Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Со всех языков на:
Все языки
Со всех языков на:
Все языки
Английский
Латинский
Немецкий
Русский
Французский

post-quam+or+post+quam

Толкование Перевод

121 valens

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.
I.
Lit., of physical strength, vigor, or health.
A.
In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).
1.
Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):
puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!
Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;
plus valebat,
id. Truc. 4, 3, 38 sq.:
sanus homo, qui bene valet,
Cels. 1, 1 init.:
si magis valet,
id. 3, 18:
si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),
id. 4, 7 init.:
prout nervi valent,
id. 8, 16.—Of plants:
vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33, 3 sq. —
2.
To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.
a.
Of personal subjects, etc.
(α).
With ad and acc.:
alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,
Cic. Off. 1, 30, 107.—
(β).
With inf.:
manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,
Suet. Galb. 21:
mustela cum mures veloces non valeret assequi,
Phaedr. 4, 1, 10:
valet ima summis Mutare deus,
Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:
illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,
Lucr. 6, 1057:
versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),
Hor. A. P. 40:
nec valuere manus infixum educere telum,
Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —
b.
Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:
fimum potum ad dysentericos valet,
Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:
cimices valent contra serpentium morsus,
Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:
id quoque collyrium eodem valet,
Cels. 6, 6, 21.—With pro:
ruta per se pro antidoto valet,
Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:
dictamnus valet potu et illitu et suffitu,
Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:
sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,
Plin. 34, 18, 55, § 177.—
c.
Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—
B.
Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.
a.
In gen.
(α).
Absol.:
equidem valeo recte et salvus sum,
Plaut. Am. 2, 1, 36:
perpetuon' valuisti?
id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:
valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,
id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:
dicit vilicus servos non valuisse,
Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:
boves ut recte valeant,
id. ib. 103:
optime valere et gravissime aegrotare,
Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:
cura est, ut valeat,
Plaut. Stich. 5, 2, 4:
ego valeo recte et rem gero,
id. Pers. 2, 3, 34:
te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,
Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:
commode,
Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:
minus valere... melius valere,
Cic. Att. 4, 14, 1:
nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,
Plaut. Mil. 4, 8, 8.—
(β).
With abl.:
si corpore valuisset,
Cic. Brut. 20, 77:
nec melius valeo quam corpore, mente,
Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:
pedibus,
Nep. Phoc. 4, 1:
stomacho,
Juv. 6, 100.—
(γ).
With ab and abl.:
ab oculis,
Gell. 13, 30, 10:
a morbo,
Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—
b.
Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;
and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),
Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:
mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,
Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—
c.
Rarely impers. pass.:
quid agitur, Sagaristio? ut valetur?
Plaut. Pers. 2, 5, 8.—
d.
Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).
(α).
In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:
bene vale, Alcumena,
id. Am. 1, 3, 1:
vale atque salve,
id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:
bene valete et vivite,
id. Mil. 4, 8, 30:
ite intro cito: valete,
id. As. 3, 3, 155:
abeo: valete, judices justissimi,
id. Capt. prol. 67:
vos valete et plaudite,
Ter. Eun. 5, 8, 64:
in hoc biduom vale,
id. ib. 1, 2, 110:
vive valeque,
Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:
et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,
Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—
(β).
At the conclusion of letters:
Vale,
Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:
cura ut valeas,
Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:
tu me diligis et valebis,
Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—
(γ).
Also in bidding farewell to the dead:
salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,
Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;
v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,
Cat. 101, 10:
terque, Vale, dixit,
Ov. F. 3, 563:
supremumque vale... dixit,
id. M. 10, 62.—
(δ).
As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:
valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,
Plaut. Am. 3, 2, 46:
immo habeat, valeat, vivat cum illa,
Ter. And. 5, 3, 18:
valeas, habeas illam quae placet,
id. Ad. 4, 4, 14:
si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,
good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:
valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,
Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:
quare ista valeant: me res familiaris movet,
Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:
valete curae,
Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—
(ε).
With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:
illum salutavi: post etiam jussi valere,
Cic. Att. 5, 2, 2:
vix illud potui dicere triste vale,
Ov. H. 13, 14:
saepe vale dicto rursus sum multa locutus,
id. Tr. 1, 3, 57:
tibi valedicere non licet gratis,
Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):
vale facere (or valefacere),
August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.
II.
Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.
A.
In gen.:
fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,
will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:
fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,
id. Dom. 30, 79:
dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,
id. Brut. 14, 57:
tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,
id. Red. in Sen. 5, 11:
in more majorum, qui tum ut lex valebat,
id. Leg. 2, 10, 23:
valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53:
verba si valent,
id. Caecin. 21, 61:
(ejus) valet opinio tarditatis,
is established, id. de Or. 1, 27, 125:
si conjuratio valuisset,
id. ib. 17, 7:
cujus ratio non valuit,
Nep. Milt. 3, 7:
jus tamen gentium valuit,
Liv. 2, 4, 7:
praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,
id. 44, 31, 6:
et vestrae valuere preces,
Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—
B.
Esp.
1.
With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.
a.
With abl.:
non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,
Plaut. Bacch. 2, 2, 50:
reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,
Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):
multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,
id. Verr. 2, 2, 49, § 122:
ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,
id. Leg. 3, 17, 38:
quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,
id. Mur. 18, 38:
parum valent (Graeci) verbo,
i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:
qui aut gratia aut misericordia valerent,
Caes. B. C. 2, 44:
dicendo,
Nep. Ages. 1, 2:
qui pedum cursu valet,
Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:
Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,
Ov. Am. 1, 15, 14:
plerique plus ingenio quam arte valuerunt,
Quint. 1, 8, 8:
rogando,
Ov. M. 2, 183:
subtilitate vincimur, valeamus pondere,
Quint. 12, 11, 8.—
b.
With in and abl.:
Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,
Cic. Brut. 36, 136:
quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,
id. Caecin. 19, 55:
in his maxime valet similitudo,
Quint. 6, 3, 57:
mire in causis valet praesumptio,
id. 9, 2, 16:
(digitus) in exprobrando et indicando valet,
id. 11, 3, 94.—
2.
With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.
a.
With in and acc.:
hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,
Cic. Tusc. 2, 26, 63:
quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,
id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:
cum illud verbum unde in utramque rem valeat,
id. Caecin. 31, 89:
num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,
Plin. 17, 7, 4, § 44:
etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,
Quint. 2, 16, 10:
hoc etiam in praeteritum valet,
id. 9, 2, 20; cf.:
cum... idque in omnis partis valeret,
Cic. Fam. 4, 10, 2.—
b.
With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:
id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,
Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—
c.
With ad and acc. of thing:
tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,
Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;
ad omnis certe non valebit,
id. Fat. 4, 8:
illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,
id. Cat. 3, 12, 29:
vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,
id. Ac. 1, 5, 21:
ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,
id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:
eadem fictio valet et ad qualitates,
Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—
d.
With apud or ad and acc. of person influenced, etc.
(α).
With apud:
ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,
Ter. Heaut. 3, 1, 79:
non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,
Cic. Fam. 13, 16, 3:
apud te veritas valebit,
id. Quint. 1, 5:
sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?
id. Tusc. 2, 4, 11:
magnis meritis apud regem... valebat,
Nep. Con. 3, 1:
jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,
Sall. C. 9, 1:
apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,
Liv. 31, 48, 1:
apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,
Quint. 6, 2, 28.—
(β).
With ad:
dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,
Cic. Brut. 14, 57:
clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,
Liv. 21, 6, 4:
metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,
id. 38, 28, 6.—
e.
With contra and acc.:
hoc nonne videtur contra te valere?
Cic. Ac. 2, 27, 86:
quae valeant contra falsam criminationem,
id. de Or. 2, 79, 321:
ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,
id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:
cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,
Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—
f.
With pro and abl.:
multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,
Ov. Tr. 1, 3, 46:
epitheton valet pro nomine,
Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—
g.
With dat. gerund. (post-class. and rare):
nam et augendae rei et minuendae valet (particula),
Gell. 5, 12, 10.—
h.
With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;
not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,
Lucr. 1, 108:
hanc ob rem vitam retinere valemus,
id. 3, 257:
nec continere suos ab direptione castrorum valuit,
Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:
quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,
Hor. Epod. 16, 3:
cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,
id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:
nec valuit locos coeptos avertere cursus,
Tib. 4, 1, 55:
qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,
Curt. 3, 4, 5:
neque ex eo infamiam discutere valuit,
Suet. Caes. 79.—With things as subj.:
ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,
Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,
3.
With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.
(α).
Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):
plus potest qui plus valet,
Plaut. Truc. 4, 3, 38:
neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,
Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):
ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,
Cic. Sest. 28, 60:
illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,
id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;
eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,
id. Brut. 37, 139:
cur minus Venena Medaeae valent?
Hor. Epod. 5. 62.—
(β).
With abl.:
quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,
Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.
v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,
Caes. B. G. 2, 17:
qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,
Cic. Fam. 1, 7, 10:
quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,
id. Dom. 6, 14:
Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,
id. Brut. 14, 55:
quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,
Caes. B. G. 7, 63:
Caesar multum equitatu valebat,
id. B. C. 1, 61:
cum tantum equitatu valeamus,
id. ib. 3, 86:
equitatu plurimum valere,
id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—
(γ).
With in and abl.:
nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:
hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,
Hor. Ep. 1, 6, 52. —
(δ).
With ad and acc.:
multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,
Cic. Phil. 9, 5, 12:
ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,
id. Div. 2, 46, 97:
valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,
id. de Or. 2, 43, 182:
ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,
Caes. B. G. 6, 30:
genus ad probandam speciem minimum valet,
Quint. 5, 10, 56.—
(ε).
With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:
apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,
Cic. Fam. 6, 6, 13:
utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,
Caes. B. G. 1, 40:
tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,
id. ib. 5, 54:
potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,
Cic. Imp. Pomp. 16, 46:
non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,
id. Fam. 1, 9, 11:
facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,
id. Verr. 2, 5, 43, § 112:
apud quem ut multum gratia valeret, effecit,
Nep. Con. 2, 1.—
(ζ).
With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—
(η).
With pro:
pro periculo magis quam contra salutem valere,
Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:
quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,
Caes. B. G. 1, 51.—
(θ).
With inter:
plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,
Caes. B. G. 2, 4.—
(ι).
With adv. of pur pose:
hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,
Nep. Them. 4, 4:
non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,
Quint. 1, 2, 16:
nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?
Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —
C.
Idiomatic uses.
1.
Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;
quinarii, quod quinos,
Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:
dum pro argenteis decem aureus unus valeret,
Liv. 38, 11, 8:
ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,
Plin. 33, 3, 13, § 47:
si haec praedia valeant nunc decem,
Dig. 24, 1, 7, § 4:
quasi minimo valeret hereditas,
ib. 19, 1, 13:
quanti omnibus valet (servus),
ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—
2.
Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:
quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,
Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;
sed quae dicit, idem valent,
id. Tusc. 5, 10, 24:
quamquam vocabula prope idem valere videantur,
id. Top. 8, 34:
hoc verbum quid valeat, non vident,
id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;
id valet gallinacei rostrum,
Suet. Vit. 18:
pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,
Quint. 1, 4, 29 et saep.:
et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,
id. 10, 1, 13:
duo quae idem significant ac tantumdem valent,
id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).
A.
Lit.
1.
In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;
valens adflictet me,
Plaut. Bacch. 2, 1, 44:
virgatores,
id. As. 3, 2, 19:
robusti et valentes et audaces satellites,
Cic. Agr. 2, 31, 84:
cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,
id. Fam. 7, 1, 3:
valentissimi lictores,
id. Verr. 2, 5, 54, § 142:
homines,
id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:
hic membris et mole valens,
Verg. A. 5, 431:
membris valens,
Ov. M. 9, 108:
corpore esse vegeto et valenti,
Gell. 3, 1, 11:
nervi musculique,
Cels. 8, 20:
trunci,
Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:
tunicae,
stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—
2.
In partic.
a.
Well in health, healthy, hale, hearty:
valeo et venio ad minus valentem,
Plaut. Truc. 2, 7, 24:
medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,
id. Clu. 9, 27; cf.
valens (opp. imbecillus),
id. Fam. 16, 5, 2:
(sensus) si sani sunt et valentes,
id. Ac. 2, 7, 19:
si valens corpus est neque magno opere vexatum,
Cels. 7, 26, 5:
sive aegra, sive valens,
Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:
qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,
Cic. Off. 2, 4, 15;
so opp. aeger,
id. de Or. 2, 44, 186.—
b.
Of medicines, strong, powerful, active:
valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,
Cels. 4, 15 fin.:
medicamenta,
id. 1, 3 med.:
silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,
Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—
B.
Trop., strong, powerful, mighty:
mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,
Cic. Att. 7, 3, 4:
fuit quondam ita firma haec civitas et valens,
id. Har. Resp. 28, 60:
cum valentiore pugnare,
id. Fam. 5, 21, 2:
valens dialecticus,
id. Fat. 6, 12:
ut fieri nihil possit valentius,
id. Brut. 16, 64:
Philippus jam tum valens multa moliebatur,
Nep. Timoth. 3, 1:
opibus jam valentes,
id. Eum. 10, 3:
argumenta valentiora,
Quint. 5, 13, 12:
quid pars adversa habeat valentissimum,
id. 5, 13, 52:
nec fraus valentior quam consilium meum,
Cic. Univ. 11:
ad letum causae satis valentes,
Ov. M. 5, 174; so,
causae,
id. Tr. 1, 8, 29:
causa valentior,
id. P. 1, 10, 35:
deus morbo omni valentior,
Stat. S. 1, 4, 111:
oppida valentissima,
Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).
1.
Lit.:
resistere,
Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:
nimis valenter ibi retenta materia,
Cels. 5, 26, 21:
praeceps spirare valentius Eurus (coepit),
Ov. M. 11, 481.—
2.
Trop., of speech, forcibly, energetically:
non diu dicebat sed valenter,
Sen. Contr. 3, 22 med.:
si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,
Val. Max. 3, 7, ext. 6.

