-
41 serie
1.sērĭus, a, um, adj. [perh. for sevrius; root sev-, severus; Gr. sebas, semnos], grave, earnest, serious, opp. to sportive, jocular (class. only of things;A.severus, both of persons and things): res (opp. jocosae),
Cic. Off. 1, 37, 134:sermo (opp. jocus),
Auct. Her. 3, 14, 25:non res potissimum seria, sed quasi ludus ac jocus,
Lact. 2, 18, 3: graves seriaeque res, Cic. Off. 1, 29, 103; so,res serias omnis extollo in alium diem,
Plaut. Poen. 2, 51:ait rem seriam Velle agere mecum,
Ter. Eun. 3, 3, 7; Liv. 23, 7 fin.:dies religiosus ad agendum quicquam rei seriae,
id. 26, 17 al.:verba,
Tib. 3, 6, 52; cf. Hor. A. P. 107:quaestiones,
Suet. Calig. 32:carmina,
Plin. Pan. 54, 2:curae,
id. ib. 82 fin.:partes dierum,
id. ib. 49 fin.:tempus,
id. Ep. 4, 25, 3 et saep.:opinor hercle hodie quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,
Plaut. Poen. 5, 3, 51:si aliquid serium, etc.,
Quint. 6, 3, 16:nec quicquam grave ac serium,
Tac. A. 3, 50 fin. —With sup.:verba seria dictu,
Hor. A. P. 107.—As subst.: sērĭum, i, and more freq. sērĭa, ōrum, n., earnestness, seriousness; serious matters or discourse (often opp. jocus); sing.:si quid per jocum Dixi, nolito in serium convortere,
Plaut. Poen. 5, 5, 42:itaque res in serium versa est,
Curt. 5, 7, 10:nihil ad serium,
Tac. A. 6, 14.— Plur.:quīcum joca, seria, ut dicitur,
Cic. Fin. 2, 26, 85:joca atque seria cum humillimis agere,
Sall. J. 96, 2:cum his seria ac jocos celebrare,
Liv. 1, 4 fin.:per seria per jocos,
Tac. A. 2, 13:sed tamen amoto quaeramus seria ludo,
Hor. S. 1, 1, 27; 2, 2, 125; id. A. P. 226; Ov. F. 5, 341 al.:mala,
Hor. A. P. 451:mea (opp. lusus),
Ov. Tr. 1, 8, 31:(Marsus) seria partitur in tria genera,
Quint. 6, 3, 108:ille seria nostra, ille deliciae,
Plin. Ep. 8, 1, 2.—Of persons, for severus (ante- and post-class.): non ego te novi tristem servum, serium? Afran. ap. Non. 33, 33:amicos serios aspernatur,
App. Mag. 98, p. 336, 9:Solon,
id. ib. 9, p. 278 fin.; Amm. 26, 2, 2; 29, 6, 1; Treb. Claud. 12, 5; Mam. Grat. Act. 12, 2; Quint. Decl. 15, 3.—Hence, adv. in two forms.sērĭō, in earnest, seriously (mostly anteclass.; a favorite word of Plaut.;B. 2.not in Cic. or Cæs.): nec joco nec serio,
Plaut. Am. 3, 2, 25:si quid dictum est per jocum, Non aequom est id te serio praevortier,
id. ib. 3, 2, 40:an id joco dixisti? equidem serio ac vero ratus,
id. ib. 3, 3, 9; so (opp. joco) id. Bacch. 1, 1, 42; Ter. Heaut. 3, 2, 30; Liv. 7, 41, 3: vereor serio, Naev. ap. Charis. p. 195; Plaut. Am. 2, 2, 225; id. Cas. 4, 2, 11; id. Ep. 1, 1, 29; id. Merc. 4, 1, 19; id. Ps. 1, 3, 106; 4, 7, 94; id. Poen. 1, 1, 32; 1, 3, 26; 1, 3, 29; id. Rud. 2, 5, 11; 4, 4, 1; id. Truc. 2, 2, 47; 2, 5, 29; Ter. Eun. 3, 1, 3; 3, 3, 22; id. Ad. 5, 9, 18; Liv. 4, 25 fin.; Quint. 1, 2, 1; 9, 2, 14; Plin. Ep. 2, 20, 10.—sērĭus, comp. adv., v. 3. sero. -
42 serium
1.sērĭus, a, um, adj. [perh. for sevrius; root sev-, severus; Gr. sebas, semnos], grave, earnest, serious, opp. to sportive, jocular (class. only of things;A.severus, both of persons and things): res (opp. jocosae),
Cic. Off. 1, 37, 134:sermo (opp. jocus),
Auct. Her. 3, 14, 25:non res potissimum seria, sed quasi ludus ac jocus,
Lact. 2, 18, 3: graves seriaeque res, Cic. Off. 1, 29, 103; so,res serias omnis extollo in alium diem,
Plaut. Poen. 2, 51:ait rem seriam Velle agere mecum,
Ter. Eun. 3, 3, 7; Liv. 23, 7 fin.:dies religiosus ad agendum quicquam rei seriae,
id. 26, 17 al.:verba,
Tib. 3, 6, 52; cf. Hor. A. P. 107:quaestiones,
Suet. Calig. 32:carmina,
Plin. Pan. 54, 2:curae,
id. ib. 82 fin.:partes dierum,
id. ib. 49 fin.:tempus,
id. Ep. 4, 25, 3 et saep.:opinor hercle hodie quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,
Plaut. Poen. 5, 3, 51:si aliquid serium, etc.,
Quint. 6, 3, 16:nec quicquam grave ac serium,
Tac. A. 3, 50 fin. —With sup.:verba seria dictu,
Hor. A. P. 107.—As subst.: sērĭum, i, and more freq. sērĭa, ōrum, n., earnestness, seriousness; serious matters or discourse (often opp. jocus); sing.:si quid per jocum Dixi, nolito in serium convortere,
Plaut. Poen. 5, 5, 42:itaque res in serium versa est,
Curt. 5, 7, 10:nihil ad serium,
Tac. A. 6, 14.— Plur.:quīcum joca, seria, ut dicitur,
Cic. Fin. 2, 26, 85:joca atque seria cum humillimis agere,
Sall. J. 96, 2:cum his seria ac jocos celebrare,
Liv. 1, 4 fin.:per seria per jocos,
Tac. A. 2, 13:sed tamen amoto quaeramus seria ludo,
Hor. S. 1, 1, 27; 2, 2, 125; id. A. P. 226; Ov. F. 5, 341 al.:mala,
Hor. A. P. 451:mea (opp. lusus),
Ov. Tr. 1, 8, 31:(Marsus) seria partitur in tria genera,
Quint. 6, 3, 108:ille seria nostra, ille deliciae,
Plin. Ep. 8, 1, 2.—Of persons, for severus (ante- and post-class.): non ego te novi tristem servum, serium? Afran. ap. Non. 33, 33:amicos serios aspernatur,
App. Mag. 98, p. 336, 9:Solon,
id. ib. 9, p. 278 fin.; Amm. 26, 2, 2; 29, 6, 1; Treb. Claud. 12, 5; Mam. Grat. Act. 12, 2; Quint. Decl. 15, 3.—Hence, adv. in two forms.sērĭō, in earnest, seriously (mostly anteclass.; a favorite word of Plaut.;B. 2.not in Cic. or Cæs.): nec joco nec serio,
Plaut. Am. 3, 2, 25:si quid dictum est per jocum, Non aequom est id te serio praevortier,
id. ib. 3, 2, 40:an id joco dixisti? equidem serio ac vero ratus,
id. ib. 3, 3, 9; so (opp. joco) id. Bacch. 1, 1, 42; Ter. Heaut. 3, 2, 30; Liv. 7, 41, 3: vereor serio, Naev. ap. Charis. p. 195; Plaut. Am. 2, 2, 225; id. Cas. 4, 2, 11; id. Ep. 1, 1, 29; id. Merc. 4, 1, 19; id. Ps. 1, 3, 106; 4, 7, 94; id. Poen. 1, 1, 32; 1, 3, 26; 1, 3, 29; id. Rud. 2, 5, 11; 4, 4, 1; id. Truc. 2, 2, 47; 2, 5, 29; Ter. Eun. 3, 1, 3; 3, 3, 22; id. Ad. 5, 9, 18; Liv. 4, 25 fin.; Quint. 1, 2, 1; 9, 2, 14; Plin. Ep. 2, 20, 10.—sērĭus, comp. adv., v. 3. sero. -
43 serius
1.sērĭus, a, um, adj. [perh. for sevrius; root sev-, severus; Gr. sebas, semnos], grave, earnest, serious, opp. to sportive, jocular (class. only of things;A.severus, both of persons and things): res (opp. jocosae),
Cic. Off. 1, 37, 134:sermo (opp. jocus),
Auct. Her. 3, 14, 25:non res potissimum seria, sed quasi ludus ac jocus,
Lact. 2, 18, 3: graves seriaeque res, Cic. Off. 1, 29, 103; so,res serias omnis extollo in alium diem,
Plaut. Poen. 2, 51:ait rem seriam Velle agere mecum,
Ter. Eun. 3, 3, 7; Liv. 23, 7 fin.:dies religiosus ad agendum quicquam rei seriae,
id. 26, 17 al.:verba,
Tib. 3, 6, 52; cf. Hor. A. P. 107:quaestiones,
Suet. Calig. 32:carmina,
Plin. Pan. 54, 2:curae,
id. ib. 82 fin.:partes dierum,
id. ib. 49 fin.:tempus,
id. Ep. 4, 25, 3 et saep.:opinor hercle hodie quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,
Plaut. Poen. 5, 3, 51:si aliquid serium, etc.,
Quint. 6, 3, 16:nec quicquam grave ac serium,
Tac. A. 3, 50 fin. —With sup.:verba seria dictu,
Hor. A. P. 107.—As subst.: sērĭum, i, and more freq. sērĭa, ōrum, n., earnestness, seriousness; serious matters or discourse (often opp. jocus); sing.:si quid per jocum Dixi, nolito in serium convortere,
Plaut. Poen. 5, 5, 42:itaque res in serium versa est,
Curt. 5, 7, 10:nihil ad serium,
Tac. A. 6, 14.— Plur.:quīcum joca, seria, ut dicitur,
Cic. Fin. 2, 26, 85:joca atque seria cum humillimis agere,
Sall. J. 96, 2:cum his seria ac jocos celebrare,
Liv. 1, 4 fin.:per seria per jocos,
Tac. A. 2, 13:sed tamen amoto quaeramus seria ludo,
Hor. S. 1, 1, 27; 2, 2, 125; id. A. P. 226; Ov. F. 5, 341 al.:mala,
Hor. A. P. 451:mea (opp. lusus),
Ov. Tr. 1, 8, 31:(Marsus) seria partitur in tria genera,
Quint. 6, 3, 108:ille seria nostra, ille deliciae,
Plin. Ep. 8, 1, 2.—Of persons, for severus (ante- and post-class.): non ego te novi tristem servum, serium? Afran. ap. Non. 33, 33:amicos serios aspernatur,
App. Mag. 98, p. 336, 9:Solon,
id. ib. 9, p. 278 fin.; Amm. 26, 2, 2; 29, 6, 1; Treb. Claud. 12, 5; Mam. Grat. Act. 12, 2; Quint. Decl. 15, 3.—Hence, adv. in two forms.sērĭō, in earnest, seriously (mostly anteclass.; a favorite word of Plaut.;B. 2.not in Cic. or Cæs.): nec joco nec serio,
Plaut. Am. 3, 2, 25:si quid dictum est per jocum, Non aequom est id te serio praevortier,
id. ib. 3, 2, 40:an id joco dixisti? equidem serio ac vero ratus,
id. ib. 3, 3, 9; so (opp. joco) id. Bacch. 1, 1, 42; Ter. Heaut. 3, 2, 30; Liv. 7, 41, 3: vereor serio, Naev. ap. Charis. p. 195; Plaut. Am. 2, 2, 225; id. Cas. 4, 2, 11; id. Ep. 1, 1, 29; id. Merc. 4, 1, 19; id. Ps. 1, 3, 106; 4, 7, 94; id. Poen. 1, 1, 32; 1, 3, 26; 1, 3, 29; id. Rud. 2, 5, 11; 4, 4, 1; id. Truc. 2, 2, 47; 2, 5, 29; Ter. Eun. 3, 1, 3; 3, 3, 22; id. Ad. 5, 9, 18; Liv. 4, 25 fin.; Quint. 1, 2, 1; 9, 2, 14; Plin. Ep. 2, 20, 10.—sērĭus, comp. adv., v. 3. sero. -
44 spargo
1.spargo, si, sum, 3 (old inf. spargier, Hor. C. 4, 11, 8), v. a. [Sanscr. root sparç, to touch, sprinkle; M. H. Germ. Sprengen; cf. Gr. speirô], to strew, throw here and there, cast, hurl, or throw about, scatter; to bestrew; to sprinkle, spatter, wet; to bespatter, bedew, moisten, etc. (freq. and class.; syn. sero).I.Lit., in gen.:B.semen,
Cic. Rosc. Am. 18, 50:semina,
id. Div. 1, 3, 6; Quint. 1, 3, 5; 2, 9, 3; Ov. M. 5, 647:humi, mortalia semina, dentes,
id. ib. 3, 105:per humum, nova semina, dentes,
id. ib. 4, 573:vipereos dentes in agros,
id. ib. 7, 122:nummos populo de Rostris,
Cic. Phil. 3, 6, 16:venena,
id. Cat. 2, 10, 23:nuces,
Verg. E. 8, 30:flores,
id. A. 6, 884; Hor. Ep. 1, 5, 14:rosas,
id. C. 3, 19, 22:frondes,
id. ib. 3, 18, 14: hastati spargunt hastas, cast or hurl about, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 287 Vahl.): hastas, id. ap. Macr. 6, 4:tela,
Verg. A. 12, 51; Ov. M. 12, 600:harenam pedibus,
Verg. E. 3, 87; id. A. 9, 629 et saep.— Absol.: sagittarius cum funditore utrimque spargunt, hurl, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1.—Esp., of liquids, to sprinkle, scatter:II.umorem passim toto terrarum in orbi,
Lucr. 6, 629:cruorem,
id. 2, 195:per totam domum aquas,
Hor. Epod. 5, 26 et saep.—Transf., to bestrew, strew, scatter upon:2.spargite humum foliis,
bestrew, strew, Verg. E. 5, 40; so,virgulta fimo pingui,
id. G. 2, 347:molā caput salsā,
Hor. S. 2, 3, 200:gruem sale multo,
id. ib. 2, 8, 87:(jus) croco,
id. ib. 2, 4, 68:umerum capillis,
id. C. 3, 20, 14:tempora canis,
Ov. M. 8, 567 al. —To besprinkle, sprinkle, moisten, wet, etc.: saxa spargens tabo, sanie et sanguine atro, sprinkling, wetting, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107; id. Pis. 19, 43 (Trag. v. 414 Vahl.):B.aras sanguine multo quadrupedum,
Lucr. 5, 1202:aram immolato agno,
Hor. C. 4, 11, 8:ora genasque lacrimis,
Lucr. 2, 977:debitā lacrimā favillam amici,
Hor. C. 2, 6, 23:corpus fluviali lymphā,
Verg. A. 4, 635:proximos umore oris,
Quint. 11, 3, 56 et saep.:anguis aureis maculis sparsus,
sprinkled over, spotted, flecked, Liv. 41, 21, 13:sparsā, non convolutā canitie,
Plin. 36, 7, 11, § 55:capreoli sparsis etiam nunc pellibus albo,
Verg. E. 2, 41:tectum nitidius, aure aut coloribus sparsum,
covered over, Sen. Ben. 4, 6, 2; cf.:priscis sparsa tabellis Livia Porticus,
Ov. A. A. 1, 71: sparso ore, adunco naso, with a spotty or freckled face, * Ter. Heaut. 5, 5, 18.— Absol.: exi, Dave, Age, sparge: mundum esse hoc vestibulum volo, sprinkle, * Plaut. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 4: verrite aedes, spargite, Titin. ap. Charis. p. 183 P. (Com. Rel. p. 130 Rib.):qui verrunt, qui spargunt,
Cic. Par. 5, 2, 37.—To scatter, separate, disperse, divide, spread out (mostly poet. and in post-Aug. prose for the class. dispergere, dissipare):III.omnibus a rebus... Perpetuo fluere ac mitti spargique necesse est Corpora,
Lucr. 6, 922:res sparsas et vage disjectas diligenter eligere,
Auct. Her. 4, 2, 3:(aper) spargit canes,
Ov. M. 8, 343:corpora,
id. ib. 7, 442:sparsus silebo,
Sen. Herc. Oet. 1394:sparsam tempestate classem vidit,
Liv. 37, 13:sparsi per vias speculatores,
id. 9, 23:exercitum spargi per provincias,
Tac. H. 3, 46 fin.:(natura) sparsit haec (cornua) in ramos,
Plin. 11, 37, 45, § 123:fulgentes radios in orbem (gemma),
id. 37, 10, 67, § 181:(Sicoris) Spargitur in sulcos,
Luc. 4, 142:spargas tua prodigus,
you dissipate, squander, waste, Hor. Ep. 2, 2, 195: stare et spargere sese hastis, scatter, disperse, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 154 Vahl.):se in fugam passim spargere, Liv 33, 15, 15: saepe solet scintilla suos se spargere in ignes (shortly before, dissilire and dividi),
Lucr. 4, 606:Rhenus ab septentrione in lacus, ab occidente in amnem Mosam se spargit,
Plin. 4, 15, 29, § 101:magnum ab Argis Alciden,
to separate, part, Val. Fl. 5, 488:sparsis consumptisque fratribus bello intestinae discordiae,
Just. 27, 3, 1.—Trop.A.In gen., to distribute, spread abroad, spread, extend:B.animos in corpora humana,
Cic. Sen. 21, 77:omnia spargere ac disseminare,
id. Arch. 12, 30:sparserat Argolicas nomen vaga Fama per urbes Theseos,
Ov. M. 8, 267:genera enim tractamus in species multas sese spargentia,
Plin. 21, 8, 22, § 45:spargit legiones, nova cottidie bello semina ministrat,
Tac. H. 2, 76:vestigia fugae,
