. Tenir ou garder sa foy.
    \
        Stat parum fides apud eum. Plaut. Il ne tient point ce qu'il a promis, ou Il n'est pas fort loyal.
    \
        In fide stare. Cic. Tenir sa foy.
    \
        Fiducia belli stetit auxiliis Palladis. Virg. La fiance et esperance que les Grecs ont eu en ceste guerre n'a esté soustenue et maintenue que par l'aide de Pallas, Toute leur fiance gisoit sur l'aide de Pallas, Il n'ont eu fiance qu'en l'aide de Pallas.
    \
        Ad finem stare. Ouid. Durer jusques à la fin.
    \
        Firmum stare. Liu. Tenir bon, Estre ferme et constant.
    \
        Bene apud memores veteris stat gratia facti. Virgil. Le bon gré dure et persevere, Ils en scavent tousjours bon gré.
    \
        Tantisper tutela muliebri regnum puero stetit. Liuius. Son royaume luy demoura sauve.
    \
        In eo quod iudicatum est stare. Cic. S'accorder et obeir à la sentence, Acquiescer à ce qui est jugé.
    \
        In eo quod ostenderis, stes. Cic. Ne te desdi point et t'arreste à ce que tu as une fois voulu.
    \
        Spes et victoria stabat in ducibus. Silius. Consistoit et gisoit és capitaines.
    \
        Institutis alicuius seruandis stare dicitur vrbs. Cic. Demeurer en estre ou estat, Se maintenir.
    \
        Iudicio alicuius stare. Cic. S'arrester à son jugement, Le croire plustost qu'un autre.
    \
        Iudicata re stare. Cic. Obeir à la sentence du juge.
    \
        Iureiurando alicuius stare. Quintil. Se rapporter à son serment.
    \
        Ius exemplis stat. Liu. Le droict est prins sur ce qu'on a accoustumé de faire.
    \
        Loco stare. Columel. Ne bouger de sa place.
    \
        Stare meliore loco, per translationem. Cic. Estre en meilleur estat.
    \
        Opinione alicuius stare. Cic. S'arrester à l'opinion d'aucun.
    \
        Ordine stare. Quintil. Estre maintenu, et durer au moyen de l'ordre sans lequel tenir on periroit.
    \
        Pacto stare. Liuius. Garder et entretenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.
    \
        Pariter stare. Ouid. Estre ensemble.
    \
        Pede in vno stans. Horat. Estant debout sur un pied.
    \
        Per quos homines ordinesque steterim non ignoras. Cicero. J'ay esté sauvé et maintenu en mon estat.
    \
        Stat per me, per te, per illum quo minus id fiat. Plin. Quintil. Il tient à luy, Il a esté cause que ce n'a esté faict, C'est par luy.
    \
        Praelia stant mihi cum domina mea. Propert. Il n'y a point de guerre ne de noise entre elle et moy, Toute noise cesse entre elle et moy.
    \
        Pro aliquo stare. Quintil. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.
    \
        Promissis stare. Cic. Tenir sa promesse.
    \
        Ratio et fortuna cum aliquo stat. Liu. Quand la raison et fortune font pour luy.
    \
        Sanguis stetit. Plin. iunior. Est estanché.
    \
        Ea omnes stant sententia. Plaut. Ils sont touts de ceste opinion.
    \
        Stat sententia, non minuere copias. Liu. J'ay conclu et arresté en moy de ne, etc.
    \
        In eadem sententia stare. Liu. Perseverer en son opinion.
    \
        Stare eodem statu. Cic. Demeurer en un mesme estat.
    \
        Suppliciter stare. Horat. Estre devant aucun les mains joinctes en requerant pardon.
    \
        Talo recto stare. Horat. Estre debout.
    \
        Verbis legis stare. Quintil. S'arrester aux mots de la loy, et les prendre à la rigueur.
    \
        Voluntate logis stare. Quintil. S'arrester à l'intention et volunté de la loy, et non point aux mots.
    \
        Multorum sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. Liu. Ceste victoire cousta beaucoup de sang aux Carthaginiens, Il y eut grand sang respandu, et grand nombre de blessez des Carthaginiens, en sorte que la victoire leur fut bien cher vendue, La victoire leur cousta cher.
    \
        Magno ei stet ea nocte absentem fuisse. Gell. Il luy cousta beaucoup d'avoir, etc.
    \
        Stat illi res centum talentis. Liu. La chose luy couste cent talents.
    \
        Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. Virgilius. Est en Ascanius.
    \
        Periculum vitae meae tuo stat periculo post mortem. Plaut. Gist en ton danger.
    \
        Stare. Cic. Demourer en estat.
    \
        Quum in Senatu pulcherrime staremus. Cicero. Nostre cas se portoit bien.
    \
        Stat conferre manum AEneae. Virgil. Cela est arresté en moy que je veulx, etc.
    \
        Neque adhuc stabat quo potissimum. Cic. Il n'estoit point encore arresté.
    \
        Modo stet nobis illud, vna viuere in studiis nostris. Cic. Pourveu que ce soit arresté entre nous.
    \
        Statur, impersonale. Terentius, Quid agitur? P. statur. Je suis icy debout sans rien faire.
    \
        Standum est epistolis Domitiani. Plin. iunior. Il se fault arrester aux epistres, de, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sto

  • 55 ago

    ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem
    ————
    agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6,
    ————
    586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia
    ————
    late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.
    2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u.
    ————
    Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudi-
    ————
    nes, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv.
    ————
    33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in
    ————
    profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.
    II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, ver-
    ————
    setzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben,
    ————
    anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico
    ————
    Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.
    B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »herauffüh-
    ————
    ren u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitab-
    ————
    schnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.
    2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, wäh-
    ————
    rend er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?
    ————
    was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war,
    ————
    Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.
    Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male
    ————
    agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht neh-
    ————
    men, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non
    ————
    ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.
    3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. actio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen,
    ————
    Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propu-
    ————
    gnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.
    4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis
    ————
    od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cura (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. delectus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mensura: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =
    ————
    machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.
    5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.:
    ————
    hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.
    b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicio-
    ————
    nibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.
    c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in
    ————
    (Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorge-
    ————
    hen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an ami-
    ————
    citia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo
    ————
    meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5,
    ————
    141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.
    Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede
    ————
    in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon
    ————
    gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.
    Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.
    Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare,
    ————
    Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi
    ————
    (Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donatio-
    ————
    nis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ago