Lewis & Short latin dictionary > valens
122 valeo

vălĕo, ui, itum, 2, v. n. [kindr. with Sanscr. bala, vis, robur, balishtas, fortissimus; cf. debilis], to be strong.
I.
Lit., of physical strength, vigor, or health.
A.
In gen., to be strong, stout, or vigorous, to have strength (cf.: polleo, vigeo).
1.
Absol.: verum illi valent, qui vi luctantur cum leonibus, Pomp. ap. Non. 112, 4 (Com. Rel. v. 176 Rib.):
puer ille (Hercules recens natus) ut magnus est et multum valet!
Plaut. Am. 5, 1, 51: plus potest, qui plus valet: Vir erat;
plus valebat,
id. Truc. 4, 3, 38 sq.:
sanus homo, qui bene valet,
Cels. 1, 1 init.:
si magis valet,
id. 3, 18:
si satis valet (= si satis validae vires sunt, just before),
id. 4, 7 init.:
prout nervi valent,
id. 8, 16.—Of plants:
vitem novellam resecari tum erit tempus ubi valebit,
Cato, R. R. 33, 3 sq. —
2.
To be strong in or for something, to have the power or strength, be in condition to do something, etc.
a.
Of personal subjects, etc.
(α).
With ad and acc.:
alios videmus velocitate ad cursum, alios viribus ad luctandum valere,
Cic. Off. 1, 30, 107.—
(β).
With inf.:
manibus pedibusque morbo distortissimis, ut neque calceum perpeti nec libellos evolvere valeret,
Suet. Galb. 21:
mustela cum mures veloces non valeret assequi,
Phaedr. 4, 1, 10:
valet ima summis Mutare deus,
Hor. C. 1, 34, 12; cf. II. B. 2. h. infra; cf.:
illud mirari mitte, quod non valet e lapide hoc alias impellere res,
Lucr. 6, 1057:
versate diu quid ferre recusent, Quid valeant umeri (sc. ferre),
Hor. A. P. 40:
nec valuere manus infixum educere telum,
Ov. M. 13, 393; 12, 101; Col. 6, 25 fin. —
b.
Of remedies or medicines, to be efficacious, be good for any thing; with ad and acc.:
fimum potum ad dysentericos valet,
Plin. 28, 8, 27, § 105.—With contra:
cimices valent contra serpentium morsus,
Plin. 29, 4, 17, § 61.—With eodem:
id quoque collyrium eodem valet,
Cels. 6, 6, 21.—With pro:
ruta per se pro antidoto valet,
Plin. 20, 13, 51, § 132.—With abl.:
dictamnus valet potu et illitu et suffitu,
Plin. 26, 15, 90, § 153.— With inf.:
sandaracha valet purgare, sistere, excalfacere, perrodere,
Plin. 34, 18, 55, § 177.—
c.
Of sounds: cum C ac similiter G non valuerunt, in T ac D molliuntur, i. e. were not pronounced strongly, Quint. 1, 11, 5.—
B.
Esp., in respect of the natural condition of the body, to be well in health, to be in a sound or healthy condition, to be healthy, hale, hearty.
a.
In gen.
(α).
Absol.:
equidem valeo recte et salvus sum,
Plaut. Am. 2, 1, 36:
perpetuon' valuisti?
id. Ep. 1, 1, 15; 1, 1, 18:
valen'? Valuistin? valeo et valui rectius,
id. Trin. 1, 2, 12 sq.: facile omnes, quom valemus, recta consilia aegrotis damus, Ter. And. 2, 1, 9:
dicit vilicus servos non valuisse,
Cato, R. R. 2, 3 sq.; 5, 6:
boves ut recte valeant,
id. ib. 103:
optime valere et gravissime aegrotare,
Cic. Fin. 2, 13, 43; 4, 25, 69:
cura est, ut valeat,
Plaut. Stich. 5, 2, 4:
ego valeo recte et rem gero,
id. Pers. 2, 3, 34:
te recte valere operamque dare, ut cottidie melius,
Cic. Fam. 11, 24, 1: deterius quam soleo, Luccei. ib. 5, 14, 1:
commode,
Plin. Ep. 3, 20, 11: Ni. Benene usque valuit? Chr. Pancratice atque athletice, Plaut. Bacch. 2, 3, 14:
minus valere... melius valere,
Cic. Att. 4, 14, 1:
nam matri oculi si valerent, mecum venisset simul,
Plaut. Mil. 4, 8, 8.—
(β).
With abl.:
si corpore valuisset,
Cic. Brut. 20, 77:
nec melius valeo quam corpore, mente,
Ov. Tr. 3, 8, 33; cf. Sall. J. 11, 5:
pedibus,
Nep. Phoc. 4, 1:
stomacho,
Juv. 6, 100.—
(γ).
With ab and abl.:
ab oculis,
Gell. 13, 30, 10:
a morbo,
Plaut. Ep. 1, 2, 26; and facetiously: Me. Ain tu te valere? Eu. Pol ego haud a pecunia perbene, as to money, not very well, id. Aul. 2, 2, 9.—
b.
Esp., at the commencement of letters (very freq.), si vales, bene est, and abbreviated S. V. B. E.;
and, more fully, with the addition ego or equidem valeo (abbrev. E. V. or E. Q. V.),
Cic. Fam. 13, 6; 14, 11; 14, 16; 14, 17; 14, 21; 14, 22; 14, 23; 14, 24; 15, 1; 15, 2; Metell. ib. 5, 1; Vatin. ib. 5, 9; Luccei. ib. 5, 14 al.; cf.:
mos antiquis fuit usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales bene est,
Sen. Ep. 15, 1; so too: S. V. G. V. (si vales, gaudeo, valeo) et Tullia nostra recte V. Terentia minus belle habuit: sed certum scio jam convaluisse eam, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1.—
c.
Rarely impers. pass.:
quid agitur, Sagaristio? ut valetur?
Plaut. Pers. 2, 5, 8.—
d.
Vale or valeas, in leave-taking, farewell, adieu (cf.: salve, ave).
(α).
In gen.: Di. Valeas. Ph. Vale, Plaut. Truc. 2, 4, 79: Ar. Vale. Ph. Quo properas? Ar. Bene vale, id. As. 3, 3, 16; id. Mil. 4, 8, 51:
bene vale, Alcumena,
id. Am. 1, 3, 1:
vale atque salve,
id. Capt. 3, 5, 86; id. Curc. 4, 2, 36: vale atque salve. Th. Male vale, male sit tibi, id. ib. 4, 4, 32; v. salvus: Ly. Ad portum propero. De. Bene ambulato. Ly. Bene valeto. De. Bene sit tibi, id. Merc. 2, 2, 55:
bene valete et vivite,
id. Mil. 4, 8, 30:
ite intro cito: valete,
id. As. 3, 3, 155:
abeo: valete, judices justissimi,
id. Capt. prol. 67:
vos valete et plaudite,
Ter. Eun. 5, 8, 64:
in hoc biduom vale,
id. ib. 1, 2, 110:
vive valeque,
Hor. S. 2, 5, 110.—Before a vowel, scanned vale:
et longum, Formose vale, vale, inquit Iolla,
Verg. E. 3, 79; Ov. M. 3, 501.—
(β).
At the conclusion of letters:
Vale,
Cic. Fam. 6, 22, 3; 6, 21, 3; 4, 8, 2; Luccei. ib. 5, 14, 3:
cura ut valeas,
Cic. Fam. 7, 15, 2; 7, 20, 3; rarely bene vale, Mat. ib. 11, 28, 8; Cur. ib. 7, 29, 2; cf.:
tu me diligis et valebis,
Cic. ib. 9, 22, 5; 15, 18, 2: fac valeas meque mutuo diligas, Planc. ib. 10, 7, 2; Mat. ib. 11, 28, 8.—
(γ).
Also in bidding farewell to the dead:
salve aeternum mihi, maxime Palla, Aeternumque vale,
Verg. A. 11, 97; Stat. S. 3, 3, 208; cf. Varr. ap. Serv. Verg. l. l.;
v. salvus: in perpetuom, frater, ave atque vale,
Cat. 101, 10:
terque, Vale, dixit,
Ov. F. 3, 563:
supremumque vale... dixit,
id. M. 10, 62.—
(δ).
As an expression of dismission, refusal, or scorn, be off, begone:
valeas, tibi habeas res tuas, reddas meas,
Plaut. Am. 3, 2, 46:
immo habeat, valeat, vivat cum illa,
Ter. And. 5, 3, 18:
valeas, habeas illam quae placet,
id. Ad. 4, 4, 14:
si talis est deus, ut nulla hominum caritate teneatur, valeat,
good-by to him, let me have nothing to do with him, Cic. N. D. 1, 44, 124:
valeat res ludicra, si me Palma negata macrum, donata reducit opimum,
Hor. Ep. 2, 1, 180: valeant, Qui inter nos discidium volunt, away with those, etc., Ter. And. 4, 2, 13:
quare ista valeant: me res familiaris movet,
Cic. Att. 16, 15, 5: castra peto, valeatque Venus, valeantque puellae, farewell to Venus, etc., Tib. 2, 6, 9:
valete curae,
Petr. 79; cf. Cat. 8, 12; 11, 17; Ov. Am. 1, 6, 71 sqq.—
(ε).
With valere jubere or dicere (sometimes as one word, vălĕdīco, ere, 3, v. n.), to bid one good-by, farewell, adieu:
illum salutavi: post etiam jussi valere,
Cic. Att. 5, 2, 2:
vix illud potui dicere triste vale,
Ov. H. 13, 14:
saepe vale dicto rursus sum multa locutus,
id. Tr. 1, 3, 57:
tibi valedicere non licet gratis,
Sen. Ep. 17, 11; Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 1: obstinatissime [p. 1954] retinuit, ut liberti servique bis die frequentes adessent ac mane salvere, vesperi valere sibi singuli dicerent, Suet. Galb. 4 fin.; id. Aug. 53; id. Tib. 72.—So (late Lat.):
vale facere (or valefacere),
August. Ep. 65; App. M. 4, p. 150, 24.
II.