Curt. 5, 13, 18.—In partic.1.Of speech, to intersperse, interpose, insert a word or words; of a report or rumor, to spread or noise abroad, to circulate, report (so perh. not ante-Aug.;2.syn. dissemino): cum vigilans Quartae esto partis Ulixes Audieris heres: Ergo nunc Dama sodalis Nusquam est? etc.... Sparge subinde,
break in with, Hor. S. 2, 5, 103; cf.' libris actorum spargere gaudes Argumenta viri,
Juv. 9, 84; Quint. 8, 3, 53:spargere voces In vulgum ambiguas,
Verg. A. 2, 98:suspitiones,
Quint. 7, 2, 12:in parentes crimina,
id. 9, 2, 80:fama spargitur,
Stat. Th. 9, 33.— Pass. impers., with obj.-clause:spargebatur insuper, Albinum insigne regis et Jubae nomen usurpare,
Tac. H. 2, 58 fin. —Pregn., of time:2.satis multum temporis sparsimus,
wasted, consumed aimlessly, Sen. Ep. 19, 1.—Hence, sparsus, a, um, P. a., spread open or out:sparsior racemus,
Plin. 16, 34, 62, § 146: uberior Nilo, generoso sparsior istro, Ven. Vit. S. Mart. 1, 129. -
45 tempora
tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].I.Lit., a portion or period of time, a time:2.tempus diei,
daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:extremum diei,
Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:matutina tempora,
morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:anni tempora,
the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,
Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,
Caes. B. G. 1, 54:erat hibernum tempus anni,
Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:B.longo post tempore,
Verg. E. 1, 68:magno post tempore,
Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:brevi post tempore,
id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:parvo post tempore,
Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:longis temporibus ante,
Cic. Rep. 2, 34, 5.—Transf., time, in general.1.Lit.a.In gen.:b.tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,
Cic. Inv. 1, 26, 39:tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,
Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,
Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:nisi tempus et spatium datum sit,
Cic. Quint. 1, 4:vix huic tantulae epistulae tempus habui,
id. Att. 1, 14, 1:egeo tempore,
id. Q. Fr. 3, 5, 4:unius horae tempus,
Liv. 44, 9, 4:aliquot dierum tempus amisit,
Lact. Mort. Pers. 45, 5:tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,
Liv. 29, 5, 7:triginta dierum tempus petens, ut, etc.,
id. 38, 37, 10:tempus, pacis an belli, festinationis an otii,
Cic. de Or. 3, 55, 211:ut tempora postulabant belli,
Liv. 24, 8, 7:nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,
id. 35, 28, 1:temporibus Punici belli,
Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,
Cic. Rep. 1, 9, 14:erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,
id. Mil. 26, 69:ex quo tempore tu me diligere coepisti,
id. Fam. 3, 4, 2:eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,
Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,
id. 2, 32, 9:privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,
id. 3, 20, 4:per idem tempus,
Cic. Brut. 83, 286:quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,
at that time, id. Cat. 1, 4, 10:scripta in aliquod tempus reponantur,
Quint. 10, 4, 2:non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,
Plaut. Bacch. 2, 2, 32:uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,
Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:alienum tempus est mihi tecum expostulandi,
id. Fam. 3, 10, 6:dare tempus exponendi de aliquā re,
id. ib. 1, 9, 3:committendi proelii,
Caes. B. G. 2, 19:edendi,
Hor. Ep. 1, 16, 22:curandi,
id. ib. 1, 2, 39:tyranno ad consultandum tempus datum est,
Liv. 34, 33, 5:datum cum iis conloquendi tempus,
id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:id certis temporibus futurum,
Cic. Rep. 1, 15, 23:si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,
id. ib. 1, 27, 43:superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,
id. Fam. 5, 17, 1:illis temporibus,
id. Lael. 1, 5:temporibus illis,
id. Arch. 3, 6. —In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:(β).nunc occasio est et tempus,
Plaut. Ps. 4, 2, 3:tempus maximum est, ut, etc.,
id. Mil. 4, 3, 9:spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,
id. Merc. 5, 4, 39; cf.:tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,
Cic. Phil. 7, 9, 27:dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,
Plaut. Mil. 4, 3, 8:nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,
Sil. 11, 194:consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,
Liv. 8, 10, 1:cum jam moriendi tempus urgueret,
was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:verno inserentis tempus urguet,
Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,
Cic. Top. 1, 5:dicere aliquid de ordine argumentorum,
id. de Or. 2, 42, 181:conari etiam majora,
Liv. 6, 18, 12:nunc corpora curare tempus est,
id. 21, 54, 2:tibi abire,
Hor. Ep. 2, 2, 215:jam tempus agi res,
Verg. A. 5, 638:tempus est jam hinc abire me,
Cic. Tusc. 1, 41, 99:suo tempore,
at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:2.duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,
Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:contorquet brachium et Graccho percutit tempus,
Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,
upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,
Cat. 61, 162. —Transf.a.The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):b.si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,
time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,
id. Imp. Pomp. 1, 1:quid a me cujusque tempus poscat,
id. Planc. 32, 79:tempori meo defuerunt,
my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,
id. Arch. 6, 12:tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,
id. Fam. 4, 9, 2:nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,
id. Tusc. 4, 4, 8:neque poëtae tempori meo defuerunt,
id. Sest. 58, 123; cf.:suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,
id. Div. in Caecil. 2, 5:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6:tempore summo rei publicae,
id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,
id. Off. 3, 24, 93:pro tempore atque periculo exercitum conparare,
Sall. C. 30, 5:o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,
to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,
at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:nec miserae prodesse in tali tempore quibat,
Lucr. 1, 93:indignatus, dici ea in tali tempore audirique,
Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 31:omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,
id. Clu. 50, 139:tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,
id. Fam. 2, 18, 3:scripsi versibus tres libros de temporibus meis,
id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §11: dubia formidolosaque tempora,
id. Verr. 2, 5, 1, § 1:cedere temporibus,
id. Mil. 1, 2:animus secundis Temporibus dubiisque rectus,
Hor. C. 4, 9, 36:Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,
Curt. 5, 3, 4.—Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:c.idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,
Cic. Or. 57, 194; cf.:tempora certa modique,
Hor. S. 1, 4, 58:rhythmi spatio temporum constant,
Quint. 9, 4, 46 sq. —In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—II.Adverb. phrases.A.tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:B.rogat, satisne tempori opera sient confecta,
Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:qui vult sua tempori conficere officia,
Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,
Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:temperi huic anteveni,
id. Trin. 4, 2, 66:temperi ego faxo scies,
id. Ps. 1, 3, 153:ut cenam coqueret temperi,
id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:postquam implevisti fusti fissorum caput,
Plaut. Aul. 3, 3, 6:ego renovabo commendationem, sed tempore,
Cic. Fam. 7, 18, 1:temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,
Ov. R. Am. 131 sq.:tempore abest,
id. H. 4, 109.— Comp.:memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,
Cic. Fam. 9, 16, 8:modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,
more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,
Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:C.tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,
Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —Ad tempus.1.At the right or appointed time, in time:2.ad tempus redire,
Cic. Att. 13, 45, 2:ad tempus venire,
Liv. 38, 25:ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,
Cic. Cael. 7, 17.—For some time, for the time being, for a while, for the moment:D.quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,
Cic. Off. 1, 8, 27:coli ad tempus,
id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:ad breve (sc. tempus),
Suet. Tib. 68. —Ante tempus, before the right time, too soon:E.ante tempus mori miserum esse,
Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:ante tempus domo digressus,
Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:sero post tempus venis,
Plaut. Capt. 4, 2, 90.—Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:2.versus fundere ex tempore,
Cic. de Or. 3, 50, 194:magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,
id. Arch. 8, 18:scribere,
Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—According to circumstances:F.expedire rem et consilium ex tempore capere posse,
Cic. Off. 2, 9, 33:haec melius ex re et ex tempore constitues,
id. Fam. 12, 19, 2.—In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:G.in tempore ad eam veni,
Ter. Heaut. 2, 3, 123:in ipso tempore eccum ipsum,
in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:ni pedites equitesque in tempore subvenissent,
Liv. 33, 5, 2:in tempore memorare,
Tac. A. 1, 58 fin. —In tempus, for a time, temporarily:H.scena in tempus structa,
Tac. A. 14, 20; cf.:in omne tempus,
forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—Per tempus, at the right time, in time:K.non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,
Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:per tempus subvenistis mihi,
id. Truc. 1, 2, 85.—Pro tempore, according to circumstances:consilium pro tempore et pro re capere,
Caes. B. G. 5, 8:pauca pro tempore milites hortatus,
Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23. -
46 tempore
tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].I.Lit., a portion or period of time, a time:2.tempus diei,
daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:extremum diei,
Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:matutina tempora,
morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:anni tempora,
the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,
Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,
Caes. B. G. 1, 54:erat hibernum tempus anni,
Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:B.longo post tempore,
Verg. E. 1, 68:magno post tempore,
Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:brevi post tempore,
id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:parvo post tempore,
Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:longis temporibus ante,
Cic. Rep. 2, 34, 5.—Transf., time, in general.1.Lit.a.In gen.:b.tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,
Cic. Inv. 1, 26, 39:tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,
Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,
Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:nisi tempus et spatium datum sit,
Cic. Quint. 1, 4:vix huic tantulae epistulae tempus habui,
id. Att. 1, 14, 1:egeo tempore,
id. Q. Fr. 3, 5, 4:unius horae tempus,
Liv. 44, 9, 4:aliquot dierum tempus amisit,
Lact. Mort. Pers. 45, 5:tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,
Liv. 29, 5, 7:triginta dierum tempus petens, ut, etc.,
id. 38, 37, 10:tempus, pacis an belli, festinationis an otii,
Cic. de Or. 3, 55, 211:ut tempora postulabant belli,
Liv. 24, 8, 7:nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,
id. 35, 28, 1:temporibus Punici belli,
Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,
Cic. Rep. 1, 9, 14:erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,
id. Mil. 26, 69:ex quo tempore tu me diligere coepisti,
id. Fam. 3, 4, 2:eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,
Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,
id. 2, 32, 9:privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,
id. 3, 20, 4:per idem tempus,
Cic. Brut. 83, 286:quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,
at that time, id. Cat. 1, 4, 10:scripta in aliquod tempus reponantur,
Quint. 10, 4, 2:non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,
Plaut. Bacch. 2, 2, 32:uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,
Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:alienum tempus est mihi tecum expostulandi,
id. Fam. 3, 10, 6:dare tempus exponendi de aliquā re,
id. ib. 1, 9, 3:committendi proelii,
Caes. B. G. 2, 19:edendi,