  • 56 biennium

    biennium, ī, n. (bis u. annus), ein Zeitraum ( eine Zeit, Frist) von zwei Jahren, zwei Jahre als Zeitraum, biennii infecunditas, Sall. hist. fr. 3, 1 (90): unius anni aut biennii ratio, Cic. Verr. 3, 43: debita biennii pecunia, Caes. b. c. 3, 31, 2: biennii imperium, Aur. Vict Caes. 33, 12: biennii usus, Iustin. 17, 2, 14: vacatio biennii, Ulp. fr. 14, 1. – biennium iam factumst (es sind schon zwei Jahre her), postquam abii domo, Plaut. merc. 8: u. so iam bienniumst, quom med amare coepit, Plaut. merc. 533: iam bienniumst, quom habet rem tecum, ibid. 534: si iam biennium aut triennium est, cum virtuti nuntium remisisti, Cic. ep. 15, 16, 3. – nondum biennium compleveramus in officio laboriosissimo et maximo, cum etc., Plin. pan. 91, 1. – nondum est biennium, ex quo (seitdem) etc., Augustin. de civ. dei 22, 8. p. 505, 38 D. – biennio iam confecto fere, Cic. Quinct. 40: biennio completo, Eutr. 9, 7: biennio expleto, Vulg. act. apost. 24, 27: interiecto biennio, Vell. 1, 14, 6. – oft Akk. biennium = »zwei Jahre (lang)«, in hoc iudicio iam biennium versari, Cic. Quinct. 42: biennium provinciam obtinere, Cic. Verr. 3, 216: ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse ducere, Caes. b. G. 1, 3, 2: biennium summis potitum esse, Auct. Vict. Caes. 36, 1; u. so Cic Quinct. 67; Caecin. 54: biennium fere, Cic. Verr. 4, 67: ferme abhinc biennium,
    ————
    Plaut. Bacch. 388: iam biennium, Plin. ep. 5, 1, 10: non plus quam annum neve plus quam biennium, Cic. Phil. 1, 19: paulo plus quam biennium, Quint. ep. ad Tryph. § 1: ante biennium, Vell. 1, 12, 4; 2, 48, 2 u.a.: in biennium, Plin. ep. 3, 9, 18: intra biennium, Vell. 2, 23, 2; 2, 45, 3. Plin. 25, 20. Quinct. 1, 12, 9: intra tempus biennii, Col. 3, 9. 6: per biennium, Cic. Verr. 3, 101; Cael. 78. Liv. 3, 56, 4. Curt. 7, 11 (41), 1. Plin. ep. 10, 56 (64), 4. Iustin. 5, 1, 1: per biennium continuum, Vell. 2, 16, 4: post biennium, Cic. Quinct. 41. Vell. 1, 14. § 4 u. 8; 2, 31, 2. Plin. 17, 97. Vulg. 2. Mach. 10, 3: post tempus biennii, Vulg. 2. regg. 13, 23: ultra biennium, Tac. ann. 1, 1. – Abl. biennio beim Kompar., biennio minor Xenophilus, Val. Max. 8, 13. ext. 3: biennio maior natu Domitius, Tac. ann. 12, 25. – oft Abl. biennio = »im Verlauf (während) zweier Jahre, innerhalb zweier Jahre, in od. binnen zwei Jahren«, appellare biennio, Cic. Quinct. 41: Africam pro consule biennio obtinuit, Suet. Galb. 7: u. so Vell. 1, 9, 1. Tac. Agr. 14. Plin. 16, 96 u. 18, 45. Aur. Vict. Caes. 33, 3: biennio prope, Cic. Verr. 2, 62: eo biennio, Caes. b. c. 3, 32, 5: biennio proximo, Tac. ann. 14, 29: biennio toto, Vulg. act. apost. 28, 30: biennio ante, Cic. Clu. 14 u. 68; agr. 2, 49; Sest. 67. Liv. 10, 22, 2; 27, 37, 5. Tac. ann. 6, 25: biennio post, Cato fr. bei Plin. 16, 195. Suet. Aug. 26, 2: biennio post diluvium, Vulg.
    ————
    gen. 11, 10: biennio post et octo mensibus, Eutr. 8, 22: biennio post ac menses fere novem, Aur. Vict. Caes. 10, 5. – quam ego biennio (nach zwei J.) postquam hinc in Ephesum abii conspicio lubens, Plaut. Bacch. 170 sq.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > biennium