Transf., to have power, force, or influence; to be powerful, effective, valid; to avail, prevail, be strong, effective, etc.
A.
In gen.:
fiet enim quodcunque volent, qui valebunt: valebunt autem semper arma,
will always have the power, Cic. Fam. 9, 17, 1:
fuit enim populi potestas: de civitate ne tam diu quidem valuit quam diu illa Sullani temporis arma valuerunt,
id. Dom. 30, 79:
dicitur C. Flaminius ad populum valuisse dicendo,
id. Brut. 14, 57:
tribunus plebis tulit... ut lex Aelia et Fufia ne valeret,
id. Red. in Sen. 5, 11:
in more majorum, qui tum ut lex valebat,
id. Leg. 2, 10, 23:
valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53:
verba si valent,
id. Caecin. 21, 61:
(ejus) valet opinio tarditatis,
is established, id. de Or. 1, 27, 125:
si conjuratio valuisset,
id. ib. 17, 7:
cujus ratio non valuit,
Nep. Milt. 3, 7:
jus tamen gentium valuit,
Liv. 2, 4, 7:
praetor... ratus repentinum valiturum terrorem, succedit, etc.,
id. 44, 31, 6:
et vestrae valuere preces,
Ov. M. 13, 89; id. P. 3, 3, 92; id. Ib. 241.—
B.
Esp.
1.
With respect to the source, character, or mode of exercise of the strength ascribed to the subject.
a.
With abl.:
non metuo mihi... Dum quidem hoc valebit pectus perfidia meum,
Plaut. Bacch. 2, 2, 50:
reliqui duo sic exaequantur, ut Domitius valeat amicis, Memmius commendetur militibus,
Cic. Att. 4, 16, 6 (17, 2):
multa sanxit quae omnia magistratuum auctoritate et Halaesinorum summa voluntate valuerunt,
id. Verr. 2, 2, 49, § 122:
ita istam libertatem largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni,
id. Leg. 3, 17, 38:
quae (voluntas militum) cum per se valet multitudine,
id. Mur. 18, 38:
parum valent (Graeci) verbo,
i. e. have no precise word, id. Tusc. 3, 5, 11:
qui aut gratia aut misericordia valerent,
Caes. B. C. 2, 44:
dicendo,
Nep. Ages. 1, 2:
qui pedum cursu valet,
Verg. A. 5, 67; Quint. 9, 2, 78:
Battiades... Quamvis ingenio non valet, arte valet,
Ov. Am. 1, 15, 14:
plerique plus ingenio quam arte valuerunt,
Quint. 1, 8, 8:
rogando,
Ov. M. 2, 183:
subtilitate vincimur, valeamus pondere,
Quint. 12, 11, 8.—
b.
With in and abl.:
Sp. Thorius satis valuit in populari genere dicendi,
Cic. Brut. 36, 136:
quid facilius est quam probari in uno servulo nomen familiae non valere,
id. Caecin. 19, 55:
in his maxime valet similitudo,
Quint. 6, 3, 57:
mire in causis valet praesumptio,
id. 9, 2, 16:
(digitus) in exprobrando et indicando valet,
id. 11, 3, 94.—
2.
With some definite end expressed, upon or towards which influence or power is exercised or directed, to be strong enough for, adequate to, or capable of any thing, to be able to do, to have force or efficacy, to be effectual, to avail, to be applicable.
a.
With in and acc.:
hoc evenit, ut in volgus insipientium opinio valeat honestatis,
Cic. Tusc. 2, 26, 63:
quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,
id. Leg. 1, 10, 29; cf. id. Div. 2, 56, 116:
cum illud verbum unde in utramque rem valeat,
id. Caecin. 31, 89:
num etiam in deos inmortales inauspicatam legem valuisse? Liv 7, 6, 11: utrumque hoc genus semel injectum in L. annos valet et frugum et pabuli ubertate,
Plin. 17, 7, 4, § 44:
etiamsi in utramque partem valent arma facundiae,
Quint. 2, 16, 10:
hoc etiam in praeteritum valet,
id. 9, 2, 20; cf.:
cum... idque in omnis partis valeret,
Cic. Fam. 4, 10, 2.—
b.
With eo: oratio me cohortabatur, ut, etc.... quod eo, credo, valebat, ut caerimonias religionesque defenderem, the force or point of which was, etc., Cic. N. D. 3, 2, 5:
id responsum quo valeat, cum intellegeret nemo,
Nep. Them. 2, 6; cf. II. B. 3. i, infra.—
c.
With ad and acc. of thing:
tu non solum ad neglegendas leges... verum etiam ad evertendas valuisti,
Cic. Cat. 1, 7, 18: astrorum affectio valeat, si vis, ad quasdam res;
ad omnis certe non valebit,
id. Fat. 4, 8:
illud perficiam ut invidia mihi valeat ad gloriam,
id. Cat. 3, 12, 29:
vitae adjuncta esse dicebant, quae ad virtutis usum valerent,
id. Ac. 1, 5, 21:
ista quaestura ad eam rem valet, ut, etc.,
id. Div. in Caecil. 19, 62: neque, quod Samnites... amici vobis facti sunt, ad id valere arbitror, ne nos in amicitiam accipiamur, Liv. 7, 30, 4:
eadem fictio valet et ad qualitates,
Quint. 5, 10, 99; cf. II. B. 3. infra.—
d.
With apud or ad and acc. of person influenced, etc.
(α).
With apud:
ibit ad illud ilico, Quo maxume apud te se valere sentiat,
Ter. Heaut. 3, 1, 79:
non quin eam (commendationem) valituram apud te arbitrarer,
Cic. Fam. 13, 16, 3:
apud te veritas valebit,
id. Quint. 1, 5:
sed haec eadem nunc censes apud eos ipsos valere, a quibus... conscripta sunt?
id. Tusc. 2, 4, 11:
magnis meritis apud regem... valebat,
Nep. Con. 3, 1:
jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,
Sall. C. 9, 1:
apud magnam partem senatus et magnitudine rerum gestarum valebat et gratia,
Liv. 31, 48, 1:
apud nos valeant ea, quae apud judices valere volumus,
Quint. 6, 2, 28.—
(β).
With ad:
dicitur enim C. Flaminius... ad populum valuisse dicendo,
Cic. Brut. 14, 57:
clementiae fama... ad ferociores jam populos valuit,
Liv. 21, 6, 4:
metus ad omnis valuit, ne deditionem recusarent,
id. 38, 28, 6.—
e.
With contra and acc.:
hoc nonne videtur contra te valere?
Cic. Ac. 2, 27, 86:
quae valeant contra falsam criminationem,
id. de Or. 2, 79, 321:
ne quid esset... quod contra caput suum aut existimationem valere posset,
id. Verr. 2, 2, 71, § 173: ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:
cum pro falsis contra veritatem (rhetorice) valet,
Quint. 2, 16, 2; cf. f. infra.—
f.
With pro and abl.:
multa in adversos effudit verba penates Pro deplorato non valitura viro,
Ov. Tr. 1, 3, 46:
epitheton valet pro nomine,
Quint. 8, 6, 29; cf. I. A. 2, b. supra.—
g.
With dat. gerund. (post-class. and rare):
nam et augendae rei et minuendae valet (particula),
Gell. 5, 12, 10.—
h.
With inf. (mostly poet. and in postAug. prose;
not in Cic. or Caes.): nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus... obsistere,
Lucr. 1, 108:
hanc ob rem vitam retinere valemus,
id. 3, 257:
nec continere suos ab direptione castrorum valuit,
Liv. 38, 23, 4 Weissenb. ad loc.:
quam (urbem) neque finitimi valuerunt perdere Marsi,
Hor. Epod. 16, 3:
cetera... adeo sunt multa, loquacem Delassare valent Fabium,
id. S. 1, 1, 13; id. C. 4, 7, 27:
nec valuit locos coeptos avertere cursus,
Tib. 4, 1, 55:
qui relicti erant... ne conspectum quidem hostis sustinere valuerunt,
Curt. 3, 4, 5:
neque ex eo infamiam discutere valuit,
Suet. Caes. 79.—With things as subj.:
ergo fungar vice cotis, acutum Reddere quae ferrum valet,
Hor. A. P. 305; cf. I. A. 2. b, supra.—Esp.,
3.
With adverbial qualifications expressing the degree of power or influence exerted, etc.; very freq. with accs- multum, plus, plurimum, parum, minus, minimum, nihil, tantum, quantum, quid, id, idem, quiddam, quidquam, quidquid, etc.
(α).
Edepol, Cupido, cum tu tam pusillu's, nimis multum vales, Naev. ap. Non. 421, 25 (Com. Rel. v. 55 Rib.):
plus potest qui plus valet,
Plaut. Truc. 4, 3, 38:
neque ita inperita (sum), ut quid amor valeat nesciam,
Ter. Eun. 5, 2, 42.—So absol.: nam opulenti cum locuntur pariter atque ignobiles, Eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3 (Trag. Rel. v. 230 Vahl.):
ignari quid gravitas... quid denique virtus valeret,
Cic. Sest. 28, 60:
illa obnuntiatio nihil valuit, aut, si valuit, id valuit, ut, etc.,
id. Div. 1, 16, 30: omnia veniebant Antonio in mentem;