Hor. Ep. 1, 16, 22:curandi,
id. ib. 1, 2, 39:tyranno ad consultandum tempus datum est,
Liv. 34, 33, 5:datum cum iis conloquendi tempus,
id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:id certis temporibus futurum,
Cic. Rep. 1, 15, 23:si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,
id. ib. 1, 27, 43:superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,
id. Fam. 5, 17, 1:illis temporibus,
id. Lael. 1, 5:temporibus illis,
id. Arch. 3, 6. —In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:(β).nunc occasio est et tempus,
Plaut. Ps. 4, 2, 3:tempus maximum est, ut, etc.,
id. Mil. 4, 3, 9:spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,
id. Merc. 5, 4, 39; cf.:tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,
Cic. Phil. 7, 9, 27:dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,
Plaut. Mil. 4, 3, 8:nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,
Sil. 11, 194:consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,
Liv. 8, 10, 1:cum jam moriendi tempus urgueret,
was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:verno inserentis tempus urguet,
Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,
Cic. Top. 1, 5:dicere aliquid de ordine argumentorum,
id. de Or. 2, 42, 181:conari etiam majora,
Liv. 6, 18, 12:nunc corpora curare tempus est,
id. 21, 54, 2:tibi abire,
Hor. Ep. 2, 2, 215:jam tempus agi res,
Verg. A. 5, 638:tempus est jam hinc abire me,
Cic. Tusc. 1, 41, 99:suo tempore,
at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:2.duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,
Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:contorquet brachium et Graccho percutit tempus,
Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,
upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,
Cat. 61, 162. —Transf.a.The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):b.si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,
time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,
id. Imp. Pomp. 1, 1:quid a me cujusque tempus poscat,
id. Planc. 32, 79:tempori meo defuerunt,
my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,
id. Arch. 6, 12:tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,
id. Fam. 4, 9, 2:nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,
id. Tusc. 4, 4, 8:neque poëtae tempori meo defuerunt,
id. Sest. 58, 123; cf.:suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,
id. Div. in Caecil. 2, 5:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6:tempore summo rei publicae,
id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,
id. Off. 3, 24, 93:pro tempore atque periculo exercitum conparare,
Sall. C. 30, 5:o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,
to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,
at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:nec miserae prodesse in tali tempore quibat,
Lucr. 1, 93:indignatus, dici ea in tali tempore audirique,
Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 31:omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,
id. Clu. 50, 139:tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,
id. Fam. 2, 18, 3:scripsi versibus tres libros de temporibus meis,
id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §11: dubia formidolosaque tempora,
id. Verr. 2, 5, 1, § 1:cedere temporibus,
id. Mil. 1, 2:animus secundis Temporibus dubiisque rectus,
Hor. C. 4, 9, 36:Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,
Curt. 5, 3, 4.—Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:c.idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,
Cic. Or. 57, 194; cf.:tempora certa modique,
Hor. S. 1, 4, 58:rhythmi spatio temporum constant,
Quint. 9, 4, 46 sq. —In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—II.Adverb. phrases.A.tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:B.rogat, satisne tempori opera sient confecta,
Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:qui vult sua tempori conficere officia,
Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,
Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:temperi huic anteveni,
id. Trin. 4, 2, 66:temperi ego faxo scies,
id. Ps. 1, 3, 153:ut cenam coqueret temperi,
id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:postquam implevisti fusti fissorum caput,
Plaut. Aul. 3, 3, 6:ego renovabo commendationem, sed tempore,
Cic. Fam. 7, 18, 1:temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,
Ov. R. Am. 131 sq.:tempore abest,
id. H. 4, 109.— Comp.:memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,
Cic. Fam. 9, 16, 8:modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,
more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,
Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:C.tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,
Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —Ad tempus.1.At the right or appointed time, in time:2.ad tempus redire,
Cic. Att. 13, 45, 2:ad tempus venire,
Liv. 38, 25:ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,
Cic. Cael. 7, 17.—For some time, for the time being, for a while, for the moment:D.quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,
Cic. Off. 1, 8, 27:coli ad tempus,
id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:ad breve (sc. tempus),
Suet. Tib. 68. —Ante tempus, before the right time, too soon:E.ante tempus mori miserum esse,
Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:ante tempus domo digressus,
Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:sero post tempus venis,
Plaut. Capt. 4, 2, 90.—Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:2.versus fundere ex tempore,
Cic. de Or. 3, 50, 194:magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,
id. Arch. 8, 18:scribere,
Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—According to circumstances:F.expedire rem et consilium ex tempore capere posse,
Cic. Off. 2, 9, 33:haec melius ex re et ex tempore constitues,
id. Fam. 12, 19, 2.—In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:G.in tempore ad eam veni,
Ter. Heaut. 2, 3, 123:in ipso tempore eccum ipsum,
in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:ni pedites equitesque in tempore subvenissent,
Liv. 33, 5, 2:in tempore memorare,
Tac. A. 1, 58 fin. —In tempus, for a time, temporarily:H.scena in tempus structa,
Tac. A. 14, 20; cf.:in omne tempus,
forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—Per tempus, at the right time, in time:K.non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,
Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:per tempus subvenistis mihi,
id. Truc. 1, 2, 85.—Pro tempore, according to circumstances:consilium pro tempore et pro re capere,
Caes. B. G. 5, 8:pauca pro tempore milites hortatus,
Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23. -
47 tempus
tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].I.Lit., a portion or period of time, a time:2.tempus diei,
daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:extremum diei,
Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:matutina tempora,
morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:anni tempora,
the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,
Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,
Caes. B. G. 1, 54:erat hibernum tempus anni,
Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:B.longo post tempore,
Verg. E. 1, 68:magno post tempore,
Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:brevi post tempore,
id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:parvo post tempore,
Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:longis temporibus ante,
Cic. Rep. 2, 34, 5.—Transf., time, in general.1.Lit.a.In gen.:b.tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,
Cic. Inv. 1, 26, 39:tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,
Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,
Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:nisi tempus et spatium datum sit,
Cic. Quint. 1, 4:vix huic tantulae epistulae tempus habui,
id. Att. 1, 14, 1:egeo tempore,
id. Q. Fr. 3, 5, 4:unius horae tempus,
Liv. 44, 9, 4:aliquot dierum tempus amisit,
Lact. Mort. Pers. 45, 5:tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,
Liv. 29, 5, 7:triginta dierum tempus petens, ut, etc.,
id. 38, 37, 10:tempus, pacis an belli, festinationis an otii,
Cic. de Or. 3, 55, 211:ut tempora postulabant belli,
Liv. 24, 8, 7:nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,
id. 35, 28, 1:temporibus Punici belli,
Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,
Cic. Rep. 1, 9, 14:erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,
id. Mil. 26, 69:ex quo tempore tu me diligere coepisti,
id. Fam. 3, 4, 2:eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,
Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,
id. 2, 32, 9:privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,
id. 3, 20, 4:per idem tempus,
Cic. Brut. 83, 286:quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,
at that time, id. Cat. 1, 4, 10:scripta in aliquod tempus reponantur,
Quint. 10, 4, 2:non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,
Plaut. Bacch. 2, 2, 32:uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,
Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:alienum tempus est mihi tecum expostulandi,
id. Fam. 3, 10, 6:dare tempus exponendi de aliquā re,
id. ib. 1, 9, 3:committendi proelii,
Caes. B. G. 2, 19:edendi,
Hor. Ep. 1, 16, 22:curandi,
id. ib. 1, 2, 39:tyranno ad consultandum tempus datum est,
Liv. 34, 33, 5:datum cum iis conloquendi tempus,
id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:id certis temporibus futurum,
Cic. Rep. 1, 15, 23:si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,
id. ib. 1, 27, 43:superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,
id. Fam. 5, 17, 1:illis temporibus,
id. Lael. 1, 5:temporibus illis,
id. Arch. 3, 6. —In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:(β).nunc occasio est et tempus,
Plaut. Ps. 4, 2, 3:tempus maximum est, ut, etc.,
id. Mil. 4, 3, 9:spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,
id. Merc. 5, 4, 39; cf.:tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,
Cic. Phil. 7, 9, 27:dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,
Plaut. Mil. 4, 3, 8:nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,
Sil. 11, 194:consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,
Liv. 8, 10, 1:cum jam moriendi tempus urgueret,
was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:verno inserentis tempus urguet,
Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,
Cic. Top. 1, 5:dicere aliquid de ordine argumentorum,
id. de Or. 2, 42, 181:conari etiam majora,
Liv. 6, 18, 12:nunc corpora curare tempus est,
id. 21, 54, 2:tibi abire,
Hor. Ep. 2, 2, 215:jam tempus agi res,
Verg. A. 5, 638:tempus est jam hinc abire me,
Cic. Tusc. 1, 41, 99:suo tempore,
at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:2.duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,
Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:contorquet brachium et Graccho percutit tempus,
Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,
upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,
Cat. 61, 162. —Transf.a.The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):b.si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,
time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,
id. Imp. Pomp. 1, 1:quid a me cujusque tempus poscat,
id. Planc. 32, 79:tempori meo defuerunt,
my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,
id. Arch. 6, 12:tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,
id. Fam. 4, 9, 2:nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,
id. Tusc. 4, 4, 8:neque poëtae tempori meo defuerunt,
id. Sest. 58, 123; cf.:suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,
id. Div. in Caecil. 2, 5:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6:tempore summo rei publicae,
id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,
id. Off. 3, 24, 93:pro tempore atque periculo exercitum conparare,
Sall. C. 30, 5:o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,
to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,
at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:nec miserae prodesse in tali tempore quibat,
Lucr. 1, 93:indignatus, dici ea in tali tempore audirique,
Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,
Cic. Off. 1, 10, 31:omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,
id. Clu. 50, 139:tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,
id. Fam. 2, 18, 3:scripsi versibus tres libros de temporibus meis,
id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §11: dubia formidolosaque tempora,
id. Verr. 2, 5, 1, § 1:cedere temporibus,
id. Mil. 1, 2:animus secundis Temporibus dubiisque rectus,
Hor. C. 4, 9, 36:Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,