  • 57 commodum

    1. commodum, Adv. (commodus), I) gerade recht, Plaut. trin. 400 u. 1136 u.a. – II) gerade, eben, α) absol., ecce autem c. aperitur foris, Plaut.: si istāc ibis, c. obviam venies patri, Plaut.: c. enim volo ad Serapim deferri, Catull.: id cum hoc agebam c., Ter.: c. enim egeram diligentissime, Cic.: sectatoribus c. dimissis, Gell. – β) m. folg. cum od. postquam u. Indik., eben-, gerade... als, cum huc respicio ad virginem, illa sese interea c. huc advorterat, Ter.: c. discesseras heri, cum Trebatius venit, Cic.: adducitur a Veneriis atque attrahitur Lollius, c. cum Apronius e palaestra redisset, Cic.: postquam me misisti ad portum, commodum radiosus sese sol superabat ex mari, Plaut. Stich. 364 sq. – u.m. folg. cum u. Konj., cum iam filiae nostrae dies natalis appeteret, c. aderant, quae muneri miseratis, Symm. ep. 1, 11 in. – γ) ( wie ἅμα καί) m. folg. et, eben (gerade)... und, c. limen evaserant et fores ad pristinum statum integrae resurgunt, Apul. met. 1, 14 in.; u. so ibid. 2, 11 u. 16; 4, 8; 9, 20.
    ————————
    2. commodum, ī, n. (commodus), a) die Zuträglichkeit, Bequemlichkeit, die bequeme, günstige Lage, die mir bequeme, gelegene Zeit, Muße (Ggstz. incommodum), contra valetudinis commodum laborare, gegen das Beste der G., zum Nachteile der G., Cic.: ne id contra commodum (valetudinis) faceret, Suet.: quod commodo valetudinis tuae fiat, wofern es ohne Schaden deiner G. geschehen kann, Cic.: commodo rei publicae facere alqd, in Übereinstimmung mit der günstigen Lage des Staates, ohne Nachteil für den St., Cic.: u. so si per commodum rei publicae posset, Liv.: commodum alcis exspectare, eine jmdm. gelegene Zeit abwarten, warten, bis es jmdm. gelegen ist, bis jmd. Muße hat, Cic. – so auch cum erit tuum commodum, wenn es dir gelegen sein wird, Cic. – bes. oft commodo meo, tuo, suo, nostro, vestro, nach meiner, deiner, seiner, unserer, euerer Bequemlichkeit, Cic.: quod tuo commodo fiat, wofern es dir nicht unbequem, lästig ist, Cic.: per commodum u. ex commodo u. bl. commodo, nach Bequemlichkeit, zu gelegener Zeit, bei günstiger Gelegenheit, ubi copias per commodum exponere posset, Liv.: melius ratus ex commodo pugnam facere, Sall.: cum (ex) commodo mori non licuisset, Sen. – b) objektiv, die gewährte Annehmlichkeit, α) das Vorteilhafte, der Vorteil, Nutzen, das Interesse, das Gute, auch (bes. im
    ————
    Plur.) = das Wohl, Glück (Ggstz. incommodum, malum), sui commodi causā nocere alteri, Cic.: quaestus et commodi causā istam religionem commentum esse, Lact.: alcis commodum sequi, Ter.: aliquid commodi ex ea re capere, Ter.: amicitias inimicitiasque non ex re, sed ex commodo aestumare, Sall. – Plur., commoda vitae, Cic.: c. mea, Cic.: c. populi, Nep.: plebis, Vell.: c. publica, Hor.: servire od. consulere alcis commodis (Ggstz. officere et obstare alcis commodis, adversari alcis commodis), Cic.: inservire suis commodis, Cic.: tueri alcis commoda, Cic.: detrahere de alcis commodis, Cic.: invidere alcis commodis, Plaut.: stare adversus commoda populi, Nep.: frui illis commodis, Ter.: carere commodis omnibus, Cic.: salutem sociorum suis omnibus commodis etrationibus praeferre, Cic. – β) Plur. = die vom Staate gewährten Vergünstigungen, Vorrechte, Privilegien, Rechte, tribunatus (militum) commoda, Cic.: provincialia ornamenta commodaque, Cic.: commoda emeritae militiae, Suet.: commoda sacerdotum, Suet.: commoda primipili, ICt.: militibus commoda dare, Ov. – γ) die zeitweilig überlassenen, geliehenen Gegenstände, qui forum et basilicas, commodis hospitum, non furtis nocentium ornarent, Cic. Verr. 4, 6: u. so commodum (Darlehn) bei Isid. 5, 25, 16. – c) katachrest. = die Messung, commoda verborum, Fulg. myth. 1, 14: metrica verborum commoda, Fulg. myth. 1. praef. p.
    ————
    22 M.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > commodum