eaque suo quaeque loco, ubi plurimum proficere et valere possent... collocabantur,
id. Brut. 37, 139:
cur minus Venena Medaeae valent?
Hor. Epod. 5. 62.—
(β).
With abl.:
quod tibi lubet fac, quoniam pugnis plus vales,
Plaut. Am. 1, 1, 240; cf.
v. 234: quicquid possunt, pedestribus valent copiis,
Caes. B. G. 2, 17:
qui plus opibus, armis, potentia valent, perfecisse mihi videntur... ut etiam auctoritate jam plus valerent,
Cic. Fam. 1, 7, 10:
quasi vero ego... in isto genere omnino quidquam aut curatione aut potestate valuissem,
id. Dom. 6, 14:
Ti. Coruncanium longe plurimum ingenio valuisse,
id. Brut. 14, 55:
quantum gratia, auctoritate, pecunia valerent,
Caes. B. G. 7, 63:
Caesar multum equitatu valebat,
id. B. C. 1, 61:
cum tantum equitatu valeamus,
id. ib. 3, 86:
equitatu plurimum valere,
id. B. G. 3, 20; Nep. Alcib. 8, 2.—
(γ).
With in and abl.:
nihil putas valere in judiciis conjecturam, nihil suspitionem, nihil ante actae vitae existimationem, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62, § 146:
hic multum in Fabia (tribu) valet, ille Velina,
Hor. Ep. 1, 6, 52. —
(δ).
With ad and acc.:
multum valuisse ad patris honorem pietas filii videbitur,
Cic. Phil. 9, 5, 12:
ex quo intellegitur, plus terrarum situs, quam lunae tractus, ad nascendum valere,
id. Div. 2, 46, 97:
valet igitur multum ad vincendum probari mores eorum, qui agent causas,
id. de Or. 2, 43, 182:
ad subeundem periculum et ad vitandum multum fortuna valuit,
Caes. B. G. 6, 30:
genus ad probandam speciem minimum valet,
Quint. 5, 10, 56.—
(ε).
With apud and acc. of pers., to have influence, be influential, have weight with, influence:
apud quem (Caesarem) quicquid valebo vel auctoritate, vel gratia, valebo tibi,
Cic. Fam. 6, 6, 13:
utrum apud eos pudor atque officium, an timor plus valeret,
Caes. B. G. 1, 40:
tantum apud homines barbaros valuit, esse repertos aliquos principes belli inferendi,
id. ib. 5, 54:
potestis constituere, hanc auctoritatem quantum apud exteras nationes valituram esse existimetis,
Cic. Imp. Pomp. 16, 46:
non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis,
id. Fam. 1, 9, 11:
facinus esse indignum, plus impudicissimae mulieris apud te de Cleomenis salute quam de sua vita lacrimas matris valere,
id. Verr. 2, 5, 43, § 112:
apud quem ut multum gratia valeret, effecit,
Nep. Con. 2, 1.—
(ζ).
With contra: cur desperemus veritatem contra fallacem facundiam valituram? prevail, Lact. Opif. Dei, 20, 5; cf. Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 8, II. B. 2, e. supra.—
(η).
With pro:
pro periculo magis quam contra salutem valere,
Cic. Part. Or. 35, 120; cf.:
quod minus multitudine militum legionariorum pro hostium numero valebat,
Caes. B. G. 1, 51.—
(θ).
With inter:
plurimum inter eos Bellovacos et virtute, et auctoritate, et hominum numero valere,
Caes. B. G. 2, 4.—
(ι).
With adv. of pur pose:
hoc eo valebat, ut ingratiis ad de pugnandum omnes cogerentur,
Nep. Them. 4, 4:
non tamen hoc eo valet, ut fugien dae sint magnae scholae,
Quint. 1, 2, 16:
nescis quo valeat nummus, quem praebeat usum?
Hor. S. 1, 1, 73; cf. II. B. 2. b. supra. —
C.
Idiomatic uses.
1.
Of money value, to be of the value of, be worth: denarii, quod denos aeris valebant;
quinarii, quod quinos,
Varr. L. L. 5, § 173 Mull.:
dum pro argenteis decem aureus unus valeret,
Liv. 38, 11, 8:
ita ut scrupulum valeret sestertiis vicenis,
Plin. 33, 3, 13, § 47:
si haec praedia valeant nunc decem,
Dig. 24, 1, 7, § 4:
quasi minimo valeret hereditas,
ib. 19, 1, 13:
quanti omnibus valet (servus),
ib. 9, 2, 33; 5, 3, 25, § 1.—
2.
Of the signification of words, sentences, etc.; like the Gr. dunasthai, to mean, signify, import:
quaerimus verbum Latinum par Graeco et quod idem valeat,
Cic. Fin. 2, 4, 13: non usquam id quidem dicit omnino;
sed quae dicit, idem valent,
id. Tusc. 5, 10, 24:
quamquam vocabula prope idem valere videantur,
id. Top. 8, 34:
hoc verbum quid valeat, non vident,
id. Off. 3, 9, 39: cui nomen Becco fuerat;
id valet gallinacei rostrum,
Suet. Vit. 18:
pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,
Quint. 1, 4, 29 et saep.:
et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,
id. 10, 1, 13:
duo quae idem significant ac tantumdem valent,
id. 1, 5, 4.—Hence, vălens, entis, P. a., strong, stout, vigorous, powerful (class.).
A.
Lit.
1.
In gen.: nil moro discipulos mihi esse plenos sanguinis;
valens adflictet me,
Plaut. Bacch. 2, 1, 44:
virgatores,
id. As. 3, 2, 19:
robusti et valentes et audaces satellites,
Cic. Agr. 2, 31, 84:
cum homo imbecillus a valentissima bestia laniatur,
id. Fam. 7, 1, 3:
valentissimi lictores,
id. Verr. 2, 5, 54, § 142:
homines,
id. Phil. 12, 10, 24; Suet. Aug. 35:
hic membris et mole valens,
Verg. A. 5, 431:
membris valens,
Ov. M. 9, 108:
corpore esse vegeto et valenti,
Gell. 3, 1, 11:
nervi musculique,
Cels. 8, 20:
trunci,
Verg. G. 2, 426: scire oportet, omnia legumina generis valentissimi esse: valentissimum voco, in quo plurimum alimenti est... Ex leguminibus valentior faba quam pisum, etc., strongest, i. e. most nutritire, Cels. 2, 18:
tunicae,
stout, thick, Ov. A. A. 3, 109: providendum ne infirmiores (apes) a valentioribus [p. 1955] opprimantur, Varr. R. R. 3, 16, 35.—
2.
In partic.
a.
Well in health, healthy, hale, hearty:
valeo et venio ad minus valentem,
Plaut. Truc. 2, 7, 24:
medicus plane confirmat, propediem te valentem fore,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
puer, hora undecima cum valens in publico visus esset, ante noctem mortuus est,
id. Clu. 9, 27; cf.
valens (opp. imbecillus),
id. Fam. 16, 5, 2:
(sensus) si sani sunt et valentes,
id. Ac. 2, 7, 19:
si valens corpus est neque magno opere vexatum,
Cels. 7, 26, 5:
sive aegra, sive valens,
Prop. 2, 21 (3, 14), 20.— Subst.:
qui enim aegris subveniretur, quae esset oblectatio valentium, nisi, etc.,
Cic. Off. 2, 4, 15;
so opp. aeger,
id. de Or. 2, 44, 186.—
b.
Of medicines, strong, powerful, active:
valens est adversus cancerem intestinorum minii gleba,
Cels. 4, 15 fin.:
medicamenta,
id. 1, 3 med.:
silvestri (papaveri capita) ad omnes effectus valentiora,
Plin. 20, 18, 76, § 202; cf. id. 22, 22, 43, § 87.—
B.
Trop., strong, powerful, mighty:
mallem tantas ei (Caesari) vires non dedisset (res publica) quam nunc tam valenti resisteret,
Cic. Att. 7, 3, 4:
fuit quondam ita firma haec civitas et valens,
id. Har. Resp. 28, 60:
cum valentiore pugnare,
id. Fam. 5, 21, 2:
valens dialecticus,
id. Fat. 6, 12:
ut fieri nihil possit valentius,
id. Brut. 16, 64:
Philippus jam tum valens multa moliebatur,
Nep. Timoth. 3, 1:
opibus jam valentes,
id. Eum. 10, 3:
argumenta valentiora,
Quint. 5, 13, 12:
quid pars adversa habeat valentissimum,
id. 5, 13, 52:
nec fraus valentior quam consilium meum,
Cic. Univ. 11:
ad letum causae satis valentes,
Ov. M. 5, 174; so,
causae,
id. Tr. 1, 8, 29:
causa valentior,
id. P. 1, 10, 35:
deus morbo omni valentior,
Stat. S. 1, 4, 111:
oppida valentissima,
Nep. Ham. 2, 4.—Hence, adv.: vălenter, strongly, stoutly, powerfully, violently (perh. not ante-Aug.).
1.
Lit.:
resistere,
Col. 1, 5, 9; 3, 2, 15:
nimis valenter ibi retenta materia,
Cels. 5, 26, 21:
praeceps spirare valentius Eurus (coepit),
Ov. M. 11, 481.—
2.
Trop., of speech, forcibly, energetically:
non diu dicebat sed valenter,
Sen. Contr. 3, 22 med.:
si verba numeres, breviter et abscise: si sensum aestimes, copiose et valenter,
Val. Max. 3, 7, ext. 6.