Curt. 5, 3, 4.—Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:c.idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,
Cic. Or. 57, 194; cf.:tempora certa modique,
Hor. S. 1, 4, 58:rhythmi spatio temporum constant,
Quint. 9, 4, 46 sq. —In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—II.Adverb. phrases.A.tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:B.rogat, satisne tempori opera sient confecta,
Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:qui vult sua tempori conficere officia,
Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,
Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:temperi huic anteveni,
id. Trin. 4, 2, 66:temperi ego faxo scies,
id. Ps. 1, 3, 153:ut cenam coqueret temperi,
id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:postquam implevisti fusti fissorum caput,
Plaut. Aul. 3, 3, 6:ego renovabo commendationem, sed tempore,
Cic. Fam. 7, 18, 1:temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,
Ov. R. Am. 131 sq.:tempore abest,
id. H. 4, 109.— Comp.:memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,
Cic. Fam. 9, 16, 8:modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,
more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,
Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:C.tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,
Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —Ad tempus.1.At the right or appointed time, in time:2.ad tempus redire,
Cic. Att. 13, 45, 2:ad tempus venire,
Liv. 38, 25:ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,
Cic. Cael. 7, 17.—For some time, for the time being, for a while, for the moment:D.quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,
Cic. Off. 1, 8, 27:coli ad tempus,
id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:ad breve (sc. tempus),
Suet. Tib. 68. —Ante tempus, before the right time, too soon:E.ante tempus mori miserum esse,
Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:ante tempus domo digressus,
Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:sero post tempus venis,
Plaut. Capt. 4, 2, 90.—Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:2.versus fundere ex tempore,
Cic. de Or. 3, 50, 194:magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,
id. Arch. 8, 18:scribere,
Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—According to circumstances:F.expedire rem et consilium ex tempore capere posse,
Cic. Off. 2, 9, 33:haec melius ex re et ex tempore constitues,
id. Fam. 12, 19, 2.—In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:G.in tempore ad eam veni,
Ter. Heaut. 2, 3, 123:in ipso tempore eccum ipsum,
in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:ni pedites equitesque in tempore subvenissent,
Liv. 33, 5, 2:in tempore memorare,
Tac. A. 1, 58 fin. —In tempus, for a time, temporarily:H.scena in tempus structa,
Tac. A. 14, 20; cf.:in omne tempus,
forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—Per tempus, at the right time, in time:K.non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,
Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:per tempus subvenistis mihi,
id. Truc. 1, 2, 85.—Pro tempore, according to circumstances:consilium pro tempore et pro re capere,
Caes. B. G. 5, 8:pauca pro tempore milites hortatus,
Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23. -
48 pasco
pasco, ĕre, pāvi, pastum - tr. et intr. - [st2]1 [-] faire paître, mener paître; absol. avoir des troupeaux, avoir des pâturages. [st2]2 [-] garder, élever (des animaux). [st2]3 [-] nourrir, entretenir, alimenter, faire vivre. [st2]4 [-] nourrir (qqch), faire croître, entretenir, développer, laisser croître. [st2]5 [-] repaître, rassasier, assouvir. [st2]6 [-] paître, pâturer, brouter. [st2]7 [-] ravager, dévaster. - bestias pascere, Cic. Off. 2, 4, 14: élever des animaux. - greges armentaque pascere, Ov. M. 6, 395: mener au pâturage le gros et le petit bétail. - bene (male) pascere, Cic.: être bon (mauvais) éleveur. - quid refert, quantum pascat? Sen. Ep. 2, 5: en quoi importe-t-il combien il a de troupeaux? - saltibus in vacuis pascunt, Virg. G. 3, 143: elles broutent dans des pâturages solitaires. - mula pastum missa, Hor.: mule envoyée au pâturage. - viginti ventres pasco et canem, Petr. 57: je nourris vingt bouches (de serviteurs) et un chien. - umbra pascens sata, Plin. 17, 12, 18, § 90: l'ombre, qui fait pousser les semences. - vitis brevitate crassitudinem pascens, Plin. 14, 1, 3, § 13: vigne qui devient épaisse grâce à une taille courte. - pascere nummos alienos, Hor. Ep. 1, 18, 35: accumuler les dettes. - polus dum sidera pascet, Virg. En. 1, 608: tant que le ciel alimentera le feu des astres. - barbam (crinem) pascere: laisser pousser la barbe (les cheveux). - oculos (in) aliqua re pascere: repaître ses yeux de qqch. - campos pascere, Liv. 25, 12: dévaster les campagnes. - pascent terram Assur in gladio, Vulg. Mic. 5, 6: ils dévasteront le pays d'Assyrie avec le glaive. - pascor, pasci, pastus sum: - [abcl]a - se nourrir de, brouter, paître, manger. - [abcl]b - au fig. se repaître de, se nourrir de, vivre de. - [abcl]c - se repaître de, se réjouir de, aimer. - [abcl]d - avec acc. Virg. se nourrir de, paître dans. - pasci per herbas: paître dans les prés. - pasci frondibus, Virg.: brouter le feuillage. - si pulli non pascentur, Liv.: si les poulets ne mangent pas. - qui scelere pascuntur, Cic.: ceux qui vivent de crimes. - pascere nostro dolore, Ov.: repais-toi de notre douleur. - qui seditione pascuntur, Cic.: ceux qui aiment la sédition. - pasci silvas et summa Lycaei, Virg. G. 3, 314: paître dans les bois et sur les sommets du Lycée. - coluber mala gramina pastus, Virg. En. 2, 471: serpent nourri d'herbes maléfiques. - pascuntur et arbuta passim et glaucas salices, Virg. G. 4, 181: elles butinent, de çà, de là, sur les arbousiers et les saules glauques.* * *pasco, ĕre, pāvi, pastum - tr. et intr. - [st2]1 [-] faire paître, mener paître; absol. avoir des troupeaux, avoir des pâturages. [st2]2 [-] garder, élever (des animaux). [st2]3 [-] nourrir, entretenir, alimenter, faire vivre. [st2]4 [-] nourrir (qqch), faire croître, entretenir, développer, laisser croître. [st2]5 [-] repaître, rassasier, assouvir. [st2]6 [-] paître, pâturer, brouter. [st2]7 [-] ravager, dévaster. - bestias pascere, Cic. Off. 2, 4, 14: élever des animaux. - greges armentaque pascere, Ov. M. 6, 395: mener au pâturage le gros et le petit bétail. - bene (male) pascere, Cic.: être bon (mauvais) éleveur. - quid refert, quantum pascat? Sen. Ep. 2, 5: en quoi importe-t-il combien il a de troupeaux? - saltibus in vacuis pascunt, Virg. G. 3, 143: elles broutent dans des pâturages solitaires. - mula pastum missa, Hor.: mule envoyée au pâturage. - viginti ventres pasco et canem, Petr. 57: je nourris vingt bouches (de serviteurs) et un chien. - umbra pascens sata, Plin. 17, 12, 18, § 90: l'ombre, qui fait pousser les semences. - vitis brevitate crassitudinem pascens, Plin. 14, 1, 3, § 13: vigne qui devient épaisse grâce à une taille courte. - pascere nummos alienos, Hor. Ep. 1, 18, 35: accumuler les dettes. - polus dum sidera pascet, Virg. En. 1, 608: tant que le ciel alimentera le feu des astres. - barbam (crinem) pascere: laisser pousser la barbe (les cheveux). - oculos (in) aliqua re pascere: repaître ses yeux de qqch. - campos pascere, Liv. 25, 12: dévaster les campagnes. - pascent terram Assur in gladio, Vulg. Mic. 5, 6: ils dévasteront le pays d'Assyrie avec le glaive. - pascor, pasci, pastus sum: - [abcl]a - se nourrir de, brouter, paître, manger. - [abcl]b - au fig. se repaître de, se nourrir de, vivre de. - [abcl]c - se repaître de, se réjouir de, aimer. - [abcl]d - avec acc. Virg. se nourrir de, paître dans. - pasci per herbas: paître dans les prés. - pasci frondibus, Virg.: brouter le feuillage. - si pulli non pascentur, Liv.: si les poulets ne mangent pas. - qui scelere pascuntur, Cic.: ceux qui vivent de crimes. - pascere nostro dolore, Ov.: repais-toi de notre douleur. - qui seditione pascuntur, Cic.: ceux qui aiment la sédition. - pasci silvas et summa Lycaei, Virg. G. 3, 314: paître dans les bois et sur les sommets du Lycée. - coluber mala gramina pastus, Virg. En. 2, 471: serpent nourri d'herbes maléfiques. - pascuntur et arbuta passim et glaucas salices, Virg. G. 4, 181: elles butinent, de çà, de là, sur les arbousiers et les saules glauques.* * *Pasco, pascis, paui, pastum, pascere: vt Pascentes seruabit Tityrus hoedos. Virgil. Qui paissent, Paissants.\In priuato pascere. Ouid. Paistre, Manger, Pasturer\Ouis pauit pratum. Ouid. A paissu le pré.\Pasco, actiuum. Garder les bestes aux champs, Faire paistre.\Quum propter paupertatem sues puer pasceret. Cic. Gardoit les porceaulx.\Cornicem incubantem mas pascit. Plin. Luy baille à manger, Le repaist.\Pascere canem sero pingui. Virgil. Nourrir.\Coruos pascere in cruce. Horat. Repaistre, Estre viande aux corbeaux, quand on est pendu au gibet.\Pascor, Passiuum: vt Malis orbiculatis pasci. Caelius Ciceroni. Estre repeu, Se repaistre et nourrir de pommes, etc.\Cibo pasto pasci. Ouid. Ruminer ou ronger la viande desja mangee, comme font les vaches.\Pascere, per translationem. Recreer.\Restabat aliud nihil, nisi oculos pascere. Terent. Repaistre les yeulx, Delecter, Contenter, Saouler.\Hic pascor bibliotheca Fausti. Cic. Je suis repeu. Id est, mire delector.\Lumina pascere. Ouid. Repaistre les yeulx.\Colores pascunt oculos. Lucret. Recreent, Delectent.\Amorem pascere. Ouid. Nourrir, Entretenir.\Barbam pascere. Horat. Nourrir sa barbe, La laisser croistre.\Nummos alienos pascere. Horat. Accroistre et augmenter l'argent d'autruy par usure qu'on luy paye, Emprunter argent à usure ou interest. -
49 longus
longus, a, um, adj. [cf. langazô, longazô], long.I.Lit.A.In gen.:B.longo interjecto intervallo,
Cic. Off. 1, 9, 30:longissima epistula,
id. Att. 16, 11:Rhenus longo spatio citatus fertur,
Caes. B. G. 4, 9:proficisci longissimo agmine,
id. ib. 5, 31:stant longis annixi hastis,
Verg. A. 9, 229:umbilicus septem pedes longus,
Plin. 6, 34, 39, § 212:longa folia habet fere ad tres digitos,
id. 27, 12, 86, § 110:ferrum autem tres longum habebat pedes,
in length, Liv. 21, 8:scrobes faciemus tribus pedibus longas,
Pall. 2, 10: longa navis, a war-ship, manof-war, on account of its shape, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 11, 326 (Ann. v. 468 Vahl.); [p. 1077] Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 15, 5: longus versus, the heroic hexameter, Enn. ap. Cic. Leg. 2, 27, 68; Diom. p. 493 P.; Isid. Orig. 1, 38:longa atque insignis honorum pagina,
Juv. 10, 57:sesquipede est quam tu longior,
taller, Plaut. Trin. 4, 2, 58:longus homo, i. q. longurio,
a tall fellow, long-shanks, Cat. 67, 47; so,Maura,
Juv. 10, 223: longa manus, a long, far-reaching, mighty hand:an nescis longas regibus esse manus,
Ov. H. 17, 166;on the contrary: attulimus longas in freta vestra manus,
unmutilated, uninjured, Prop. 3, 5, 14 (4, 6, 60).—In partic., far off, remote, distant, = longinquus (post-Aug. and very rare):C.remeans longis oris,
Sil. 6, 628:longa a domo militia,
Just. 18, 1: longas terras peragrare, Auct. Decl. Quint. 320.—Great, vast, spacious ( poet.):II.pontus,
Hor. C. 3, 3, 37; 3, 27, 43:Olympus,
Verg. G. 3, 223:classemque ex aethere longo prospexit,
id. A. 7, 288:caelum,
Ov. M. 6, 64.—Transf., of time, long, of long duration or continuance, tedious:A.in tam longa aetate,
Cic. de Sen. 19, 66:vita longior,
id. Tusc. 1, 39, 94:horae quibus exspectabam longae videbantur,
id. Att. 12, 5, 4:uno die longior mensis,
id. Verr. 2, 2, 52, § 129:longa interjecta mora,
Caes. B. C. 3, 69:post longum tempus,
Sen. Contr. 7, 17, 2; 9, 28, 12:per longum tempus,
Suet. Ner. 57:vita,
Liv. 2, 40, 6; 9, 17, 6:spatium (sc. temporis),
id. 9, 18, 10:error,
protracted, id. 5, 33:caedes,
id. 6, 8, 7:longi aliorum principatus,
Tac. H. 2, 55:longae pacis mala,
Juv. 6, 292:bellum,
Quint. 3, 8, 56:memoriam nostri longam efficere,
Sall. C. 1, 3:morbus,
Liv. 27, 23, 6; Cels. 3, 1, 1:longo tempore,
after a long interval, Verg. A. 3, 309; cf.:longo post tempore,
id. E. 1, 29:longa dies,
length of days, a long life, Juv. 10, 265:longa syllaba,
Cic. de Or. 3, 47, 183:littera,
id. Or. 48, 159:syllabae,
Quint. 9, 4, 36:vocalis,
id. 9, 4, 85:longae pretium virtutis,
Luc. 2, 258:longa Lethe,
id. 6, 769: in rebus apertissimis nimis longi sumus; Cic. Fin. 2, 27, 85:exordium nimis longum,
Auct. Her. 1, 7, 11:longior quam oportet sermo,
Quint. 8, 3, 53:nulla de morte hominis cunctatio longa est,
Juv. 6, 221:quantis longa senectus plena malis,
id. 10, 190; 14, 251.—Hence:longum est,
it would take long, it would be tedious, Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156:longum est ea dicere, sed hoc breve dicam,
id. Sest. 5, 12: experire;non est longum,
id. Phil. 3, 2, 10:arcessere tormenta longum videbatur,
Tac. H. 3, 71. —Ellipt., without inf., Cic. N. D. 1, 8, 19: ne longum sit, ne longum faciam, not to be tedious, to speak briefly:ac, ne longum sit, Quirites, tabellas proferri jussimus,