  • 58 commoveo

    com-moveo, mōvī, mōtum, ēre, gleichs. beregen, d.i. sich regen-, sich rühren machen, in Bewegung-, in Gang bringen od. setzen, I) eig.: a) übh., sowohl auf der Stelle = rege machen, rühren, rütteln, schütteln, hin und herbewegen, als von der Stelle = fortbewegen, von der Stelle rücken, verrücken, fortrücken, α) im allg.: membrastupentia (v. der Wärme), Curt.: alas (v. Vogel), Verg.: caput, schütteln, Petr.: labra, Petr.: aequora, aufregen (v. Winde), Lucr.: commoveto (id quod coquitur), videto ne aduras, Cato: alci bilem, jmd. die Galle rege machen (bildl. = jmd. erzürnen), Cic.: u. (im Bilde) si convellere adoriamur ea, quae non possint commoveri, Cic.: c. columnas, Cic.: saxa, Curt.: terminos, limites, verrücken, Lex vet. u. Tert.: glebam non c. in agro (bildl. = auch nicht das Geringste vornehmen im Ackerbaue), Cic.: cuius orbis ruinam timueramus, eum ne commotum quidem sensimus, nicht einmal einen Ruck getan, Vell.: et ais, si una littera commota sit, fore, tota ut labet disciplina; utrum igitur tibi litteram videor an totas paginas commovere? Cic.: c. omnium parricidarum tela, Cic.: ab una muliere commoveri (v. e. Schiffe), Lact.: nummus in Gallia nullus sine civium Romanorum tabulis commovetur, kein Heller wird umgewendet, Cic. – c. languentem, auf die Beine bringen (Ggstz. incitare currentem), Cic.:
    ————
    u. so c. alqm commodi sui causā, Cic. – u. refl., caelum se commovet, Lucr.: Lanuvii hastam se commovisse, Liv.: u. v. Pers., quis sese commovere (eine Bewegung machen) potest, cuius ille (Roscius) vitia non videat? Cic.: neque me commovere possum prae formidine, Plaut.: iam se omnis turba commoverat, Plin. pan. – m. Ang. von wo? alqm ab Amalthea, Cic.: favos sedibus suis, Col.: u. refl., v. Pers., se istim, Cic.: se ex eo loco, Cic.: Thessalonicā se non c., sich nicht entfernen, Cic.: u. so domo se non c., Cic. – β) als milit. t. t.: aciem, in Schlachtlinie anrücken, Liv.: castra ex eo loco, aufbrechen, ausrücken, Cic. – nondum ipsum Vologesen commotum, sei noch nicht (zum Feldzug) aufgebrochen, ausgerückt, Tac. – γ) als t. t. der Religionsspr.: sacra, die heiligen Gerätschaften (an Festtagen usw.) in Bewegung setzen, Verg. Aen. 4, 301 (u. scherzh. mea si commovi sacra [d.i. List, Betrug usw.], Plaut. Pseud. 109): ancilia (s. d.), Serv. Verg. Aen. 8, 3: struem deo u. bl. struem, Cato r. r. 134, 2 sqq.: tripodas, Sen. Med. 788.
    b) insbes.: α) ein Wild aufjagen, auftreiben, cervum (v. Hunden), Verg. Aen. 7, 494. – β) einen Gegner zum Weichen bringen, hostem, Liv.: hostium aciem, Liv. (vgl. no. a): postquam nihil commovebant, Liv.: u. (im Bilde) nunc comminus agamus experiamurque, si possimus cornua commovere disputa-
    ————
    tionis tuae, Cic. de div. 2, 26.
    II) übtr.: 1) etw. in rege körperliche od. geistige Tätigkeit setzen, a) übh.: α) Pers. od. personif. Abstr., sich regen-, sich rühren machen, dormiunt; ego pol istos commovebo, Ter.: iam te commotum reddam, ich will dir Hände u. Füße machen, Ter. – bes. refl., se comm., bald = sich regen, sich rühren, d.i. sich tätig zeigen, etw. unternehmen, bes. im Kriege, commovere se ausi non sunt, Nep.: si se commorit, Liv.: cum se nondum Decimi quidem Bruti divina virtus ita commovisset, ut iam id sentire possemus, Cic. – bald = sich geistig ermuntern, quis enim, cum sibi fingit aliquid et cogitatione depingit, non simul ac se ipse commovit atque ad se revocavit, sentit etc., Cic. Acad. 2, 51. – β) Lebl.: commoto simul omnium aere alieno, allen ihr Darlehn gekündigt wurde, Tac. ann. 6, 17.
    b) auf Körper od. Geist einwirkend erregen, α) physisch an Körper od. Geist krankhaft erregen, perleviter commotum esse, von einer ganz kleinen Unpäßlichkeit befallen worden sein, Cic. – mente commotus, Plin.: u. so commotus habebitur, für verrückt, Hor.: mens commota, Verrücktheit, Hor. u. Plin. – β) sinnlich erregen, auf jmd. Eindruck machen, jmd. ergreifen, einnehmen, interessieren,omnia domo eius abstulit, quae paulo magis animum cuiuspiam aut oculos possent commovere, Cic.:
    ————
    illud ipsum quod honestum decorumque dicimus animos omnium naturā et specie suā commovet, Cic. – commoveri necesse est, daß ein Eindruck (auf jmd.) gemacht werde, Cic.: his omnes, in quibus est virtutis indoles, commoventur, Cic. – commorat (puella) omnes nos, sie hatte auf uns alle Eindruck gemacht, Ter. Phorm. 101. – non sane satis commoveor animo ad ea, quae vis, canenda, diese Dinge, die du besungen haben willst, interessieren mich nicht genug, Cic. ad Q. fr. 3, 5, 4. – γ) gemütlich, leidenschaftlich erregen, auf jmd. Eindruck machen, jmd. ergreifen, iudices, Cic.: theatrum, Quint. – non solum commoveri animo, sed etiam toto corpore perhorrescere, Cic.: parricidae supplicio misericordiā commoveri, wegen Strafvollziehung an einem Mörder von M. ergriffen werden, Cic.: aut libidine aliquā aut metu commotum esse, Cic.: ita animus commotus est metu, spe, gaudio, Ter.: non odio, sed miseratione commotus, Curt. – neque commovetur animus in ea re, Ter. Andr. 937. – Insbes.: αα) beunruhigen, in Unruhe versetzen, besorgt-, betroffen-, bestürzt machen, erschrecken, erschüttern, si quos adversum proelium et fuga Gallorum commoveret, Caes.: nihil me clamor iste commovet, sed consolatur, Cic. – im Passiv commoveri, unruhig, besorgt-, betroffen-, bange-, bestürzt werden, erzittern, commoveri videtur adulescens, Cic.: commotus est Tiberius, Tac.: quidnam ille
    ————
    commotus venit? Ter. – repentino alcis adventu, Caes.: unius litterae liturā, Cic.: litteris alcis vehementer, Cic.: nihil vultu commotus, bestürzt in den Mienen, Quint.: novā atque inusitatā specie commotus, Caes.: quibus rebus vehementer commotus, Caes.: quo (sermone) ille commotus, Nep. – quibus ex rebus Caesar vehementer commovebatur, Auct. b. Afr.: cum commoti ex tali incommodo essent, Auct. b. Afr. – vidi enim vos in hoc nomine commoveri, bei d. N. stutzig werden, Cic.: in hac (virgine) commotus sum, ich wurde bei ihr betroffen, Ter. – barbari commoti, quod (weil) oppidum... expugnatum cognoverant, Caes. – ββ) jmd. bewegen, ergreifen, rühren = zum Mitleid bewegen, jmds. Teilnahme erregen, auf jmd. einen rührenden, tiefen Eindruck machen, commorat hominem lacrimis, Turpil. fr. – commotus non es, cum tibi mater pedes amplexaretur? commotus non es? Cornif. rhet.: eiusdem miseriis ac periculis commovetur, Cic.: commoti patres vice fortunarum humanarum, Liv. – γγ) jmd. aufbringen, aufreizen, in Harnisch bringen, empören, qui me commorit, flebit, Hor.: inclinatam ad misericordiam contionem rursus asperā in Philotam oratione commovit, Curt.: ultimi dedecoris indignitate commotus, empört über usw., Curt.: sensit Neptunus graviter commotus, Verg. – δδ) politisch in Unruhe versetzen, nam cum esset ex aere alieno commota civitas, Cic. de rep. 2,
    ————
    58. – od. (durch Zwietracht usw.) erschüttern, commotā principis domo, Tac. ann. 4, 52 in. – δ) auf jmds. Willen u. Entschluß einwirkend jmd. anregen, bewegen, antreiben, bestimmen, zu einem Entschluß treiben, veranlassen, auf jmd. wirken, einwirken, commovit me, Cic.: olitorem ipsum commovebis, Cic.: commoveri et amore fraterno et existimatione vulgi, Caes.: his litteris nuntiisque commotus, Caes.: commotus spe quaestus aut gloriā, Cornif. rhet. – m. ad u. Akk., homines ad turpe compendium, Cornif. rhet. – m. ut u. Konj., primisque ab his historia commota est, ut auderet uberius quam superiores et ornatius dicere, Cic.: tua nos voluntas commovit, ut de ratione dicendi conscriberemus, Cornif. rhet.
    2) einen Zustand usw. gleichs. in Gang-, zur Erscheinung bringen, bewirken, daß etw. eintritt, vor sich geht, a) übh. Zustände aller Art erregen, anregen, ins Leben rufen, hervorrufen, veranlassen, plures lacrimas, Curt.: risum, Cic.: hoc infiniti clamores commoventur, Plin. ep. – Graecarum disputationum memoriam quodammodo, Cic.: multorum non modo discendi, sed etiam scribendi studia, Cic.: si haec accendi aut commoveri arte possunt, geweckt od. entwickelt werden, Cic. – eine gemütliche Stimmung, magnum et acerbum dolorem, Cic.: alci misericordiam, Cic.: miserationem, Quint.: summum odium in alqm (v. einem Umstande), Cic.: invidiam, Cic.: invi-
    ————
    diam in alqm, Cic.: crebras exspectationes, Cic.: omnis suspicio in eos servos commovebatur, Cic.: vehementer autem amor multitudinis commovetur ipsā famā et opinione liberalitatis etc., Cic.: talibus ira feri postquam commota tyranni, nec minus hāc metus est, Ov. – politische, Zustände, bellum aut tumultum, Cic.: tantas turbas, Cael. in Cic. ep.: magnos belli aestus, Lucr. – b) einen Ggstd. der Verhandlung in Gang-, in Anregung bringen, zur Sprache bringen, nova quaedam, Cic. Acad. 2, 18. – Zsgz. Formen: commorunt, Lucr.: commorit, Cael. in Cic. ep. u. Hor.: commorat, Ter.: commossem, commosset, commosse, Cic. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 492.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > commoveo