Lewis & Short latin dictionary > valeo
123 alius [1]

1. alius, a, ud, Genet. alīus, gew. alterīus, Dat. aliī, Akk. alium, am, ud etc. (s. 1. alis; griech. ἄλλος, gotisch aljis), ein anderer, eine andere, ein anderes (u. zwar nur in bezug auf mehr als zwei, alter dagegen in bezug auf zwei; Ausnahmen s. unten no. II, 2), I) eig.: A) im allg.: Labeonem seu quem alium arbitrum, Cic.: alius vir erat, Liv.: omnes alii u. alii omnes, alia omnia, Cic.: et alia multa u. et multa alia, et alia plura u. plurima, Cic. – Hier bemerke man noch folgendes: a) alius in Distributivsätzen mehrmals wiederholt, zuw. auch mit non nulli, quidam, ceteri, partim u. dgl., der eine... der andere (übrige), alii... alii, Cic. u.a.: alii... reliqui, Cic.: alii... alii... non nulli, Cic.: alii... alii... aliqui, Plin. (s. Sillig Plin. 33, 10): alias... alias... quasdam, Cic.: alii... quidam, Liv.: quidam... alii, Plin. (s. Sillig zu 34, 106): quidam... alii... aliqui, Plin.: pars... alii, Sall.: alii... pars, Sall.: zuw. fehlt das erste alii, zB. virgis caedi (alii), alii securi subici, Liv. (u. so öfter bei Plin., s. Sillig zu 37, 121). – aliud... aliud, teils... teils, aliud tuā gratiā, aliud nostrā, Cic. ad Att. 12, 40, 4: dagegen aliud est male dicere, aliud accusare, etwas anderes ist... etwas anderes, Cic. Cael. 6. – b) in einem andern Kasus wiederholt u. neben seinen Ableitungen alio, aliorsum, alibi, aliunde, aliter, alias eine wie bei den Griechen gebildete kontrah. Redeweise (s. Holtze Synt. 1, 407), alius alium, der eine den, der andere jenen, Plaut. u. Cic.: alium ab alio serito, Cato: alium alio pacto, Plaut.: alii alio in loco, die einen an dem, die andern an jenem Orte, Cic.: alius alii subsidium ferrent, einer dem andern, Cic.: aliud alio melius, eins besser als das andere, Cic.: aliud alii muneratur, schenkt dem einen dies, dem andern jenes, Cic.: aliud alio dissipavit, streute eins hierhin, das andere dorthin, Cic.: alius aliorsum it, Plaut.: iussit alios alibi fodere, Liv.: alii aliunde coibant, einige von daher, andere von dorther, Liv.: aliis aliundest periculum, Ter.: aliter cum aliis loqui, mit einigen so, mit andern anders, Cic.: illi alias aliud sentiunt, bald das, bald jenes, Cic. – dah. alius (aliud etc.) ex alio, Cic., alius super alium, Liv. (super alios alii, Liv., alii super alios, Sen.), alius post alium, Sall., einer (eins) hinter, über, nach dem andern: alius atque alius, Cic., alius aliusque, Cels. u. Quint., alius, deinde alius, od. alius, post alius, Sall., der eine und der andere; bald dieser, bald jener; verschiedene. – c) es folgen die Partikeln ac, atque, et, seltener nisi od. quam (u. zwar bei Cic. usw. nur bei vorhergehender Negation od. eine solche voraussetzender Frage, weil durch beides ein komparatives Verhältnis eintritt, s. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 13), longe alia ac tu scribis, Cic.: alius essem, atque nunc sum, Cic.: lux longe alia est solis et lychnorum, Cic.: quicumque aliarum atque senatus partium erant, Sall.: si adempta provincia alii quam Mario traderetur, Sall.: iuvenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem induerat, Liv. (vgl. Weißenb. Liv. 39, 28, 1): nihil aliud nisi, Cic.: nihil aliud quam, Nep. (aber bei Cic. verdächtig, dah. jetzt nach Handschriften geändert; vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 352 sq.): non alius quam Vell.: quid aliud quam, Vell.: auch folgt zuw. der Abl. od. praeter st. quam, nec quicquam aliud libertate quaesisse, Cass. in Cic. ep.: ne alius Lysippo duceret aera, Hor.: nec quicquam aliud philosophia est praeter studium sapientiae, Cic. (alius quam in affirmativen Sätzen bei Sall. Iug. 82, 3. Liv. 21, 32, 11 u.a. Plin. ep. 2, 4, 1; 7, 15, 2; pan. 58). – verstärkend nihil aliud nisi od. seit Liv. quam, ουδὲν ἄλλο ἤ, mit folg. verb. finit., nichts weiter als nur (wobei das dem Zshg. entsprechende Tempus von ago od. facio zu supplieren ist), tribunatus Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit, Cic.: et hostes quidem nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt, Liv.: ähnl. quid aliud quam? was anders als? was sonst als? quibus quid aliud quam admonemus, cives nos eorum esse, Liv.: u. ellipt., quid est aliud (sc. nisi hoc, quod tu facis) m. folg. Infin., unser heißt das nicht (s. Halm Cic. Phil. 1, 22), quid est aliud librarium Bruti laudare, non Brutum? Cic. – valde alius m. ab u. Albl., Augustin. conf. 7, 10. – d) Plur. alia subst., alia omnia militum praedam esse, Sall. Iug. 54, 6: et alia amplius, und noch weiteres dazu, Sall. Iug. 44, 5: si alia desint, wenn es ihm sonst an Stoff fehle, Liv. 1, 53, 11: in aliis gloriari licet, in andern Stücken, Liv. 1, 28, 11. – dah. Acc. plur. alia, in anderer Beziehung, sonst, sanctus alia, Sall. hist. fr. inc. 113 (8): et alia clarus, auch sonst schon b., Tac. ann. 13, 3. Vgl. Dräger Synt.² 1, 392. – e) aliud subst., Cic. de rep. 1, 69; Phil. 6, 15: m. Genet., aliud commodi, Cic. de inv. 2, 3: aliud praecipui, Cic. Tusc. 5, 38.

B) insbes.: 1) als t.t. der Augurspr.: alio die, »an einem andern Tage, heute nicht«, um anzudeuten, daß die Komitien (wegen ungünstiger Anzeichen) auf einen andern Tag verschoben werden müssen, s. Cic. de legg. 2, 31; Phil. 2, 83. – 2) prägn. = von anderer, d.i. von verschiedener Beschaffenheit (Eigenschaft), verschieden, alium domi esse caeli haustum, alium lucis aspectum, Curt. 5, 5 (19), 19. – dah. alium facere alqm, zu einem ganz andern machen, umwandeln, Plaut.: u. alium fieri, ein ganz anderer-, ganz umgewandelt werden, Cic.: u. so alium esse censes nunc me atque olim quom dabam, Ter. – u. im publiz. t.t., in alia omnia ire od. discedere, Cic., od. transire, Hirt. b.G., für das Gegenteil stimmen, der Gegenmeinung sein (im röm. Senate). – aliud od. alias res agere, nicht aufmerken, Nebendinge treiben, Cic.: facis ut alias res soles, das sieht dir ähnlich, Plaut. Stich. 530: u. so pariter hoc atque alias res (sc. facere) soles, Plaut. Men. 752.

II) übtr.: 1) der andere = der übrige, captivi alii mei, Plaut. capt. 458 u. 509: Divitiaco ex aliis (Gallis) maximam fidem habebat, Caes. b.G. 1, 41, 4: Iuppiter... alii di, Plaut. trin. 944: diis aliis... Graeco Herculi, Liv. 1, 7, 3 (dazu Müller): equites qui etc.... Alius equitatus, Auct. b. Afr. 31, 2 u. 3: trecenti octo quinquaginta... vulgus aliud, Liv. 7, 19, 2 (u. so Tac. ann. 3, 42). – u., wie ἄλλος, unser sonstig, sonst, außerdem, überdies, eine andere Gattung anknüpfend, pecudes aliae, Lucr. 1, 116: aliae animae, Verg. Aen. 6, 411: plaustra iumentaque alia, Liv. 4, 41, 8 (dazu Weißenb.): uxor materque regis et alius feminarum grex, Curt. 3, 9 (23), 6. – 2) (wie alter) = der andere von zweien, alius filius, Argum. Plaut. capt. 2 u. 9: aliud quinqueremis latus, Curt. 4, 8 (18), 8: aliud os amnis, Curt. 6, 4 (10), 7: parte aliā, Iuven. 7, 114: aliā die, Plin. Val. 1, 2: u. (wie oben no. I, b) mit wiederholtem alius in einem andern Kasus (s. Kritz Sall. Cat. 52, 1), alius alii, Sall.: alius aliā viā, Liv.: duo Romani super alium alius corruerunt, Liv. – u. bei teilweisen Aufzählungen, duo, unum... aliud, Cic. Brut. 325: duae, una... alia, Caes. b.c. 3, 21, 1 u. 2: duo genera (apum), aliarum... aliarum, Plin. 11, 59: duo, unus... alius, Sulp. Sev. chron. 1, 11, 5: unam... aliam... tertiam, Caes. b.G. 1, 1. § 1. – dah. ein anderer = ein zweiter, pater alius, Plin. ep. 2, 13, 4: bes. bei einem als Appellativ gesetzten nom. propr., al. Ariovistus, Tac.: al. Nero, Suet.: alius Cicero, Val. Max. – 3) der andere = der Mitmensch, Nebenmensch (Ggstz. ipse), Cic. de or. 2, 211.

/ Genet. auch alii, Varr. r.r. 1, 2, 19. Cato u. G. Licinius b. Prisc. 6, 36: u. fem. aliae, Lucr. 3, 916. Cic. de div. 2, 30. Liv. 24, 27, 8 zw.: Dat. masc. alio, Corp. inscr. Lat. 5, 8736.Sen. de ben. 4, 32, 3 zw.: Dat. fem. aliae, Plaut. mil. 802: Abl. plur. alieis, Corp. inscr. Lat. 1, 542. – neutr. vulg. alium, Corp. inscr. Lat. 3, 2098 u. 5, 121 (alium corpus). Vulg. (Amiat.) eccl. 6, 1. (alium malum). Itala (Fuld.) Ioann. 11, 55 (in alium castellum). Itala (Fuld.) 2. Corinth. 11, 4. Commod. instr. 2, 10, 10 (bellum alium). – Arch. Nbf. alis, s. bes. – Über die Schreibung aliut ( auch Cato r.r. 2, 7) s. Wagner Orthogr. Vergil. p. 428.