id. Cat. 3, 5, 10:ac ne longum fiat, videte,
id. Leg. 2, 10, 24:ne longum faciam: dum tu quadrante lavatum Rex ibis,
Hor. S. 1, 3, 137: longius facere, to defer or put off any longer:nihil opus est exemplis id facere longius,
Cic. Fin. 5, 6, 16; id. Leg. 1, 7, 22: nihil est mihi longius, nothing makes time seem longer to me than, i. e. I am full of impatience, can hardly wait for:respondit, nihil sibi longius fuisse, quam ut me viderit,
id. Fam. 11, 27, 1; id. Verr. 2, 4, 18, § 39;but: nec mihi longius quicquam est quam videre hominum voltus,
nothing is more tedious, id. Rab. Post. 12, 35: in longum, long, for a long time:nec in longum dilata res,
Liv. 5, 16:in longum dilata conclusio,
drawn out tediously, Quint. 8, 2, 22:causando nostros in longum ducis amores,
Verg. E. 9, 56:otium ejus rei haud in longum paravit,
Tac. A. 3, 27; 11, 20:in longum sufficere,
id. H. 4, 22:odia in longum jaciens, ia. A. 1, 69: nec in longius consultans,
id. H. 2, 95: per longum, for a long time:per longum celata fames,
Sil. 2, 465: ex longo, for a long time back:collecta fatigat edendi Ex longo rabies,
Verg. A. 9, 64: longa spes, that looks far ahead, reaching far into futurity:vitae summa brevis spem nos vetat inchoare longam,
Hor. C. 1, 4, 15; Stat. Th. 1, 322.—Of persons, prolix, tedious:nolo esse longus,
Cic. N. D. 1, 36, 101:in verbis nimius et compositione nonnumquam longior,
Quint. 10, 1, 118:(testis) longus protrahi potest,
id. 5, 7, 26:longus spe ( = tardus et difficilis ad sperandum),
slow to hope, Hor. A. P. 172.— Hence, adv., in three forms.Form longē, long, in length.1.Lit., a long way off, far, far off, at a distance, Plaut. Rud. 4, 3, 95: ab eo oppido non longe fanum est Junonis, Cic. Verr. 2, 4, 46, § 103:2.longe absum, audio sero,
id. Fam. 2, 7, 1:quam longe est hinc in saltum Gallicanum,
id. Quint. 25, 79:longe mihi obviam processerunt,
id. Verr. 2, 2, 27, § 65: longe lateque collucere, in length and breadth, i. e. far and wide, everywhere, id. N D. 2, 15, 40:Di vim suam longe lateque dmundunt,
id. Div. 1, 36, 79:longe gradi,
to take long steps, Verg. A. 10, 572:Vercingetorix locum castris delegit ab Avarico longe millia passuum XVI.,
Caes. B. G. 7, 16:Rhenum non longe a mari transire,
id. ib. 4, 1, 1:tu autem abes longe gentium,
Cic. Att. 6, 3, 1; cf. id. Fam. 12, 22, 2.— Comp.:fontes longius a praesidiis aberant,
Caes. B. C. 3, 49, 5:longius non discedam,
Cic. Fam. 14, 2 fin.:longius meare,
Col. 9, 8, 9.—Trop.a.Of time, long, for a long period (but, acc. to some, not in positive; and the foll. passages are to be understood locally; v. Forbig. ad Verg. A. 5, 406; 10, 317):b.longe prospicere futuros casus,
Cic. Lael. 12, 40:stupet Dares, longeque recusat,
Verg. A. 5, 406:nec longe,
id. ib. 10, 317:quae venientia longe ante videris,
Cic. Tusc. 3, 14, 29.— Comp.:Varro vitam Naevii producit longius,
Cic. Brut. 15, 60:paulo longius tolerare,
Caes. B. G. 7, 71, 4:longius anno remanere,
id. ib. 4, 1, 7; Nep. Att. 2, 4; Sall. C. 29, 1.— Sup.: quamdudum in portum venis huc? Ep. Longissime, Plaut. Stich. 4, 1, 24:quid longissime meministi in patria tua,
id. Men. 5, 9, 52:quoad longissime potest mens mea respicere,
Cic. Arch. 1, 1.—Of speech, long, at length, diffusely:c.haec dixi longius quam instituta ratio postulabat,
Cic. Or. 48, 162:longius aliquid circumducere,
Quint. 10, 2, 17.—Longe esse, abesse.(α).To be far away, i. e. to be of no assistance, of no avail:(β).longe iis fraternum nomen populi Romani afuturum,
Caes. B. G. 1, 36:longe illi dea mater erit,
Verg. A. 12, 52:quam tibi nunc longe regnum dotale Creusae,
Ov. H. 12, 53:longe conjugia, ac longe Tyrios hymenaeos Inter Dardanias acies fore,
Sil. 17, 80; Petr. 58.—Longe esse ab aliqua re, to be far from, i. e. destitute of a thing:d.ut ab eloquentia longissime fuerint,
Quint. 8 prooem. § 3.—Widely, greatly, much, very much, by far; esp. with sup. and ( poet. and post-Aug. = multo) comp.:e.errat longe,
Ter. Ad. 1, 1, 40:longe ante videre,
Cic. Tusc. 3, 14; Liv. 1, 19, 12:longe melior,
Verg. A. 9, 556:minor,
Liv. 24, 28, 5:longe acrius,
Tac. A. 4, 40:praestantior,
Curt. 10, 3, 10; Suet. Calig. 5; Quint. 10, 1, 67:tumultuosior,
Vell. 2, 74:proelium longe magis prosperum,
id. 2, 51:longe omnium longissima est,
Plaut. Most. 8, 3, 8:longe nobilissimus,
Caes. B. G. 1, 2:longe doctissimus,
Hor. S. 1, 5, 3:longe plurimum ingenio valuisse videtur,
Cic. Brut. 14, 35:longe princeps,
id. Fam. 13, 13:longe praestare,
id. Brut. 64, 230:ceteris antecellere,
id. Verr. 2, 4, 53, § 118:anteponere alicui rei aliquid,
id. de Or. 1, 21, 98:dissentire,
id. Lael. 9, 32 init.:quod longe secus est,
id. ib. 9, 29 fin.:longe aliter se habet ac,
id. Ac. 2, 31, 101:longe dissimilis contentio,
id. Sull. 17, 49:longe ante alias specie insignis,
Liv. 1, 9:sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,
id. 1, 12, 8:longe mihi alia mens est,
Sall. C. 52, 2:a quo mea longissime ratio... abhorrebat,
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 10:longissime diversa ratio est,
id. Phil. 5, 18, 49:(istae facultates) longe sunt diversae,
id. de Or. 1, 49, 215:longe omnes multumque superare,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:longe et multum antecellere,
id. Mur. 13, 29.—Repeated:plurimum et longe longeque plurimum tribuere honestati,
Cic. Fin. 2, 21, 68:sed longe cunctis longeque potentior illa,
Ov. M. 4, 325; so Gell. 14, 1.—In post-class. Lat. = valde:* B. C.longe gravis,
Stat. Th. 10, 140:longe opulentus,
App. M. 1, p. 112, 1:par studiis aevique modis sed robore longe (sc. impar),
far from equal, Stat. Achill. 1, 176.—Form longum, long, a long while ( poet.):nimis longum loquor,
Plaut. Ep. 3, 2, 40:nimis diu et longam loquor,
id. Ps. 2, 3, 21:nec longum laetabere,
Verg. A. 10, 740; Ov. M. 5, 65:clamare,
Hor. A. P. 459; Juv. 6, 65; Stat. Th. 7, 300; 10, 467. -
50 constitutum
cōnstitūtum, ī, n. (constitutus, Partiz. v. constituo), das Festgesetzte, Bestimmte, a) = die Abrede in bezug auf Ort od. Zeit, Ort u. Zeit, der verabredete, bestimmte Ort, die verabredete, bestimmte Zeit, die verabredete Zusammenkunft, das Stelldichein, α) übh.: apparatus, colloquia, locus, constitutum, convivium, Cic.: cum alicuius alterius vel spectaculi vel voluptatis exspectatur constitutum, Sen.: V. Kal. igitur ad constitutum, Cic.: constitutum factum esse cum servis, ut venirent ad balneas Senias, Cic.: tam sero ad constitutum venire, Varr. – v. lebl. Subjj., videmus enim ventos per complures dies ad constitutum redire, Sen. nat. qu. 7, 6, 2. – β) die Abrede der streitenden Parteien, sich zu stellen (vgl. die Auslgg. zu Cic. Caecin. 33), ad constitutum experiundi gratiā venire, Cic.: numquam ne congressu quidem et constituto coepisse de tantis iniuriis experiri, Cic.: dah. scherzh. übtr., si quod constitutum habes cum podagra, fac in alium diem differas, wenn du einen Termin mit dem P. hast, Cic. – γ) die Abrede, das Versprechen, eine schon bestehende eigene od. fremde Schuld zu bezahlen, die übernommene Zahlungsleistung dies constituti, ICt.: constituta ex consensu facta, ICt. – b) das durch Verfügung Bestimmte, nur im Plur., α) im allg.: per constituta procedere, einen bestimmten Gang nehmen, Sen. nat. qu. 3, 16, 3. – β) die verordnende Bestimmung, Verordnung, Verfügung, ex more vetere et constitutis maiorum, ICt.: Magnetes L. Scipionis et L. Sullae constitutis nitebantur, Tac. – c) der Vorsatz Cic. ad Att. 11, 16, 2.
-
51 exsero
ex-sero (exero), seruī, sertum, ere, herausfügen, -tun, I) eig.: 1) im allg.: radicem eius, herausnehmen, -reißen, Col.: vincula, losmachen, Col.: exs. se domicilio, herauskriechen (von Schnecken), Plin. – 2) insbes., einen Körperteil herausfügen, d.i. a) heraus-, hervorstrecken, utrāque manu destrictos gladios, Lact.: linguam ab irrisu, Liv.: linguam per os, Plin.: linguas per fistulas, Solin.: capita, Capit.: caput ponto, Ov.: caput altius, erheben, Ov.: ad osculum caput, Petron.: brachium, Quint.: manum, Fronto: manum subter togam ad mentum, Liv.: digitum exsere, peccas, streck auch nur den F. aus (= unternimm auch nur das geringste), Pers. 5, 119. – b) entblößen, brachia, Ov.: umeros, Caes.: uber, Val. Max.: mammam, papillam, Verg.: poet., Amazon unum exserta latus pugnae, die eine (rechte) Brust entblößt für den K., Verg. Aen. 11, 649. – II) übtr.: 1) losmachen, se aere alieno, *Cic. Phil. 11, 13. – 2) herausstrecken = offenbar machen, sehen-, hören-, fühlen lassen, zeigen, secreta mentis ore, Sen. poët.: adeo ut in genere causae indubitabili fiducia se ipsa nimium exserere non debeat, Quint.: virtus exseret se aliquando, Lact.: suave quoddam principium dicendi exseritur (wird losgelassen), Amm.: exsere praecepta summi regia principis, Prud.: exs. in librum alcis ius, quod dedit, Plin. ep.: principem exs., seine Macht zeigen als usw., Suet.
-
52 video
video, vīdī, vīsum, ēre ( altindisch véda, ich weiß, griech. ειδον, St. Ϝιδ, οιδα für Ϝοιδα, gotisch witan, ahd. wizzan, wissen), sehen, I) sehend sein, 1) Sehkraft haben u. vermittelst der Sehkraft die Gegenstände erkennen-, sehen können, a) absol.: propter imbecillitatem iam non audit aut non videt, Cels.: clare v. oculis, hell sehen, helle Augen haben, Plaut.: bene v. oculis, gut s., gute Augen haben, Cic.: perplexe vides, siehst nicht recht, Plaut.: v. acrius, Cic.: v. in aqua obtunsius, in terra acutissime (v. Krokodil), Solin.: quam longe videmus? wie weit reicht unser Blick? Cic. – sensus videndi, Gesichtssinn, Cic.: videndi facultas, Cels. – b) m. Acc.: at ille nescio qui mille et octoginta stadia quod abesset videbat (die Gegenstände in einer Entfernung von 1080 St. erkennen konnte), Cic.: quaedam volucres longius (sc. vident), sehen weiter, Cic.: non nulli, cum aliquamdiu nihil vidissent (nichts sehen-, erkennen konnten), repentinā profusione alvi lumen receperunt, Cels. – 2) prägn., sehen, die Augen offen haben = erwacht sein, Verg. ecl. 6, 21.
II) etwas sehen, schauen, d.i. A) erblicken, mit den Augen gewahren, AA) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: α) v. Pers.: ego Catuli Cumanum ex eo loco video; Pompeianum non cerno, Cic.: o praeclarum prospectum! Puteolos videmus: at familiarem nostrum C. Avianum, fortasse in porticu Neptuni ambulantem, non videmus, Cic.: quod non vidisset pro viso sibi renuntiasse, Caes.: ut te viderem et viserem, um dich zu sehen u. nachzusehen, wie du dich befändest, Cic. – m. dopp. Acc., quem puerum vidisti formosum, hunc vides deformem in senecta, Varro LL. 5, 5. – m. Partiz. als Objekt, adulescentium greges Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentione certantes pugnis, calcibus etc., wie sie kämpften, Cic. – m. Acc. u. Infin., suos fugere et concīdi videbat, Caes.: cum suos interfici viderent, Caes.: scindi videres vincula, da konnte man sehen, Liv.: so auch serpentes errare videres, Hor.: wechselnd mit dem Partiz., Hor. carm. 3, 5, 21 sqq. – m. cum u. Konj., dies et noctes virum summā virtute et prudentiā videbamus, philosopho cum operam daret, Q. Tuberonem, Cic. – im Passiv, ubi sol sex mensibus continuis non videtur, Varro: negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucerna flammulas esse visas, Cic. – β) v. Lebl., triclinium hortum et gestationem videt, Plin. ep. 2, 17, 13: triclinium valvis pratum multumque ruris videt, Plin. ep. 5, 6, 19: Appenninus Gallica rura videt devexasque excipit Alpes, Lucan.: pontus quidquid Scythicus a tergo videt, Sen. poët.: quae nascentem videt ora solem, nach Osten liegt, Sen. poët. – v. Zeiten, vidit noctem dies, Sen. poët. – u.v. Ereignissen, sanguinem extremae dapes videbunt et cruor Baccho incĭdet, Sen. poët. – b) sehen = antreffen, nostri saeculi medicus, quem nuper vidimus, den ich noch vor kurzem gesehen habe, d.i. der noch vor k. gelebt hat, Cels.: attonitos raro videmus, Cels.: interdum lumbricos, interdum teretes videmus, Cels. – bes. nach angestellter Beobachtung, beobachten, raro admodum, adeo ut magni professores numquam se vidisse memoriae mandaverint, Cels. – c) sehen = lesen, reiectum esse ab Asclepiade vomitum in eo volumine, quod de tuenda sanitate composuit, video, Cels. – d) leben = erleben, α) eine Zeit lebend erreichen, utinam eum diem videam, cum etc., Cic.: ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque viderit, Cic. – β) im Leben, in einer Zeit ein Übel erfahren od. eines Gutes teilhaftig werden, quam miseriam vidi! Ter.: suo toto consulatu somnum non vidisse, Cic.: nimis sero imperia immodica et regni paterni speciem, Liv.: clarissimas victorias aetas nostra vidit, Cic. – v. lebl. Subjj., et casus abies visura marinos, Verg.
2) übtr., übh. mit den Sinnen wahrnehmen, wie unser sehen, mugire videbis sub pedibus terram et descendere montibus ornos, Verg.: tum videres stridere secretā divisos aure susurros, Hor.: naso pol iam haec quidem videt plus quam oculis, Plaut.: caseus, qui vehementior vetustate fit, vel eā mutatione, quam in eo transmarino videmus, sehen (vermittels des Geschmackssinnes), Cels.
BB) bildl., vermittels der inneren Sinne sehen, 1) = wahrnehmen, merken, einsehen, begreifen, quem exitum ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus, Cic.: si dormientes aliquid animo videre videamur, Cic.: alqm od. alqd in somnis, Cic., secundum quietem, Cic., per somnum oder per quietem, Iustin.: somnia, Tr. sehen, -haben, Cic.: acutius atque acrius vitia in dicente quam recta, Cic.: plus, weiter sehen, einen tieferen Blick haben, Cic.: u. so plus in re publica, einen tieferen politischen Blick haben, Cic.: in futurum, Liv.: aliena melius videre et diiudicare, Ter. – ut quod viderit, non viderit (merkt), Plaut.: exterae gentes, cum subtilem medicinae rationem non noverint, communia tantum vident, Cels.: quod ego, cur nolim, nihil video, Cic. – mit dopp. Acc., quem virum P. Crassum vidimus! Cic. de sen. 61: cum invidiosum se propter nimias opes videret, Iustin. 32, 4, 4. – m. Acc. u. Infin., vidit magno se fore periculo, nisi etc., Nep.: etsi (Datis) non aequum locum videbat suis, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz, equidem, cuius criminis reus sim, non video, Curt.: vide, quantum fidei tuae credam, Curt.
2) im Passiv, den Schein haben, scheinen, dünken, als etwas erscheinen, für etwas gehalten werden, gelten, a) übh.: α) m. bl. Nom. des Prädikats: ut imbelles timidique videamur, Cic.: quod utile videretur, Cic.: multo rem turpiorem fore et iniquiorem visum iri intellegebant, Cic.: ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis, Cic. – m. persönl. Dat., quae quibusdam admirabilia videntur, Cic.: a natura mihi videtur potius quam ab indigentia orta amicitia, Cic.: quod idem Scipioni videbatur, Cic. – β) m. Infin., oft = ich glaube, sperare videor, ich glaube hoffen zu dürfen, Cic.: ut beate vixisse videar, Cic.: solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt, Cic.: videre iam videor populum a senatu disiunctum, Cic. – mit persönl. Dat., videor mihi perspicere ipsum animum, Cic. – γ) m. Nom. u. Infin.: ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae esse videantur, Cic.: ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur, Cic.: quia videbatur et Limnaeum eodem tempore oppugnari posse, Liv. – m. persönl. Dat., divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitia, Cic. – δ) mit Acc. u. Infin. = es hat den Anschein, non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutem, Cic.: quae vult videri se esse prudentiam, Cic. – ε) m. Partic. Fut. act. statt des Infin.: eius praecepta sic optime divisuri videmur, ut etc., Quint. 5. prooem. § 5: igitur ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur, Quint. 10, 1, 46. – b) behutsamer Ausdruck in amtlichen Erklärungen statt der bestimmten Entscheidung: maiores nostri voluerunt, quae iurati iudices cognovissent, ea non ut esse facta, sed ut videri pronuntiarent, Cic. (u. so v. Richter, deinde secessi et ex consilii sententia ›videtur‹ inquam, Plin. ep. 5, 1, 6): fecisse videri pronuntiat, Cic.: cum pontifices decressent, videri posse sine religione eam partem areae mihi restitui, Cic.: consul adiecit senatusconsultum, Ambraciam non videri vi captam esse, Liv. – c) prägn., videtur (alci), es erscheint, dünkt gut, gefällt, beliebt (jmdm.), es ist jmd. der Meinung, es glaubt jmd., eam quoque, si videtur, correctionem explicabo, Cic.: tibi si videbitur, villis illis utere, quae etc., Cic.: qui imitamur quos cuique visum est, Cic.: quem videretur ei cum imperio mitteret, Liv.: ubi visum est, Caes.: ut Hippocrati visum est, Cels.: m. folg. Infin., nunc autem visum est mihi de senectute aliquid ad te conscribere, Cic.: m. folg. Acc. u. Infin., ubi ei videbatur horam esse tertiam, Varro LL. 6, 89.
B) Jmd. od. etw. sehen, schauen = beschauen, ansehen, AA) eig.: a) übh.: mulieres et pueri, qui visum processerant, um zu schauen, den Kampf mit anzusehen, Sall. – v. nascentem placido lumine, Hor.: niveus videri, anzuschauen wie Schnee, Hor.: alqm videre non posse, jmd. nicht ersehen (nicht ausstehen) können, Cic. – impers., De. Vide sis modo etiam (sieh nur her, sieh mich nur an). Ly. Visum est, hab' schon gesehen, Plaut. – b) nach etwas sehen, nachsehen, zusehen, vide sis signi quid siet, sieh doch nach, was es für ein Siegel ist, sieh doch zuvor das S. an, Plaut.: vide tali ubi sint, Plaut.: illud vide, os ut sibi distorsit carnifex, Ter. – c) jmd. sehen = jmd. aufsuchen und sprechen, Othonem vide, Cic.: videbis hominem, Cic.: rogo, mane Plinium videas domi, Plin. ep. – v. Arzte, einen Kranken sehen = besuchen, qui (medici) aegrum raro vident, Cels. – d) besorgend nach etw. sehen, etw. besorgen, aliud (vinum) lenius vide, Ter.: dulciculae potionis aliquid et cibi, Cic.: alci prandium, Cic.: puerum iubet Taurus oleum in aulam videre, Gell. – e) mit Vertrauen auf jmd. sehen, me vide, sieh auf mich = vertraue auf mich, verlaß dich auf mich, ich bin dir gut dafür, Komik, u. Sen. (s. Brix Plaut. trin. 808. Westerh. Ter. Andr. 2, 2, 13. p. 97 Stallb.). – f) auf jmd. als Vorbild sehen, achten, quin tu me vides? warum siehst du nicht auf mich? da sieh nur auf mich (wie ich es gemacht habe)! Cic. Pis. 61. – g) etwas gleichgültig mit ansehen, gleichgültig zusehen, tantum pro! degeneramus a parentibus nostris, ut praeter quam nuper oram illi suam Punicas vagari classes dedecus esse imperii sui duxerint, eam nos nunc plenam hostium iam factam videamus? Liv. 22, 14, 6: u. so Liv. 6, 14, 4; 6, 18, 8 u.a.
BB) bildl., mit dem Verstande, Geiste usw. sehen, ins Auge fassen, a) in Betrachtung-, in Erwägung ziehen, zusehen = überlegen, erwägen, bedenken, alio loco de oratorum animo videro, Cic.: nunc ea videamus, quae contra ab his disputari solent, Cic.: id primum videamus, quatenus amor in amicitia progredi debeat, Cic.: videas... et consideres, quid agas, Cic.: ipse viderit, er mag selbst zusehen (mich kümmert's nicht), Cic.: quam id recte faciam, viderint sapientes, Cic.: sitne malum dolere, Stoici viderint, Cic.: videre oportet, nervine id vitium an cutis sit, Cels.: videndum est, num etc., Cels.: ante omnia videndum est, tristes an hilares sint (insanientes), Cels. – b) sich um etw. bekümmern, sich nach etw. umsehen, sich mit etw. befassen, für etw. Sorge tragen, sorgen, auf etw. achten, zusehen, daß oder daß nicht usw., viderint ista officia viri boni, Cic.: negotia mea videbis, Cic.: viderit ista deus, Ov.: post de matre videro, Ter.: videndum sibi esse aliud consilium, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., ut habeas (comites etc.), diligenter videbis, Cic.: videret, ut quam primum tota res transigeretur, Cic.: illud videndum est, ne quis nervus laedatur, Cels.: videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat od. accipiat, Cic.: videndum est, ne obsit benignitas... tum, ut pro dignitate cuique tribuatur, Cic.: vide (nimm dich in acht), ne post mortem meam mentiaris te vicisse, Sen.: vide, ne nulla sit divinatio, es dürfte wohl keine D. geben, Cic.: dagegen videndum est, ne non satis sit, es dürfte wohl nicht genug sein, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tu, quemadmodum his satisfacias, videris, magst zusehen, Cic.: u. absol., viderit, da mag ein anderer zusehen, Ov. trist. 5, 2, 43 u.a. (s. dazu Platz). – c) etwas im Auge haben = etw. beabsichtigen, maius quiddam, Cic.: vidit aliud, er hat andere Absichten, Cic.: v. gloriam, Liv. – / redupliziertes Plusqu.-Perf. videderant, Itala (Fuld.) Marc. 16, 14: vulg. Fut. videas, Itala num. 23, 13: videant, Itala Iob 21, 20: parag. Infin. viderier, Ter. Hec. 759. Cic. de domo 136. Gell. 3, 7, 8 u. 15, 2, 1. Arnob. 7, 46 in. – 2. Pers. Imperat. Akt. verkürzt in der Verbindung vidĕ sis, Plaut. Pseud. 48 u. sis vidĕ, Plaut. Pseud. 152.
-
53 constitutum
cōnstitūtum, ī, n. (constitutus, Partiz. v. constituo), das Festgesetzte, Bestimmte, a) = die Abrede in bezug auf Ort od. Zeit, Ort u. Zeit, der verabredete, bestimmte Ort, die verabredete, bestimmte Zeit, die verabredete Zusammenkunft, das Stelldichein, α) übh.: apparatus, colloquia, locus, constitutum, convivium, Cic.: cum alicuius alterius vel spectaculi vel voluptatis exspectatur constitutum, Sen.: V. Kal. igitur ad constitutum, Cic.: constitutum factum esse cum servis, ut venirent ad balneas Senias, Cic.: tam sero ad constitutum venire, Varr. – v. lebl. Subjj., videmus enim ventos per complures dies ad constitutum redire, Sen. nat. qu. 7, 6, 2. – β) die Abrede der streitenden Parteien, sich zu stellen (vgl. die Auslgg. zu Cic. Caecin. 33), ad constitutum experiundi gratiā venire, Cic.: numquam ne congressu quidem et constituto coepisse de tantis iniuriis experiri, Cic.: dah. scherzh. übtr., si quod constitutum habes cum podagra, fac in alium diem differas, wenn du einen Termin mit dem P. hast, Cic. – γ) die Abrede, das Versprechen, eine schon bestehende eigene od. fremde Schuld zu bezahlen, die übernommene Zahlungsleistung dies constituti, ICt.: constituta ex consensu facta, ICt. – b) das durch Verfügung Bestimmte, nur im Plur., α) im allg.: per constituta procedere, einen bestimmten Gang nehmen, Sen. nat. qu. 3, 16, 3. – β) die ver-————Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > constitutum
-
54 exsero
ex-sero (exero), seruī, sertum, ere, herausfügen, - tun, I) eig.: 1) im allg.: radicem eius, herausnehmen, -reißen, Col.: vincula, losmachen, Col.: exs. se domicilio, herauskriechen (von Schnecken), Plin. – 2) insbes., einen Körperteil herausfügen, d.i. a) heraus-, hervorstrecken, utrāque manu destrictos gladios, Lact.: linguam ab irrisu, Liv.: linguam per os, Plin.: linguas per fistulas, Solin.: capita, Capit.: caput ponto, Ov.: caput altius, erheben, Ov.: ad osculum caput, Petron.: brachium, Quint.: manum, Fronto: manum subter togam ad mentum, Liv.: digitum exsere, peccas, streck auch nur den F. aus (= unternimm auch nur das geringste), Pers. 5, 119. – b) entblößen, brachia, Ov.: umeros, Caes.: uber, Val. Max.: mammam, papillam, Verg.: poet., Amazon unum exserta latus pugnae, die eine (rechte) Brust entblößt für den K., Verg. Aen. 11, 649. – II) übtr.: 1) losmachen, se aere alieno, *Cic. Phil. 11, 13. – 2) herausstrecken = offenbar machen, sehen-, hören-, fühlen lassen, zeigen, secreta mentis ore, Sen. poët.: adeo ut in genere causae indubitabili fiducia se ipsa nimium exserere non debeat, Quint.: virtus exseret se aliquando, Lact.: suave quoddam principium dicendi exseritur (wird losgelassen), Amm.: exsere praecepta summi regia principis, Prud.: exs. in librum alcis ius, quod dedit, Plin. ep.: principem exs., seine Macht————zeigen als usw., Suet. -
55 video
video, vīdī, vīsum, ēre ( altindisch véda, ich weiß, griech. ειδον, St.ιδ, οιδα für