  • 59 comperio

    com-perio, perī, pertum, īre (vgl. peritus, periculum u. reperio, experior), einer Sache od. Person von allen Seiten beikommen, a) einer Sache = etwas durch Sehen, Hören, Erkundigen usw. genau inne werden, deutlich ersehen, etwas genau, sicher erfahren, in Erfahrung bringen, von etwas sichere Nachricht erhalten (Ggstz. audire, bloß hören), bei Ang. von wem? oder woraus? m. ab oder ex u. Abl.; bei Ang. durch wen? m. per u. Akk., od. m. bl. Abl., α) m. Acc.: hoc, id, Nep.: haec omnia, Cic.: facinus, Caes.: indicia mortis comperisse manifesto et manu tenere, Cic.: haec certis nuntiis, certis auctoribus comperisse, Cic.: nihil testibus, nihil tabulis, nihil gravi aliquo argumento comperisse, Cic.: rem gestam c. ab alqo, Nep.: quod ex multis audivi et comperi, Cic.: huic ille quid ex litteris comperisset aperit, Nep. – im Pass., im Abl. absol., hāc re compertā manifestoque deprehensā, Cic.: u. hoc mulierum errore comperto, Curt. – u. sonst im Partic. Perf., deutsch oft = gewiß, zuverlässig, exponam vobis Oppianici facinus manifesto compertum atque deprehensum, Cic.: levem auditionem pro re comperta habere, Caes.: non ego haec incertis iactata rumoribus affero, sed comperta et explorata, Liv.: ea quoque, quae vulgata sermonibus de cultu ac desidia imperatoris, comperta oculis referrent Romam, Liv. – u. alqd compertum habere, zB. cum ea
    ————
    dicimus quae comperta habemus, quae vidimus, Cic.: id. se ab ipsis per eorum nuntios compertum habere, Caes. – u. alqd alci compertum est, parum compertum est, zB. quae postquam Metello comperta sunt, Sall.: nobis ea res pro magnitudine rerum parum comperta est, Sall.: quae praesentis Deae numine saepe comperta nobis maioribusque nostris referebantur, Liv. – u. neutr. subst., compertum narrare, Sall.: comperta narrare, Curt.: comperta nuntiare, Tac.: res enim indicat nihil ipsos habuisse comperti, nihil cogniti, Cic.: pro comperto polliceri m. folg. Akk. u. Infin., Suet.: u. pro comperto est m. folg. Akk. u. Infin., Curt. – m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., a quo cum quaereret Pyrrhus, qualem Romam comperisset (gefunden hätte), Eutr. 2, 12: omnia falsa atque insidiose ficta comperta sunt, Cic. Mil. 67. – β) m. Acc. u. Infin. od. m. bl. Infin., quae ego cuncta esse fluxa in mea re crepera comperi, Acc. fr.: posteaquam comperit eum posse vivere, Cic.: ubi certis auctoribus comperit minus V et XX milibus longe ab Utica eius copias abesse, Caes.: ex captivo comperit Correum milia sex peditum delegisse, Caes.: postquam per Ubios exploratores comperit Suebos sese in silvas recepisse, Caes.: hanc gentem Clusium Romamque inde venisse comperio, Liv. – Pass., compertum est, zB. tum demum periculo atque negotiis compertum est in bello plurimum ingenium posse, Sall.: mox compertum a
    ————
    transfugis nongentos Romanorum pugnā in posterum extractā confectos, Tac.: Didymo accidisse compertum est, ut etc., Quint. – u. compertum habeo, zB. compertum ego habeo verba virtutem non addere, Sall.: certis indiciis compertum se habere nocte totā coetus in urbe factos esse, Liv. – u. Abl. absol. comperto, nachdem man genau erfahren, satis comperto Eordaeam petituros Romanos, Liv.: comperto Plautum et Sullam maxime timeri, Tac. – γ) m. folg. indir. Fragesatz, id misericordiāne hospitis an pactione aut casu ita evenerit, parum comperimus, Sall.: an ab ipso id genus exercitationis sit inventum, parum comperi, Quint. – u. compertum habere, zB. interrogatus a rege auditune an oculis comperta haberet, quae diceret, Liv.: quae se absente acta essent, se quoque famā comperta habere, Liv. – u. Abl. absol. conperto, nachdem man genau erfahren, nondum conperto, quam regionem hostes petissent, Liv. 31, 39, 4: nondum conperto, quam in regionem venisset, Liv. 33, 5, 4. – δ) m. bl. Ang. in betreff wessen? (worüber?) durch de mit Abl., de amore hoc, Ter.: de scelere filii, Nep.: de rebus Vagae actis, Sall.: nihil de hoc comperi, nihil suspicatus sum, nihil audivi, Cic. – ε) ganz absol., mit aus dem Zshg. zu ergänzender Ang. was?, zB. qui comperisti? Cic.: atqui certo comperi, Ter.: ubi comperi ex iis, qui fuere ei conscii, Ter.: ut postea ex captivis comperit, Caes. – u. im Pass., si
    ————
    compertum est, wenn die Sache ergründet ist, Caes. b. G. 6, 19, 3: desinant ultra opinari mihique, qui compertum habeo, credant, Caes. bei Suet. Caes. 66. – b) einer Pers., nur im Partic. compertus, α) = überführt, mit Genet. (wessen?) (vgl. Fabri Liv. 22, 57, 2. Nipperd. u. Otto Tac. ann. 1, 3. Benecke Iustin. 11, 11, 5), incesti, Varr. fr. bei Prisc. 8, 18 (Varr. fr. p. 337 B.): sacrilegii, Liv.: stupri, Liv. u. Iustin.: nullius probri, Liv.: nullius flagitii, Tac.: noxae, Apul. met. 10, 8. – m. in (bei) u. Abl., uxor in stupro generi comperta, Suet. Tib. 35, 1. – mit Nom. u. Infin., compertus publicam pecuniam avertisse, Tac. hist. 1, 53. – β) = fleischlich erkannt, Bersaben quandam stupro compertam habuit, Sulp. Sev. chron. 1, 38, 1. Perf. comperii, Diom. 372, 6: comperui, Gloss. IV, 320, 3.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > comperio

  • 60 consto

    cōn-sto, stitī, stātūrus, āre, wörtl. beihinstehen = stille (da-) stehen, I) eig.: a) v. Pers.: constant, conserunt sermones inter sese, Plaut. Curc. 290. – u. v. Soldaten = haltmachen, multitudinem procul hostium constare viderunt, Sisenn. hist. 4. fr. 58 ( bei Non. 273, 4). – b) v. Wasser, in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet, Cato r. r. 155 (156), 2. – II) übtr.: A) im allg.: 1) Platz gegriffen haben, d.i. bestehen, teils = eingetreten sein, stattfinden, vorhanden sein, unde omnis rerum nunc constet summa creata, Lucr.: severa silentia noctis undique cum constent, Lucr.: inter se quia nexus principiorum dissimiles constant, Lucr. – teils = aus etw. bestehen, m. ex u. (nur bei Lucr.) de u. Abl., auch m. bl. Abl., ex animo constamus et corpore, Cic.: simplex (ius) e dulci constat olivo, Hor.: ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur, Cic.: muri ex sacellis sepulcrisque constant, Nep.: illa phalanx immobilior et unius generis, Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans, Liv.: u. (v. Abstr.) eloquentia ex bene dicendi scientia constat, Cic.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis, Cic.: quattuor partibus constat argumentatio, Cic.: virtus, quae constat ex hominibus tuendis, Cic. – semper partus duplici de semine constat, Lucr. – quicquid auro argentoque constaret, Suet.: non vides quam
    ————
    multorum vocibus chorus constet? Sen. – teils = in etw. seine Grundlage haben, d.i. in etw. bestehen, auf etw. sich gründen, beruhen, m. in u. Abl. u. m. bl. Abl., omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus, Nep.: u. (v. Abstr.) monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare, Caes.: paene in eo (darauf) summam victoriae constare, Caes.: omnium ordinum partes (Benehmen) in misericordia constitisse, Caes.: domus amoenitas non aedificio, sed silvā constabat, Nep.: exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes.
    2) als t. t. der Geschäftsspr., zustehen kommen = kosten (in der höhern Prosa gew. stare), bei Ang. wem? m. Dat.; immer m. Ang. um welchen Preis? α) durch Abl.: parvo constat fames, magno fastidium, Sen.: magno tibi constat, Plin. ep.: tanto tibi deliciae et feminae constant, Plin.: nihil aliud nullo impendio constat, Plin.: unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus, Varr.: c. sestertio centiens, Suet.: turris octingentis talentis constitit, Plin.: centenis milibus sibi constare singulos servos, Sen.: uni mitellita quadragies sestertio constitit, alteri pluris aliquanto rosaria, Suet. – u. im Bilde, odia constantia magno, Ov.: edocet quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam, Caes. – β) durch Genet.: ambulatiuncula prope dimi-
    ————
    dio minoris constabit isto loco, Cic.: eo pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent, quam murrina, Plin.: interrogare, quanti funus et pompa constet, Suet.: u. (im Bilde) quanti mihi constitit, ne malus filius viderer, Ps. Quint. decl.: tanti constat, ut sis disertissimus, Plin. ep.: ne pluris remedium quam periculum constet, Sen.: liber mihi constat decussis, Stat. – γ) durch super m. Akk.: fori area super sestertium milies constitit, Suet. Caes. 26, 2. – δ) durch Advv.: c. carius, Lucil. fr. u. Sen.: carissime, Sen.: vilissime, Col.: gratis, Sen. ep. 104, 34. Augustin. serm. 385, 6: u. (im Bilde) cave, ne gratis hic tibi constet amor, Ov. am. 1, 8, 72.
    B) prägn., in fester Stellung verbleiben, der Haltung, Bewegung, Richtung (Lage) nach, a) in gleicher phys. Haltung verbleiben, eine feste-, unveränderte Haltung behalten od. gewinnen, nicht wanken noch weichen, fest-, unverändert bleiben, a) als milit. t. t., v. Schlachtlinie u. Kampf, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, Liv.: postquam nullo loco constabat acies, als ihre Linie allenthalben ins Wanken kam, Liv.: nec pugna illis constare nec fuga explicari sine magna caede potuit, Liv. – b) v. Sprache, Miene, Gesichtsfarbe, Besinnung, Fassung (Mut), si tentantur pedes, lingua non constat (die Z. lallt), quid est etc., Sen.: primo adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei
    ————
    constaret, sich ihm F. u. M. verwandelten, Liv.: non animus nobis, non color constat, verlieren die Fassung u. verfärben uns, Liv.: Vitruvio nec sana constare mens (V. behielt weder volle Besinnung genug), nec etc., Liv.: mens non constitit mihi, Sen. rhet. – m. in u. Abl., constitit in nulla qui fuit ante color, Ov. art. am. 1, 120. – v. d. Pers. selbst, eine feste Haltung bewahren, Fassung behalten, m. Abl., non mentibus solum concipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant, sie konnten es nicht nur nicht begreifen, sondern sie trauten nicht einmal mehr recht ihren eigenen Augen u. Ohren, Liv. 5, 42, 3. – u. (Ggstz. iacēre) nec malum (esse), quo aut oppressus iaceas aut, ne opprimare, mente vix constes, kaum Besinnung od. Fassung genug behältst, Cic.
    b) in gleichmäßigem Gange verbleiben, in guter Ordnung sich befinden, postquam cuncta videt caelo constare sereno, Verg.: neque suppletis constabat flamma lucernis, Prop. – v. phys. Zuständen, dum constabit sanitas, Phaedr.: valetudo ei neque corporis neque animi constitit, Suet.: si sibi pudicitia constaret, wenn sie ihre K. bewahrt hätte, Suet. – v. zeitl. u. abstr. Zuständen, si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt, gehörig beobachtet werden, Cornif. rhet. 1, 16. – u. insbes. als t. t. der Geschäftsspr.,
    ————
    ratio constat, die Rechnung ist in Ordnung, sie stimmt, auri ratio constat, Cic.: quibus ratio impensarum constaret, Suet. – oft im Bilde (s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16. Korte Plin. ep. 2, 4, 4. Schwarz Plin. pan. 38, 4), eam consuetudinem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, Tac.: scietis constare nobis silentii nostri rationem, daß ich zu schweigen alle Ursache habe, Plin. ep.: mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit, ich werde mit Sicherheit einen Schritt in der Sache tun oder nicht tun, Plin. ep.: m. in u. Abl., in te vero facile ratio constabit (verst. liberalitati), etiamsi modum excesserit, bei dir hat sie (die Freigebigkeit) einen vernünftigen Grund, wenn sie auch usw., Val. Max.
    c) im unveränderten Fortgange verbleiben, (unverändert, unversehrt) fortbestehen, bestehen, nullum est genus rerum, quod avulsum a ceteris per se ipsum constare possit, Cic.: quae per constructionem lapidum et marmoreas moles constant (noch besteht, errichtet steht), non propagant longam diem, Sen. ad Polyb. 18 (37), 2: si ipsa mens constare potest corpore vacans, Cic.: u. m. Ang. wie? durch Adi., sic ut usque ad alterum R litterae constarent integrae (unverändert, unversehrt), reliquae omnes essent in litura, Cic.: cum sint huc forsitan illa, haec translata illuc, summā tamen omnia constant, Ov. – bes. v. Zahl u.
    ————
    Maß, uti numerus legionum constare videretur, Caes.: ego postulabam, ut tribus sententiis constaret suus numerus, Plin. ep.: nostrae autem cenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus constet, Plin. ep.
    d) in gleicher Willens- oder Meinungsrichtung verbleiben, α) v. der Denk- u. Handlungsweise, sich gleich (treu) bleiben, fest-, unwandelbar-, standhaft sein, nec animum (Gesinnung) eius satis constare visum, Liv.: utrimque constitit fides, Liv.: unius legionis eam seditionem, ceteris exercitibus constare fidem, Tac. – m. in u. Abl., ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret, um ihre Treue gegen den geächteten Gatten standhaft zu bewahren, Val. Max.: u. m. in (gegen) u. Akk., quorum semper in rem publicam singulare constiterat officium, Auct. b. Afr. – u. constare sibi od. alci rei, in seinen Äußerungen, Ansichten, Urteilen, Grundsätzen fest bleiben, sich gleich-, sich treu bleiben, konsequent bleiben (Ggstz. titubare, claudicare u. dgl.), sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut etc., Quint.: reliqui sibi constiterunt, Cic.: me constare mihi scis, Hor.: c. sibi et rei iudicatae, Cic.: c. humanitati suae, Cic. – m. in u. Abl., qui in rebus contrariis parum sibi constent, Cic.: ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare, Cic.: in Oppianico sibi (iudices) constare et superioribus consentire iudiciis debuerunt, Cic.: u. (ohne sibi) qua in sententia si
    ————
    constare voluissent, Cic. ep. 1, 9, 14. – β) v. Entschlusse, fest stehen, animo constat sententia, Verg. Aen. 5, 748: cum constitit consilium, als ich zu einem festen Entschlusse gekommen war, Cic. ad Att. 8, 11, 1. – alci constat, es steht jmdm. fest = es ist jmd. fest entschlossen, m. folg. Infin., mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre, Anton. bei Cic. Phil. 13, 42. – od. m. folg. indir. Fragesatz, neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent aut quam rationem pugnae insisterent, Caes. b. G. 3, 14, 3. – γ v. der Ansicht, Überzeugung, fest stehen, gewiß sein, αα) bei einzelnen od. bei einer bestimmten Klasse, m. Dat. pers. od. m. inter u. Akk. Plur. od. m. Dativ animo (animis) od. m. apud animum, zB. quae cum constent, Cic. Tusc. 1, 40: eorum, quae constant, exempla ponemus, horum, quae dubia sunt, exempla afferemus, Cic. de inv. 1, 68: quod nihil nobis constat, Caes. b. G. 7, 5, 6. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere, Caes.: ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium virtutem cuncta patravisse, Sall.: cum inter augures constet imparem numerum esse debere, Liv.: inter Hasdrubalem alterum et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos publice privatimque esse, H. u. M. stimmten ganz darin überein, daß usw., Liv.: constat inter omnes, qui de eo
    ————
    memoriae prodiderunt, nihil eo fuisse excellentius, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz quod, cur per eos dies a Fidenis afuissent, parum constabat, Liv.: nam neque quo signo coirent inter se, neque utrum castra peterent an longiorem intenderent fugam, territis constare poterat, Liv.: probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subverterent, parum constabat (verst. patribus), Sall.: etsi non satis mihi constiterat, cum aliquane animi mei molestia an potius libenter te Athenis visurus essem, Cic.: mihi plane non satis constat, utrum sit melius, Cic.: ut nihil ei constet, quid agas, Cic.: neque satis constabat animis,... laudarent vituperarentne, Liv.: nec satis certum apud animum constare poterat, utrum... an etc., Liv. – u. parenthet. ohne Ang. dessen, was feststeht, ut saepe inter homines sapientissimos constare vidi, Cic. – ββ) bei allen, in der allgem. Annahme, in der öffentl. Meinung (in der Tradition, Volkssage) feststehen, gewiß sein, allgemein bekannt sein, sich (allgemeine) Anerkennung od. Geltung erworben haben (s. M. Müller Liv. 1, 1. § 1), oft m. dem Zusatz inter omnes, zB. antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades, Cic.: constare res incipit ex illo tempore, quo etc., es trat erst völlige Gewißheit ein, Liv.: circumspiciendus rhetor Latinus, cuius scholae severitas, pudor, in primis castitas constet, Plin. ep.: haec propositio indiget approbationis; non
    ————
    enim perspicua est neque constat inter omnes, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., sane moleste Pompeium id ferre constabat, Cic.: illa maleficia, quae in illo constat esse, Cic.: servi, quos ab iis dilectos constabat, Caes.: satis constat Troiā captā in ceteros saevitum esse Troianos, Liv.: perspicuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos etc., Cic. – m. folg. quod (daß), apud omnes constat, quod, si rerum potitus fuisset, omnia correcturus fuerit, quae etc., Spart. Pesc. Nig. 12, 2. – m. de u. Abl., cum de Magio constet, Cic.: si prius de innocentia nostra constiterit, Quint. (vgl. Bünem. Lact. 5, 1, 5): de facto constat, de animo (Absicht) quaeri potest, Quint.: u. zugl. m. in u. Abl., omnia, in quibus de facto constat, Quint. – ganz absol., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat, Cic.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur, Cic.
    e) dem Inhalte nach feststehen, sich gleichbleiben, übereinstimmen, constat idem omnibus sermo, alle führen die gleiche Rede, Liv. 9, 2, 3. – m. cum u. Abl., contrariam sententiam aut nullam esse, aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, Cornif. rhet.: adhuc quae dicta sunt arbitror mihi constare cum ceteris artis scriptoribus, Cornif. rhet.: considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum, Cic. – Partiz. Fut. constātūrus, Sen. de clem. 1, 19, 2. Plin. 18, 30. Lucan. 2, 17. Mart. 10,
    ————
    41, 5. Lact. de opif. dei 7. § 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consto