lateinisch-deutsches > alius [1]
124 propior

prŏpĭor, prŏpĭus (gén. ōris), compar. de propis, inusité    - voir propius, adv. [st1]1 [-] plus près, plus proche, plus voisin.    - avec dat. propior patriæ, Ov. P. 1, 2, 130: plus proche de la patrie.    - avec acc. propior montem, Sall. J. 49, 1: plus près de la montagne.    - avec ab ab igne propior, Sen. Ep. 74, 4: plus près du feu.    - n. plur. propiora fluminis, Tac. H. 5, 16: les points du fleuve plus rapprochés. [st1]2 [-] plus prochain (en parl. du temps), plus récent, plus rapproché, plus imminent.    - propior epistula, Cic.: la lettre plus récente.    - venio ad propiorem (epistulam), Cic. Att. 15, 3, 2: j'en viens à la lettre plus récente.    - veniunt ad propiora, Cic. Tusc. 1, 116: ils viennent à des faits plus rapprochés.    - aliud multo propius atque in ipsis prope portis bellum ortum, Liv. 1, 14: une autre guerre éclata, beaucoup plus proche, presque aux portes de la ville.    - avec dat. propior leto, Ov.: plus proche de la mort.    - septimus octavo propior annus, Hor. S. 2, 6, 40: la septième année qui est plus près de la huitième (= près de sa fin).    - propius nihil factum est quam ut occideretur, Cic.: il s'en est bien peu fallu qu'il ne fût tué, il a bien failli être tué. [st1]3 [-] qui se rapproche davantage, plus approchant de, plus semblable à; plus vraisemblable.    - quæ sceleri propiora sunt quam religioni, Cic. Verr. 4, 112: des choses qui se rapprochent plus du crime que de la piété.    - quod propius vero est, Liv. 4, 37, 1: ce qui est plus près de la vérité.    - id vitium propius virtutem erat, Sall. C. 11, 1: ce vice se rapprochait davantage de la vertu.    - propius est fidem avec prop. inf. Liv. 4, 17: il est plus croyable que.    - a contumelia quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi, Tac. H. 2, 76: ce serait un affront plutôt qu'un honneur d'être choisi après Vitellius. [st1]4 [-] plus proche (par le sang), plus proche parent.    - alicui propior, Cic. Quinct. 97: plus proche parent de qqn.    - quibus propior P. Quintio nemo est, Cic. Quint. 31, 97: qui n'ont pas de plus proche parent que P. Quintus.    - gradu propior sanguinis, Ov. H. 3, 28: plus proche par le sang (plus proche parent). [st1]5 [-] qui touche de plus près.    - sua sibi propiora pericula esse quam mea, Cic. Sest. 40: [ils disaient] que leurs dangers les touchaient de plus près que les miens. [st1]6 [-] plus porté vers.    - oderat Aenean propior Saturnia Turno, Ov. Tr. 1, 2, 7: la fille de Saturne, plus portée vers Turnus, haïssait Enée.    - irae quam timori propior, Tac. An. 16, 9: plus enclin à la colère qu'à la crainte.
* * *
prŏpĭor, prŏpĭus (gén. ōris), compar. de propis, inusité    - voir propius, adv. [st1]1 [-] plus près, plus proche, plus voisin.    - avec dat. propior patriæ, Ov. P. 1, 2, 130: plus proche de la patrie.    - avec acc. propior montem, Sall. J. 49, 1: plus près de la montagne.    - avec ab ab igne propior, Sen. Ep. 74, 4: plus près du feu.    - n. plur. propiora fluminis, Tac. H. 5, 16: les points du fleuve plus rapprochés. [st1]2 [-] plus prochain (en parl. du temps), plus récent, plus rapproché, plus imminent.    - propior epistula, Cic.: la lettre plus récente.    - venio ad propiorem (epistulam), Cic. Att. 15, 3, 2: j'en viens à la lettre plus récente.    - veniunt ad propiora, Cic. Tusc. 1, 116: ils viennent à des faits plus rapprochés.    - aliud multo propius atque in ipsis prope portis bellum ortum, Liv. 1, 14: une autre guerre éclata, beaucoup plus proche, presque aux portes de la ville.    - avec dat. propior leto, Ov.: plus proche de la mort.    - septimus octavo propior annus, Hor. S. 2, 6, 40: la septième année qui est plus près de la huitième (= près de sa fin).    - propius nihil factum est quam ut occideretur, Cic.: il s'en est bien peu fallu qu'il ne fût tué, il a bien failli être tué. [st1]3 [-] qui se rapproche davantage, plus approchant de, plus semblable à; plus vraisemblable.    - quæ sceleri propiora sunt quam religioni, Cic. Verr. 4, 112: des choses qui se rapprochent plus du crime que de la piété.    - quod propius vero est, Liv. 4, 37, 1: ce qui est plus près de la vérité.    - id vitium propius virtutem erat, Sall. C. 11, 1: ce vice se rapprochait davantage de la vertu.    - propius est fidem avec prop. inf. Liv. 4, 17: il est plus croyable que.    - a contumelia quam a laude propius fuerit post Vitellium eligi, Tac. H. 2, 76: ce serait un affront plutôt qu'un honneur d'être choisi après Vitellius. [st1]4 [-] plus proche (par le sang), plus proche parent.    - alicui propior, Cic. Quinct. 97: plus proche parent de qqn.    - quibus propior P. Quintio nemo est, Cic. Quint. 31, 97: qui n'ont pas de plus proche parent que P. Quintus.    - gradu propior sanguinis, Ov. H. 3, 28: plus proche par le sang (plus proche parent). [st1]5 [-] qui touche de plus près.    - sua sibi propiora pericula esse quam mea, Cic. Sest. 40: [ils disaient] que leurs dangers les touchaient de plus près que les miens. [st1]6 [-] plus porté vers.    - oderat Aenean propior Saturnia Turno, Ov. Tr. 1, 2, 7: la fille de Saturne, plus portée vers Turnus, haïssait Enée.    - irae quam timori propior, Tac. An. 16, 9: plus enclin à la colère qu'à la crainte.
* * *

    Propior, et hoc propius, huius propioris, pen. prod. Comparatiuum. Plaut. Plus pres.

\

    Funeri propior. Horat. Vieillard, qui est sur le bord de sa fosse.

\

    Gradu sanguinis propior. Ouid. Plus prochain parent.

\

    Propior vero est. Liu. Il est plus vray semblable.

\

    Id propius fidem est. Liu. Cela est plus pres de la verité.

\

    Propius nihil est factum, quam vt occideretur. Ci. Il ne s'en est rien fallu qu'il n'ait esté tué.

\

    Cura propior deam angit. Ouid. Qui la touche de plus pres.

\

    Mors propior venit. Tibull. Prochaine.

\

    Omnia sua sibi propiora esse pericula, quam aliena. Cic. Touchent de plus pres.

\

    Et dicendi ardore eram propior, et aetate coniunctior. Cic. J'approchoye plus de luy, Je luy resembloye plus.

Dictionarium latinogallicum > propior
125 alius

1. alius, a, ud, Genet. alīus, gew. alterīus, Dat. aliī, Akk. alium, am, ud etc. (s. alis; griech. ἄλλος, gotisch aljis), ein anderer, eine andere, ein anderes (u. zwar nur in bezug auf mehr als zwei, alter dagegen in bezug auf zwei; Ausnahmen s. unten no. II, 2), I) eig.: A) im allg.: Labeonem seu quem alium arbitrum, Cic.: alius vir erat, Liv.: omnes alii u. alii omnes, alia omnia, Cic.: et alia multa u. et multa alia, et alia plura u. plurima, Cic. – Hier bemerke man noch folgendes: a) alius in Distributivsätzen mehrmals wiederholt, zuw. auch mit non nulli, quidam, ceteri, partim u. dgl., der eine... der andere (übrige), alii... alii, Cic. u.a.: alii... reliqui, Cic.: alii... alii... non nulli, Cic.: alii... alii... aliqui, Plin. (s. Sillig Plin. 33, 10): alias... alias... quasdam, Cic.: alii... quidam, Liv.: quidam... alii, Plin. (s. Sillig zu 34, 106): quidam... alii... aliqui, Plin.: pars... alii, Sall.: alii... pars, Sall.: zuw. fehlt das erste alii, zB. virgis caedi (alii), alii securi subici, Liv. (u. so öfter bei Plin., s. Sillig zu 37, 121). – aliud... aliud, teils... teils, aliud tuā gratiā, aliud nostrā, Cic. ad Att. 12, 40, 4: dagegen aliud est male dicere, aliud accusare, etwas anderes ist... etwas anderes, Cic. Cael. 6. – b) in einem andern Kasus wiederholt u. neben seinen Ableitungen alio, aliorsum, alibi, aliunde, aliter, alias eine wie bei den Griechen gebildete kontrah. Redeweise (s. Holt-

————

ze Synt. 1, 407), alius alium, der eine den, der andere jenen, Plaut. u. Cic.: alium ab alio serito, Cato: alium alio pacto, Plaut.: alii alio in loco, die einen an dem, die andern an jenem Orte, Cic.: alius alii subsidium ferrent, einer dem andern, Cic.: aliud alio melius, eins besser als das andere, Cic.: aliud alii muneratur, schenkt dem einen dies, dem andern jenes, Cic.: aliud alio dissipavit, streute eins hierhin, das andere dorthin, Cic.: alius aliorsum it, Plaut.: iussit alios alibi fodere, Liv.: alii aliunde coibant, einige von daher, andere von dorther, Liv.: aliis aliundest periculum, Ter.: aliter cum aliis loqui, mit einigen so, mit andern anders, Cic.: illi alias aliud sentiunt, bald das, bald jenes, Cic. – dah. alius (aliud etc.) ex alio, Cic., alius super alium, Liv. (super alios alii, Liv., alii super alios, Sen.), alius post alium, Sall., einer (eins) hinter, über, nach dem andern: alius atque alius, Cic., alius aliusque, Cels. u. Quint., alius, deinde alius, od. alius, post alius, Sall., der eine und der andere; bald dieser, bald jener; verschiedene. – c) es folgen die Partikeln ac, atque, et, seltener nisi od. quam (u. zwar bei Cic. usw. nur bei vorhergehender Negation od. eine solche voraussetzender Frage, weil durch beides ein komparatives Verhältnis eintritt, s. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 13), longe alia ac tu scribis, Cic.: alius essem, atque nunc sum, Cic.: lux longe alia est solis et lychnorum, Cic.: quicumque ali-

————

arum atque senatus partium erant, Sall.: si adempta provincia alii quam Mario traderetur, Sall.: iuvenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem induerat, Liv. (vgl. Weißenb. Liv. 39, 28, 1): nihil aliud nisi, Cic.: nihil aliud quam, Nep. (aber bei Cic. verdächtig, dah. jetzt nach Handschriften geändert; vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 352 sq.): non alius quam Vell.: quid aliud quam, Vell.: auch folgt zuw. der Abl. od. praeter st. quam, nec quicquam aliud libertate quaesisse, Cass. in Cic. ep.: ne alius Lysippo duceret aera, Hor.: nec quicquam aliud philosophia est praeter studium sapientiae, Cic. (alius quam in affirmativen Sätzen bei Sall. Iug. 82, 3. Liv. 21, 32, 11 u.a. Plin. ep. 2, 4, 1; 7, 15, 2; pan. 58). – verstärkend nihil aliud nisi od. seit Liv. quam, ουδὲν ἄλλο ἤ, mit folg. verb. finit., nichts weiter als nur (wobei das dem Zshg. entsprechende Tempus von ago od. facio zu supplieren ist), tribunatus Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit, Cic.: et hostes quidem nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt, Liv.: ähnl. quid aliud quam? was anders als? was sonst als? quibus quid aliud quam admonemus, cives nos eorum esse, Liv.: u. ellipt., quid est aliud (sc. nisi hoc, quod tu facis) m. folg. Infin., unser heißt das nicht (s. Halm Cic. Phil. 1, 22), quid est aliud librarium Bruti laudare, non Brutum? Cic. – valde alius m. ab u. Albl., Augustin.

————

conf. 7, 10. – d) Plur. alia subst., alia omnia militum praedam esse, Sall. Iug. 54, 6: et alia amplius, und noch weiteres dazu, Sall. Iug. 44, 5: si alia desint, wenn es ihm sonst an Stoff fehle, Liv. 1, 53, 11: in aliis gloriari licet, in andern Stücken, Liv. 1, 28, 11. – dah. Acc. plur. alia, in anderer Beziehung, sonst, sanctus alia, Sall. hist. fr. inc. 113 (8): et alia clarus, auch sonst schon b., Tac. ann. 13, 3. Vgl. Dräger Synt.² 1, 392. – e) aliud subst., Cic. de rep. 1, 69; Phil. 6, 15: m. Genet., aliud commodi, Cic. de inv. 2, 3: aliud praecipui, Cic. Tusc. 5, 38.