II) etwas sehen, schauen, d.i. A) erblicken, mit den Augen gewahren, AA) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: α) v. Pers.: ego Catuli Cumanum ex eo loco video; Pompeianum non cerno, Cic.: o praeclarum prospectum! Puteolos videmus: at familiarem nostrum————C. Avianum, fortasse in porticu Neptuni ambulantem, non videmus, Cic.: quod non vidisset pro viso sibi renuntiasse, Caes.: ut te viderem et viserem, um dich zu sehen u. nachzusehen, wie du dich befändest, Cic. – m. dopp. Acc., quem puerum vidisti formosum, hunc vides deformem in senecta, Varro LL. 5, 5. – m. Partiz. als Objekt, adulescentium greges Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentione certantes pugnis, calcibus etc., wie sie kämpften, Cic. – m. Acc. u. Infin., suos fugere et concīdi videbat, Caes.: cum suos interfici viderent, Caes.: scindi videres vincula, da konnte man sehen, Liv.: so auch serpentes errare videres, Hor.: wechselnd mit dem Partiz., Hor. carm. 3, 5, 21 sqq. – m. cum u. Konj., dies et noctes virum summā virtute et prudentiā videbamus, philosopho cum operam daret, Q. Tuberonem, Cic. – im Passiv, ubi sol sex mensibus continuis non videtur, Varro: negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucerna flammulas esse visas, Cic. – β) v. Lebl., triclinium hortum et gestationem videt, Plin. ep. 2, 17, 13: triclinium valvis pratum multumque ruris videt, Plin. ep. 5, 6, 19: Appenninus Gallica rura videt devexasque excipit Alpes, Lucan.: pontus quidquid Scythicus a tergo videt, Sen. poët.: quae nascentem videt ora solem, nach Osten liegt, Sen. poët. – v. Zeiten, vidit noctem dies, Sen. poët. – u.v. Ereignissen, sanguinem extremae dapes videbunt et cruor Baccho incĭdet, Sen.————poët. – b) sehen = antreffen, nostri saeculi medicus, quem nuper vidimus, den ich noch vor kurzem gesehen habe, d.i. der noch vor k. gelebt hat, Cels.: attonitos raro videmus, Cels.: interdum lumbricos, interdum teretes videmus, Cels. – bes. nach angestellter Beobachtung, beobachten, raro admodum, adeo ut magni professores numquam se vidisse memoriae mandaverint, Cels. – c) sehen = lesen, reiectum esse ab Asclepiade vomitum in eo volumine, quod de tuenda sanitate composuit, video, Cels. – d) leben = erleben, α) eine Zeit lebend erreichen, utinam eum diem videam, cum etc., Cic.: ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque viderit, Cic. – β) im Leben, in einer Zeit ein Übel erfahren od. eines Gutes teilhaftig werden, quam miseriam vidi! Ter.: suo toto consulatu somnum non vidisse, Cic.: nimis sero imperia immodica et regni paterni speciem, Liv.: clarissimas victorias aetas nostra vidit, Cic. – v. lebl. Subjj., et casus abies visura marinos, Verg.2) übtr., übh. mit den Sinnen wahrnehmen, wie unser sehen, mugire videbis sub pedibus terram et descendere montibus ornos, Verg.: tum videres stridere secretā divisos aure susurros, Hor.: naso pol iam haec quidem videt plus quam oculis, Plaut.: caseus, qui vehementior vetustate fit, vel eā mutatione, quam in eo transmarino videmus, sehen (vermittels des Geschmackssinnes), Cels.————BB) bildl., vermittels der inneren Sinne sehen, 1) = wahrnehmen, merken, einsehen, begreifen, quem exitum ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus, Cic.: si dormientes aliquid animo videre videamur, Cic.: alqm od. alqd in somnis, Cic., secundum quietem, Cic., per somnum oder per quietem, Iustin.: somnia, Tr. sehen, -haben, Cic.: acutius atque acrius vitia in dicente quam recta, Cic.: plus, weiter sehen, einen tieferen Blick haben, Cic.: u. so plus in re publica, einen tieferen politischen Blick haben, Cic.: in futurum, Liv.: aliena melius videre et diiudicare, Ter. – ut quod viderit, non viderit (merkt), Plaut.: exterae gentes, cum subtilem medicinae rationem non noverint, communia tantum vident, Cels.: quod ego, cur nolim, nihil video, Cic. – mit dopp. Acc., quem virum P. Crassum vidimus! Cic. de sen. 61: cum invidiosum se propter nimias opes videret, Iustin. 32, 4, 4. – m. Acc. u. Infin., vidit magno se fore periculo, nisi etc., Nep.: etsi (Datis) non aequum locum videbat suis, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz, equidem, cuius criminis reus sim, non video, Curt.: vide, quantum fidei tuae credam, Curt.2) im Passiv, den Schein haben, scheinen, dünken, als etwas erscheinen, für etwas gehalten werden, gelten, a) übh.: α) m. bl. Nom. des Prädikats: ut imbelles timidique videamur, Cic.: quod utile videretur, Cic.: multo rem turpiorem fore et iniquiorem————visum iri intellegebant, Cic.: ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis, Cic. – m. persönl. Dat., quae quibusdam admirabilia videntur, Cic.: a natura mihi videtur potius quam ab indigentia orta amicitia, Cic.: quod idem Scipioni videbatur, Cic. – β) m. Infin., oft = ich glaube, sperare videor, ich glaube hoffen zu dürfen, Cic.: ut beate vixisse videar, Cic.: solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt, Cic.: videre iam videor populum a senatu disiunctum, Cic. – mit persönl. Dat., videor mihi perspicere ipsum animum, Cic. – γ) m. Nom. u. Infin.: ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae esse videantur, Cic.: ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur, Cic.: quia videbatur et Limnaeum eodem tempore oppugnari posse, Liv. – m. persönl. Dat., divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitia, Cic. – δ) mit Acc. u. Infin. = es hat den Anschein, non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutem, Cic.: quae vult videri se esse prudentiam, Cic. – ε) m. Partic. Fut. act. statt des Infin.: eius praecepta sic optime divisuri videmur, ut etc., Quint. 5. prooem. § 5: igitur ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur, Quint. 10, 1, 46. – b) behutsamer Ausdruck in amtlichen Erklärungen statt der bestimmten Entscheidung: maiores nostri voluerunt, quae iurati iudices cognovissent, ea non ut esse facta, sed ut videri pronuntia-————rent, Cic. (u. so v. Richter, deinde secessi et ex consilii sententia ›videtur‹ inquam, Plin. ep. 5, 1, 6): fecisse videri pronuntiat, Cic.: cum pontifices decressent, videri posse sine religione eam partem areae mihi restitui, Cic.: consul adiecit senatusconsultum, Ambraciam non videri vi captam esse, Liv. – c) prägn., videtur (alci), es erscheint, dünkt gut, gefällt, beliebt (jmdm.), es ist jmd. der Meinung, es glaubt jmd., eam quoque, si videtur, correctionem explicabo, Cic.: tibi si videbitur, villis illis utere, quae etc., Cic.: qui imitamur quos cuique visum est, Cic.: quem videretur ei cum imperio mitteret, Liv.: ubi visum est, Caes.: ut Hippocrati visum est, Cels.: m. folg. Infin., nunc autem visum est mihi de senectute aliquid ad te conscribere, Cic.: m. folg. Acc. u. Infin., ubi ei videbatur horam esse tertiam, Varro LL. 6, 89.B) Jmd. od. etw. sehen, schauen = beschauen, ansehen, AA) eig.: a) übh.: mulieres et pueri, qui visum processerant, um zu schauen, den Kampf mit anzusehen, Sall. – v. nascentem placido lumine, Hor.: niveus videri, anzuschauen wie Schnee, Hor.: alqm videre non posse, jmd. nicht ersehen (nicht ausstehen) können, Cic. – impers., De. Vide sis modo etiam (sieh nur her, sieh mich nur an). Ly. Visum est, hab' schon gesehen, Plaut. – b) nach etwas sehen, nachsehen, zusehen, vide sis signi quid siet, sieh doch nach, was es für ein Siegel ist, sieh doch zuvor das————S. an, Plaut.: vide tali ubi sint, Plaut.: illud vide, os ut sibi distorsit carnifex, Ter. – c) jmd. sehen = jmd. aufsuchen und sprechen, Othonem vide, Cic.: videbis hominem, Cic.: rogo, mane Plinium videas domi, Plin. ep. – v. Arzte, einen Kranken sehen = besuchen, qui (medici) aegrum raro vident, Cels. – d) besorgend nach etw. sehen, etw. besorgen, aliud (vinum) lenius vide, Ter.: dulciculae potionis aliquid et cibi, Cic.: alci prandium, Cic.: puerum iubet Taurus oleum in aulam videre, Gell. – e) mit Vertrauen auf jmd. sehen, me vide, sieh auf mich = vertraue auf mich, verlaß dich auf mich, ich bin dir gut dafür, Komik, u. Sen. (s. Brix Plaut. trin. 808. Westerh. Ter. Andr. 2, 2, 13. p. 97 Stallb.). – f) auf jmd. als Vorbild sehen, achten, quin tu me vides? warum siehst du nicht auf mich? da sieh nur auf mich (wie ich es gemacht habe)! Cic. Pis. 61. – g) etwas gleichgültig mit ansehen, gleichgültig zusehen, tantum pro! degeneramus a parentibus nostris, ut praeter quam nuper oram illi suam Punicas vagari classes dedecus esse imperii sui duxerint, eam nos nunc plenam hostium iam factam videamus? Liv. 22, 14, 6: u. so Liv. 6, 14, 4; 6, 18, 8 u.a.BB) bildl., mit dem Verstande, Geiste usw. sehen, ins Auge fassen, a) in Betrachtung-, in Erwägung ziehen, zusehen = überlegen, erwägen, bedenken, alio loco de oratorum animo videro, Cic.: nunc ea vi-————deamus, quae contra ab his disputari solent, Cic.: id primum videamus, quatenus amor in amicitia progredi debeat, Cic.: videas... et consideres, quid agas, Cic.: ipse viderit, er mag selbst zusehen (mich kümmert's nicht), Cic.: quam id recte faciam, viderint sapientes, Cic.: sitne malum dolere, Stoici viderint, Cic.: videre oportet, nervine id vitium an cutis sit, Cels.: videndum est, num etc., Cels.: ante omnia videndum est, tristes an hilares sint (insanientes), Cels. – b) sich um etw. bekümmern, sich nach etw. umsehen, sich mit etw. befassen, für etw. Sorge tragen, sorgen, auf etw. achten, zusehen, daß oder daß nicht usw., viderint ista officia viri boni, Cic.: negotia mea videbis, Cic.: viderit ista deus, Ov.: post de matre videro, Ter.: videndum sibi esse aliud consilium, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., ut habeas (comites etc.), diligenter videbis, Cic.: videret, ut quam primum tota res transigeretur, Cic.: illud videndum est, ne quis nervus laedatur, Cels.: videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat od. accipiat, Cic.: videndum est, ne obsit benignitas... tum, ut pro dignitate cuique tribuatur, Cic.: vide (nimm dich in acht), ne post mortem meam mentiaris te vicisse, Sen.: vide, ne nulla sit divinatio, es dürfte wohl keine D. geben, Cic.: dagegen videndum est, ne non satis sit, es dürfte wohl nicht genug sein, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tu, quemadmodum his satisfacias, videris, magst zusehen,————Cic.: u. absol., viderit, da mag ein anderer zusehen, Ov. trist. 5, 2, 43 u.a. (s. dazu Platz). – c) etwas im Auge haben = etw. beabsichtigen, maius quiddam, Cic.: vidit aliud, er hat andere Absichten, Cic.: v. gloriam, Liv. – ⇒ redupliziertes Plusqu.-Perf. videderant, Itala (Fuld.) Marc. 16, 14: vulg. Fut. videas, Itala num. 23, 13: videant, Itala Iob 21, 20: parag. Infin. viderier, Ter. Hec. 759. Cic. de domo 136. Gell. 3, 7, 8 u. 15, 2, 1. Arnob. 7, 46 in. – 2. Pers. Imperat. Akt. verkürzt in der Verbindung vidĕ sis, Plaut. Pseud. 48 u. sis vidĕ, Plaut. Pseud. 152. -
56 series
sĕrĭes (no gen. or dat.), em, ē, f. [2. sero], a row, succession, series; a chain of things fastened or holding together (syn. ordo).I.In gen.A.Lit. (mostly post - class.; not in Cic.); with gen.:B.series vinculorum,
Curt. 3, 1, 17:structurae dentium,
Plin. 7, 16, 15, § 70:sparsa ramorum,
id. 11, 37, 69, § 182:longe porrecta viarum,
Stat. S. 3, 3, 102:juvenum (in dancing),
Tib. 1, 3, 63:omnis nepotum A Belo series,
Sil. 1, 88:custodiarum,
Suet. Calig. 27:prolixa series capillorum,
App. M. 2, p. 118, 36.— Absol.:ferreae laminae serie inter se conexae,
Curt. 4, 9, 3; 7, 3, 21.—Trop., a series, chain, connection, train, sequence, course, etc. (class., but for the most part only in the sing.).(α).With gen.:(β).continuatio seriesque rerum,
Cic. N. D. 1, 4, 9:fatum est ordo seriesque causarum,
id. Div. 1, 55, 125:fatum est sempiterna quaedam series rerum et catena, etc.,
Gell. 6, 2, 1:rerum sententiarumque,
Cic. Leg. 1, 19, 52:tanta series artis est,
id. Part. Or. 39, 137:in complexu loquendi serieque,
Quint. 1, 5, 3:disputationum,
Cic. de Or. 2, 16, 68:fati,
Ov. M. 15, 152:immensa laborum,
id. H. 9, 5:malorum,
id. M. 4, 563:longissima rerum,
Verg. A. 1, 641:fabularum,
App. M. 1, p. 114, 19.—Of time ( poet. and in post-Aug. prose):innumerabilis annorum,
Hor. C. 3, 30, 5:temporis,
Ov. Tr. 4, 10, 54:per longam saeculorum seriem,
Tac. H. 1, 2:in tantā saeculorum serie,
Just. 44, 2, 7:per tam longam seriem annorum,
Col. 3, 10, 6; 4, 19, 1:cum omnis temporum series ex historiis colligatur,
Lact. 4, 5, 8; 4, 10, 3.— Plur.:simulantes fictas litium, series,
Vell. 2, 118:litium,
Suet. Vesp. 10.—Absol., Quint. 5, 14, 32:II.cetera series deinde sequitur, majora nectens, ut haec: Si homo est, animal est, etc.,
Cic. Ac. 2, 7, 21:quae bene composita erunt, memoriam serie sua ducent,
Quint. 11, 2, 39:haec erit aeternae series ab origine Romae,
Aus. Epigr. 140, 2.—Of the connection of words:tantum series juncturaque pollet,
Hor. A. P. 242.—In partic., an unbroken line of descent, lineage ( poet. and in post-Aug. prose):ab Jove tertius Ajax. Nec tamen haec series in causā prosit,
Ov. M. 13, 29:digne vir hac serie,
id. P. 3, 2, 109:serie fulcite genus,
Prop. 4 (5), 11, 69; Val. Max. 2, 7, 5. -
57 sermo
sermo, ōnis, m. [2. sero, qs. serta, conserta oratio], a speaking or talking with any one; talk, conversation, discourse:I.sermo est a serie: sermo enim non potest in uno homine esse solo, sed ubi oratio cum altero conjuncta,
Varr. L. L. 6, § 64 Müll. (very freq. in prose and poetry).Lit.A.In gen. (syn. colloquium): quoniam magna vis orationis est eaque duplex, altera contentionis, altera sermonis: contentio disceptationibus tribuatur judiciorum, contionum, senatus: sermo in circulis, disputationibus, congressionibus familiarium versetur;B.sequatur etiam convivia, etc.,
Cic. Off. 1, 37, 132:quod mihi servus sermonem serat,
Plaut. Curc. 1, 3, 37:sermones serere,
id. Mil. 3, 1, 106:multa inter sese vario sermone serebant,
Verg. A. 6, 160:sermonem nobiscum ibi copulat,
Plaut. Poen. 3, 3, 42:dum sermones fabulandi conferant,
id. ib. prol. 34:caput et pes sermonis,
id. As. 3, 3, 139:cum ea tu sermonem nec joco nec serio Tibi habeas,
id. Am. 3, 2, 25; Ter. Hec. 4, 3, 1:ibi illa cum sermonem occipit,
id. Eun. 4, 1, 8:dum sermones caedimus,
id. Heaut. 2, 3, 1:sermonem cum aliquo conferre,
Cic. Off. 1, 38, 136; id. Inv. 2, 4, 14:in nostris sermonibus collocutionibusque,
id. Fam. 1, 9, 4:mature veniunt, discumbitur: fit sermo inter eos,
id. Verr. 2, 1, 26, § 66:dum longior consulto ab Ambiorige instituitur sermo,
Caes. B. G. 5, 37:sermonis aditum cum aliquo habere,
id. ib. 5, 41:nullum tibi omnino cum Albinovano sermonem ullā de re fuisse,
Cic. Vatin. 1, 3; id. de Or. 2, 73, 296:erat in ore, in sermone omnium,
id. Phil. 10, 7, 14; cf.: memini in eum sermonem illum incidere, qui tum fere multis erat in ore, id. Lael. 1, 2:aestivam sermone benigno tendere noctem,
Hor. Ep. 1, 5, 11:referre sermones deorum,
id. C. 3, 3, 71 (cf.:consiliantibus divis,
id. ib. 3, 3, 18):et euntem multa loquendo Detinuit sermone diem,
Ov. M. 1, 683:nunc inter eos tu sermo es,
you are the talk, Prop. 2, 21 (3, 14), 7:jucundus est mihi sermo litterarum tuarum,
the conversing with you by letter, Cic. Fam. 7, 32, 3; cf.:littera sermonis fida ministra mei,
Ov. Tr. 3, 7, 2.—In partic.1.Literary conversation, discourse, disputation, discussion (cf. oratio): tum Furius: Quid vos agitis? num sermonem vestrum aliquem diremit noster interventus? Minime vero, Africanus;b.soles enim tu haec studiose investigare, quae sunt in hoc genere, de quo instituerat paulo ante Tubero quaerere,
Cic. Rep. 1, 11, 17; cf. id. ib. 1, 13, 19:in sermonem ingredi (just before: in disputationem ingredi),
id. ib. 1, 24, 38:(Scaevola) exposuit nobis sermonem Laelii de amicitiā habitum ab illo secum... Ejus disputationis sententias memoriae mandavi, etc.... ut tamquam a praesentibus haberi sermo videretur,
id. Lael. 1, 3:rebus his, de quibus hic sermo est,
id. Fin. 3, 12, 40:feci sermonem inter nos habitum in Cumano. Tibi dedi partes Antiochinas, etc.,
id. Fam. 9, 8, 1:in quo (circulo) de philosophiā sermo haberetur,
Nep. Epam. 3, 3:Socratici sermones,
Hor. C. 3, 21, 9; cf. Quint. 6, 3, 44; 2, 15, 26:in longum sermonem me vocas, Attice,
Cic. Leg. 1, 4, 13:nunc enim sermo de naturā est,
our subject, Plin. 11, 19, 21, § 67; 3, 1, pr. § 2; 16, 32, 58, § 134; Macr. Somn. Scip. 2, 17, 15; Capitol. Gord. 3, 3 init. —Concr., a talk, speech, discourse (more informal and unpretending than oratio):2.meos multos et illustres et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
Cic. Fam. 3, 8, 2; Plin. Ep. 1, 8, 2; Quint. 11, 2, 24.—Ordinary speech, speaking, talking, the language of conversation (opp. contentio):b.sermo est oratio remissa et finitima cottidianae locutioni,
Auct. Her. 3, 13, 23; cf. Cic. Off. 1, 37, 132:mollis est oratio philosophorum et umbratilis, etc.... Itaque sermo potius quam oratio dicitur,
id. Or. 19, 64: in argumentis Caecilius poscit palmam, in sermonibus Plautus, i. e. in dialogue, Varr. ap. Non. 374, 9:soluta oratio, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19:C. Piso, statarius et sermonis plenus orator,
Cic. Brut. 68, 239:si quis scribat, uti nos, Sermoni propiora,
Hor. S. 1, 4, 42:vocem sermoni proximam,
Quint. 11, 3, 162:ut litigantes quoque a sermone incipiant, ad vociferationem transeant,
Sen. Ep. 15, 6.—Of prose as opposed to poetry:comoedia... nisi quod pede certo Differt sermoni sermo merus,
Hor. S. 1, 4, 48:et tragicus plerumque dolet sermone pedestri Telephus et Peleus, etc.,
id. A. P. 95.—Concr., of verses in a conversational style, a satire:3.ille (delectatur) Bioneis sermonibus et sale nigro,
Hor. Ep. 2, 2, 60:Albi, nostrorum sermonum candide judex,
id. ib. 1, 4, 1:nec sermones ego mallem Repentes per humum quam res componere gestas,
id. ib. 2, 1, 250.—With reference to some particular object, common talk respecting any thing, report, rumor (syn.:II.fama, rumor): vulgi sermo,
Cic. Fam. 3, 11, 1:nunc per urbem solus sermo est omnibus, Eum, etc.,
Plaut. Ps. 1, 5, 4:sermo est totā Asiā dissipatus, Cn. Pompeium, etc.,
Cic. Fl. 6, 14:mihi venit in mentem multum fore sermonem, me, etc.,
id. Att. 7, 23, 2:si istiusmodi sermones ad te delati de me sunt, non debuisti credere,
id. Fam. 3, 8, 5 sq.:in sermonem hominum venire,
id. Verr. 2, 4, 7, § 13:audita et percelebrata sermonibus res est,
id. Cael. 29, 69; cf.:vix feram sermones hominum, si, etc.,
id. Cat. 1, 9, 23:vestrae perigrinantur aures, neque in hoc pervagato civitatis sermone versantur,
this talk of the town, id. Mil. 12, 33:refrigerato jam levissimo sermone hominum,
id. Fam. 3, 8, 1:sermones inimicorum effugere,
id. Cael. 16, 38:sermones lacessere, reprimere,
id. Fam. 3, 8, 7: retudit sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1:ne putet aliquid oratione meā sermonis in sese aut invidiae esse quaesitum,
of slander, calumny, Cic. Fl. 5, 13:dabimus sermonem iis, qui, etc.,
give them something to talk about, id. Fam. 9, 3; so,materiam sermonibus praebere,
Tac. H. 4, 4: cataplus ille Puteolanus, sermo illius temporis, Cic. [p. 1680] Rab. Post. 14, 40 B. and K. dub.; v. Orell. N. cr. —Transf., a manner of speaking, mode of expression, language, style, diction, etc. (cf. lingua):B.sermone eo debemus uti, qui notus est nobis, ne, ut quidam Graeca verba inculcantes jure optimo rideamur,
Cic. Off. 1, 31, 111:cujus (Terentii) fabellae propter elegantiam sermonis putabantur a C. Laelio scribi,
id. Att. 7, 3, 10:et sane quid est aliud vetus sermo quam vetus loquendi consuetudo?
Quint. 1, 6, 43; 12, 2, 3.—A language, the speech of a nation, etc.:C.cui (Catulo) non solum nos Latini sermonis, sed etiam Graeci ipsi solent suae linguae subtilitatem elegantiamque concedere,
Cic. de Or. 2, 7, 28:in Latino sermone,
id. ib. 3, 11, 42:quae philosophi Graeco sermone tractavissent, ea Latinis litteris mandaremus,
id. Fin. 1, 1, 1:patrii sermonis egestas,
Lucr. 1, 832; 3, 260:cum lingua Catonis et Enni Sermonem patrium ditaverit,
Hor. A. P. 57:aves, quae sermonem imitantur humanum... Agrippina turdum habuit imitantem sermones hominum... lusciniae Graeco atque Latino sermone dociles,
Plin. 10, 42, 59, § 120.—Of a single expression:si quis ita legaverit: Fructus annuos, etc., perinde accipi debet hic sermo, ac si, etc.,
Dig. 7, 1, 20; 11, 7, 2, § 1; 28, 5, 29.— Hence, of a single word (late Lat.): deos sermo Graecus est, Cassiod. in Psa. 21, 1. -
58 exsero
ex-sero (exero), seruī, sertum, ere1) вынимать, вырывать ( radīcem Col); рвать, разрывать ( vincula Col)2) высовывать ( linguam per ōs PM); протягивать (ad osculum caput Pt); простирать ( brachium Q — ср. 3.; manum ad mentum L)e. se — выползать ( cochleae exserentes se domicilio PM)digitum e. погов. Pers — пошевельнуть пальцем, т. е. сделать самое незначительное дело4) выказывать, обнаруживать ( secreta mentis SenT)e. jus in aliquid PJ — осуществлять своё право в отношении чего-л.5) освобождатьse e. — выпутываться, освобождаться ( aere alieno C) -
59 sermo
ōnis m. [ sero I ]1) разговор, беседа, диалог (sermones, quos scripsit Plato AG)s. litterarum C — перепискаsermonem habere (conferre) cum aliquo C — иметь беседу с кем л.in sermonem ingrĕdi C и dare se in sermonem Poeta ap. C — вступить в разговор2) содержание беседы, высказывание, слова ( alicujus sermonem ad aliquem referre Nep)sermones habere C — высказываться, делать заявления3) обиходная речь, язык (sermo Graecus C)s. patrius Lcr — родной языкsermonis plenus orator C — оратор, пользующийся обыденным языкомs. corporis C — ораторская жестикуляция4) говор, наречие, диалект (urbanus, rusticus L; cotidianus Q)sermones — сатиры, послания ( nostrorum sermonum judex H)6) способ изъясняться, изложение, слог (s. purus, elĕgans C)7) слух, молва, толки, пересуды (s. quidem multus, sc. est C; sermone multiplĭci populos replere O)sermonem aliis dare C (praebere L) — дать другим повод к пересудам8) предмет толков (filius meus s. est per urbem Pl) -
60 sors
I sortis f. [ sero I ]1) жребий C, L; pl. палочки, служившие для метания или вытягивания жребия (sortes miscēre C; sortes in hydriam conjicĕre C)s. alicujus exit C (excĭdit L) — жребий выпадает кому-л.aliquid revocatur ad sortem C — о чём-л. бросают жребий (прибегают к жеребьёвке)sortem ducere C etc. — тянуть или бросать жребийsortes extenuatae или attenuatae L — уменьшившиеся в объёме таблички с предсказаниями ( что считалось дурной приметой)3) часть, доля, участие (praedae V, O)s. prima — первенец ( Saturni O)4) удел, участь, судьба, предназначение (humana L; futura V; s. est sua cuique ferenda Man)s. suprema H — кончина, смерть5) общественное положение, место в обществе, звание ( homo humillimae sortis L)s. prior O — преимущество6) служба, должность, профессия7) полs. feminea (или altera) O — женский пол8) вид, разновидность, сорт, характер ( beneficia primae sortis Sen); оборот (nova s. pugnae V)9) ссудный капитал, ссуда ( sortem exsolvere L)II sors, sordis f. Ambr = sordes
См. также в других словарях:
Per-Capita — Lateinische Phrasen A B C D E F G H I L M N O P … Deutsch Wikipedia
hyperserotonemia — Unusually large amounts of serotonin in the circulating blood; probable cause of some of the symptoms and signs in the carcinoid syndrome. * * * hy·per·sero·to·ne·mia (hi″pər se″ro to neґme ə) excessive serotonin in the… … Medical dictionary
hyperserotoninemia — hy·per·sero·to·nin·e·mia (hi″pər ser″o to nin eґme ə) hyperserotonemia … Medical dictionary
Deepwater Horizon oil spill — 2010 oil spill and BP oil spill redirect here. For other oil spills in 2010, see 2010 oil spill (disambiguation). For the 2006 oil spill involving BP, see Prudhoe Bay oil spill. For the drilling rig and explosion, see Deepwater Horizon… … Wikipedia
Gott — 1. Ach du grosser Gott, was lässt du für kleine Kartoffeln wachsen! – Frischbier2, 1334. 2. Ach Gott, ach Gott, seggt Leidig s Lott, all Jahr e Kind on kein Mann! (Insterburg.) – Frischbier2, 1335. 3. Ach, du lieber Gott, gib unserm Herrn ein n… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
List of numbers in various languages — The following tables list the names and symbols for the numbers 0 through 10 in various languages and scripts of the world. Where possible, each language s native writing system is used, along with transliterations in Latin script and other… … Wikipedia
Liste geflügelter Worte/W — Geflügelte Worte A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W Y Z Inhaltsverzeichnis … Deutsch Wikipedia
List of Latin words with English derivatives — This is a list of Latin words with derivatives in English (and other modern languages). Ancient orthography did not distinguish between i and j or between u and v. Many modern works distinguish u from v but not i from j. In this article both… … Wikipedia
Эрроминчела — Самоназвание: Erromintxela Страны: Испания, Франция … Википедия
PHRYGIA — I. PHRYGIA locus Oetae montis, ubi combustus Hercules, ἀπὸ τοὺ πεφρύχθαι ἐκεῖ τὸν Η῾ρακλέα. Item, locus inter Boeotiam et Atticam, sic dictus propter φρύγανα, quibus oppletus esset; dicuntur autem φρύγανα Graecis, item φρύγια, cremia, fomites,… … Hofmann J. Lexicon universale
Mitsubishi i — For the U.S. market Mitsubishi i electric car, see Mitsubishi i MiEV. Mitsubishi i Manufacturer Mitsubishi Motors Production 2006–present Assembly … Wikipedia