См. также в других словарях:

  • Postquam verus — (en français : « Après que ce vrai[1]... ») est une bulle pontificale du 3 décembre 1586 par laquelle Sixte Quint a déterminé le nombre maximal de cardinaux qui pourraient entrer au Sacré Collège. Sous tous les papes cette… …   Wikipédia en Français

  • CREMANDI Cadavera consuetudo — plures apud gentes olim recepta fuit; qui, quod in nobis divinum est, igneô velut hôc vehiculô caelestibus inferri putabant sedibus, subsidente terrâ. Apud Romanos L. Syllam auctorem habuit, qui metuens, ne idem sibi accideret, quod hosti suo C.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • apres — Apres, Post, Posterius, Dein, Deinde, Mox, Postmodum. Par ordre, l un apres l autre, Deinceps. Cy apres, In posterum, Posthac. En apres, Dein, Deinceps, Exin, Tum autem, Porro, Itémque. Qui vient apres, Posterior. Venir apres, Post venire. Un peu …   Thresor de la langue françoyse

  • Cardinal — • A dignitary of the Roman Church and counsellor of the pope Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Cardinal     Cardinal     † …   Catholic encyclopedia

  • ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CADAVERUM Cura — apud Romanos Graecosque. Corpus defuncti, postquam sollenni ritu oculi eius clausi essent, per intervalla conclamabatur primo, quod apud Graecos fiebat magnô aeneorum vasorum fragore, an ad Lemures Furiasque accendas, an ad iacentem, si forte… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CAROLUS I — I. CAROLUS I. Gonzaga, Mantuae Dux. II. CAROLUS I. cognomine Martellus, fil. Caroli Claudi, Neapolitan. et Siciliae Regis natus est A. C. 1272. coronam Hungariae A. C. 1290. nactus, ex Maria, nepos Stephani V. et Ladislai IV. Andream cognomine… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CUNABULA Graecorum — Postquam materfamilias partu viri familiam fundavit, ut loquitur Apuleius, Metam. l. 10. i. e. postquam masculum enixa est, quales δόμων κίονας, domuum columnas, vocant Lycophron et Pindarus, nec immerito, Στύλοι γὰρ οἴκων εἱσὶ παῖδες ἄρσενες.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • HELVETII — gens nobilissima cuius caput Aventicum olim, unâ cum Sequanis, Celtis sive Gallis proprie dictis attribuuntur a Caefare l. 1. c. 1. 2. et 3. qui illos reliquos Gallos virtute praecedere, omnibusque praestare, et totius Galliae plurimum posse ait …   Hofmann J. Lexicon universale

  • HIEROSOLYMA — I. HIEROSOLYMA nova urbs, ab Aelio Hadtiano Imp. condita. Hic enim, cum A. C. 135. Iudaei rebellantes Templum restituere conarentur, 58. myriadas eorum uno di concidit, et residua veteris Hierosolymae prorsus destruxit, montem quoque Moriah, in… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NUPTIAE — a nubendo, quod nova Nupta seu Sponsa flammeô obnupta seu obvelata ad Sponsum olim deducebatur, Alias Matrimonium, Coniugium etc. erat viri et mulieris coniunctio legitima, vitae societatem continens, Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 9. c. 3. Quod… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»