B) insbes.: 1) als t.t. der Augurspr.: alio die, »an einem andern Tage, heute nicht«, um anzudeuten, daß die Komitien (wegen ungünstiger Anzeichen) auf einen andern Tag verschoben werden müssen, s. Cic. de legg. 2, 31; Phil. 2, 83. – 2) prägn. = von anderer, d.i. von verschiedener Beschaffenheit (Eigenschaft), verschieden, alium domi esse caeli haustum, alium lucis aspectum, Curt. 5, 5 (19), 19. – dah. alium facere alqm, zu einem ganz andern machen, umwandeln, Plaut.: u. alium fieri, ein ganz anderer-, ganz umgewandelt werden, Cic.: u. so alium esse censes nunc me atque olim quom dabam, Ter. – u. im publiz. t.t., in alia omnia ire od. discedere, Cic., od. transire, Hirt. b.G., für das Gegenteil stimmen, der Gegenmeinung sein (im röm. Senate). – aliud od. alias res agere, nicht aufmerken, Nebendinge

————

treiben, Cic.: facis ut alias res soles, das sieht dir ähnlich, Plaut. Stich. 530: u. so pariter hoc atque alias res (sc. facere) soles, Plaut. Men. 752.

II) übtr.: 1) der andere = der übrige, captivi alii mei, Plaut. capt. 458 u. 509: Divitiaco ex aliis (Gallis) maximam fidem habebat, Caes. b.G. 1, 41, 4: Iuppiter... alii di, Plaut. trin. 944: diis aliis... Graeco Herculi, Liv. 1, 7, 3 (dazu Müller): equites qui etc.... Alius equitatus, Auct. b. Afr. 31, 2 u. 3: trecenti octo quinquaginta... vulgus aliud, Liv. 7, 19, 2 (u. so Tac. ann. 3, 42). – u., wie ἄλλος, unser sonstig, sonst, außerdem, überdies, eine andere Gattung anknüpfend, pecudes aliae, Lucr. 1, 116: aliae animae, Verg. Aen. 6, 411: plaustra iumentaque alia, Liv. 4, 41, 8 (dazu Weißenb.): uxor materque regis et alius feminarum grex, Curt. 3, 9 (23), 6. – 2) (wie alter) = der andere von zweien, alius filius, Argum. Plaut. capt. 2 u. 9: aliud quinqueremis latus, Curt. 4, 8 (18), 8: aliud os amnis, Curt. 6, 4 (10), 7: parte aliā, Iuven. 7, 114: aliā die, Plin. Val. 1, 2: u. (wie oben no. I, b) mit wiederholtem alius in einem andern Kasus (s. Kritz Sall. Cat. 52, 1), alius alii, Sall.: alius aliā viā, Liv.: duo Romani super alium alius corruerunt, Liv. – u. bei teilweisen Aufzählungen, duo, unum... aliud, Cic. Brut. 325: duae, una... alia, Caes. b.c. 3, 21, 1 u. 2: duo genera (apum), aliarum... aliarum, Plin. 11, 59: duo, unus... alius, Sulp. Sev. chron. 1, 11, 5: unam...

————

aliam... tertiam, Caes. b.G. 1, 1. § 1. – dah. ein anderer = ein zweiter, pater alius, Plin. ep. 2, 13, 4: bes. bei einem als Appellativ gesetzten nom. propr., al. Ariovistus, Tac.: al. Nero, Suet.: alius Cicero, Val. Max. – 3) der andere = der Mitmensch, Nebenmensch (Ggstz. ipse), Cic. de or. 2, 211.

⇒ Genet. auch alii, Varr. r.r. 1, 2, 19. Cato u. G. Licinius b. Prisc. 6, 36: u. fem. aliae, Lucr. 3, 916. Cic. de div. 2, 30. Liv. 24, 27, 8 zw.: Dat. masc. alio, Corp. inscr. Lat. 5, 8736.Sen. de ben. 4, 32, 3 zw.: Dat. fem. aliae, Plaut. mil. 802: Abl. plur. alieis, Corp. inscr. Lat. 1, 542. – neutr. vulg. alium, Corp. inscr. Lat. 3, 2098 u. 5, 121 (alium corpus). Vulg. (Amiat.) eccl. 6, 1. (alium malum). Itala (Fuld.) Ioann. 11, 55 (in alium castellum). Itala (Fuld.) 2. Corinth. 11, 4. Commod. instr. 2, 10, 10 (bellum alium). – Arch. Nbf. alis, s. bes. – Über die Schreibung aliut ( auch Cato r.r. 2, 7) s. Wagner Orthogr. Vergil. p. 428.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > alius
126 alius

alius a, ud （gen. alīus; or m aliī, f aliae, all rare, alterīus is used instead; dat. aliī; nom plur. aliī, rarely alī), adj. pronom. [2 AL-], another, other, different: in aliā causā (opp. in hac): aliis in civitatibus: condemnatus aliis criminibus: utrum hanc actionem habebis... an aliam quampiam: ne quam aliam quaerat copiam, T.: si alius legem tulisset, any one else: (hoc) alium, non me, excogitasse, some one else: num quid est aliud? Quid aliud tibi vis? T.: Sed quis nunc alius audet praeferre? etc., Iu. — Alia omnia (not omnia alia), everything else: alia omnia falsa sunt, virtus una, etc.: aliaeque volucres et Procne, and in particular, V.—Praegn. ( indef pron. understood), some other, any other, somebody else, something else: etiam si melius aliud fuit, tamen, etc.: utar post alio, si invenero melius, something else: siti magis quam aliā re accenditur, S.—Hence, ‘alio die’ dicere, of the augur, who, deeming the omens unfavorable, postponed the Comitia to some other day.—In comparisons, other than, different from: alium esse censes nunc me atque olim, T.: potest aliud mihi ac tibi videri: alia atque antea sentiret, N.: lux longe alia est solis ac lychnorum, is very different: nihil aliud nisi, nothing else but, only: amare nihil aliud est, nisi eum diligere, etc., is simply: ut nihil aliud nisi de hoste cogitet: si provincia alii quam Mario traderetur, S. — Nihil aliud quam, nothing else than, only: hostes quidem nihil aliud quam perfusis vano timore Romanis abeunt, L.: is intromissus... nihil aliud quam hoc narrasse fertur, L. — So, quid aliud quam? what else than?: quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, L.: num quid aliud praeter hasce insidias?: aliud, praeterquam de quo retulissent, dicere, L.—In distributive clauses, alius... alius; aliud... aliud, etc., one... another, the one... the other: alios excluserunt, alios eiecerunt: ut alias... auferretur, alius... occideretur.— Plur, some... others: quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Cs. — Partim, pars, or quidam often corresponds to alius: principes partim interfecerant, alios in exsilium eiecerant, N.: nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus, V.—Also with aliquis: putat aliquis esse voluptatem bonum; alius autem pecuniam. — Sometimes aliud... aliud, simply, one thing... another, different things: aliud est male dicere, aliud accusare: longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare, L. — Connected by atque or -que, the one and the other; now this, now that; different: eadem res... alio atque alio elata verbo: milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant, L.; cf. alias deinde alias morae causas facere, S.—In abridged expressions: fecerunt alii quidem alia quam multa, different men have done very many different things: alius ex aliā parte, from different quarters: dies alios alio dedit ordine Luna Felicīs operum, V.: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Cs.: alius alio more viventes, each in a different way, S.: cum alii alio mitterentur, in different directions, L.—Alius ex alio, super alium, post alium, one after another: ut aliud ex alio incidit, T.: alias ex aliis nectendo moras, L.: nos alia ex aliis in fata vocamur, V.—Meton., praegn., of another kind, different: nunc hic dies aliam vitam defert, alios mores postulat, T.: Huic aliud mercedis erit, V.: longe alia mihi mens est, S.: aliusque et idem Nasceris, H.—Hence, of a vote: in alia omnia ire (sc. vota), to go against (a motion), vote the other way. — With quam: iuvenis longe alius ingenio, quam cuius simulationem induerat, L.: non aliā quam, H. — With comp abl. (poet.): Neve putes alium sapiente bonoque beatum, H.: alius Lysippo, H. — Of that which remains of a whole, the rest, the remainder (for reliquus, ceteri): aliae naves, V.: (venti) praeter Iapyga, H.: ex aliis ei maximam fidem habebat, Cs.: inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit, L.; cf. ut omittam leges alias omnīs. — A second, the other (of two), another: eis (Catoni et Caesari) gloria par, sed alia alii, S.: duas (leges) promulgavit, unam... aliam, Cs.: duo deinceps reges, alius aliā viā, civitatem auxerunt, each in a different way, L.: alias partes fovere, the other side, Ta.: alius Achilles, a second, V.—With a subst., expressing the species, besides, also: virginitate aliisque caeremoniis venerabilis, and other (claims to respect, namely) observances, L.: Inde alias animas Deturbat, the rest, the shades, V.
* * *
I
CONJ

the_one... the_other (alius... alius)
II
alia, aliud ADJ

other, another; different, changed; (A+G)

alii...alii -- some...others

Latin-English dictionary > alius
127 vel

vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
I.
As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
A.
Singly.
1.
In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:
dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,
Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:
lege vel tabellas redde,
id. ib. 1, 1, 29:
in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,
Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:
ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,
Cic. Rep. 1, 26, 41:
in unius voluntate vel moribus,
id. ib. 2, 28, 51:
in unā urbe vel in hac ipsā,
id. ib. 3, 10, 17:
constituere vel conservare,
id. ib. 2, 38, 64:
in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,
id. N. D. 2, 15, 41:
transfer idem ad modestiam vel temperantiam,
id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:
unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,
id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;
ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,
Tac. G. 3.—
2.
Esp.
a.
With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:
ex hoc populo indomito vel potius immani,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
post obitum vel potius excessum Romuli,
id. ib. 2, 30, 53:
cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,
id. Lig. 7, 22:
vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,
id. ib. 8, 23:
ludorum plausus vel testimonia potius,
id. Phil. 1, 15, 36:
quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!
id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:
novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,
id. Rep. 6, 17, 17:
plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,
Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:
tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,
Cic. Phil. 2, 15, 38.—
b.
So corrective, without potius:
sed haec tu melius vel optime omnium,
Cic. Fam. 4, 13, 7:
clariore vel plane perspicua,
id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:
Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,
Liv. 4, 37, 1:
cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,
id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:
quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?
Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):
omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,
Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:
a plerisque vel dicam ab omnibus,
Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
c.
Vel etiam, or even:
ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,
Quint. 4, 3, 12. —
d.
= aut, or else.
(α).
With an alternative necessary consequence:
id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,
Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:
vel tu ne faceres tale in adulescentiā,
Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
(β).
In gen. ( poet. and post class.):
si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,
Tac. A. 14, 35:
mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,
id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:
quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,
id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
e.
In a subordinate alternative after aut:
nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,
Tac. Or. 28:
ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,
id. H. 2, 76:
abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,
id. A. 14, 3 init.:
dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,
Quint. 7, 4, 29.—
B.
As co-ordinate.
1.
Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:
paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,
id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:
ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,
id. Stich. 5, 4, 37:
vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,
id. Pers. 3, 1, 70:
nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,
id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:
Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,
Caes. B. G. 1, 6:
ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,
id. ib. 4, 7:
vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,
Cic. Rep. 2, 4, 8:
in omni vel officio vel sermone sollers,
id. ib. 2, 21, 37:
maximum virtutis vel documentum, vel officium,
id. ib. 1, 20, 33:
pace vel Quirini vel Romuli dixerim,
id. Off. 3, 10, 42:
erant quaestiones vel de caede vel de vi,
id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:
animus vel bello vel paci paratus,
Liv. 1, 1, 8:
hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,
id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;
utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,
id. 10, 19, 9:
gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,
Curt. 3, 1, 18:
nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,
Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
b.
Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):
num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?
Cic. Rep. 6, 20, 22:
ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?
id. Sen. 16, 57:
si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,
id. Div. 2, 59, 122.—
2.
Esp.
a.
With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:
multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,
Quint. 2, 20, 2:
affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,
id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
b.
More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:
hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,
Ter. Eun. 2, 3, 28:
vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,
id. Phil. 2, 5, 10:
vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,
id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;
so eight times,
id. Rep. 1, 3, 6. —
c.
The second (or last) vel strengthened,
(α).
By etiam:
quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,
or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:
ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,
id. Fam. 1, 8, 3.—
(β).
By vero etiam:
in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,
Cic. Rep. 1, 3, 4.—
(γ).
By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
d.
Rarely after a negative = neque, nor:
neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14.—
e.
In irregular construction, without the second vel:
utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,
Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
f.
Vel... vel = aut... aut:
habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,
i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.
Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,
id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
g.
Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):
verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,
Quint. 9, 2, 18:
voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,
id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,
aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,
Quint. 3, 6, 72:
aut... aut... aut... aut... vel,
id. 8, 6, 68 sq.; cf.:
ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,
Juv. 3, 120.
II.
As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
A.
In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
1.
With subst.:
tum opsonium autem pol vel legioni sat est,
Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:
ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,
Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:
vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,
Ter. Eun. 3, 1, 7:
sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,
Cic. Rep. 3, 34, 46:
isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,
id. Leg. 3, 10, 23:
cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,
Caes. B. G. 7, 37:
vel Priamo miseranda manus,
Verg. A. 11, 259:
ego vel Prochytam praepono Suburae,
Juv. 3, 5:
facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,
Cic. Rosc. Am. 30, 85:
populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,
even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:
id se probaturum vel ipso Verginio judice,
Liv. 3, 44, 10:
belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?
id. 5, 6, 3:
timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,
even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
2.
With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;
1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,
Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:
ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,
Ter. Eun. 3, 2, 26:
si sit opus, vel totum triduom,
id. ib. 2, 1, 17:
haec sunt omnia ingenii vel mediocris,
Cic. de Or. 2, 27, 119.—
3.
With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:
ubi ego hinc abiero, vel occidito,
if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:
per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,
Cic. Ac. 2, 29, 93:
ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,
id. de Or. 2, 80, 325:
cum vel abundare debeam, cogor mutuari,
id. Att. 15 15, 3—
4.
With pronn.:
videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,
id. Fin. 5, 11, 33:
est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,
especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
B.
With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
1.
With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:
vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,
Cic. Fragm. ib. 32:
hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,
the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:
quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,
id. Div. in Caecil. 5, 14:
patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,
the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:
quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,
id. Rep. 2, 32, 56:
cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,
Liv. 36, 41, 2:
vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,
Cic. Verr. 1, 16, 46:
fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,
Hirt. B. G. 8, 51:
sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,
Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
2.
With advv.:
vel studiosissime quaerere,
Cic. Rep. 1, 10, 15:
cum Sophocles vel optime scripserit Electram,
id. Fin. 1, 2, 5:
vel maxime confirmare,
id. N. D. 2, 65, 162; so,
vel maxime,
id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
C.
In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:
Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,
Ter. Hec. 1, 1, 3:
vel heri in vino quam inmodestus fuisti,
id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;
vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,
id. ib. 4, 6, 1:
sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!
Cic. Fam. 2, 13, 1:
cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,
id. de Or. 2, 70, 284.—
D.
Concessive.
1.
With superlatives, perhaps:
adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,
Cic. Rosc. A. 2, 6:
domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,
the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
2.
= saltem, at least:
quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,
Cic. Fam. 11, 22, 2:
plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,
Col. 11, 1, 11:
ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,
Suet. Ner. 47:
ut messe vel unā releves colla perusta,
Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

Lewis & Short latin dictionary > vel
128 biennium

biennium, ī, n. (bis u. annus), ein Zeitraum (eine Zeit, Frist) von zwei Jahren, zwei Jahre als Zeitraum, biennii infecunditas, Sall. hist. fr. 3, 1 (90): unius anni aut biennii ratio, Cic. Verr. 3, 43: debita biennii pecunia, Caes. b. c. 3, 31, 2: biennii imperium, Aur. Vict Caes. 33, 12: biennii usus, Iustin. 17, 2, 14: vacatio biennii, Ulp. fr. 14, 1. – biennium iam factumst (es sind schon zwei Jahre her), postquam abii domo, Plaut. merc. 8: u. so iam bienniumst, quom med amare coepit, Plaut. merc. 533: iam bienniumst, quom habet rem tecum, ibid. 534: si iam biennium aut triennium est, cum virtuti nuntium remisisti, Cic. ep. 15, 16, 3. – nondum biennium compleveramus in officio laboriosissimo et maximo, cum etc., Plin. pan. 91, 1. – nondum est biennium, ex quo (seitdem) etc., Augustin. de civ. dei 22, 8. p. 505, 38 D. – biennio iam confecto fere, Cic. Quinct. 40: biennio completo, Eutr. 9, 7: biennio expleto, Vulg. act. apost. 24, 27: interiecto biennio, Vell. 1, 14, 6. – oft Akk. biennium = »zwei Jahre (lang)«, in hoc iudicio iam biennium versari, Cic. Quinct. 42: biennium provinciam obtinere, Cic. Verr. 3, 216: ad eas res conficiendas biennium sibi satis esse ducere, Caes. b. G. 1, 3, 2: biennium summis potitum esse, Auct. Vict. Caes. 36, 1; u. so Cic Quinct. 67; Caecin. 54: biennium fere, Cic. Verr. 4, 67: ferme abhinc biennium, Plaut. Bacch. 388: iam biennium, Plin. ep. 5, 1, 10: non plus quam annum neve plus quam biennium, Cic. Phil. 1, 19: paulo plus quam biennium, Quint. ep. ad Tryph. § 1: ante biennium, Vell. 1, 12, 4; 2, 48, 2 u.a.: in biennium, Plin. ep. 3, 9, 18: intra biennium, Vell. 2, 23, 2; 2, 45, 3. Plin. 25, 20. Quinct. 1, 12, 9: intra tempus biennii, Col. 3, 9. 6: per biennium, Cic. Verr. 3, 101; Cael. 78. Liv. 3, 56, 4. Curt. 7, 11 (41), 1. Plin. ep. 10, 56 (64), 4. Iustin. 5, 1, 1: per biennium continuum, Vell. 2, 16, 4: post biennium, Cic. Quinct. 41. Vell. 1, 14. § 4 u. 8; 2, 31, 2. Plin. 17, 97. Vulg. 2. Mach. 10, 3: post tempus biennii, Vulg. 2. regg. 13, 23: ultra biennium, Tac. ann. 1, 1. – Abl. biennio beim Kompar., biennio minor Xenophilus, Val. Max. 8, 13. ext. 3: biennio maior natu Domitius, Tac. ann. 12, 25. – oft Abl. biennio = »im Verlauf (während) zweier Jahre, innerhalb zweier Jahre, in od. binnen zwei Jahren«, appellare biennio, Cic. Quinct. 41: Africam pro consule biennio obtinuit, Suet. Galb. 7: u. so Vell. 1, 9, 1. Tac. Agr. 14. Plin. 16, 96 u. 18, 45. Aur. Vict. Caes. 33, 3: biennio prope, Cic. Verr. 2, 62: eo biennio, Caes. b. c. 3, 32, 5: biennio proximo, Tac. ann. 14, 29: biennio toto, Vulg. act. apost. 28, 30: biennio ante, Cic. Clu. 14 u. 68; agr. 2, 49; Sest. 67. Liv. 10, 22, 2; 27, 37, 5. Tac. ann. 6, 25: biennio post, Cato fr. bei Plin. 16, 195. Suet. Aug. 26, 2: biennio post diluvium, Vulg. gen. 11, 10: biennio post et octo mensibus, Eutr. 8, 22: biennio post ac menses fere novem, Aur. Vict. Caes. 10, 5. – quam ego biennio (nach zwei J.) postquam hinc in Ephesum abii conspicio lubens, Plaut. Bacch. 170 sq.

lateinisch-deutsches > biennium

Страницы

См. также в других словарях:

Post tam diuturnas — ist ein Apostolisches Schreiben von Papst Pius VII., in dem er am 29. April 1814 über die nach der Wiederherstellung der Bourbonenmonarchie vom Sénat Conservateur vorgeschlagene Konstitution schreibt. Post tam diuturnas ist an Mgr. de Boulogne,… … Deutsch Wikipedia
Quam — Das Logo von Quam Quam war ein Mobilfunkanbieter mit Geschäftstätigkeit in Deutschland, Österreich und der Schweiz. Er gehört der Group 3G, einem Konsortium aus der finnischen Sonera (mittlerweile TeliaSonera) und der spanischen Telefónica… … Deutsch Wikipedia
melius est in tempore occurrere, quam post causam vulneratum remedium quaerere — /miyl(i)yas est in tempariy akahrariy, kwaem post kozam valnareydam ramiyd(i)yam kwirariy/ It is better to meet a thing in time than after an injury inflicted to seek a remedy … Black's law dictionary
melius est in tempore occurrere, quam post causam vulneratum remedium quaerere — /miyl(i)yas est in tempariy akahrariy, kwaem post kozam valnareydam ramiyd(i)yam kwirariy/ It is better to meet a thing in time than after an injury inflicted to seek a remedy … Black's law dictionary
prolem ante matrimonium natam, ita ut post legitimam, lex civilis succedere facit in haereditate parentum; sed prolem, quam matrimonium non parit, succedere non sinit lex anglorum — /prowbm aentiy maetramown(i)yam neytam, ayta at powst bjitamam, leks sivalas saksiytariy feysat in haredateytiy parentam; sed prowbm, kwaem maetram6wn(i)yam non perat, saksiydariy non saynat leks aerjgloram/ The civil law permits the offspring… … Black's law dictionary
Melius est in tempore occurrere, quam post causam vulneratum remedium quaerere — It is better to hasten to meet a thing in time than to seek a remedy after his situation has been injured … Ballentine's law dictionary
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale
ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale
NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… … Hofmann J. Lexicon universale
MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

post-quam+or+post+quam

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

post-quam+or+post+quam

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: