Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

per-fundo

  • 41 deduco

    dē-dūco, dūxī, ductum, ere, I) von einem höhern Punkte nach einem niedern herabführen, leitend herab- od. hinabziehen, konstr. bei Ang. von wo hinab? m. de od. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl.; bei Ang. wohin? bis wohin? m. ad od. in m. Akk. od. m. bl. Acc. loc., 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: imbres nivesque deducunt Iovem, in Regen u. Schnee steigt Jupiter vom Himmel herab, Hor.: molliunt anfractibus modici s clivos, ut non iumenta solum, sed elephanti etiam deduci possent, Liv. – ded. alqm ad terram, Suet.: alqm contionari conantem de rostris, Caes.: per eos multitudinem aliam in subiectum viae campum, Liv.: alqm in quattuordecim, Sen., od. in quattuordecim sessum (um da seinen Sitz zu nehmen), Asin. Poll. in Cic. ep.: non iniquo nec perdifficili aditu super caput hostium eos ded., Liv. – v. lebl. Subjj., in praecipitia iste cursus deducit, Sen. – β) lebl. Objj.: tiaram, vom Haupte herabnehmen, Suet.: pectine crines, herabkämmen, Ov.: caesariem barbae dextrā, herabstreichen, Ov.: molli gestu brachia, herabführen, = bewegen, Prop.: ramos pondere suo (v. Obst), Ov. – vestem summa ab ora (Saum), herabstreifen, Ov.: ebenso suas a pectore vestes, Ov.: clam pedes de lecto, Plaut. – montes in planum, herabversetzen, Iustin. (bildl., ded. alqm in planum, widerlegen, Schol. Bob. ad Cic. Flacc. 2. no. 2): eluvie mons est deductus in aequor, Ov.: manum ded. ad imum ventrem, Quint.: sinum ad ima crura, Suet.: deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora (bildl.), Sen.: ebenso ded. philosophiam e fastigio in planum (bildl.), Sen.: tunicam summā orā ad mediam, herabstreifen, Ov.

    b) als milit. t. t., herab- od. hinabführen, sich herabziehen lassen, herab-, hinabsteigen lassen, aciem in planum, Sall.: Poenos in plana, Frontin.: Albanum exercitum in campos, Liv.: instructos ordines in locum aequum, Sall.: paulatim suos in aequum locum, Sall.: imprudentiā suorum deductus in inferiorem collem, Frontin.: copias ex locis superioribus in campum, Caes.: equitatum od. equites ad pedes, die Reiterei absitzen lassen, Liv.

    c) als naut. t. t., α) die Segel herabziehen, herablassen, entrollen, aufspannen, vela, Ov.: carbasa, Ov.: tota carbasa malo (am M.), Ov. – β) ( wie καθέλκειν) ein Schiff vom Lande ins Meer ziehen, vom Stapel laufen lassen, in See gehen ( stechen) lassen (Ggstz. subducere, griech. ἀνέλκειν; vgl. Fabri Liv. 21, 17, 3), navem, naves, Verg. u. Liv.: navigia, Sen.: quadriremes, Plin. ep.: classem, Liv.: puppim, Prop.: carinas, Ov. – naves litore (vom U.), Verg.: naves in aquam, Liv. Vgl. unten no. II, A, 1, f.

    d) als t. t. der Zaubersprache, durch Zaubersprüche herabziehen, lunam, Ov.: lunam e curru, Tibull.: lunam cursu, Ov.: Iovem caelo, Ov.: cantando rigidas montibus ornos, Verg.

    2) übtr., vermindernd herabführen, auf etw. zurückführen, licet enim contrahere universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic. de nat. deor. 2, 164.

    II) von einem Anfangspunkte nach einem Zielpunkt fortführen, ab-, weg-, hinführen, geleitend fortbringen, hinbringen, herbeibringen, A) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: pecora, Caes.: inde boves, Ov.: animalia quamlibet longo itinere deducta ad assuetas sibi sedes revertuntur, Quint.: ded. alqm a recta via (bildl.), Cornif. rhet.: alqm ex ea via (bildl.), Cic. fr.: suos ex agris, Caes.: dominam Ditis thalamo (aus dem G.), Verg.: ipsa vestigia quaerentem dominum eo (dahin) deductura erant, Liv.: Cicerones Rhodum, Cic.: alqm in aedem Proserpinae, Nep.: alqm in arcem, Liv.: alqm de suis convellere hortulis deducereque in Academiam perpauculis passibus (bildl.), Cic.: alqm in tutum (bildl.), Sen.: alqm in mare Helles, Ov.: ad eum agnum non casu sed duce deo deducitur, Cic.: ded. iuvenem ad altos currus, Ov.: silvestres capras manibus suis ad salutare auxilium herbae dictamni (bildl. v. der Natur), Val. Max. – β) lebl. Objj.: et si qua asportari possent, sibi quemque deducere (es mit sich nehmen), Tac. ann. 16, 11. – ded. atomos de via, Cic.: amnes deducunt undas in mare, Ov.: u. (im Bilde) ded. Aeolium carmen ad Italos modos, das äol. Lied zu ital. Weisen führen = die äol. u. sapphische Lyrik auf röm. Boden verpflanzen, Hor. carm. 3, 30, 13 sq.

    b) (als milit. t. t.) eine Mannschaft von irgendwo od. irgendwohin abführen, wegziehen (einziehen), abziehen (abmarschieren) lassen, ausrücken lassen, verlegen, exercitum, Caes. u. Liv.: consularem exercitum, Liv.: classem exercitumque, Liv.: praesidium, Liv.: praesidia, Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 25, 25, 10) u. (Ggstz. imponere) Sall. fr.: custodias, Auct. b. Alex.: militari more vigilias, die Wachen auf ihre Posten abführen, aufziehen lassen, Sall. Iug. 44, 3. – ded. inde Romanum exercitum, Liv.: undique praesidia, Frontin.: exercitum a Sicilia, Iustin.: praesidia ab urbibus, Liv. u. Iustin.: quinque legiones ab opere, Caes.: praesidia de iis oppidis, quae etc., Cic.: nostros de vallo, Caes.: praesidia Macedonum ex iis urbibus, Liv.: exercitum ex his regionibus, Caes.: Apameā (von A.) praesidium, Cic.: Orico (von O.) legionem, Caes.: praesidia arce (von, aus der B.), Aur. Vict.: civitatibus omnibus (aus a. St.) omnia praesidia, Liv.: praesidia eo (dahin), Caes.: exercitum in aciem, Liv.: classem in proelium, Nep.: propere in cornua leves armaturas, Liv.: legiones duas in ulteriorem Galliam, Caes.: impedimenta in proximum collem, Caes.: legiones in hiberna, Caes.: novos milites in hiberna, Liv.: exercitum mature in hiberna Lunam et Pisas (nach L. u. P.), Liv.: exercitum in hiberna in Sequanos, Caes.: milites eductos hibernis ad Ciceronem, Caes. – m. Dat. (wozu?), tres in arcem oppidi cohortes praesidio, zur Besatzung in die B. legen, Caes. b. c. 3, 19, 5.

    c) begleitend, als Führer od. Begleiter mitnehmend zu jmd. od an einen Ort abführen, hinführen, fortbringen, hinbringen, herbringen, mitbringen, mitnehmen, geleiten, jmdm. zuführen, wo einführen, α) zur Besprechung, zur Audienz, cito hunc deduce ad militem, Ter.: deduci ad regem, Iustin.: deduci ad Eumenem, Nep.: deduci in conspectum Caesaris, Caes.: transfuga duci se ad consulem iubet deductusque traditurum urbem promittit, Liv. – β) aus der Provinz nach Rom (vollst. secum deducere, s. unten die Beisp.), Ennium poëtam, Cic.: Atticum, Nep.: non deduxi, inquit, Sextilium, Cic.: eos deduxi testes et eas litteras deportavi, ut etc., Cic.: hominem secum ded., Cic. – alqm ded. ex ultimis gentibus, Cic.: alqm Romam, Eutr.: alqm secum Romam, Liv.: primus ego in patriam mecum, modo vita supersit, Aonio rediens deducam vertice Musas (poet. für »die griechischen Dichter auf heimatlichen [römischen] Boden verpflanzen«), Verg. georg. 3, 10 sq. – γ) als Gast in ein Haus usw., hospites domum, Cornif. rhet.: alqm in hospitale cubiculum, Liv.: alqm ad Ianitorem quendam hospitem, Cic. – δ) einen jungen Mann zu einem Staatsmanne zur weitern Ausbildung, alqm ad alqm, Cic. de amic. 1. Cic. Cael. 9. Tac. dial. 34. Quint. 12, 11, 6. – od. in eine Schule, ephebum in gymnasium (v. Mentor), Petron. 85, 3. – ε) beschützend od. bewachend fortführen, abführen, fortbringen, igitur inditus lecticae et a tribuno praetoriae cohortis deductus est, vario rumore, custos saluti an mortis exactor sequeretur, Tac. ann. 3, 14: a quo cum quaesisset, quo (wohin) deduci vellet, et ille Athenas dixisset, praesidium dedit, ut tuto perveniret, Nep.: Pydnam eum deduci iussit et quod satis esset praesidii dedit, Nep. – als Gefangenen, ex consilii sententia in custodiam coniectus Athenas deductus est, Nep.: ded. Lentulum in carcerem, Sall.: Iugurtham ad Marium, Sall.: alqm vinctum ad Caesarem, Hirt. b. G.: alqm comprehendere et custodibus publice datis deducere ad Hannibalem, Liv. – auf den Kampfplatz, alqm e spectaculis detrahere et in arenam deducere, Suet. Cal. 35, 2. – ζ) jmd. ehrenhalber geleiten, jmdm. das Ehrengeleit geben, αα) jmd., bes. einen Staatsmann vom Hause nach dem Forum od. zur Kurie (Ggstz. reducere) od. umgekehrt von da nach Hause, magnam affert opinionem, magnam dignitatem cotidiana in deducendo frequentia, Cic.: haec ipsa sunt honorabilia assurgi, deduci, reduci, Cic.: ne deducendi sui causā populum de foro abduceret, Liv.: plebes consules ambo sacrā viā deductos cum magno tumultu invadit, Sall. fr.: cum magna multitudo optimorum virorum me de domo deduceret, Cic. – alqm ad forum, Cic., in forum, Quint.: alqm ex patribus conscriptis aut propinquum aut paternum amicum ad curiam, Val. Max.: frequentes eum domum deduxerunt, Liv.: absol., deducam, ich will ihn nach Hause (bis an sein Haus) geleiten, Hor. sat. 1, 9, 59. – ββ) einen jungen Römer vom Hause nach dem Forum, um sein Tirocinium abzulegen (v. Vater u. v. Verwandten), filios suo quemque tirocinio in forum, Suet.: filium Drusum in forum, Suet.: deductus in forum tiro, Suet.: pueros puberes non in forum, sed in agrum deduci praecepit, Iustin. – γγ) eine Braut aus dem Elternhause in das Haus der Bräutigams geleiten, v. Vater u. v. den Verwandten = dem Bräutigam zuführen, velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse, Liv.: eorum habentur liberi, quo (wohin = zu denen) primum virgo quaeque deducta est, Caes.: ded. virginem in domum alcis, Tac., od. ad alqm, Liv.: virginem iuveni marito, Tibull.: illa mihi dextrā deducta paternā, Catull.: quae mihi deductae fax omen praetulit, Prop.: rapi solet fax, quā praelucente nova nupta deducta est, ab utrisque † amicis, Fest. p. 289 (a), 7 sq. – v. Bräutigam selbst = eine Gattin heimführen, uxorem domum, Ter.: illam domum in cubiculum, Ter. Vgl. übh. Gronov Plaut. Cas. 2, 8, 36. die Auslgg. zu Ter. Hec. 1, 2, 60; zu Caes. b. G. 5, 14, 5; zu Liv. 10, 23, 5. – euphemist. = jmdm. eine Konkubine zuführen, sine prius deduci, Plaut.: so Tertia deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn mit no. II, B, a, β): ded. ad Docimum Tertiam Isidori mimi filiam, Cic.: Liviam ad se deduci imperavit, Suet. – δδ) eine in die Provinz abgehende Magistratsperson geleiten, ut provincias cum imperio petituri hinc deducerentur, Suet. Aug. 29, 2. – einen Triumphierenden zu den Tempeln, unde populo consalutato circum templa deductus est, Suet. Tib. 17, 2. – einen vertriebenen Herrscher wieder in sein Reich einführen, alqm in regnum, Tac.: hunc in possessionem Armeniae, Tac. – εε) jmd. an einen Ehrenplatz führen, m. 2. Supin., Herennium Gallum histrionem summo ludorum die in XIIII sessum deduxit, wies er einen Platz auf einer der vierzehn Ritterbänke (in der Ritterloge) an, Asin. Poll. in Cic. ep. 10, 32, 2. – ζζ) jmd. in ein Heiligtum einführen, decimo die cenatum, deinde pure lautum in sacrarium deducturam, Liv. 39, 9, 4. – ηη) jmd. zu Grabe geleiten, jmdm. das Grabgeleite geben, alqm, Augustin. serm. 17, 7 (zweimal). – η) etw. od. jmd. in einem Festzuge aufführen od. wohin abführen, tensas, Suet.: mulierem (eine Gefangene) triumpho, Hor.: elephantos Romam ingenti pompā, Eutr.: corpus Alexandri in Hammonis templum, Iustin.

    d) (als publiz. t. t.) Kolonisten, eine Kolonie irgendwohin abführen, übersiedeln, verpflanzen, Kolonisten irgendwo ansiedeln, ansässig machen, eine Kolonie irgendwo anlegen, colonos, Vell.: coloniam, colonias, Cic. u.a.: ut hic conditor urbium earum, non illi qui initio deduxerant (die ursprünglichen Kolonieführer), videretur, Nep. Timol. 3, 2; vgl. Cic. agr. 2, 92: im Passiv, deductis olim (für die vor Zeiten angesiedelten) et nobiscum per conubium sociatis haec patria est, Tac. hist. 4, 65. – m. Advv. (wohin? wo?) u. m. in u. Akk. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1 u. 39, 44, 10) u. mit bl. Acc. loc., huc Ideduco deducocolonorum ex lege Rulli, Cic.: emere agros a privatis, quo (wohin) plebs publice deducatur, Cic.: ded. eo (dahin) coloniam novam, Cic.: illo (dorthin) coloniam, Cic.: deducentur, inquit, coloniae. Quo? quorum hominum? in quae loca? Cic.: tu non definias, quo colonias, in quae loca, quo numero colonorum deduci velis? Cic.: ded. colonos lege Iuliā Capuam, Caes.: coloniam Casilinum, quo Caesar ante deduxerat, Cic.: colonos in omnes colonias totius Italiae, Cic.: colonias in eos agros, quos emerint, Cic.: coloniam in Asiam, Cic.: in eum locum coloniam, Cic.: negavi in eam coloniam, quae esset auspicato deducta, dum esset incolumis, coloniam no vam iure deduci, Cic.: ded. Carseolos coloniam in agrum Aequiculorum, Liv.: specie deductarum per (über) orbem terrae legionum, Tac. ann. 11, 24. – mit in u. Abl. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1), Ostiam coloniam in ostio Tiberis deduxit, Aur. Vict.: in colonia Capua deducti lege Iuliā coloni, Suet. – im Passiv m. Prädik.-Nom. (als wer? vgl. Drak. Liv. 39, 44, 10), coloniae deductae Ariminum in Piceno, Beneventum in Samnio, Liv. epit.: eodem anno Cales deducta colonia (als K.), Vell.: post triennium Tarracina deducta colonia (als K.) ac deinde interiecto triennio Suessa Aurunca et Saticula, Vell.: Aquileia colonia Latina (als lat. K.) eo anno in agrum Gallorum est deducta, Liv.

    e) als gerichtl. t. t., vor einem Gericht als Zeugen usw. hinbringen, beiziehen, alqm (als Zeugen) ad hoc iudicium, Cic. Flacc. 9. – übtr., lis ad forum deducta est, der Streit wurde vor Gericht gebracht, es kam zum Prozeß, Phaedr. 3, 13, 3.

    f) als milit. t. t.: α) ein Schiff aus den Werften ziehen, navem ex navalibus, Caes. b. c. 2, 3, 2. – u. übh. in See stechen lassen, classem in altum properiter, Pacuv. tr. 322. – feindl. = aus den Werften fortführen, unam (navem) ex navalibus eorum, Caes. b. c. 2, 3, 2: ebenso naves a Meloduno, Caes. b. G. 7, 60, 1 (vgl. 7, 58. § 2 u. 4). – β) ( wie κατάγειν) ein Schiff in den Hafen führen, einlaufen lassen, persuade gubernatori, ut in aliquem portum navem deducat, Petron. 101, 8. – feindlich = ein Schiff wohin schleppen, onerarias naves, quas ubique possunt, deprehendunt et in portum deducunt, Caes. b. c. 1, 36, 2. Vgl. oben no. I, 1, c, β.

    g) als t. t. der Wasserbaukunst, Wasser von irgendwo ableiten, irgendwo hinleiten, rivos (auf die Äcker), Verg.: aquam in vias, Cato: Padum in flumina et fossas, Plin.: aquam Albanam ad utilitatem agri suburbani, Cic.

    h) jmd. aus einer Besitzung gewaltsam hinwegführen, ex ea possessione Antiochum, Liv. 34, 58, 6: Arsinoën ex regno, Auct. b. Alex. 33, 3. – bes. als jurist. t. t., jmd. aus einer streitigen Besitzung in Gegenwart von Zeugen scheinbar gewaltsam hinwegführen (moribus deducere, im Ggstz. zu vi armatā deducere), um ihm das Recht der Vindikationsklage zu verschaffen (eine der Klage vorausgehende symbolische Handlung), alqm de fundo (mit u. ohne moribus), Cic. Caecin. 20; de lege agr. 2, 68; pro Tullio 20 (dazu Beier exc. III p. 250 sqq.).

    i) unversehens jmd. an einen Ort hinführen, wohin locken, pedester exercitus, quod in ea loca erat deductus, ut in vito Eumene elabi non posset, pacem ab eo petiit, Nep.: ab alqo consilio od. ex industria in iniqua loca deducti, Frontin.: sequentem Lucullum in insidias deduxerunt, Frontin.: Hamilcar in insidias deductus occiditur, Iustin.

    k) ein phys. Übel vom Körper wegziehen, entfernen, brassica de capite et de oculis omnia deducet et sanum faciet, Cato r. r. 157, 6: non aeris acervus et auri aegroto domini deduxit corpore febres, non animo curas, Hor. ep. 1, 2, 47 sqq.: quoniam haec deducuntur, weil man Derartiges (derartige Fehler) vom Körper zu entfernen sucht, Cic. de fin. 5, 47.

    2) übtr.: a) übh.: α) leb. Wesen = jmd. von wo abführen, abziehen, abbringen, abwendig machen, impellere voluntates quo velit, unde autem velit deducere, Cic.: ded. alqm a pristino victu, Nep.: alqm ab humanitate (menschlichen Würde), a pietate, a religione, Cic.: quod instituit referre de religione et saepe iam rettulit, ab eo deduci non potest, Cic.: magnā pecuniā a vera accusatione esse deductum, Cic.: ded. eloquentiā perterritos a timore, Cic.: alqm a tristitia acute et hilare dicto, Cic.: alqm de fide (v. Reichtum), Cic.: alqm de illa animi pravitate, Q. Cic.: alqm de hac animi lenitate, Cic.: alqm de sententia, Cic. u. Liv.: alqm prope de vitae suae statu dolore ac lacrimis suis, Cic.: ded. alqm vero (von der Wahrheit), Lucr. 1, 370. – u. jmd. wohin ohne sein Zutun bringen, versetzen, si eo (dahin) me deduxit error, Ps. Quint. decl.: cuius errore eo (dahin) deducta esset multitudo, ut omnes de salute pertimescerent, Nep.: eo deductus periculi, ut etc., so gefährdet, daß usw., Amm.: si in eum casum deducerentur, wenn es mit ihnen so weit käme, Caes.: ded. alqm in periculum, Caes.: quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset (Aeduos), Caes.: deduci (geraten) in egestatem, Sen.: deduci in fraudem, ins Netz gelockt werden, Planc. in Cic. ep.: ded. alqm ad fletum misericordiamque, Cic.: deduci ad iniquam pugnandi condicionem, Caes. – β) lebl. Objj., von etw. abbringen, zu etw. hinführen, hinbringen, antiquissimum sollemne ab nobilissimis antistitibus eius sacri ad servorum ministerium deduxisti, hast das älteste Opfer von den vornehmsten Priestern dieses Gottesdienstes weggenommen und zu einer Verrichtung der Sklaven erniedrigt, Liv. 9, 34, 18. – audi, quo rem deducam, wohin ich am Ende kommen, wo ich hinaus will (in der Darstellung), Hor. sat. 1, 1, 15. – ded. rem huc, ut etc., es dahin zu bringen suchen, daß usw., Cic.: u. so rem in eum locum, ut etc., Caes.: ergo huc universa causa deducitur, utrum... an etc., Cic.: ded. rem ad arma, Caes.: rem ad otium, Caes.: rem in summum periculum, Caes.: rem in controversiam, Caes.

    b) jmd. von seiner Partei abwendig machen, verleiten, verführen, a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur, Caes. b. c. 1, 7, 1: adulescentes et oratione magistratus et praemio deducti, Caes. b. G. 7, 37, 6.

    c) jmd. zu etw. bringen = bestimmen, gewinnen, im üblen Sinne = verleiten, α) übh.: alqm ad eam sententiam, Caes.: Pompeium ad turpissima foedera, Vell.: quae tandem est ea disciplina, ad quam me deducas, si ab hac abstraxeris? Cic. – mit folg. Infin., inde deducimur etiam imaginem mortis iam tunc eum (somnum) recensere, Tert. de anim. 43. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quominus u. Konj., neque legis improbissimae poenā deductus est, quominus hospitii et amicitiae ius officiumque praestaret, Cic. ep. 14, 4, 2. – β) jmd. zu einer polit. Sache od. Partei bringen, für sie gewinnen, in sie verflechten, Philippum et Macedonas in societatem belli, Liv.: Macedonas in bellum civile, Iustin.: quasdam civitates dissentientes in causam, Liv.: petebant, ne se temere in causam deduceret, Liv.

    d) den Ursprung von etw. ableiten, herleiten, mos unde deductus, Hor.: originem ab ea (femina), Plin.: genus ab Anchise ac Venere, Vell.: genus ab Achille, Curt. – u. den Namen von etw. entlehnen, entnehmen,nomen ab Anco, Ov. fast. 6, 803: u. so nomen ab alqa re u. ab alqo, Lact. 4, 28, 12. Tert. adv. Marc. 4, 14; apol. 3: nomen ex ea significatione, Tert. de virg. vel. 5.

    B) prägn.: a) vermindernd abziehen, α) als t. t. der Athletik = dem Kämpfer die Speise entziehen, damit er schmächtiger werde, cibum, Ter. eun. 315. – β) als t. t. der Geschäftsspr. = von einer Summe abziehen (Ggstz. addere), addendo deducendoque videre, quae reliqua summa fiat, Cic.: ded. centum nummos, Cic.: Tertia (ein Drittel) deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn auch = »die Tertia ist zugeführt worden«, s. oben no. II, A, 1, c, ζ, γγ): id viri boni arbitratu (nach der Taxierung) deducetur, Cato. – m. in u. Akk., in singulas deportationes (auf od. für jede entwendete Tracht) SS. N. II (= 2 Sesterze) deducentur, Cato. – mit de u. Abl., de capite deducite quod usuris pernumeratum est, Liv. – m. Dat. (welcher Summe?), deducto summae aeris alieni, si quid usurae nomine numeratum aut perscriptum fuisset, Suet. – mit Dat. (für wen?), de his divitiis sibi drachumam ded., Enn. scen. 323. – absol. prägn. = jmdm. einen Abzug machen, arbitratu deducetur, Cato r. r. 144, 2 zw. – Partiz. subst., dēducta, ae, f. (verst. pecunia od. pars), der Abzug, den der Legatar an dem ihm ausgesetzten Legate machen durfte, um dadurch der lästigen Verpflichtung der auf dem Vermögen des Testators haftenden sacra zu entgehen, si in testamento deducta scripta non sit, Cic. de legg. 2, 50.

    b) fortführend, fortziehend bilden, α) einen Bau fortführen, latum sulcum, Iuven, 1, 157: fossam superiori parte post castra, Frontin. 1, 5, 4: vallum per triginta duo milia passuum a mari ad mare, Eutr. 8, 19. – β) schreibend, zeichnend ziehen, entwerfen, litteram mero, Ov. her. 16 (17), 88: tamquam linea uno calamo deducta, Cassiod. de instit. div. lit. 1. p. 510 (a) ed. Garet. – im Bilde, ded. formam bonorum virorum et lineamenta, Sen. ep. 95, 72. – γ) spinnend, webend fortführen, fortspinnen, abspinnen, fortweben, abweben, harum (Parcarum) una loquitur, altera scribit, tertia deducit, Serv. Verg. Aen. 1, 22. – m. Abl. womit? dexterā leviter ded. fila, Catull.: levi pollice filum, Ov.: staminis pollice fila, Hieron.: tereti filo et aequali stamina (v. der Spinne), Plin.: habiles gladios filo gracilento, poet. = schmieden, Enn. ann. 253. – m. Abl. wovon? plenā stamina longa colo, Tibull. – m. in u. Akk., argumentum in tela, einweben, Ov. met. 6, 90. – übtr., ein Schriftwerk fein ausspinnen (= kunstvoll ausarbeiten), deducta atque circumlata oratio, eine entwickelte u. kunstvoll abgerundete (Ggstz. oratio simplex atque illaborata), Quint.: carmina proveniunt animo deducta sereno, Ov.: tenui deducta poëmata filo, Hor.: subtilis deductā oratione Menelaus, Auson.: ded. commentarios, Quint.: mille die versus, Hor.: triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere posse, Val. Max. – m. Dat. wem? tibi saepe novo deduxi carmina versu, Prop. – m. in u. Akk., carmen Iliacum in actus, Hor. de art. poët. 129. – m. ab u. Abl. u. ad od. in u. Akk. der Zeit, von einer Zeit bis zu einer Zeit fortführen, prima ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen, Ov. met. 1, 3 sq.: pauca, quibus surgens ab origine mundi, in tua deduxi tempora, Caesar, opus, Ov. trist. 2. 559 sq. – u. fortspinnend ab schwächen, übtr., vocem, Pompon. com. 57 u. 60: Ὀδυσσεύς ad Ulixem deductus est, Quint. 1, 4, 16; vgl. PAdi. deductus no. II. – / Imperat. deduc, Cic. de rep. 1, 34. Stat. Theb. 12, 266. Augustin. serm. 109, 4: arch. deduce, Plaut. truc. 479. Ter. eun. 538.

    lateinisch-deutsches > deduco

  • 42 deicio

    dē-icio, iēci, iectum, ere (de u. iacio), herab-, ab-, niederwerfen, zu Boden werfen, herab-, niederstürzen, herab-, niedersenken usw., I) eig.: A) im allg.: alqm de ponte, Cic.: se de muro, herabspringen, Caes.: alqm de saxo, Liv., od. bl. saxo, Tac.: alqm equo, Liv. (vgl. ipse equo vulnerato deiectus, abgeworfen, Caes.): ab equo deiectus, Firm.: lecto graviter deici ab alto, Ov.: deici gradibus, die Stufen hinabgeworfen werden, Aur. Vict.: deici in Tiberim, Aur. Vict.: se per munitiones deic., Caes.: se de superiore parte aedium, Nep.: se in mare, Nep.: deici in locum inferiorem, stürzen, Caes.: elatum e curia in inferiorem partem per gradus, Liv.: deic. stipites in cavernas, Curt.: deic. librum in mare, Cic.: equum in viam, herabtreiben, Liv.: elatam securim in caput, herabfallen lassen, Liv.: u. so in arma hostis caesim cum ingenti sonitu ensem, Liv.: saxa alia super alia deiecta, Plin. ep.: libellos, herabreißen, Cic.: antemnas, Caes.: crines, unordentlich herabfallen lassen, Tac.: pernam et prandium, in den Topf werfen, Plaut.: ramenta pellis cervinae deiecta pumice, entfernt, abgerieben, Plin. – m. dopp. Acc., Sopatrum de porticu, in qua ipse sedet, praecipitem in forum deic., Cic. Verr. 4, 86.

    B) insbes.: 1) se deicere od. Passiv deici, α) v. Wasser usw., herabstürzen, tanta vis aquae se deiecit (v. Regen), Plin.: aqua e sublimi deiecta (Ggstz. in altum expressa), Plin.: ipse Tanais ex Riphaeo monte deiectus, Mela: deiecta saxis (über F.) flumina, Val. Flacc.: amnis deiectus per scrupulosa et abrupta, Plin. – deiectis lacrimis, Prop. – β) v. Wind, Sturm, venti ab utriusque terrae praealtis montibus subiti ac procellosi se deiciunt, Liv.: foeda tempestas cum grandine ac tonitribus caelo deiecta, Liv.: deiectae montium iugis procellae, Plin.: deiecti nubibus turbines, Plin.: flatus rursus deiecti, Plin. – 2) ein Gewand herabfallen-, herabsinken lassen (Ggstz. reponere), togam, Quint.: togam ab umeris od. de umero, Suet.: deic., si haereat, sinum, Quint.: deiectā residens in lumina pallā, Val. Flacc. – 3) zu Boden werfen, a) ein Tier, um an ihm eine Operation vorzunehmen, werfen, animal, Veget. mul. 3, 24, 2. – b) einen Baum umwerfen, sowohl übh., v. Sturm usw., arbores evulsae (entwurzelt) vel vi ventorum deiectae, Ulp. dig. 7, 1, 12 pr.: insani deiecta viribus austri trabs, Ov. met. 12, 510. – als insbes. = fällen, von Menschen, arbores deicere detruncareque, Liv. 21, 37, 2: cum eaedem (arbores) ad materiam (zu Bauholz) deiciuntur, Vitr. 2, 9, 4. – c) Statuen, Grenzsteine von ihrem Standpunkt herabwerfen, umwerfen, v. Menschen, statuam alcis, Cic.: omnes hermas, Nep.: terminos (Grenzsteine), Gromat. vet. – v. Sturm od. Blitz, signa aenea in Capitolio, Liv.: fulmine deiectum est Iovis signum, Liv. epit. – d) Bauwerke abtragen, einreißen, niederreißen, einschießen, niederschießen, muros, Liv.: muri brachia, Iustin.: turrim, Caes.: hostium castra, Liv.: alta Ceraunia telo (v. Jupiter, mit dem Blitz), Verg.: summas arces Italûm, Verg.: arces Alpibus impositas, Hor.: monumenta regis templaque Vestae (v. Tiber), Hor. – 4) in den Lostopf usw. werfen, neque eorum sortes deiciuntur, sie werden beim Losen (der Prätoren) um die Provinzen nicht zugelassen, Caes. b. c. 1, 6, 5: cum deiecta in id (zu dem Zwecke) sors esset, Liv. 21, 42, 2: deiectam aerea sortem accepit galea, Verg. Aen. 5, 490 sq. – 5) als mediz. t. t., abführen, alvum, purgieren, Cato: ebenso casei qui facillime deiciantur, leicht wieder abgehen, fortgehen, Varro. – absol. = purgieren, laxieren, Cels. – dagegen deic. alvum superiorem, vomieren, Cato. – 6) als milit. t. t., aus seiner Stellung treiben, in die Flucht schlagen, werfen, vertreiben (vgl. Ruhnken Aquil. Rom. 6), praesidium inde, Curt.: hinc celeriter deiecti, Caes.: nostros loco, Caes.: hostes muro turribusque, Caes.: nostros ex utraque munitione, Caes.: praesidium ex saltu, Caes.: equitatum hostium de colle, Auct. b. Afr.: praesidium Claternā, Cic.: bl. praesidium, Caes.: tenentes locum Romani cum deiecissent, Liv. – 7) Passiv deici, als naut. t. t. = wohin verschlagen werden (s. die Auslgg. zu Liv. 23, 34, 16), v. Schiffen, ad inferiorem partem insulae, Caes.: ad Baleares insulas, Liv. – v. Seefahrern, Menelaus ad terram Libyam deiectus est, Tac. – 8) als t. t. der Fechterkunst, jmd. aus seiner Stellung werfen, bringen, verdrängen, im Passiv geworfen werden, sich verdrängen lassen, de loco hominem, Claud. Quadrig. bei Gell. 9, 13, 17. – oft bildl., alqm de statu omni, ganz aus seiner Stellung (aus der Fassung) bringen, Cic.: alqm de omni vitae statu, Cic.: de gradu deici, Cic. u. Auct. b. Alex. – studio feriendi plerumque deiectus (sc. de gradu) non pugnat, sed rixatur, v. Redner, Tac. dial. 26. – 9) das Haupt, den Blick senken, niederschlagen, a) das Haupt usw., deiecto capite, Ggstz. supino od. inclinato capite, Quint. 11, 3, 69, od. Ggstz. relato capite, Apul. met. 10, 17: id (caput) deiectum semper in terram (v. Haupt eines wilden Tieres), Plin. 8, 77: deiecto (mit herabgesunkenem) in pectora mento, Ov. met. 12, 255: euntes deiectā, cervice Getae, Claud. VI. cons. Hon. 180. – b) den Blick, ocellos, Ov.: vultum, Sen. u. Verg.: vultus pudore deiectus, Sen. poët.: deiecti in terram oculi, Quint. u.a.: deiecti in terram militum vultus, Tac.: deiectus in humum vultus, Ov.: poet. m. griech. Acc., deiectus oculos, Verg., od. vultum, Stat., die Augen, den Blick gesenkt. – 10) als jurist. t. t., jmd. aus seiner Besitzung vertreiben, ihn verdrängen, aratores, Cic.: alqm vi, ICt.: alqm per insidias vi de agro communi, Cic.: alqm de possessione, de solo, de fundo, ICt.: alqm de possessione fundi, Cic. – 11) prägn., wie καταβάλλειν, a) (tödlich) zu Boden werfen, erlegen, töten, paucis deiectis, Caes.: deiectis circum stipatoribus, Tac.: Thetidi iuvencam, als Opfer schlachten, Val. Flacc. – bes. auch als t. t. der Jägerspr. = herabschießen, erlegen (vgl. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 1, 1. Bünem. Lact. 1, 9, 2), avem ab alto caelo, Verg.: feram, Curt. – b) abschlagen = abhauen, caput uno ictu, Verg. Aen. 9, 770: totum clipei ferro orbem, ibid. 10, 546.

    II) übtr.: A) im allg.: iugum servile a cervicibus, Cic.: oculos de isto nusquam d., kein Auge von ihm wenden, Cic.: oculos nusquam a re publica, Cic.: si tantulum oculos deiecerimus, wenn wir nur etwas weniger auf der Hut sind, Cic.: quantum mali de humana condicione deieceris, entfernt, beseitigt hast, Cic.: vitia a se ratione, Cic.: cruciatum a corpore, Cic.: alqm de sententia, von seiner Meinung abbringen, Cic.: philosophos de negotio, die Ph. vom Thema abbringen, ihre Verhandlungen niederschlagen, Petron.; vgl. Zeno omnia negotia de negotio deiecit, schlug alle Behauptungen nieder, Sen. – deiecta sunt etiam consulta senatus, sind veraltet, Spart. Did. Iul. 8, 2.

    B) insbes.: 1) nach no. I, B, 6) jmd. aus seiner Stellung (im Leben, Amte) vertreiben, verdrängen, stürzen, hoc deiecto, nach dessen Sturze, Nep. Thras. 3, 1: u. so Tac. ann. 2, 4 in. Lucan. 8, 27 (u. dazu Korte): noch im Bilde, ex alto deiectus culmine regni, Sil. 17, 143. – ebenso ein Land von der Höhe seiner Macht stürzen,amisso et ipse Pacoro infra Ventidium deiectus oriens, so von der H. seiner M. gestürzt, daß es selbst einem V. unterlag, Tac. Germ. 37, 4. – u. bei Spät. übh. zu Boden werfen= demütigen, Eccl.; s. Bünem. Lact. 2, 12, 17 u. 4, 27, 17. – 2) (nach no. I, B, 10) jmd. des Besitzes von etw. od. der Aussicht auf den Besitz von etwas berauben, ihn von etwas verdrängen, a) von dem Besitz: alqm de possessione imperii, jmd. stürzen, Liv.: deiecta coniuge tanto, Verg.: uxore deiectā (sc. coniugio), entfernt, Tac.: deicitur familiaritate suetā post congressu et comitatu Otho, wird verdrängt, verstoßen, Tac. – b) von der Aussicht auf den Besitz: alqm de honore, Cic.: honore, Liv.: aedilitate, praeturā, Cic.: principatu, Caes.: eā spe, Caes.: opinione trium legionum deiectus, d.i. um die Aussicht, drei Legionen zu erhalten, Caes. – absol., jmd. um die Aussicht auf ein Amt bringen, ihn verdrängen, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 3. Liv. 38, 35, 1.

    lateinisch-deutsches > deicio

  • 43 deduco

    dē-dūco, dūxī, ductum, ere, I) von einem höhern Punkte nach einem niedern herabführen, leitend herab- od. hinabziehen, konstr. bei Ang. von wo hinab? m. de od. ab od. ex u. Abl. od. m. bl. Abl.; bei Ang. wohin? bis wohin? m. ad od. in m. Akk. od. m. bl. Acc. loc., 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: imbres nivesque deducunt Iovem, in Regen u. Schnee steigt Jupiter vom Himmel herab, Hor.: molliunt anfractibus modici s clivos, ut non iumenta solum, sed elephanti etiam deduci possent, Liv. – ded. alqm ad terram, Suet.: alqm contionari conantem de rostris, Caes.: per eos multitudinem aliam in subiectum viae campum, Liv.: alqm in quattuordecim, Sen., od. in quattuordecim sessum (um da seinen Sitz zu nehmen), Asin. Poll. in Cic. ep.: non iniquo nec perdifficili aditu super caput hostium eos ded., Liv. – v. lebl. Subjj., in praecipitia iste cursus deducit, Sen. – β) lebl. Objj.: tiaram, vom Haupte herabnehmen, Suet.: pectine crines, herabkämmen, Ov.: caesariem barbae dextrā, herabstreichen, Ov.: molli gestu brachia, herabführen, = bewegen, Prop.: ramos pondere suo (v. Obst), Ov. – vestem summa ab ora (Saum), herabstreifen, Ov.: ebenso suas a pectore vestes, Ov.: clam pedes de lecto, Plaut. – montes in planum, herabversetzen, Iustin. (bildl., ded. alqm in planum, widerlegen, Schol. Bob. ad Cic. Flacc. 2. no. 2): eluvie mons
    ————
    est deductus in aequor, Ov.: manum ded. ad imum ventrem, Quint.: sinum ad ima crura, Suet.: deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora (bildl.), Sen.: ebenso ded. philosophiam e fastigio in planum (bildl.), Sen.: tunicam summā orā ad mediam, herabstreifen, Ov.
    b) als milit. t. t., herab- od. hinabführen, sich herabziehen lassen, herab-, hinabsteigen lassen, aciem in planum, Sall.: Poenos in plana, Frontin.: Albanum exercitum in campos, Liv.: instructos ordines in locum aequum, Sall.: paulatim suos in aequum locum, Sall.: imprudentiā suorum deductus in inferiorem collem, Frontin.: copias ex locis superioribus in campum, Caes.: equitatum od. equites ad pedes, die Reiterei absitzen lassen, Liv.
    c) als naut. t. t., α) die Segel herabziehen, herablassen, entrollen, aufspannen, vela, Ov.: carbasa, Ov.: tota carbasa malo (am M.), Ov. – β) ( wie καθέλκειν) ein Schiff vom Lande ins Meer ziehen, vom Stapel laufen lassen, in See gehen ( stechen) lassen (Ggstz. subducere, griech. ἀνέλκειν; vgl. Fabri Liv. 21, 17, 3), navem, naves, Verg. u. Liv.: navigia, Sen.: quadriremes, Plin. ep.: classem, Liv.: puppim, Prop.: carinas, Ov. – naves litore (vom U.), Verg.: naves in aquam, Liv. Vgl. unten no. II, A, 1, f.
    d) als t. t. der Zaubersprache, durch Zaubersprüche herabziehen, lunam, Ov.: lunam e curru, Tibull.:
    ————
    lunam cursu, Ov.: Iovem caelo, Ov.: cantando rigidas montibus ornos, Verg.
    2) übtr., vermindernd herabführen, auf etw. zurückführen, licet enim contrahere universitatem generis humani eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere ad singulos, Cic. de nat. deor. 2, 164.
    II) von einem Anfangspunkte nach einem Zielpunkt fortführen, ab-, weg-, hinführen, geleitend fortbringen, hinbringen, herbeibringen, A) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: pecora, Caes.: inde boves, Ov.: animalia quamlibet longo itinere deducta ad assuetas sibi sedes revertuntur, Quint.: ded. alqm a recta via (bildl.), Cornif. rhet.: alqm ex ea via (bildl.), Cic. fr.: suos ex agris, Caes.: dominam Ditis thalamo (aus dem G.), Verg.: ipsa vestigia quaerentem dominum eo (dahin) deductura erant, Liv.: Cicerones Rhodum, Cic.: alqm in aedem Proserpinae, Nep.: alqm in arcem, Liv.: alqm de suis convellere hortulis deducereque in Academiam perpauculis passibus (bildl.), Cic.: alqm in tutum (bildl.), Sen.: alqm in mare Helles, Ov.: ad eum agnum non casu sed duce deo deducitur, Cic.: ded. iuvenem ad altos currus, Ov.: silvestres capras manibus suis ad salutare auxilium herbae dictamni (bildl. v. der Natur), Val. Max. – β) lebl. Objj.: et si qua asportari possent, sibi quemque deducere (es mit sich nehmen), Tac. ann. 16, 11. – ded. atomos de via, Cic.: amnes deducunt undas
    ————
    in mare, Ov.: u. (im Bilde) ded. Aeolium carmen ad Italos modos, das äol. Lied zu ital. Weisen führen = die äol. u. sapphische Lyrik auf röm. Boden verpflanzen, Hor. carm. 3, 30, 13 sq.
    b) (als milit. t. t.) eine Mannschaft von irgendwo od. irgendwohin abführen, wegziehen (einziehen), abziehen (abmarschieren) lassen, ausrücken lassen, verlegen, exercitum, Caes. u. Liv.: consularem exercitum, Liv.: classem exercitumque, Liv.: praesidium, Liv.: praesidia, Caes. u. Liv. (vgl. Drak. Liv. 25, 25, 10) u. (Ggstz. imponere) Sall. fr.: custodias, Auct. b. Alex.: militari more vigilias, die Wachen auf ihre Posten abführen, aufziehen lassen, Sall. Iug. 44, 3. – ded. inde Romanum exercitum, Liv.: undique praesidia, Frontin.: exercitum a Sicilia, Iustin.: praesidia ab urbibus, Liv. u. Iustin.: quinque legiones ab opere, Caes.: praesidia de iis oppidis, quae etc., Cic.: nostros de vallo, Caes.: praesidia Macedonum ex iis urbibus, Liv.: exercitum ex his regionibus, Caes.: Apameā (von A.) praesidium, Cic.: Orico (von O.) legionem, Caes.: praesidia arce (von, aus der B.), Aur. Vict.: civitatibus omnibus (aus a. St.) omnia praesidia, Liv.: praesidia eo (dahin), Caes.: exercitum in aciem, Liv.: classem in proelium, Nep.: propere in cornua leves armaturas, Liv.: legiones duas in ulteriorem Galliam, Caes.: impedimenta in proximum collem, Caes.: legiones in hiberna, Caes.: novos milites
    ————
    in hiberna, Liv.: exercitum mature in hiberna Lunam et Pisas (nach L. u. P.), Liv.: exercitum in hiberna in Sequanos, Caes.: milites eductos hibernis ad Ciceronem, Caes. – m. Dat. (wozu?), tres in arcem oppidi cohortes praesidio, zur Besatzung in die B. legen, Caes. b. c. 3, 19, 5.
    c) begleitend, als Führer od. Begleiter mitnehmend zu jmd. od an einen Ort abführen, hinführen, fortbringen, hinbringen, herbringen, mitbringen, mitnehmen, geleiten, jmdm. zuführen, wo einführen, α) zur Besprechung, zur Audienz, cito hunc deduce ad militem, Ter.: deduci ad regem, Iustin.: deduci ad Eumenem, Nep.: deduci in conspectum Caesaris, Caes.: transfuga duci se ad consulem iubet deductusque traditurum urbem promittit, Liv. – β) aus der Provinz nach Rom (vollst. secum deducere, s. unten die Beisp.), Ennium poëtam, Cic.: Atticum, Nep.: non deduxi, inquit, Sextilium, Cic.: eos deduxi testes et eas litteras deportavi, ut etc., Cic.: hominem secum ded., Cic. – alqm ded. ex ultimis gentibus, Cic.: alqm Romam, Eutr.: alqm secum Romam, Liv.: primus ego in patriam mecum, modo vita supersit, Aonio rediens deducam vertice Musas (poet. für »die griechischen Dichter auf heimatlichen [römischen] Boden verpflanzen«), Verg. georg. 3, 10 sq. – γ) als Gast in ein Haus usw., hospites domum, Cornif. rhet.: alqm in hospitale cubiculum, Liv.: alqm ad Ia-
    ————
    nitorem quendam hospitem, Cic. – δ) einen jungen Mann zu einem Staatsmanne zur weitern Ausbildung, alqm ad alqm, Cic. de amic. 1. Cic. Cael. 9. Tac. dial. 34. Quint. 12, 11, 6. – od. in eine Schule, ephebum in gymnasium (v. Mentor), Petron. 85, 3. – ε) beschützend od. bewachend fortführen, abführen, fortbringen, igitur inditus lecticae et a tribuno praetoriae cohortis deductus est, vario rumore, custos saluti an mortis exactor sequeretur, Tac. ann. 3, 14: a quo cum quaesisset, quo (wohin) deduci vellet, et ille Athenas dixisset, praesidium dedit, ut tuto perveniret, Nep.: Pydnam eum deduci iussit et quod satis esset praesidii dedit, Nep. – als Gefangenen, ex consilii sententia in custodiam coniectus Athenas deductus est, Nep.: ded. Lentulum in carcerem, Sall.: Iugurtham ad Marium, Sall.: alqm vinctum ad Caesarem, Hirt. b. G.: alqm comprehendere et custodibus publice datis deducere ad Hannibalem, Liv. – auf den Kampfplatz, alqm e spectaculis detrahere et in arenam deducere, Suet. Cal. 35, 2. – ζ) jmd. ehrenhalber geleiten, jmdm. das Ehrengeleit geben, αα) jmd., bes. einen Staatsmann vom Hause nach dem Forum od. zur Kurie (Ggstz. reducere) od. umgekehrt von da nach Hause, magnam affert opinionem, magnam dignitatem cotidiana in deducendo frequentia, Cic.: haec ipsa sunt honorabilia assurgi, deduci, reduci, Cic.: ne deducendi sui causā populum de foro abduceret, Liv.:
    ————
    plebes consules ambo sacrā viā deductos cum magno tumultu invadit, Sall. fr.: cum magna multitudo optimorum virorum me de domo deduceret, Cic. – alqm ad forum, Cic., in forum, Quint.: alqm ex patribus conscriptis aut propinquum aut paternum amicum ad curiam, Val. Max.: frequentes eum domum deduxerunt, Liv.: absol., deducam, ich will ihn nach Hause (bis an sein Haus) geleiten, Hor. sat. 1, 9, 59. – ββ) einen jungen Römer vom Hause nach dem Forum, um sein Tirocinium abzulegen (v. Vater u. v. Verwandten), filios suo quemque tirocinio in forum, Suet.: filium Drusum in forum, Suet.: deductus in forum tiro, Suet.: pueros puberes non in forum, sed in agrum deduci praecepit, Iustin. – γγ) eine Braut aus dem Elternhause in das Haus der Bräutigams geleiten, v. Vater u. v. den Verwandten = dem Bräutigam zuführen, velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse, Liv.: eorum habentur liberi, quo (wohin = zu denen) primum virgo quaeque deducta est, Caes.: ded. virginem in domum alcis, Tac., od. ad alqm, Liv.: virginem iuveni marito, Tibull.: illa mihi dextrā deducta paternā, Catull.: quae mihi deductae fax omen praetulit, Prop.: rapi solet fax, quā praelucente nova nupta deducta est, ab utrisque † amicis, Fest. p. 289 (a), 7 sq. – v. Bräutigam selbst = eine Gattin heimführen, uxorem domum, Ter.: illam domum in cubiculum, Ter. Vgl. übh. Gronov Plaut.
    ————
    Cas. 2, 8, 36. die Auslgg. zu Ter. Hec. 1, 2, 60; zu Caes. b. G. 5, 14, 5; zu Liv. 10, 23, 5. – euphemist. = jmdm. eine Konkubine zuführen, sine prius deduci, Plaut.: so Tertia deducta est, Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn mit no. II, B, a, β): ded. ad Docimum Tertiam Isidori mimi filiam, Cic.: Liviam ad se deduci imperavit, Suet. – δδ) eine in die Provinz abgehende Magistratsperson geleiten, ut provincias cum imperio petituri hinc deducerentur, Suet. Aug. 29, 2. – einen Triumphierenden zu den Tempeln, unde populo consalutato circum templa deductus est, Suet. Tib. 17, 2. – einen vertriebenen Herrscher wieder in sein Reich einführen, alqm in regnum, Tac.: hunc in possessionem Armeniae, Tac. – εε) jmd. an einen Ehrenplatz führen, m. 2. Supin., Herennium Gallum histrionem summo ludorum die in XIIII sessum deduxit, wies er einen Platz auf einer der vierzehn Ritterbänke (in der Ritterloge) an, Asin. Poll. in Cic. ep. 10, 32, 2. – ζζ) jmd. in ein Heiligtum einführen, decimo die cenatum, deinde pure lautum in sacrarium deducturam, Liv. 39, 9, 4. – ηη) jmd. zu Grabe geleiten, jmdm. das Grabgeleite geben, alqm, Augustin. serm. 17, 7 (zweimal). – η) etw. od. jmd. in einem Festzuge aufführen od. wohin abführen, tensas, Suet.: mulierem (eine Gefangene) triumpho, Hor.: elephantos Romam ingenti pompā, Eutr.: corpus Alexandri in Hammonis templum, Iustin.
    ————
    d) (als publiz. t. t.) Kolonisten, eine Kolonie irgendwohin abführen, übersiedeln, verpflanzen, Kolonisten irgendwo ansiedeln, ansässig machen, eine Kolonie irgendwo anlegen, colonos, Vell.: coloniam, colonias, Cic. u.a.: ut hic conditor urbium earum, non illi qui initio deduxerant (die ursprünglichen Kolonieführer), videretur, Nep. Timol. 3, 2; vgl. Cic. agr. 2, 92: im Passiv, deductis olim (für die vor Zeiten angesiedelten) et nobiscum per conubium sociatis haec patria est, Tac. hist. 4, 65. – m. Advv. (wohin? wo?) u. m. in u. Akk. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1 u. 39, 44, 10) u. mit bl. Acc. loc., huc I colonorum ex lege Rulli, Cic.: emere agros a privatis, quo (wohin) plebs publice deducatur, Cic.: ded. eo (dahin) coloniam novam, Cic.: illo (dorthin) coloniam, Cic.: deducentur, inquit, coloniae. Quo? quorum hominum? in quae loca? Cic.: tu non definias, quo colonias, in quae loca, quo numero colonorum deduci velis? Cic.: ded. colonos lege Iuliā Capuam, Caes.: coloniam Casilinum, quo Caesar ante deduxerat, Cic.: colonos in omnes colonias totius Italiae, Cic.: colonias in eos agros, quos emerint, Cic.: coloniam in Asiam, Cic.: in eum locum coloniam, Cic.: negavi in eam coloniam, quae esset auspicato deducta, dum esset incolumis, coloniam no vam iure deduci, Cic.: ded. Carseolos coloniam in agrum Aequiculorum, Liv.: specie deductarum per (über) orbem terrae legionum, Tac. ann. 11,
    ————
    24. – mit in u. Abl. (s. Drak. Liv. 10, 13, 1), Ostiam coloniam in ostio Tiberis deduxit, Aur. Vict.: in colonia Capua deducti lege Iuliā coloni, Suet. – im Passiv m. Prädik.-Nom. (als wer? vgl. Drak. Liv. 39, 44, 10), coloniae deductae Ariminum in Piceno, Beneventum in Samnio, Liv. epit.: eodem anno Cales deducta colonia (als K.), Vell.: post triennium Tarracina deducta colonia (als K.) ac deinde interiecto triennio Suessa Aurunca et Saticula, Vell.: Aquileia colonia Latina (als lat. K.) eo anno in agrum Gallorum est deducta, Liv.
    e) als gerichtl. t. t., vor einem Gericht als Zeugen usw. hinbringen, beiziehen, alqm (als Zeugen) ad hoc iudicium, Cic. Flacc. 9. – übtr., lis ad forum deducta est, der Streit wurde vor Gericht gebracht, es kam zum Prozeß, Phaedr. 3, 13, 3.
    f) als milit. t. t.: α) ein Schiff aus den Werften ziehen, navem ex navalibus, Caes. b. c. 2, 3, 2. – u. übh. in See stechen lassen, classem in altum properiter, Pacuv. tr. 322. – feindl. = aus den Werften fortführen, unam (navem) ex navalibus eorum, Caes. b. c. 2, 3, 2: ebenso naves a Meloduno, Caes. b. G. 7, 60, 1 (vgl. 7, 58. § 2 u. 4). – β) ( wie κατάγειν) ein Schiff in den Hafen führen, einlaufen lassen, persuade gubernatori, ut in aliquem portum navem deducat, Petron. 101, 8. – feindlich = ein Schiff wohin schleppen, onerarias naves, quas ubique possunt, de-
    ————
    prehendunt et in portum deducunt, Caes. b. c. 1, 36, 2. Vgl. oben no. I, 1, c, β.
    g) als t. t. der Wasserbaukunst, Wasser von irgendwo ableiten, irgendwo hinleiten, rivos (auf die Äcker), Verg.: aquam in vias, Cato: Padum in flumina et fossas, Plin.: aquam Albanam ad utilitatem agri suburbani, Cic.
    h) jmd. aus einer Besitzung gewaltsam hinwegführen, ex ea possessione Antiochum, Liv. 34, 58, 6: Arsinoën ex regno, Auct. b. Alex. 33, 3. – bes. als jurist. t. t., jmd. aus einer streitigen Besitzung in Gegenwart von Zeugen scheinbar gewaltsam hinwegführen (moribus deducere, im Ggstz. zu vi armatā deducere), um ihm das Recht der Vindikationsklage zu verschaffen (eine der Klage vorausgehende symbolische Handlung), alqm de fundo (mit u. ohne moribus), Cic. Caecin. 20; de lege agr. 2, 68; pro Tullio 20 (dazu Beier exc. III p. 250 sqq.).
    i) unversehens jmd. an einen Ort hinführen, wohin locken, pedester exercitus, quod in ea loca erat deductus, ut in vito Eumene elabi non posset, pacem ab eo petiit, Nep.: ab alqo consilio od. ex industria in iniqua loca deducti, Frontin.: sequentem Lucullum in insidias deduxerunt, Frontin.: Hamilcar in insidias deductus occiditur, Iustin.
    k) ein phys. Übel vom Körper wegziehen, entfernen, brassica de capite et de oculis omnia deducet et
    ————
    sanum faciet, Cato r. r. 157, 6: non aeris acervus et auri aegroto domini deduxit corpore febres, non animo curas, Hor. ep. 1, 2, 47 sqq.: quoniam haec deducuntur, weil man Derartiges (derartige Fehler) vom Körper zu entfernen sucht, Cic. de fin. 5, 47.
    2) übtr.: a) übh.: α) leb. Wesen = jmd. von wo abführen, abziehen, abbringen, abwendig machen, impellere voluntates quo velit, unde autem velit deducere, Cic.: ded. alqm a pristino victu, Nep.: alqm ab humanitate (menschlichen Würde), a pietate, a religione, Cic.: quod instituit referre de religione et saepe iam rettulit, ab eo deduci non potest, Cic.: magnā pecuniā a vera accusatione esse deductum, Cic.: ded. eloquentiā perterritos a timore, Cic.: alqm a tristitia acute et hilare dicto, Cic.: alqm de fide (v. Reichtum), Cic.: alqm de illa animi pravitate, Q. Cic.: alqm de hac animi lenitate, Cic.: alqm de sententia, Cic. u. Liv.: alqm prope de vitae suae statu dolore ac lacrimis suis, Cic.: ded. alqm vero (von der Wahrheit), Lucr. 1, 370. – u. jmd. wohin ohne sein Zutun bringen, versetzen, si eo (dahin) me deduxit error, Ps. Quint. decl.: cuius errore eo (dahin) deducta esset multitudo, ut omnes de salute pertimescerent, Nep.: eo deductus periculi, ut etc., so gefährdet, daß usw., Amm.: si in eum casum deducerentur, wenn es mit ihnen so weit käme, Caes.: ded. alqm in periculum, Caes.: quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset
    ————
    (Aeduos), Caes.: deduci (geraten) in egestatem, Sen.: deduci in fraudem, ins Netz gelockt werden, Planc. in Cic. ep.: ded. alqm ad fletum misericordiamque, Cic.: deduci ad iniquam pugnandi condicionem, Caes. – β) lebl. Objj., von etw. abbringen, zu etw. hinführen, hinbringen, antiquissimum sollemne ab nobilissimis antistitibus eius sacri ad servorum ministerium deduxisti, hast das älteste Opfer von den vornehmsten Priestern dieses Gottesdienstes weggenommen und zu einer Verrichtung der Sklaven erniedrigt, Liv. 9, 34, 18. – audi, quo rem deducam, wohin ich am Ende kommen, wo ich hinaus will (in der Darstellung), Hor. sat. 1, 1, 15. – ded. rem huc, ut etc., es dahin zu bringen suchen, daß usw., Cic.: u. so rem in eum locum, ut etc., Caes.: ergo huc universa causa deducitur, utrum... an etc., Cic.: ded. rem ad arma, Caes.: rem ad otium, Caes.: rem in summum periculum, Caes.: rem in controversiam, Caes.
    b) jmd. von seiner Partei abwendig machen, verleiten, verführen, a quibus deductum ac depravatum Pompeium queritur, Caes. b. c. 1, 7, 1: adulescentes et oratione magistratus et praemio deducti, Caes. b. G. 7, 37, 6.
    c) jmd. zu etw. bringen = bestimmen, gewinnen, im üblen Sinne = verleiten, α) übh.: alqm ad eam sententiam, Caes.: Pompeium ad turpissima foedera, Vell.: quae tandem est ea disciplina, ad quam me de-
    ————
    ducas, si ab hac abstraxeris? Cic. – mit folg. Infin., inde deducimur etiam imaginem mortis iam tunc eum (somnum) recensere, Tert. de anim. 43. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quominus u. Konj., neque legis improbissimae poenā deductus est, quominus hospitii et amicitiae ius officiumque praestaret, Cic. ep. 14, 4, 2. – β) jmd. zu einer polit. Sache od. Partei bringen, für sie gewinnen, in sie verflechten, Philippum et Macedonas in societatem belli, Liv.: Macedonas in bellum civile, Iustin.: quasdam civitates dissentientes in causam, Liv.: petebant, ne se temere in causam deduceret, Liv.
    d) den Ursprung von etw. ableiten, herleiten, mos unde deductus, Hor.: originem ab ea (femina), Plin.: genus ab Anchise ac Venere, Vell.: genus ab Achille, Curt. – u. den Namen von etw. entlehnen, entnehmen,nomen ab Anco, Ov. fast. 6, 803: u. so nomen ab alqa re u. ab alqo, Lact. 4, 28, 12. Tert. adv. Marc. 4, 14; apol. 3: nomen ex ea significatione, Tert. de virg. vel. 5.
    B) prägn.: a) vermindernd abziehen, α) als t. t. der Athletik = dem Kämpfer die Speise entziehen, damit er schmächtiger werde, cibum, Ter. eun. 315. – β) als t. t. der Geschäftsspr. = von einer Summe abziehen (Ggstz. addere), addendo deducendoque videre, quae reliqua summa fiat, Cic.: ded. centum nummos, Cic.: Tertia (ein Drittel) deducta est,
    ————
    Suet. Caes. 50, 2 (im Doppelsinn auch = »die Tertia ist zugeführt worden«, s. oben no. II, A, 1, c, ζ, γγ): id viri boni arbitratu (nach der Taxierung) deducetur, Cato. – m. in u. Akk., in singulas deportationes (auf od. für jede entwendete Tracht) SS. N. II (= 2 Sesterze) deducentur, Cato. – mit de u. Abl., de capite deducite quod usuris pernumeratum est, Liv. – m. Dat. (welcher Summe?), deducto summae aeris alieni, si quid usurae nomine numeratum aut perscriptum fuisset, Suet. – mit Dat. (für wen?), de his divitiis sibi drachumam ded., Enn. scen. 323. – absol. prägn. = jmdm. einen Abzug machen, arbitratu deducetur, Cato r. r. 144, 2 zw. – Partiz. subst., dēducta, ae, f. (verst. pecunia od. pars), der Abzug, den der Legatar an dem ihm ausgesetzten Legate machen durfte, um dadurch der lästigen Verpflichtung der auf dem Vermögen des Testators haftenden sacra zu entgehen, si in testamento deducta scripta non sit, Cic. de legg. 2, 50.
    b) fortführend, fortziehend bilden, α) einen Bau fortführen, latum sulcum, Iuven, 1, 157: fossam superiori parte post castra, Frontin. 1, 5, 4: vallum per triginta duo milia passuum a mari ad mare, Eutr. 8, 19. – β) schreibend, zeichnend ziehen, entwerfen, litteram mero, Ov. her. 16 (17), 88: tamquam linea uno calamo deducta, Cassiod. de instit. div. lit. 1. p. 510 (a) ed. Garet. – im Bilde, ded. formam bonorum
    ————
    virorum et lineamenta, Sen. ep. 95, 72. – γ) spinnend, webend fortführen, fortspinnen, abspinnen, fortweben, abweben, harum (Parcarum) una loquitur, altera scribit, tertia deducit, Serv. Verg. Aen. 1, 22. – m. Abl. womit? dexterā leviter ded. fila, Catull.: levi pollice filum, Ov.: staminis pollice fila, Hieron.: tereti filo et aequali stamina (v. der Spinne), Plin.: habiles gladios filo gracilento, poet. = schmieden, Enn. ann. 253. – m. Abl. wovon? plenā stamina longa colo, Tibull. – m. in u. Akk., argumentum in tela, einweben, Ov. met. 6, 90. – übtr., ein Schriftwerk fein ausspinnen (= kunstvoll ausarbeiten), deducta atque circumlata oratio, eine entwickelte u. kunstvoll abgerundete (Ggstz. oratio simplex atque illaborata), Quint.: carmina proveniunt animo deducta sereno, Ov.: tenui deducta poëmata filo, Hor.: subtilis deductā oratione Menelaus, Auson.: ded. commentarios, Quint.: mille die versus, Hor.: triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere posse, Val. Max. – m. Dat. wem? tibi saepe novo deduxi carmina versu, Prop. – m. in u. Akk., carmen Iliacum in actus, Hor. de art. poët. 129. – m. ab u. Abl. u. ad od. in u. Akk. der Zeit, von einer Zeit bis zu einer Zeit fortführen, prima ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen, Ov. met. 1, 3 sq.: pauca, quibus surgens ab origine mundi, in tua deduxi tempora, Caesar, opus, Ov. trist. 2. 559 sq. – u. fortspinnend ab-
    ————
    schwächen, übtr., vocem, Pompon. com. 57 u. 60: Ὀδυσσεύς ad Ulixem deductus est, Quint. 1, 4, 16; vgl. PAdi. deductus no. II. – Imperat. deduc, Cic. de rep. 1, 34. Stat. Theb. 12, 266. Augustin. serm. 109, 4: arch. deduce, Plaut. truc. 479. Ter. eun. 538.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > deduco

  • 44 deicio

    dē-icio, iēci, iectum, ere (de u. iacio), herab-, ab-, niederwerfen, zu Boden werfen, herab-, niederstürzen, herab-, niedersenken usw., I) eig.: A) im allg.: alqm de ponte, Cic.: se de muro, herabspringen, Caes.: alqm de saxo, Liv., od. bl. saxo, Tac.: alqm equo, Liv. (vgl. ipse equo vulnerato deiectus, abgeworfen, Caes.): ab equo deiectus, Firm.: lecto graviter deici ab alto, Ov.: deici gradibus, die Stufen hinabgeworfen werden, Aur. Vict.: deici in Tiberim, Aur. Vict.: se per munitiones deic., Caes.: se de superiore parte aedium, Nep.: se in mare, Nep.: deici in locum inferiorem, stürzen, Caes.: elatum e curia in inferiorem partem per gradus, Liv.: deic. stipites in cavernas, Curt.: deic. librum in mare, Cic.: equum in viam, herabtreiben, Liv.: elatam securim in caput, herabfallen lassen, Liv.: u. so in arma hostis caesim cum ingenti sonitu ensem, Liv.: saxa alia super alia deiecta, Plin. ep.: libellos, herabreißen, Cic.: antemnas, Caes.: crines, unordentlich herabfallen lassen, Tac.: pernam et prandium, in den Topf werfen, Plaut.: ramenta pellis cervinae deiecta pumice, entfernt, abgerieben, Plin. – m. dopp. Acc., Sopatrum de porticu, in qua ipse sedet, praecipitem in forum deic., Cic. Verr. 4, 86.
    B) insbes.: 1) se deicere od. Passiv deici, α) v. Wasser usw., herabstürzen, tanta vis aquae se deiecit
    ————
    (v. Regen), Plin.: aqua e sublimi deiecta (Ggstz. in altum expressa), Plin.: ipse Tanais ex Riphaeo monte deiectus, Mela: deiecta saxis (über F.) flumina, Val. Flacc.: amnis deiectus per scrupulosa et abrupta, Plin. – deiectis lacrimis, Prop. – β) v. Wind, Sturm, venti ab utriusque terrae praealtis montibus subiti ac procellosi se deiciunt, Liv.: foeda tempestas cum grandine ac tonitribus caelo deiecta, Liv.: deiectae montium iugis procellae, Plin.: deiecti nubibus turbines, Plin.: flatus rursus deiecti, Plin. – 2) ein Gewand herabfallen-, herabsinken lassen (Ggstz. reponere), togam, Quint.: togam ab umeris od. de umero, Suet.: deic., si haereat, sinum, Quint.: deiectā residens in lumina pallā, Val. Flacc. – 3) zu Boden werfen, a) ein Tier, um an ihm eine Operation vorzunehmen, werfen, animal, Veget. mul. 3, 24, 2. – b) einen Baum umwerfen, sowohl übh., v. Sturm usw., arbores evulsae (entwurzelt) vel vi ventorum deiectae, Ulp. dig. 7, 1, 12 pr.: insani deiecta viribus austri trabs, Ov. met. 12, 510. – als insbes. = fällen, von Menschen, arbores deicere detruncareque, Liv. 21, 37, 2: cum eaedem (arbores) ad materiam (zu Bauholz) deiciuntur, Vitr. 2, 9, 4. – c) Statuen, Grenzsteine von ihrem Standpunkt herabwerfen, umwerfen, v. Menschen, statuam alcis, Cic.: omnes hermas, Nep.: terminos (Grenzsteine), Gromat. vet. – v. Sturm od. Blitz, signa aenea in Capitolio, Liv.: fulmine deiectum est
    ————
    Iovis signum, Liv. epit. – d) Bauwerke abtragen, einreißen, niederreißen, einschießen, niederschießen, muros, Liv.: muri brachia, Iustin.: turrim, Caes.: hostium castra, Liv.: alta Ceraunia telo (v. Jupiter, mit dem Blitz), Verg.: summas arces Italûm, Verg.: arces Alpibus impositas, Hor.: monumenta regis templaque Vestae (v. Tiber), Hor. – 4) in den Lostopf usw. werfen, neque eorum sortes deiciuntur, sie werden beim Losen (der Prätoren) um die Provinzen nicht zugelassen, Caes. b. c. 1, 6, 5: cum deiecta in id (zu dem Zwecke) sors esset, Liv. 21, 42, 2: deiectam aerea sortem accepit galea, Verg. Aen. 5, 490 sq. – 5) als mediz. t. t., abführen, alvum, purgieren, Cato: ebenso casei qui facillime deiciantur, leicht wieder abgehen, fortgehen, Varro. – absol. = purgieren, laxieren, Cels. – dagegen deic. alvum superiorem, vomieren, Cato. – 6) als milit. t. t., aus seiner Stellung treiben, in die Flucht schlagen, werfen, vertreiben (vgl. Ruhnken Aquil. Rom. 6), praesidium inde, Curt.: hinc celeriter deiecti, Caes.: nostros loco, Caes.: hostes muro turribusque, Caes.: nostros ex utraque munitione, Caes.: praesidium ex saltu, Caes.: equitatum hostium de colle, Auct. b. Afr.: praesidium Claternā, Cic.: bl. praesidium, Caes.: tenentes locum Romani cum deiecissent, Liv. – 7) Passiv deici, als naut. t. t. = wohin verschlagen werden (s. die Auslgg. zu Liv. 23, 34, 16), v. Schiffen, ad inferiorem
    ————
    partem insulae, Caes.: ad Baleares insulas, Liv. – v. Seefahrern, Menelaus ad terram Libyam deiectus est, Tac. – 8) als t. t. der Fechterkunst, jmd. aus seiner Stellung werfen, bringen, verdrängen, im Passiv geworfen werden, sich verdrängen lassen, de loco hominem, Claud. Quadrig. bei Gell. 9, 13, 17. – oft bildl., alqm de statu omni, ganz aus seiner Stellung (aus der Fassung) bringen, Cic.: alqm de omni vitae statu, Cic.: de gradu deici, Cic. u. Auct. b. Alex. – studio feriendi plerumque deiectus (sc. de gradu) non pugnat, sed rixatur, v. Redner, Tac. dial. 26. – 9) das Haupt, den Blick senken, niederschlagen, a) das Haupt usw., deiecto capite, Ggstz. supino od. inclinato capite, Quint. 11, 3, 69, od. Ggstz. relato capite, Apul. met. 10, 17: id (caput) deiectum semper in terram (v. Haupt eines wilden Tieres), Plin. 8, 77: deiecto (mit herabgesunkenem) in pectora mento, Ov. met. 12, 255: euntes deiectā, cervice Getae, Claud. VI. cons. Hon. 180. – b) den Blick, ocellos, Ov.: vultum, Sen. u. Verg.: vultus pudore deiectus, Sen. poët.: deiecti in terram oculi, Quint. u.a.: deiecti in terram militum vultus, Tac.: deiectus in humum vultus, Ov.: poet. m. griech. Acc., deiectus oculos, Verg., od. vultum, Stat., die Augen, den Blick gesenkt. – 10) als jurist. t. t., jmd. aus seiner Besitzung vertreiben, ihn verdrängen, aratores, Cic.: alqm vi, ICt.: alqm per insidias vi de agro communi, Cic.: alqm de possessio-
    ————
    ne, de solo, de fundo, ICt.: alqm de possessione fundi, Cic. – 11) prägn., wie καταβάλλειν, a) (tödlich) zu Boden werfen, erlegen, töten, paucis deiectis, Caes.: deiectis circum stipatoribus, Tac.: Thetidi iuvencam, als Opfer schlachten, Val. Flacc. – bes. auch als t. t. der Jägerspr. = herabschießen, erlegen (vgl. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 1, 1. Bünem. Lact. 1, 9, 2), avem ab alto caelo, Verg.: feram, Curt. – b) abschlagen = abhauen, caput uno ictu, Verg. Aen. 9, 770: totum clipei ferro orbem, ibid. 10, 546.
    II) übtr.: A) im allg.: iugum servile a cervicibus, Cic.: oculos de isto nusquam d., kein Auge von ihm wenden, Cic.: oculos nusquam a re publica, Cic.: si tantulum oculos deiecerimus, wenn wir nur etwas weniger auf der Hut sind, Cic.: quantum mali de humana condicione deieceris, entfernt, beseitigt hast, Cic.: vitia a se ratione, Cic.: cruciatum a corpore, Cic.: alqm de sententia, von seiner Meinung abbringen, Cic.: philosophos de negotio, die Ph. vom Thema abbringen, ihre Verhandlungen niederschlagen, Petron.; vgl. Zeno omnia negotia de negotio deiecit, schlug alle Behauptungen nieder, Sen. – deiecta sunt etiam consulta senatus, sind veraltet, Spart. Did. Iul. 8, 2.
    B) insbes.: 1) nach no. I, B, 6) jmd. aus seiner Stellung (im Leben, Amte) vertreiben, verdrängen, stürzen, hoc deiecto, nach dessen Sturze, Nep. Thras.
    ————
    3, 1: u. so Tac. ann. 2, 4 in. Lucan. 8, 27 (u. dazu Korte): noch im Bilde, ex alto deiectus culmine regni, Sil. 17, 143. – ebenso ein Land von der Höhe seiner Macht stürzen,amisso et ipse Pacoro infra Ventidium deiectus oriens, so von der H. seiner M. gestürzt, daß es selbst einem V. unterlag, Tac. Germ. 37, 4. – u. bei Spät. übh. zu Boden werfen= demütigen, Eccl.; s. Bünem. Lact. 2, 12, 17 u. 4, 27, 17. – 2) (nach no. I, B, 10) jmd. des Besitzes von etw. od. der Aussicht auf den Besitz von etwas berauben, ihn von etwas verdrängen, a) von dem Besitz: alqm de possessione imperii, jmd. stürzen, Liv.: deiecta coniuge tanto, Verg.: uxore deiectā (sc. coniugio), entfernt, Tac.: deicitur familiaritate suetā post congressu et comitatu Otho, wird verdrängt, verstoßen, Tac. – b) von der Aussicht auf den Besitz: alqm de honore, Cic.: honore, Liv.: aedilitate, praeturā, Cic.: principatu, Caes.: eā spe, Caes.: opinione trium legionum deiectus, d.i. um die Aussicht, drei Legionen zu erhalten, Caes. – absol., jmd. um die Aussicht auf ein Amt bringen, ihn verdrängen, Cael. in Cic. ep. 8, 4, 3. Liv. 38, 35, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > deicio

  • 45 ecfundo

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > ecfundo

  • 46 effundo

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > effundo

  • 47 effusa

    ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).
    I.
    Lit.:

    vinum in barathrum (i. e. ventrem),

    Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:

    aquam oblatam in galea,

    Front. Strat. 1, 7, 7:

    humorem,

    Cels. 7, 15:

    lacrimas,

    Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:

    imbrem (procella),

    Curt. 8, 13:

    se in oceanum (Ganges),

    Plin. 2, 108, 112, § 243:

    Sangarius flumen in Propontidem se effundit,

    Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:

    mare neque redundat umquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—
    B.
    Transf., of non-liquid bodies.
    1.
    In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;

    a favorite word of Vergil): saccos nummorum,

    Hor. S. 2, 3, 149:

    frumentum in flumen,

    Dig. 9, 2, 27, § 19:

    ei oculus effunditur,

    is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:

    tela,

    i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:

    auxilium castris apertis,

    to send forth, Verg. A. 7, 522:

    equus consulem lapsum super caput effudit,

    threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:

    (quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,

    Verg. A. 9, 68:

    sub altis portis,

    id. ib. 11, 485; cf.:

    aliquem solo,

    id. ib. 12, 532:

    caput in gremium,

    Cels. 7, 7, 4. — Poet.:

    carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,

    i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—
    2.
    In partic.
    a.
    With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):

    omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),

    Caes. B. C. 2, 7, 3; so,

    se,

    id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:

    se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,

    Liv. 38, 6;

    so mid.,

    Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;

    ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,

    spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—
    b.
    With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:

    non solum fruges verum herbas etiam effundunt,

    Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:

    copiam,

    Cic. Brut. 9, 36.—
    c.
    Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:

    patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,

    patrimonium,

    id. Phil. 3, 2:

    aerarium,

    id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:

    sumptus,

    id. Rosc. Am. 24, 68:

    opes,

    Plin. 7, 25, 26, § 94:

    omnes fortunas,

    Tac. A. 14, 31:

    reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,

    Just. 6, 9, 3; and absol.:

    effundite, emite, etc.,

    Ter. Ad. 5, 9, 34.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    effudi vobis omnia, quae sentiebam,

    i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:

    procellam eloquentiae,

    Quint. 11, 3, 158:

    totos affectus,

    id. 4, 1, 28:

    tales voces,

    Verg. A. 5, 723:

    questus,

    id. ib. 5, 780:

    carmina,

    Ov. H. 12, 139 al.:

    vox in coronam turbamque effunditur,

    Cic. Fl. 28 fin.; cf.:

    questus in aëra,

    Ov. M. 9, 370:

    omnem suum vinulentum furorem in me,

    Cic. Fam. 12, 25, 4:

    iram in aliquem,

    Liv. 39, 34:

    omne odium in auxilii praesentis spem,

    id. 31, 44, 2:

    indignationem,

    Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—
    B.
    In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).
    1.
    With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:

    qui se in aliqua libidine effuderit,

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    se in omnes libidines,

    Tac. A. 14, 13:

    (Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,

    has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;

    more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,

    Liv. 25, 20, 6:

    in venerem,

    id. 29, 23, 4:

    in amorem,

    Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:

    in laetitiam,

    Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:

    in jocos,

    Suet. Aug. 98:

    in cachinnos,

    id. Calig. 32:

    in questus, lacrimas, vota,

    Tac. A. 1, 11:

    in lacrimas,

    id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;

    for which, lacrimis,

    Verg. A. 2, 651; cf.:

    ad preces lacrimasque,

    Liv. 44, 31 fin.:

    ad luxuriam,

    id. 34, 6:

    terra effunditur in herbas,

    Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:

    quorum stomachus in vomitiones effunditur,

    id. 23, 1, 23, § 43.—
    2.
    To cast away, give up, let go, dismiss, resign:

    collectam gratiam florentissimi hominis,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    odium,

    id. ib. 1, 9, 20:

    vires,

    Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:

    curam sui,

    Sen. Ira, 2, 35:

    verecundiam,

    id. Ep. 11:

    animam,

    Verg. A. 1, 98; cf.

    vitam,

    Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:

    spiritum,

    Tac. A. 2, 70.—
    3.
    To relax, loosen, slacken, let go:

    manibus omnis effundit habenas,

    Verg. A. 5, 818:

    sive gradum seu frena effunderet,

    Stat. Th. 9, 182:

    irarum effundit habenas,

    Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.
    I.
    (Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:

    reliquias et effusa intueri,

    Sen. Const. Sap. 13, 1.—
    II.
    (Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.
    1.
    In gen.:

    effusumque corpus,

    Lucr. 3, 113; cf.:

    late mare,

    Hor. Ep. 1, 11, 26:

    loca,

    Tac. G. 30:

    effusissimus Hadriatici maris sinus,

    Vell. 2, 43:

    incendium,

    Liv. 30, 5; cf.

    caedes,

    id. 42, 65:

    cursus,

    id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:

    membra,

    i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—
    2.
    Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:

    habenis,

    Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:

    quam posset effusissimis habenis,

    Liv. 37, 20:

    comae,

    Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.

    also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,

    Verg. G. 4, 337.—
    3.
    Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:

    effusum agmen ducit,

    Liv. 21, 25, 8:

    aciem,

    Luc. 4, 743:

    huc omnis turba effusa ruebat,

    Verg. A. 6, 305:

    sine armis effusi in armatos incidere hostis,

    Liv. 30, 5, 8.—
    III.
    Trop.
    1.
    Profuse, prodigal, lavish:

    quis in largitione effusior?

    Cic. Cael. 6, 13:

    munificentiae effusissimus,

    Vell. 2, 41.—
    2.
    Extravagant, immoderate:

    licentia,

    Liv. 44, 1; cf.

    laetitia,

    id. 35, 43 fin.:

    cursus,

    Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:

    cultus in verbis,

    Quint. 3, 8, 58.— Sup.:

    laudationes,

    Petr. 48, 7:

    studium,

    Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.
    1.
    (Acc. to I.) Far spread, far and wide, widely.
    a.
    In gen.:

    ire,

    Sall. J. 105, 3; cf.

    fugere,

    Liv. 3, 22; 40, 48:

    persequi,

    id. 43, 23; Curt. 9, 8:

    vastare,

    Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:

    effusius praedari,

    id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —
    b.
    Esp., profusely, lavishly:

    large effuseque donare,

    Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.

    vivere,

    id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:

    affluant opes,

    Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—
    2.
    (Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:

    cum inaniter et effuse animus exsultat,

    Cic. Tusc. 4, 6, 13:

    amare,

    Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:

    dicere,

    Plin. Ep. 1, 20, 20:

    fovere,

    id. ib. 7, 24, 4:

    excipere,

    Suet. Ner. 22:

    favere,

    Tac. H. 1, 19.— Sup.:

    diligere,

    Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > effusa

  • 48 impono

    impōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3 (arch. forms of the perf. imposivit, Plaut. Rud. 2, 3, 27:

    imposisse,

    id. Most. 2, 2, 4; sync. form of the part. perf. impostus, a, um, Lucr. 5, 543; Verg. A. 9, 716; Val. Fl. 4, 186; Prop. 5, 2, 29; Stat. Th. 1, 227 al.), v. a. [in-pono], to place, put, set, or lay into, upon or in a place (very freq. and class.); constr. usu. with aliquid in aliquam rem or alicui rei; rarely in aliqua re or absol.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: pedem in undam. Plaut. Most. 2, 2, 4:

    hunc in collum,

    id. Pers. 4, 6, 10:

    aliquem in rogum,

    Cic. Tusc. 1, 35, 85; cf.:

    in ignem imposita'st: fletur,

    Ter. And. 1, 1, 102:

    omnem aciem suam redis et carris circumdederunt: eo mulieres imposuerunt,

    Caes. B. G. 1, 51 fin.:

    milites eo (i. e. in equos),

    id. ib. 1, 42, 5:

    aliquid in foco Lari,

    Plaut. Aul. 2, 8, 16:

    coronam auream litteris,

    Cic. Fl. 31, 76; cf.:

    collegae diadema,

    id. Phil. 5, 12:

    operi incohato fastigium,

    id. Off. 3, 7, 33:

    pondera nobis,

    Lucr. 5, 543:

    serta delubris et farra cultris,

    Juv. 12, 84:

    clitellas bovi,

    Cic. Att. 5, 15, 3:

    juvenes rogis,

    Verg. G. 4, 477:

    artus mensis,

    Ov. M. 1, 230:

    aliquid mensis,

    id. F. 2, 473: natum axi (i. e. in currum). Stat. Th. 6, 321:

    frontibus ancillarum vittas,

    Juv. 12, 118:

    ali quem mannis,

    Hor. Ep. 1, 7, 77:

    aliquem jumento,

    Gell. 20, 1, 11:

    Pelion Olympo,

    Hor. C. 3, 4, 52:

    arces montibus impositae,

    id. Ep. 2, 1, 253; cf. id. C. 4, 14, 12:

    impositum saxis Anxur,

    id. S. 1, 5, 26:

    celeri raptos per inania vento Imposuit caelo,

    placed them in the heavens, Ov. M. 2, 507:

    (Romulum) ablatum terris caelo,

    id. ib. 14, 811:

    hoc metuens molemque et montes insuper altos Imposuit,

    Verg. A. 1, 62; cf.:

    pedem super cervicem jacentis,

    Curt. 9, 7 fin.:

    haec super imposuit liquidum aethera,

    Ov. M. 1, 67:

    ei jus est in infinito supra suum aedificium imponere,

    to build, Dig. 8, 2, 24:

    pontibus praesidiisque impositis,

    Tac. A. 2, 11:

    pons lapideus flumini impositus,

    Curt. 5, 1, 29:

    quidvis oneris impone, impera,

    Ter. And. 5, 3, 26; id. Phorm. 3, 3, 29:

    nec peredit Impositam celer ignis Aetnam,

    Hor. C. 3, 4, 76:

    diadema imposuit,

    Quint. 9, 3, 61:

    pars togae, quae postea imponitur,

    id. 11, 3, 140. —
    B.
    In partic.
    1.
    Naut. t. t., to put on board ship, to embark; with in and acc.:

    quicquid domi fuit in navem imposivit,

    Plaut. Rud. 2, 3, 27: in quas (naves) exercitus ejus imponi posset, Lentul. ap. Cic. Fam. 12, 14, 1:

    legiones equitesque Brundisii in naves,

    Caes. B. C. 3, 14, 1:

    aeris magno pondere in naves imposito,

    id. ib. 3, 103, 1.—With dat.:

    et nos in aeternum Exsilium impositura cymbae,

    Hor. C. 2, 3, 28:

    ut semel imposita est pictae Philomela carinae,

    Ov. M. 6, 511.—With adv.:

    deprehensis navibus circiter quinquaginta atque eo militibus inpositis,

    Caes. B. G. 7, 58, 4:

    scaphas contexit, eoque milites imposuit,

    id. B. C. 3, 24, 1. — With abl.: vetustissima nave impositi, Caes. ap. Suet. Caes. 66. — Absol.:

    ipsi expediti naves conscenderent, quo major numerus militum posset imponi,

    Caes. B. C. 3, 6, 1:

    cum Crassus exercitum Brundisii imponeret,

    Cic. Div. 2, 40, 84:

    signa nostra velim imponas,

    id. Att. 1, 10, 3:

    per istos quae volebat clam imponenda curabat,

    id. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    2.
    Med. t. t., to apply a remedy externally:

    alium imponitur in vulnera,

    Plin. 20, 6, 23, § 50:

    porrum vulneribus,

    id. 20, 6, 21, § 47:

    raphanos super umbilicum contra tormenta vulvae,

    id. 20, 4, 13, § 27:

    imponuntur et per se folia,

    id. 23, 7, 71, § 138.—
    3.
    Of animals, to put the male to the female:

    asinum equae,

    Col. 6, 36, 4; 7, 2, 5.—In mal. part., Juv. 6, 334.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to put or lay upon, to impose; to throw or inflict upon; to put, set, or give to:

    culpam omnem in med inponito,

    Plaut. Mil. 3, 3, 54: cujus amicitia me paulatim in hanc perditam causam imposuit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 17, 1:

    ne magnum onus observantiae Bruto nostro imponerem,

    Cic. Att, 13, 11, 1:

    onus alicui,

    id. Fam. 6, 7, 6; 13, 56, 1; id. Rep. 1, 23; cf.:

    plus militi laboris,

    id. Mur. 18, 38:

    graviores labores sibi,

    Caes. B. C. 3, 74, 2:

    illi illud negotium,

    Cic. Sest. 28, 60:

    vos mihi personam hanc imposuistis, ut, etc.,

    id. Agr. 2, 18, 49; cf. Anton. ap. Cic. Att. 10, 10, 2:

    si mihi imposuisset aliquid,

    Cic. Att. 15, 26, 4:

    ego mihi necessitatem volui imponere hujus novae conjunctionis,

    id. ib. 4, 5, 2; cf. id. Sull. 12, 35:

    mihi impone istam vim, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 60, § 138:

    rei publicae vulnera,

    id. Fin. 2, 24, 66; so,

    vulnus rei publicae,

    id. Att. 1, 16, 7:

    plagam mortiferam rei publicae,

    id. Sest. 19, 44:

    quibus injurias plurimas contumeliasque imposuisti,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    injuriam sine ignominia alicui,

    id. Quint. 31, 96; cf. id. Rep. 1, 3:

    servitus fundo illi imposita,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 3:

    servitutem civibus,

    Sall. Or. ad Caes. 2:

    belli invidiam consuli,

    id. C. 43, 1:

    leges civitati per vim imposuit,

    Cic. Phil. 7, 5, 15:

    leges alicui,

    id. ib. 12, 1, 2; id. Rep. 1, 34; cf.:

    saevas imponite leges, ut, etc.,

    Juv. 7, 229:

    nimis duras leges huic aetati,

    Cic. de Or. 1, 60, 256:

    huic praedae ac direptioni cellae nomen imponis,

    assign, give, id. Verr. 2, 3, 85, § 197:

    nomen alicui,

    Liv. 35, 47, 5; Quint. 8, 3, 7; Tac. A. 4, 34; 14, 39 et saep.; cf.:

    imponens cognata vocabula rebus,

    Hor. S. 2, 3, 280:

    finem imponere volumini,

    Quint. 9, 4, 146:

    finem spei,

    Liv. 5, 4, 10:

    clausulam disputationi,

    Col. 3, 19, 3; cf.: quasi perfectis summam eloquentiae manum imponerent, gave the last touch to, Quint. prooem. §

    4: summam manum operi,

    Plin. 36, 5, 4, § 16; Sen. Ep. 12, 4; Vell. 2, 33, 1; 2, 87, 1; Gell. 17, 10, 5; Quint. 1 prooem. 4:

    extremam manum bello,

    Verg. A. 7, 573:

    manum supremam bellis,

    Ov. R. Am. 114:

    modum alicui,

    Liv. 4, 24, 7:

    modum dolori,

    Plin. Ep. 9, 13, 16:

    modum divortiis,

    Suet. Aug. 34.—Prov.:

    imponit finem sapiens et rebus honestis,

    Juv. 6, 444 (453).—
    B.
    In partic.
    1.
    To set over, as overseer, commander, etc.:

    si emimus, quem vilicum imponeremus, quem pecori praeficeremus,

    Cic. Planc. 25, 62:

    consul est impositus is nobis, quem, etc.,

    id. Att. 1, 18, 3:

    Lacedaemonii devictis Atheniensibus triginta viros imposuere,

    Sall. C. 51, 28:

    Macedoniae regem,

    Liv. 40, 12, 15; cf.:

    Masinissam in Syphacis regnum,

    id. 37, 25, 9:

    Cappadociae consularem rectorem,

    Suet. Vesp. 8:

    quid si domini milites imperatoribus imponantur?

    Liv. 45, 36, 8:

    itaque imposuistis cervicibus nostris sempiternum dominum (deum),

    Cic. N. D. 1, 20, 54 (al. in cervicibus).—
    2.
    To lay or impose upon, as a burden, tax, etc.: omnibus agris publicis pergrande vectigal. Cic. Agr. 1, 4, 10:

    vectigal fructibus,

    id. Font. 5, 10:

    stipendium victis,

    Caes. B. G. 1, 44, 5:

    tributa genti,

    Suet. Dom. 12; so, tributi aliquid alicui, id. Calig. 40; cf.:

    tributum in capita singula,

    Caes. B. C. 3, 32, 1:

    frumentum,

    Cic. Att. 15, 10:

    nulla onera nova,

    Hirt. B. G. 8, 49 fin.
    3.
    Alicui, to impose upon, deceive, cheat, trick (= frustror, fallo, fraudo, circumvenio):

    Catoni egregie imposuit Milo noster,

    Cic. Q. Fr. 2, 6, 5:

    si mihi imposuisset aliquid,

    id. Att. 15, 26, 4: populo imposuimus et oratores visi sumus, id. ap. Quint. 8, 6, 20 and 55:

    praefectis Antigoni imposuit,

    Nep. Eum. 5, 7; Plin. Ep. 3, 15, 3:

    facile est barbato inponere regi,

    Juv. 4, 103:

    falluntur quibus luxuria specie liberalitatis imponit,

    Tac. H. 1, 30.— Pass. impers.:

    utcumque imponi vel dormienti posset,

    Petr. 102.

    Lewis & Short latin dictionary > impono

  • 49 infundo

    in-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour in, upon, or into (syn. invergere).
    I.
    Lit.:

    aliquid in aliquod vas,

    Cic. Tusc. 1, 25, 61:

    vinum reticulo aut cribro,

    Sen. Ben. 7, 19:

    aliquid in nares,

    Plin. 20, 17, 69, § 180:

    sine riguis mare in salinas infundentibus,

    id. 31, 7, 39, § 81: rex Mithridates Aquilio duci capto aurum in os infudit, id. 33, 3, 14, § 48:

    animas formatae terrae,

    Ov. M. 1, 364; Plin. 3, 1, 1, § 5: sibi resinam et nardum, to anoint one ' s self with, Auct. B. H. 33; Plin. 10, 46, 63, § 129.—
    B.
    Transf.
    1.
    Infundere alicui aliquid, to pour out for, to administer to, present to, lay before:

    alicui venenum,

    Cic. Phil. 11, 6, 13:

    alicui poculum,

    Hor. Epod. 5, 77:

    jumentis hordea,

    Juv. 8, 154:

    (Neroni) totam tremuli frontem pulli,

    id. 6, 616.—Esp., as a medicine, to administer to a person, for a disease:

    (aloë) dysenteriae infunditur,

    Plin. 27, 4, 5, § 20:

    tenesmo et dysentericis,

    id. 20, 21, 84, § 227.—With abl.:

    clystere,

    Plin. 24, 9, 40, § 66.—
    2.
    To wet, moisten:

    olivam aceto non acerrimo,

    Col. 12, 47:

    si uvam nimius imber infuderit,

    Pall. 11, 9.—
    3.
    To pour out, cast, hurl anywhere:

    nimbum desuper alicui,

    Verg. A. 4, 122:

    gemmas margaritasque mare littoribus infundit,

    Curt. 8, 9:

    vim sagittarum ratibus,

    id. 9, 7:

    agmen urbi,

    Flor. 3, 21, 6:

    agmina infusa Graecis,

    Curt. 5, 7, 1; cf. 7, 9, 8.—
    4.
    To mix itself, mingle with any thing:

    cum homines humiliores in alienum ejusdem nominis infunderentur genus,

    Cic. Brut. 16, 62; id. Fam. 9, 15, 2.—
    II.
    Trop., to pour into, spread over, communicate, impart:

    orationem in aures tuas,

    Cic. de Or. 2, 87, 355:

    aliquid ejusmodi auribus ejus,

    Amm. 14, 9, 2:

    imperatoris auribus,

    id. 15, 3, 5:

    magorum sensibus,

    id. 23, 6, 33:

    per aures cantum,

    Sil. 11, 433:

    vitia in civitatem,

    Cic. Leg. 3, 14, 32:

    nihil ex illius animo quod semel esset infusum, umquam effluere potuisse,

    id. de Or. 2, 47, 300:

    rebus lumen,

    Sen. Hipp. 154:

    civitati detrimenta (acc. to others, infligere),

    Just. 3, 5.— Hence, in-fūsus, a, um, P. a., poured over or into.
    A.
    Lit.:

    sucus infusus auribus,

    Plin. 20, 8, 27, § 69:

    cinis in aurem,

    id. 30, 3, 8, § 24:

    sucus per nares,

    id. 25, 13, 92, § 144:

    vino,

    drunk with wine, Macr. S. 7, 5:

    infusam vomitu egerere aquam,

    swallowed, Curt. 7, 5, 8.—
    B.
    Transf., of things not fluid:

    nudos umeris infusa capillos,

    falling down on, Ov. M. 7, 183:

    canitiem infuso pulvere foedans,

    Cat. 64, 224:

    si qua concurrerat, obruebatur (navis) infuso igni,

    Liv. 37, 30, 5:

    sole infuso (terris),

    at daybreak, Verg. A. 9, 461:

    conjugis gremio,

    resting on her bosom, id. ib. 8, 406:

    collo infusa amantis,

    Ov. H. 2, 93:

    populus circo,

    Verg. A. 5, 552:

    totamque infusa per artus Mens agitat molem,

    id. ib. 6, 726:

    infusa tranquilla per aethera pace,

    Sil. 7, 258:

    cera in eam formam gypsi infusa,

    Plin. 35, 12, 4, § 153:

    imago senis cadaveri infusa,

    Quint. 6, 1, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > infundo

  • 50 fusus

    [st1]1 [-] fūsus, a, um: part. passé de fundo. - [abcl][b]a - versé, répandu. - [abcl]b - fondu, coulé. - [abcl]c - étendu, qui s’étend, qui se déploie, déployé. - [abcl]d - lâché, relâché, libre, lâche, flottant. - [abcl]e - dispersé, mis en déroute.[/b] [st1]2 [-] fūsus, i, m.: - [abcl][b]a - fuseau. - [abcl]b - le fuseau des Parques. - [abcl]c - traverse du levier, fuseau (t. de mécan.).[/b] [st1]3 [-] fūsŭs, ūs, m.: action de verser, épanchement.
    * * *
    [st1]1 [-] fūsus, a, um: part. passé de fundo. - [abcl][b]a - versé, répandu. - [abcl]b - fondu, coulé. - [abcl]c - étendu, qui s’étend, qui se déploie, déployé. - [abcl]d - lâché, relâché, libre, lâche, flottant. - [abcl]e - dispersé, mis en déroute.[/b] [st1]2 [-] fūsus, i, m.: - [abcl][b]a - fuseau. - [abcl]b - le fuseau des Parques. - [abcl]c - traverse du levier, fuseau (t. de mécan.).[/b] [st1]3 [-] fūsŭs, ūs, m.: action de verser, épanchement.
    * * *
    I.
        Per herbam fusi. Virgil. Estenduz sur l'herbe, et couchez.
    \
        Crines fusi. Virgil. Espars.
    \
        Fusa cupressus. Plin. Fort large, et qui s'estend fort, De grande estendue.
    \
        Fusum corpus. Liu. Plein et poli, Duquel la peau est bien estendue, et n'est point ridee ne lasche.
    II.
        Fusus, huius fusi, m. g. Plin. Un fuseau.
    \
        Fusis mollia pensa deuoluunt. Virgil. Elles filent.
    \
        Versato ducentem stamina fuso. Ouid. Filant.
    \
        Torquere fusos. Plin. Filer.
    \
        Teretem versabat pollice fusum. Ouid. Elle filoit.

    Dictionarium latinogallicum > fusus

  • 51 accedere

    1) приходить, подходить, in praedia (1. 3 § 1 D. 1, 19);

    in hortos (1. 1 § 9 D. 49, 4).

    2) приступать к чему-либо, чтобы исполнить или совершить, принимать на себя, браться за что, ad emtionem (1. 22 § 4 D. 17, 1);

    ad administrationem (1. 20 D. 26, 7);

    ad rem gerendam (1. 77 § 3 D. 35, 1);

    ad hereditatem (1. 99 D. 29, 2);

    ad possessionem (1. 15 § 35 D. 39, 2).

    3) obligationi accedere, обязываться к чему вместе с главным должником (1. 1 D. 46, 1). 4) соглашаться с, acc. sententiae s. ad sententiam (1. 12 § 6 D. 36, 2. 1. 4 § 3 D. 42, 1). 5) присоединяться, приступать, auctoritas tutoris voluntati impuberis acc. (1. 13 § 4 D. 38, 1);

    pars fundo per alluvionem acc. (1. 34 D. 6, 1);

    proprietati usufr. acc. (1. 4 D. 23. 3);

    legato acc. (1. 8 § 2 D. 33, 8); в особ. обозн.: присоединяться к главной вещи в качестве побочной, как принадлежность: quodaccedit alicui rei, приращение, также всякую вообще прибыль (1. 1 § 5 D. 16, 3. 1. 11 § 17 D. 19, 1. 1. 1 § 1. 1. 33 pr. D. 21, 1. 1. 68. 78 pr. D. 18, 1. 1. 52 § 2. 1. 53 pr. D. 19, 1);

    quod emtioni, venditioni accedit (1. 31 §25. 1. 32 D. 21, 1. 1. 3§ 6 D. 3, 5);

    quidqnid usurarum nomine accessit (1. 59 § 5 D. 17, 1);

    ex mora fructus usuraeve fideicommisso acc. (1. 24 § 14 D. 40, 5);

    servitut es corporibus acced. (1. 14 D. 8, 1);

    iter fundo acc. (1. 6 § 6 D. 19, 1).

    6) приращаться, зачисляться, possessio alterius alicui acc., засчитывать для настоящего владельца время владения его предшественника (1. 6 pr. 1. 15 § 1 D. 44, 3); также: tempus, quo alter possedit, alicui acc. (1. 19 D. 41, 3); иногда: происходить, возникать: si alia causa nova post petitionem mihiaccesserit (1. 11 § 4 D. 44, 2). 7) подходить, быть похожим: lata negligentia prope fraudem accedit (1. 7 § 1 D. 26, 10);

    proxime praetextati aetatem acc. (1. 3 § 6 D. 43, 30).

    8) нападать на, постигать, furor alicui acc. (1. З pr. D. 26, 1);

    id quod fataliter accessit (1. 135 D. 50, 16).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > accedere

  • 52 deduco

    dē-dūco, xi, ctum ( imper.:

    deduc,

    Cic. Rep. 1, 21, 34;

    old form, deduce,

    Ter. Eun. 3, 3, 32), 3, v. a., to lead or bring away, to lead, fetch, bring or draw down (for syn. cf.: duco, comitor, prosequor, persequor, stipo, sequor, consequor—freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    a.
    Not designating a limit:

    atomos de via,

    to turn from a straight course, Cic. Fat. 9, 18:

    eum concionari conantem de rostris,

    Caes. B. C. 3, 21, 3:

    pedes de lecto,

    Plaut. Curc. 2, 3, 82:

    suos clam ex agris,

    Caes. B. G. 4, 30 fin.; so,

    aliquem ex ultimis gentibus,

    Cic. Phil. 13, 13:

    lunam e curru,

    Tib. 1, 8, 21; cf.

    the foll.: summā vestem deduxit ab orā,

    Ov. M. 3, 480:

    cantando rigidas deducere montibus ornos,

    Verg. E. 6, 71: lunam caelo id. ib. 8, 69; cf.:

    lunam cursu,

    Ov. H. 6, 85:

    hunc caelo,

    id. F. 3, 317:

    dominam Ditis thalamo,

    Verg. A. 6, 397:

    tota carbasa malo,

    i. e. to spread, unfurl, by letting down, Ov. M. 11, 477; cf.

    the foll.: febres corpore,

    Hor. Ep. 1, 2, 48:

    inde boves,

    Ov. M. 6, 322:

    transfuga duci se ad consules jubet deductusque traditurum urbem promittit,

    Liv. 9, 24:

    Ubiis imperat, ut pecora deducant suaque omnia ex agris in oppida conferant,

    Caes. B. G. 6, 10, 2; cf. Liv. 21, 37: rivos, i. e. to clear out, cleanse ( = detergere, Macr. Sat. 3, 3; Col. 2, 22, 3), Verg. G. 1, 269 Heyne ad loc.; cf.:

    aqua Albana deducta ad utilitatem agri suburbani,

    conducted off, Cic. Div. 2, 32, 69, and v. the foll.:

    lunam,

    Prop. 1, 1, 19; cf.

    Jovem,

    the sun, Hor. Epod. 13, 2:

    crines pectine,

    to comb, Ov. M. 4, 311; cf.:

    caesariem barbae dextrā,

    id. ib. 15, 656:

    vela,

    id. ib. 3, 663:

    sive aliquis molli deducit candida gestu Brachia,

    moves, Prop. 2, 22 (3, 15), 5 (al. diducit); imitated by Stat. Silv. 3, 5, 66 (al. diducit) et saep.—
    b.
    Stating the limit:

    cito hunc deduc ad militem,

    Ter. Eun. 3, 3, 32:

    aliquem ad aliquem,

    id. ib. 4, 4, 10; Cic. Lael. 1; Caes. B. G. 7, 28 fin.; id. B. C. 1, 18, 3; Sall. J. 113 fin. et saep.:

    juvenem ad altos currus,

    Ov. M. 2, 106:

    suas vestes humero ad pectora,

    Ov. M. 6, 405; cf.:

    manum ad imum ventrem,

    Quint. 11, 3, 112 et saep.:

    impedimenta in proximum collem,

    Caes. B. G. 7, 68, 2:

    aquam in vias,

    Cato R. R. 155; Ov. M. 1, 582:

    aliquem in conspectum (Caesaris),

    Caes. B. C. 1, 22, 2:

    aliquem in arcem,

    Liv. 1, 18; id. 1, 58:

    aliquem in carcerem,

    Sall. C. 55:

    in arenam,

    Suet. Calig. 35: levis deducet pondere fratres, will bring down (the scale), Grat. Cyn. 292. —
    B.
    In partic.
    I.
    Milit. t. t., to draw off, lead off, withdraw troops from a place; to lead, conduct, bring to a place: praesidia de locis, Sisenna ap. Non. 289, 15; so with de, Plaut. Am. 1, 1, 60; Caes. B. G. 5, 51, 2; Cic. Att. 7, 14 al.:

    exercitum ex his regionibus,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so with ex, id. ib. 7, 87, 4 fin.; 7, 81 fin.; id. B. C. 1, 12, 3 al.:

    legionem ab opere,

    id. ib. 3, 69; so with ab, id. ib. 2, 26, 3; Liv. 34, 35 al.:

    deducta Orico legione,

    Caes. B. C. 3, 34:

    exercitum finibus Attali,

    Liv. 32, 27: deducto exercitu, Caes. B. G. 6, 43, 3; 7, 20, 11; id. B. C. 3, 39 al.; cf. Oud. ad Caes. B. G. 2, 33, 2:

    milites ad Ciceronem,

    Caes. B. G. 5, 27, 9:

    tres in arcem cohortes praesidio,

    id. B. C. 3, 19, 5:

    a Flacco inter ceteros, quos virtutis causa secum ex provincia ad triumphum deducebat, deductus sum,

    Liv. 42, 34:

    copias ex locis superioribus in campum deducit,

    Caes. B. C. 2, 40 fin.:

    legionibus in hiberna deductis,

    id. B. G. 2, 35, 3; so,

    in hiberna,

    Liv. 26, 20; 43, 9:

    in interiorem Galliam,

    Caes. B. G. 2, 2; cf.

    in Menapios,

    id. ib. 4, 22, 5:

    in proxima municipia,

    id. B. C. 1, 32:

    in hiberna in Sequanos,

    id. B. G. 1, 54, 2:

    in aciem,

    Liv. 3, 62:

    praesidia eo,

    Caes. B. C. 2, 18, 5:

    neque more militari vigiliae deducebantur,

    Sall. Jug. 44, 5; id. C. 59, 1. —
    2.
    Pub. law t. t., to lead forth, conduct a colony to a place:

    coloni, qui lege Julia Capuam deducti erant,

    Caes. B. C. 1, 14, 4; cf. Suet. Caes. 81:

    colonos in aliquem locum,

    id. ib. 28:

    coloniam in aliquem locum,

    Cic. Rep. 2, 3; 2, 4; Liv. 10, 1; 10, 13; 34, 45 (repeatedly); Suet. Tib. 4 al.:

    Aquileia colonia Latina eo anno in agro Gallorum est deducta,

    Liv. 40, 34; cf.:

    in colonia Capua deducti,

    Suet. Caes. 81:

    ut emantur agri a privatis, quo plebs publice deducatur,

    Cic. Agr. 2, 25; cf. id. ib. 2, 26;

    2, 34, 92: triumvir coloniis deducendis,

    Sall. J. 42; cf. Liv. 9, 46; 9, 28; Suet. Aug. 46 al.— Absol.:

    deductis olim et nobiscum per conubium sociatis, haec patria est,

    Tac. H. 4, 65. —
    3.
    Nautical t. t.
    a.
    To draw out a ship from the docks:

    ex navalibus eorum unam (navem) deducit,

    Caes. B. C. 2, 3, 2:

    deducunt socii naves,

    Verg. A. 3, 71.—Hence far more freq. meton., like the Gr. kathelkein, to draw down a ship from the stocks into the sea; to launch, Liv. 21, 17; 41, 9; Caes. B. G. 7, 60:

    neque multum abesse (naves) ab eo, quin paucis diebus deduci possent,

    id. ib. 5, 2, 2:

    naves,

    id. ib. 5, 23, 2:

    classem,

    Liv. 36, 41 al.:

    naves litore,

    Verg. A. 4, 398:

    carinas,

    Ov. M. 6, 144; 8, 104 et saep.—
    b.
    Rarely for subducere and the Gr. katagein, to draw a ship into port:

    onerarias naves in portum deducunt,

    Caes. B. C. 1, 36, 2:

    in portum,

    Petr. 101, 8.—
    4.
    Weavers' t. t., to draw out, spin out the thread, yarn:

    dextera tum leviter deducens fila, Catull. 64, 313: filum,

    Ov. M. 4, 36; id. Am. 1, 14, 7; id. H. 9, 77.—Hence, meton., to prepare a web, to weave:

    vetus in tela deducitur argumentum,

    is interwoven, represented in weaving, Ov. M. 6, 69.—
    5.
    t. t. of common life, to lead out, conduct, escort, accompany a person out of the house, as a mark of respect or for protection:

    haec ipsa sunt honorabilia... assurgi, deduci, reduci,

    Cic. de Sen. 18, 63:

    cum magna multitudo optimorum virorum et civium me de domo deduceret,

    id. Fam. 10, 12, 2; Suet. Aug. 29:

    ne deducendi sui causa populum de foro abduceret,

    Liv. 23, 23 fin.; cf. Tac. A. 3, 14:

    a quibus (sc. equitibus Rom.) si domus nostra celebratur, si interdum ad forum deducimur, etc.,

    Cic. Mur. 34.—
    b.
    Esp., to conduct a young man to a public teacher:

    dicam hunc a patre continuo ad me esse deductum,

    Cic. Cael. 4, 9; id. Lael. 1, 1; Tac. Dial. 34; Quint. 12, 11, 6; cf. ephebum in gymnasium, Petron. 85, 3.—
    c.
    Aliquam alicui, ad aliquem, to lead, conduct a bride (from her father's house) to her husband (cf. denubo):

    bona uxor si ea deducta est usquam cuiquam gentium,

    Plaut. Mil. 3, 1, 90; cf.

    Catull. 68, 143: virginem juveni marito,

    Tib. 3, 4, 31:

    uni nuptam, ad quem virgo deducta sit,

    Liv. 10, 23:

    nullo exemplo deductae in domum patrui fratris filiae,

    Tac. A. 12, 5; so,

    in domum,

    id. ib. 14, 63; so of the bridegroom himself, to take home the bride:

    domum in cubiculum,

    Ter. Ad. 4, 5, 60:

    uxorem domum,

    id. Hec. 1, 2, 60:

    quo primum virgo quaeque deducta est,

    Caes. B. G. 5, 14 fin.—Absol.:

    eas velut auspicibus nobilissimis populis deductas esse,

    Liv. 42, 12, 4; cf. Prop. 4 (5), 3, 13.—
    (β).
    In a dishonorable sense, to bring one a concubine, Plaut. Casin. 2, 8, 36; Cic. Verr. 2, 3, 34; Suet. Calig. 25; id. Caes. 50; id. Ner. 28; cf. also the foll., no. 7.—
    d.
    To lead about in a public procession, Suet. Tib. 17 fin.:

    invidens privata deduci superbo non humilis mulier triumpho,

    Hor. Od. 1, 37, 31:

    tensas,

    Suet. Aug. 43; id. Vesp. 5.—
    e.
    Hence, to drive out, expel = expellere: Arsinoen ex regno, Auct. B. [p. 527] Alex. 33:

    ex possessione,

    Liv. 34, 58, 6. —
    6.
    Jurid. t. t.
    a.
    Aliquem de fundo, to lead away a person from a disputed possession in the presence of witnesses (with or without force: the latter moribus, the former vi solida), in order to procure him the right of action (this was a symbolic procedure preparatory to an action): appellat Fabius, ut aut ipse Tullium deduceret aut ab eo deduceretur. Dicit deducturum se Tullius, etc., Cic. pro Tull. Fragm. § 20; id. Agr. 2, 26, 68;

    placuit Caecinae constituere, quo die in rem praesentem veniretur, et de fundo Caecina moribus deduceretur, etc.,

    id. Caecin. 7, 20.—
    b.
    To bring before a tribunal as a witness:

    multi boni ad hoc judicium deducti non sunt,

    Cic. Flac. 4, 9.—
    c.
    To bring to trial:

    lis ad forum deducta est,

    Phaedr. 3, 13, 3. —
    7.
    With the accessory idea of diminution, to withdraw, deduct, subtract, diminish:

    cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23. And as a mercantile t. t.:

    addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fiat,

    Cic. Off. 1, 18, 59:

    ut centum nummi deducerentur,

    id. Leg. 2, 21, 53; cf. Cato R. R. 144 sq.:

    de capite deducite, quod usuris pernumeratum est,

    Liv. 6, 15; cf. Suet. Caes. 42 et saep.—Hence in a double sense: Tertia deducta est (in allusion to the meaning, no. 5, c. b), Suet. Caes. 50; cf. the same account in Macr. S. 2, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bring down, bring or lead away, withdraw, bring, lead: quare, si placet, deduc orationem tuam de coelo ad haec citeriora, Cic. Fragm. ap. Non. 85, 20, and 289, 9:

    licet enim contrahere universitatem generis humani, eamque gradatim ad pauciores, postremo deducere in singulos,

    id. N. D. 2, 65 fin.:

    aliquem de animi lenitate,

    id. Cat. 2, 13; cf.:

    aliquem de animi pravitate,

    Q. Cic. Pet. Cons. 10 fin.:

    aliquem de sententia,

    Cic. Brut. 25 fin.:

    aliquem de fide,

    id. Verr. 1, 9, 25 et saep.:

    perterritos a timore,

    id. N. D. 2, 59, 148:

    aliquem a tristitia, ab acerbitate,

    id. de Or. 2, 83 fin.:

    aliquem ab humanitate, a pietate, a religione,

    id. Verr. 2, 4, 6 (for which, shortly before, abducere):

    aliquem a vera accusatione,

    id. ib. 2, 1, 6 fin.; id. Fam. 1, 1, 2 et saep.:

    voluntates impellere quo velit, unde autem velit deducere,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    mos unde deductus,

    derived, Hor. Od. 4, 4, 19; cf.:

    nomen ab Anco,

    Ov. F. 6, 803:

    quae tandem ea est disciplina, ad quam me deducas,

    Cic. Acad. 2, 36:

    aliquem ad fletum misericordiamque,

    id. de Or. 2, 45, 189:

    aliquem ad eam sententiam,

    Caes. B. G. 2, 10, 5; 6, 10, 2:

    rem ad arma,

    id. B. C. 1, 4 fin.; cf.:

    rem ad otium,

    id. ib. 1, 5 fin.:

    plura argumenta ad unum effectum,

    Quint. 9, 2, 103 et saep.:

    quam in fortunam quamque in amplitudinem deduxisset (Aeduos),

    Caes. B. G. 7, 54, 3; so,

    aliquem in eum casum,

    id. ib. 2, 31, 6:

    aliquem in periculum,

    id. ib. 7, 50, 4: Quint. 4, 2, 12; cf.:

    rem in summum periculum,

    Caes. B. G. 5, 31; id. B. C. 1, 19, 3:

    rem in controversiam,

    id. B. G. 7, 63, 5:

    aliquem in causam,

    Liv. 36, 5:

    in societatem belli,

    id. 36, 7 et saep.:

    huc jam deduxerat rem, ut, etc.,

    Caes. B. C. 1, 62; so,

    rem huc, ut, etc.,

    id. ib. 1, 86, 3:

    deduxisti totam hanc rem in duo genera solum causarum, caetera innumerabilia exercitationi reliquisti,

    have brought, reduced, Cic. de Or. 2, 17, 71; id. Cat. 2, 2, 4; cf.:

    rem in eum locum, ut, etc.,

    id. Fam. 16, 12:

    quem in locum,

    id. ib. 4, 2, 3:

    ergo huc universa causa deducitur, utrum, etc.,

    id. Rosc. Com. 12, 34:

    rerum divisio in duos articulos deducitur,

    Gai. Inst. 2, 2:

    audi, quo rem deducam,

    what I aim at, what I have in view, to what conclusion I will bring the matter, Hor. S. 1, 1, 15:

    Aeolium carmen ad Italos modos,

    transfer, transplant, id. Od. 3, 30, 14; cf.:

    in patriam deducere musas,

    Verg. G. 3, 10. —
    B.
    In partic.
    1.
    To mislead, seduce, entice, induce, bring one to an opinion (rare):

    adolescentibus et oratione magistratus et praemio deductis,

    Caes. B. G. 7, 37, 6; id. B. C. 1, 7, 1:

    sibi esse facile, Seuthen regem Thracum deducere, ut, etc.,

    Nep. Alcib. 8:

    aliquem vero,

    from the truth, Lucr. 1, 370.—
    2.
    To spin out a literary composition, like a thread, i. e. to elaborate, prepare, compose ( poet., and in post-Aug. prose):

    tenui deducta poëmata filo,

    Hor. Ep. 2, 1, 225:

    mille die versus,

    id. Sat. 2, 1, 4; Ov. Pont. 1, 5, 13:

    carmina,

    id. Tr. 1, 1, 39; cf. id. ib. 5, 1, 71: nihil expositum, Juv. 7, 54:

    commentarios,

    Quint. 3, 6, 59:

    oratio deducta atque circumlata,

    finely spun out, id. 4, 1, 60 al.:

    primaque ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen,

    Ov. M. 1, 3; cf. id. Tr. 2, 560; Hor. A. P. 129:

    opus,

    Manil. 1, 3. —
    3.
    (Another figure borrowed from spinning.) To make finer, thinner, weaker; to attenuate: vocem deducas oportet, ut mulieris videantur verba, Pompon. ap. Macr. Sat. 6, 4: "Odusseus" ad "Ulixem" deductus est, Quint. 1, 4, 16; cf. P. a. B.—
    4.
    To derive (of the origin of words):

    nomen Christianorum a Christo deducitur,

    Tert. adv. Marc. 4, 14;

    id. de Virg. vel. 5: diximus nomen religionis a vinculo pietatis esse deductum,

    Lact. 4, 28, 12; cf.:

    sed et Pharnacion (cognominatur) a Pharnace rege deductum,

    Plin. 25, 4, 14, § 33.—
    5.
    To remove, cure, of physical evils:

    brassica de capite omnia deducet et sanum faciet,

    Cato R. R. 157, 6:

    corpore febres, animo curas,

    Hor. Ep. 1, 2, 48; Cic. Fin. 5, 17, 47.—
    6.
    To bring down (late Lat.):

    deducis ad inferos,

    i. e. to death, Vulg. Tobiae, 13, 2; id. Gen. 42, 38; id. 1 Reg. 2, 6.—
    7.
    Law t. t., to withhold:

    cum in mancipanda proprietate (usus fructus) deducatur,

    Gai. Inst. 2, 33.—Hence,

    Lewis & Short latin dictionary > deduco

  • 53 denuncio

    dē-nuntĭo ( - cĭo), āvi, ātum, 1, v. a. Orig. t. t. in the lang. of pub. law, relig., and jurispr., to give an official intimation, to make an official announcement or declaration of one's intentions (by means of a messenger, herald, etc.); to announce, intimate, declare, = nuntiando declarare; and with a foll. ut or merely the subjunctive, to intimate, order, command (for syn. cf.: edico, indico, narro, nuntio, refero, defero, renuntio, enuntio, dico).
    I.
    Prop.
    A.
    Polit. lang.
    (α).
    With acc.:

    ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur,

    Cic. Rep. 2, 17;

    so with indictum,

    id. ib. 2, 23 fin. (Fragm. ap. Isid. Orig. 18, 1, 3); id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    quos senatus ad denuntiandum bellum miserat,

    id. Fam. 12, 24:

    utrum paucorum ea denuntiata an universae civitatis essent,

    Liv. 24, 37 fin.
    (β).
    With acc. and inf.:

    quod sibi Caesar denuntiaret, se Aeduorum injurias non neglecturum, etc.,

    Caes. B. G. 1, 36, 6:

    cum se scire quae fierent denuntiaret,

    id. ib. 5, 54; Liv. 45, 1 fin. et saep. —And with inf. alone:

    denuntiat centurionibus exsequi caedem,

    Tac. A. 11, 37.—
    (γ).
    With ut or ne: Gaditanos denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte excederet Gadibus;

    si id non fecisset, sibi consilium capturos,

    Caes. B. C. 2, 20, 3; cf. Liv. 7, 31:

    nationibus denuntiare, uti auxilia mittant,

    Caes. B. G. 6, 10; cf.:

    per vicos urbesque, ut commeatus expedirent,

    Liv. 44, 26:

    simul denuntiavit ut essent animi parati,

    Caes. B. C. 3, 86 fin.: cf.:

    dictator magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu, etc.,

    Liv. 8, 30; and so with ne, id. 9, 36 fin.; Vulg. Act. 4, 18.—
    (δ).
    With simp. subj.:

    (legati) denuntient Gallicis populis, multitudinem suam domi contineant,

    Liv. 39, 54 fin.; cf. Suet. Calig. 55:

    (Alcibiades) denuntiavit his (militibus), qui in stationibus erant, observarent lumen, etc.,

    Front. Strat. 3, 12, 1 al. —
    B.
    In relig. lang.
    (α).
    With acc.:

    quibus portentis magna populo Romano bella denuntiabantur,

    Cic. Div. 1, 43, 97:

    caedem Caesari evidentibus prodigiis,

    Suet. Caes. 81 init.; cf. id. Aug. 94; 96; Verg. A. 3, 366 al.—
    (β).
    With ut:

    si quid tale acciderit, ut a deo denuntiatum videatur, ut exeamus e vita,

    Cic. Tusc. 1, 49, 118.—
    C.
    In jurid. lang.
    (α).
    Alicui testimonium, to summon a witness:

    si accusator voluerit testimonium eis denuntiare,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110 (cf.:

    denuntiatio testimonii,

    id. Fl. 6, 14); so,

    testibus: quoniam duo genera sunt testium, aut voluntariorum aut eorum, quibus in judiciis publicis lege denuntiatur,

    Quint. 5, 7, 9; cf. ib. § 15; Plin. Ep. 6, 5, 2.— Absol.:

    non denuntiavi,

    Cic. Fl. 15, 35.—
    (β).
    To give notice of a suit or process, Dig. 5, 3, 20, § 6 fin.:

    de isto fundo, Cic. Caecin., 32, 95: in foro denuntiat fundum illum suum esse,

    id. ib. 7, 19.—
    (γ).
    Litem denuntiare, to summon for immediate trial (late Lat.), Symm. Ep. 10, 52; Aur. Vict. Caes. 16, 11.—
    II.
    Transf. beyond the technical sphere, to announce, intimate, declare; to denounce, menace, threaten; with ut, or merely the subjunct., to intimate, order, command. —
    A.
    Of personal subjects.
    (α).
    With acc.:

    ille inimicitias mihi denuntiavit,

    Cic. Phil. 5, 7, 19; cf.:

    populo Romano servitutem,

    id. ib. 5, 8, 21:

    proscriptionem, caedem, direptionem,

    id. Sest. 20, 46; cf. id. ib. 17 fin.; id. Mur. 24 fin. et saep.:

    oculis et aspectu vim tribuniciam,

    id. Agr. 2, 5, 13; id. Att. 13, 12, 3.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    Sex. Alfenus denuntiat, sese procuratorem esse,

    Cic. Quint. 6, 27; cf. id. Phil. 6, 3 (with testificor and ante praedico):

    cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet esse paratum denuntiaret,

    id. de Or. 1, 22, 103; id. Rep. 3, 11 fin. et saep.—
    (γ).
    With a relative clause:

    denuntiasti homo adulescens, quid de summa reipublicae sentires,

    Cic. Planc. 22.—
    (δ).
    With ut: mihi Lupus noster subito denuntiavit, ut ad to [p. 548] scriberem, Cic. Fam. 11, 25.—
    (ε).
    With simple subjunctive, = moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, etc., Cic. Verr. 1, 12 fin.
    (ζ).
    With de:

    de isto fundo,

    Cic. Caecin. 32 fin.
    (η).
    Absol.:

    monente et denuntiante te,

    Cic. Fam. 4, 3; id. Quint. 17. —
    B.
    Of subjects not personal, to give notice, make known, signify, indicate:

    terra continens adventus hostium multis indiciis ante denuntiat,

    Cic. Rep. 2, 3:

    illa arma non periculum nobis sed praesidium denuntiant,

    id. Mil. 1, 3:

    si ante exortum nubes globabuntur, hiemem asperam denuntiabunt, etc.,

    Plin. 18, 35, 78, § 344:

    caeruleus (color) pluviam denuntiat, igneus euros,

    Verg. G. 1, 453:

    hoc juncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant,

    Tac. G. 18 fin.:

    arbor statim pestem denuntians,

    Plin. 13, 22, 38, § 118.

    Lewis & Short latin dictionary > denuncio

  • 54 denuntio

    dē-nuntĭo ( - cĭo), āvi, ātum, 1, v. a. Orig. t. t. in the lang. of pub. law, relig., and jurispr., to give an official intimation, to make an official announcement or declaration of one's intentions (by means of a messenger, herald, etc.); to announce, intimate, declare, = nuntiando declarare; and with a foll. ut or merely the subjunctive, to intimate, order, command (for syn. cf.: edico, indico, narro, nuntio, refero, defero, renuntio, enuntio, dico).
    I.
    Prop.
    A.
    Polit. lang.
    (α).
    With acc.:

    ut omne bellum, quod denuntiatum indictumque non esset, id injustum esse atque impium judicaretur,

    Cic. Rep. 2, 17;

    so with indictum,

    id. ib. 2, 23 fin. (Fragm. ap. Isid. Orig. 18, 1, 3); id. Off. 1, 11, 36; cf.:

    quos senatus ad denuntiandum bellum miserat,

    id. Fam. 12, 24:

    utrum paucorum ea denuntiata an universae civitatis essent,

    Liv. 24, 37 fin.
    (β).
    With acc. and inf.:

    quod sibi Caesar denuntiaret, se Aeduorum injurias non neglecturum, etc.,

    Caes. B. G. 1, 36, 6:

    cum se scire quae fierent denuntiaret,

    id. ib. 5, 54; Liv. 45, 1 fin. et saep. —And with inf. alone:

    denuntiat centurionibus exsequi caedem,

    Tac. A. 11, 37.—
    (γ).
    With ut or ne: Gaditanos denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte excederet Gadibus;

    si id non fecisset, sibi consilium capturos,

    Caes. B. C. 2, 20, 3; cf. Liv. 7, 31:

    nationibus denuntiare, uti auxilia mittant,

    Caes. B. G. 6, 10; cf.:

    per vicos urbesque, ut commeatus expedirent,

    Liv. 44, 26:

    simul denuntiavit ut essent animi parati,

    Caes. B. C. 3, 86 fin.: cf.:

    dictator magistro equitum denuntiavit, ut sese loco teneret, neu, etc.,

    Liv. 8, 30; and so with ne, id. 9, 36 fin.; Vulg. Act. 4, 18.—
    (δ).
    With simp. subj.:

    (legati) denuntient Gallicis populis, multitudinem suam domi contineant,

    Liv. 39, 54 fin.; cf. Suet. Calig. 55:

    (Alcibiades) denuntiavit his (militibus), qui in stationibus erant, observarent lumen, etc.,

    Front. Strat. 3, 12, 1 al. —
    B.
    In relig. lang.
    (α).
    With acc.:

    quibus portentis magna populo Romano bella denuntiabantur,

    Cic. Div. 1, 43, 97:

    caedem Caesari evidentibus prodigiis,

    Suet. Caes. 81 init.; cf. id. Aug. 94; 96; Verg. A. 3, 366 al.—
    (β).
    With ut:

    si quid tale acciderit, ut a deo denuntiatum videatur, ut exeamus e vita,

    Cic. Tusc. 1, 49, 118.—
    C.
    In jurid. lang.
    (α).
    Alicui testimonium, to summon a witness:

    si accusator voluerit testimonium eis denuntiare,

    Cic. Rosc. Am. 38, 110 (cf.:

    denuntiatio testimonii,

    id. Fl. 6, 14); so,

    testibus: quoniam duo genera sunt testium, aut voluntariorum aut eorum, quibus in judiciis publicis lege denuntiatur,

    Quint. 5, 7, 9; cf. ib. § 15; Plin. Ep. 6, 5, 2.— Absol.:

    non denuntiavi,

    Cic. Fl. 15, 35.—
    (β).
    To give notice of a suit or process, Dig. 5, 3, 20, § 6 fin.:

    de isto fundo, Cic. Caecin., 32, 95: in foro denuntiat fundum illum suum esse,

    id. ib. 7, 19.—
    (γ).
    Litem denuntiare, to summon for immediate trial (late Lat.), Symm. Ep. 10, 52; Aur. Vict. Caes. 16, 11.—
    II.
    Transf. beyond the technical sphere, to announce, intimate, declare; to denounce, menace, threaten; with ut, or merely the subjunct., to intimate, order, command. —
    A.
    Of personal subjects.
    (α).
    With acc.:

    ille inimicitias mihi denuntiavit,

    Cic. Phil. 5, 7, 19; cf.:

    populo Romano servitutem,

    id. ib. 5, 8, 21:

    proscriptionem, caedem, direptionem,

    id. Sest. 20, 46; cf. id. ib. 17 fin.; id. Mur. 24 fin. et saep.:

    oculis et aspectu vim tribuniciam,

    id. Agr. 2, 5, 13; id. Att. 13, 12, 3.—
    (β).
    With acc. and inf.:

    Sex. Alfenus denuntiat, sese procuratorem esse,

    Cic. Quint. 6, 27; cf. id. Phil. 6, 3 (with testificor and ante praedico):

    cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet esse paratum denuntiaret,

    id. de Or. 1, 22, 103; id. Rep. 3, 11 fin. et saep.—
    (γ).
    With a relative clause:

    denuntiasti homo adulescens, quid de summa reipublicae sentires,

    Cic. Planc. 22.—
    (δ).
    With ut: mihi Lupus noster subito denuntiavit, ut ad to [p. 548] scriberem, Cic. Fam. 11, 25.—
    (ε).
    With simple subjunctive, = moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, etc., Cic. Verr. 1, 12 fin.
    (ζ).
    With de:

    de isto fundo,

    Cic. Caecin. 32 fin.
    (η).
    Absol.:

    monente et denuntiante te,

    Cic. Fam. 4, 3; id. Quint. 17. —
    B.
    Of subjects not personal, to give notice, make known, signify, indicate:

    terra continens adventus hostium multis indiciis ante denuntiat,

    Cic. Rep. 2, 3:

    illa arma non periculum nobis sed praesidium denuntiant,

    id. Mil. 1, 3:

    si ante exortum nubes globabuntur, hiemem asperam denuntiabunt, etc.,

    Plin. 18, 35, 78, § 344:

    caeruleus (color) pluviam denuntiat, igneus euros,

    Verg. G. 1, 453:

    hoc juncti boves, hoc paratus equus, hoc data arma denuntiant,

    Tac. G. 18 fin.:

    arbor statim pestem denuntians,

    Plin. 13, 22, 38, § 118.

    Lewis & Short latin dictionary > denuntio

  • 55 defundo

    dē-fundo, fūdī, fūsum, ere, I) herab- od. hinabgießen, -schütten, von oben eingießen, im Passiv sich herabergießen, herabströmen, a) übh.: ut sint fenestrae (die Fenster = die Leute im Fenster) contentae patulas defundere pelves, Iuven.: plurimus auster defundit imbres, Stat.: ovi et album et vitellum in vas defundendum est, Cels.: puteus brevis in tenues plantas facili defunditur haustu, Iuven.: ex uno fonte in occidentem orientemque defusi amnes, Sen.: et (arcus, Regenbogen) caelo defusum reddit aequor, gibt den herabgeströmten Regen dem H. zurück, Lucan.: donec abundanter defuso sanguine late procubuit moriens, Sil. – im Bilde, sic flumine largo plenus Pierio defundis pectore verba, Petron. poët. 5. v. 24 sq. – b) insbes.: α) einem Tiere in einen Körperteil von oben eingießen, einflößen, potionem, Veget. mul.: alqd in nares, in fauces, Veget. mul.: alqd per os, per dextram narem, Veget. mul. – β) spendend herabgießen, -schütten, spenden, aurea fruges Italiae pleno defundit Copia cornu, Hor. ep. 1, 12, 29. – u. als Libation, def. merum pateris (aus Sch.), Hor. carm. 4, 5, 33: Mercurio (dem M.) delibamenta, Val. Max. 2, 6, 8. – II) weggießen, bes. in ein anderes Gefäß abgießen, abschütten, abfüllen, aquam, Vitr.: aquam non omnem, Cato: omne ius, Col.: vinum, Hor. u. Pallad.: vina Manlio Torquato consule defusa, Porphyr. Hor. epod.: defusa Massica prisco cado, Gratt.: quibus vinum defusum de pleno (vom vollen Fasse) siet, Lucil. 1175: def. aquam in vas plumbeum, Col.: oleum in fictilia labra, Col.: ceram per stramenta, Col.

    lateinisch-deutsches > defundo

  • 56 traduco

    tradūco (transdūco), ĕre, dūxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] conduire par-delà, conduire à travers, faire passer, faire traverser. [st2]2 [-] faire passer d'un lieu à un autre, emmener, transporter; faire venir. [st2]3 [-] faire passer (d'un rang, d'un parti, d'un état, d'un sentiment à un autre). [st2]4 [-] passer (tout le temps). [st2]5 [-] conduire en public, faire défiler solennellement, produire au grand jour, manifester (au pr. et au fig.). [st2]6 [-] donner en spectacle, exposer au grand jour, exposer au mépris public. [st2]7 [-] traduire (un texte dans une autre langue). [st2]8 [-] accomplir (une fonction) jusqu'au bout, s'acquitter (d'une fonction).    - Caesar omnem equitum pontem traducit, Caes. BG. 2, 12, 1: César fait passer le pont à toute la cavalerie.    -...vestras conjuges, vestros liberos traductos per ora hominum, Liv. 2, 38, 3:...vos épouses et vos enfants exposés aux regards des hommes.    - munus traducere: accomplir une fonction jusqu'au bout.    - aetatem traducere = aetatem agere, transigere.    - adulescentiam eleganter traducere: passer toute son adolescence avec distinction.
    * * *
    tradūco (transdūco), ĕre, dūxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] conduire par-delà, conduire à travers, faire passer, faire traverser. [st2]2 [-] faire passer d'un lieu à un autre, emmener, transporter; faire venir. [st2]3 [-] faire passer (d'un rang, d'un parti, d'un état, d'un sentiment à un autre). [st2]4 [-] passer (tout le temps). [st2]5 [-] conduire en public, faire défiler solennellement, produire au grand jour, manifester (au pr. et au fig.). [st2]6 [-] donner en spectacle, exposer au grand jour, exposer au mépris public. [st2]7 [-] traduire (un texte dans une autre langue). [st2]8 [-] accomplir (une fonction) jusqu'au bout, s'acquitter (d'une fonction).    - Caesar omnem equitum pontem traducit, Caes. BG. 2, 12, 1: César fait passer le pont à toute la cavalerie.    -...vestras conjuges, vestros liberos traductos per ora hominum, Liv. 2, 38, 3:...vos épouses et vos enfants exposés aux regards des hommes.    - munus traducere: accomplir une fonction jusqu'au bout.    - aetatem traducere = aetatem agere, transigere.    - adulescentiam eleganter traducere: passer toute son adolescence avec distinction.
    * * *
        Traduco, traducis, penul. prod. traduxi, traductum, traducere, Ex trans et duco, n et s abiectis. Plautus. Mener ou amener d'un lieu à autre, Traduire.
    \
        Traducere copias flumen. Caes. Passer ou faire passer et transporter oultre le fleuve.
    \
        Traducere ad se valetudinem proximi membri. Cic. Tirer, ou Attirer à soy.
    \
        Traducere ad mala consilia corruptum largitionibus animum. Cicero. Se destourner de bien faire, et encliner son esprit à choses meschantes.
    \
        Animum a re aliqua ad aliam traducere. Cic. Tourner.
    \
        Cogitationes ad voluptates traducere. Cic. Tourner.
    \
        Inimicitias ad amicitiam traducere. Cic. Convertir en amitié, Ramener à amitié.
    \
        Traducere aliquod munus. Cic. Administrer jusques à la fin, Passer le temps de quelque administration.
    \
        Si actor vicini tui ex fundo tuo vites in suas arbores traduxit. Paulus iuriscons. A faict passer et monter, etc.
    \
        Traducere tempus. Cic. Passer le temps, User le temps.
    \
        Vitam sine vllo corporis languore traducere. Plin. Vivre tout le temps de sa vie sans aucune maladie.
    \
        Cuius adolescentia ad scientiam rei militaris est traducta. Cic. Duquel l'adolescence et ignorance des premiers ans a esté convertie et changee en science d'art militaire.
    \
        Traducere. Liu. Deshonorer, Diffamer.
    \
        Traducere aliquem per ora hominum. Liu. Le mocquer et deshonorer devant tout le monde, Luy faire une honte et deshonneur publique. C'est aussi quand on luy fait faire amende honorable, ou on le pilorie et fleutri. C'est aussi quand on mitre quelqu'un qui ha plusieurs femmes.
    \
        Traducere aliquem ad plebem. Cic. Faire d'un gentil homme et noble, un plebee.
    \
        Traducere carmina manifesto furto. Martial. Quand quelqu'un est mocqué et diffamé pour avoir desrobbé et s'estre attribué les vers composez par un autre.

    Dictionarium latinogallicum > traduco

  • 57 defundo

    dē-fulguro, āre, herabblitzen, Auson. perioch. Iliad. 5.
    \
    dēfūnctio, ōnis, f. (defungor), I) die Überstehung, Verrichtung, Salv. de gub. dei 1, 8. – II) der Tod, Iren. 1, 21, 5 u. 1, 24, 1. Vulg. Sirach 1, 13 u.a. Eccl.
    \
    dēfūnctōriē, Adv. (defunctorius), leichthin, oberflächlich, causam suam agere, Sen. contr. 10, 3 (31), 18: petere alqd, Ulp. dig. 38, 17, 2.
    \
    dēfūnctōrius, a, um (defungor), leichthin gemacht, oberflächlich,Petron. 132, 10 u. 136, 5.
    \
    dēfūnctus, ūs, m. (defungor), der Tod, Tert. adv. Valent. 26.
    \
    dē-fundo, fūdī, fūsum, ere, I) herab- od. hinabgießen, -schütten, von oben eingießen, im Passiv sich herabergießen, herabströmen, a) übh.: ut sint fenestrae (die Fenster = die Leute im Fenster) contentae patulas defundere pelves, Iuven.: plurimus auster defundit imbres, Stat.: ovi et album et vitellum in vas defundendum est, Cels.: puteus brevis in tenues plantas facili defunditur haustu, Iuven.: ex uno fonte in occidentem orientemque defusi amnes, Sen.: et (arcus, Regenbogen) caelo defusum reddit aequor,
    ————
    gibt den herabgeströmten Regen dem H. zurück, Lucan.: donec abundanter defuso sanguine late procubuit moriens, Sil. – im Bilde, sic flumine largo plenus Pierio defundis pectore verba, Petron. poët. 5. v. 24 sq. – b) insbes.: α) einem Tiere in einen Körperteil von oben eingießen, einflößen, potionem, Veget. mul.: alqd in nares, in fauces, Veget. mul.: alqd per os, per dextram narem, Veget. mul. – β) spendend herabgießen, -schütten, spenden, aurea fruges Italiae pleno defundit Copia cornu, Hor. ep. 1, 12, 29. – u. als Libation, def. merum pateris (aus Sch.), Hor. carm. 4, 5, 33: Mercurio (dem M.) delibamenta, Val. Max. 2, 6, 8. – II) weggießen, bes. in ein anderes Gefäß abgießen, abschütten, abfüllen, aquam, Vitr.: aquam non omnem, Cato: omne ius, Col.: vinum, Hor. u. Pallad.: vina Manlio Torquato consule defusa, Porphyr. Hor. epod.: defusa Massica prisco cado, Gratt.: quibus vinum defusum de pleno (vom vollen Fasse) siet, Lucil. 1175: def. aquam in vas plumbeum, Col.: oleum in fictilia labra, Col.: ceram per stramenta, Col.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > defundo

  • 58 confundo

    con-fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a.
    I.
    To pour, mingle, or mix together (class. in prose and poetry).
    A.
    Prop.:

    unā multa jura (cocos),

    Plaut. Most. 1, 3, 120; cf.:

    jus confusum sectis herbis,

    Hor. S. 2, 4, 67:

    (venenum) in poculo, cum ita confusum esset ut secerni nullo modo posset,

    Cic. Clu. 62, 173; Dig. 6, 1, 3, § 2:

    cum ignis oculorum cum eo igne, qui est ob os offusus, se confudit et contulit,

    Cic. Univ. 14:

    cumque tuis lacrimis lacrimas confundere nostras,

    Ov. H. 2, 95:

    confundere crebroque permiscere mel, acetum, oleum,

    Plin. 29, 3, 11, § 50:

    omnia arenti ramo (Medea),

    Ov. M. 7, 278:

    (Alpheus) Siculis confunditur undis,

    mingles, Verg. A. 3, 696:

    mixtum flumini subibat mare,

    Curt. 9, 9, 7:

    (cornua cervi contrita) pulvereae confusa farinae,

    Ov. Med. Fac. 61:

    aes auro,

    Plin. 34, 2, 3, § 5.—
    B.
    Meton.
    1.
    In gen., to mingle, unite, join, combine (rare):

    (decorum) totum illud quidem est cum virtute confusum, sed mente cogitatione distinguitur,

    Cic. Off. 1, 27, 95; so,

    vera cum falsis,

    id. Ac. 2, 19, 61:

    est id quidem in totam orationem confundendum,

    id. de Or. 2, 79, 322:

    vis quaedam sentiens quae est toto confusa mundo,

    id. Div. 1, 52, 118:

    sermones in unum,

    Liv. 7, 12, 14; cf. id. 40, 46, 13:

    duo populi in unum confusi,

    id. 1, 23, 2: diversum confusa genus panthera camelo ( = camelopardalis, the giraffe), Hor. Ep. 2, 1, 195:

    rusticus urbano confusus,

    id. A. P. 213; cf.:

    quinque continuos dactylos,

    Quint. 9, 4, 49:

    subjecta sibi vocalis in unum sonum coalescere et confundi nequiret,

    id. 1, 7, 26.—Of bringing together in speech:

    cuperem equidem utrumque (una dijudicare), sed est difficile confundere,

    Cic. Tusc. 1, 11, 23; cf. id. Brut. 26, 100.— Poet.:

    proelia cum aliquo,

    Hor. C. 1, 17, 23 al. —More freq.,
    2.
    Esp., with the idea of confounding, disarranging, to confound, confuse, jumble together, bring into disorder:

    an tu haec ita confundis et perturbas, ut quicumque velit, quod velit, quo modo velit possit dedicare?

    Cic. Dom. 49, 127:

    omnis corporis atque animi sensus,

    Lucr. 2, 946; cf. id. 2, 439:

    aëra per multum confundi verba necesse'st Et conturbari vocem,

    id. 4, 558: confusa venit vox inque pedita, id. 4, 562 sq.:

    censeo omnis in oratione esse quasi permixtos et confusos pedes,

    Cic. Or. 57, 195:

    particulae primum confusae postea in ordinem adductae a mente divinā,

    id. Ac. 2, 37, 118:

    signa et ordines peditum atque equitum,

    Liv. 9, 27, 10:

    jura gentium,

    id. 4, 1, 2:

    priora,

    Quint. 10, 5, 23:

    ordinem disciplinae,

    Tac. H. 1, 60; cf.:

    ordinem militiae,

    id. ib. 2, 93:

    lusum,

    Suet. Claud. 33:

    annum (together with conturbare),

    id. Aug. 31 et saep.: foedus, to violate (suncheein, Hom. Il. 4, 269), Verg. A. 5, 496; 12, 290:

    summa imis,

    Curt. 8, 8, 8:

    imperium, promissa, preces confundit in unum,

    mingles together, Ov. M. 4, 472:

    jura et nomina,

    id. ib. 10, 346:

    fasque nefasque,

    id. ib. 6, 585:

    in chaos,

    id. ib. 2, 299:

    mare caelo,

    Juv. 6, 283 (cf.:

    caelum terris miscere,

    id. 2, 25):

    ora fractis in ossibus,

    i. e. to disfigure the features, make them undistinguishable, Ov. M. 5, 58; Sen. Troad. 1117; cf.:

    omnia corporis lineamenta,

    Petr. 105, 10; Just. 3, 5, 11;

    and vultus,

    Luc. 2, 191; 3, 758; Stat. Th. 2, 232:

    oris notas,

    Curt. 8, 3, 13:

    si irruptione fluminis fines agri confudit inundatio,

    Dig. 19, 2, 31:

    ossa Non agnoscendo confusa reliquit in ore,

    Ov. M. 12, 251:

    vultum Lunae,

    to cloud, obscure, id. ib. 14, 367.—Of disordered health:

    neque apparet, quod corpus confuderit,

    Cels. 3, 5, 3.—
    b.
    Trop., of intellectual confusion, to disturb, disconcert, confound, perplex (freq. after the Aug. per.;

    perh. not in Cic.): audientium animos, etc.,

    Liv. 45, 42, 1; 34, 50, 1:

    cum confusa memoria esset,

    id. 5, 50, 6:

    nos (fulmina),

    Quint. 8, 3, 5; Plin. Ep. 3, 10, 2:

    me gravi dolore (nuntius),

    id. ib. 5, 5, 1; Quint. 1, 12, 1:

    intellectum,

    Plin. 21, 18, 70, § 117:

    inmitem animum imagine tristi,

    Tac. H. 1, 44:

    Alexander pudore confusus,

    Curt. 7, 7, 23:

    illum ingens confundit honos inopinaque turbat gloria,

    Stat. Th. 8, 283; Juv. 7, 68:

    diligentiam monitoris confundit multitudo,

    Col. 1, 9, 7.—
    II.
    To diffuse, suffuse, spread over (rare).
    A.
    Prop.:

    cibus in eam venam, quae cava appellatur, confunditur,

    diffuses itself, Cic. N. D. 2, 55, 137:

    vinum in ea (vasa),

    Col. 12, 28 fin.:

    cruorem in fossam,

    Hor. S. 1, 8, 28.—
    2.
    Poet., to throw in great numbers:

    tela per foramina muri,

    Sil. 14, 333.—
    B.
    Trop.:

    aliquid in totam orationem,

    Cic. de Or. 2, 79, 322:

    vim quandam sentientem atque divinam, quae toto confusa mundo sit,

    id. Div. 2, 15, 35: rosa ingenuo confusa rubore, suffused with, etc., Col. poët. 10, 260.—Hence, confūsus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 2.), brought into disorder, confused, perplexed, disorderly (class. in prose and poetry):

    ruina mundi,

    Lucr. 6, 607; cf.

    natura,

    id. 6, 600:

    vox,

    id. 4, 562; 4, 613; cf.:

    oratio confusa, perturbata,

    Cic. de Or. 3, 13, 50:

    stilus,

    Quint. 1, 1, 28:

    verba,

    Ov. M. 2, 666; 12, 55; 15, 606:

    suffragium,

    Liv. 26, 18, 9 Drak. ad loc. (cf.:

    confusio suffragiorum,

    Cic. Mur. 23, 47):

    confusissimus mos,

    Suet. Aug. 44:

    clamor,

    Liv. 30, 6, 2.—With abl.:

    ipse confusus animo,

    Liv. 6, 6, 7; cf. id. 35, 35, 18:

    maerore,

    id. 35, 15, 9:

    eodem metu,

    Quint. 1, 10, 48:

    somnio,

    Suet. Caes. 7:

    irā, pudore,

    Curt. 7, 7, 23; cf. Ov. H. 21, 111; id. Tr. 3, 1, 81:

    fletu,

    Petr. 134, 6:

    turbā querelarum,

    Just. 32, 2, 3 al.:

    ex recenti morsu animi,

    Liv. 6, 34, 8.— Absol.:

    Masinissa ex praetorio in tabernaculum suum confusus concessit,

    Liv. 30, 15, 2:

    nunc onusti cibo et vino perturbata et confusa cernimus,

    Cic. Div. 1, 29, 60; Petr. 74, 10; 91, 1 al.:

    confusus atque incertus animi,

    Liv. 1, 7, 6:

    rediit confuso voltu,

    id. 41, 15, 1; Ov. Tr. 3, 5, 11:

    ore confuso,

    Curt. 6, 7, 18; cf.:

    confusior facies,

    Tac. A. 4, 63:

    pavor confusior,

    Plin. 7, prooem. 1, § 5.— Hence, confūsē, adv., confusedly, without order, disorderly (several times in Cic.; elsewh. rare;

    not in Quint.): confuse et permiste dispergere aliquid,

    Cic. Inv. 1, 30, 49:

    loqui,

    id. Fin. 2, 9, 27; cf.:

    confuse varieque sententias dicere,

    Gell. 14, 2, 17:

    agere,

    Cic. N. D. 3, 8, 19:

    utraque res conjuncte et confuse comparata est, Auct. her. 4, 47, 60: universis mancipiis constitutum pretium,

    in the lump, Dig. 21, 1, 36.—
    * Comp.:

    confusius acta res est,

    Cic. Phil. 8, 1, 1.— Sup. not in use.

    Lewis & Short latin dictionary > confundo

  • 59 contineo

    con-tĭnĕo, tĭnŭi, tentum, 2, v. a. and n. [teneo].
    I.
    Act., to hold or keep together.
    A.
    In gen. (rare).
    1.
    Lit. (syn.:

    coërceo, conjungo): contine quaeso caput,

    Plaut. Rud. 2, 6, 26:

    quod omnem continet amplexu terram,

    Lucr. 5, 319; cf.:

    mundus omnia conplexu suo coërcet et continet,

    Cic. N. D. 2, 22, 58:

    vitem levi nodo,

    Plin. 17, 22, 35, § 187:

    magni refert primordia saepe cum quibus... contineantur,

    Lucr. 1, 818; 1, 908; 2, 761;

    2, 1008: pars oppidi, mari dijuncta angusto, ponte adjungitur et continetur,

    Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117.—
    b.
    Of places, to bound, limit, enclose (very rare in act.):

    reliquum spatium mons continet,

    Caes. B. G. 1, 38:

    Oceanus ponto qua continet orbem,

    Tib. 4, 1, 147; but more freq. in pass., to be comprised, enclosed, surrounded, encompassed, environed by:

    qui vicus altissimis montibus undique continetur,

    Caes. B. G. 3, 1; so,

    undique loci naturā Helvetii,

    id. ib. 1, 2:

    mare montibus angustis,

    id. ib. 4, 23:

    una pars Galliae Garumnā flumine, Oceano, finibus Belgarum,

    id. ib. 1, 1.—
    2.
    Trop.:

    omnes artes quasi cognatione quādam inter se continentur,

    hang together, Cic. Arch. 1, 2.—Far more freq. in all periods and species of composition.,
    B.
    With partic. access. ideas.
    1.
    With the access. idea of firmness, quiet, permanence, etc., to hold or keep together, to keep, hold fast, preserve, retain (syn. servo).
    a.
    Lit.:

    (alvus) arcet et continet... quod recepit,

    Cic. N. D. 2, 54, 136:

    merces (opp. partiri),

    id. Vatin. 5, 12; cf.

    exercitum (opp. dividere),

    Liv. 28, 2, 16:

    arida continent odorem diutius,

    Plin. 21, 7, 18, § 39.—
    b.
    Trop.:

    nec ulla res vehementius rem publicam continet quam fides,

    Cic. Off. 2, 24, 84:

    Remos reliquosque Belgas in officio,

    Caes. B. G. 3, 11:

    in officio Dumnorigem,

    id. ib. 5, 7:

    te in exercitatione,

    Cic. Fam. 7, 19 fin.:

    te in tuis perenuibus studiis,

    id. Brut. 97, 332:

    ceteros in armis (plaga),

    Liv. 9, 41, 15:

    alicujus hospitio,

    Nep. Lys. 1, 5.—
    2.
    With the access. idea of hindering, preventing motion, to keep, keep still, detain, restrain, repress, enclose.
    a.
    Lit.: milites [p. 449] sub pellibus, Caes. B. G. 3, 29; cf.:

    pecudem sub tecto,

    Col. 7, 10, 3:

    exercitum castris,

    Caes. B. G. 1, 48; 2, 11; Liv. 31, 26, 6; 28, 9, 14 al.; cf.:

    nostros in castris (tempestates),

    Caes. B. G. 4, 34; 6, 36; and:

    copias in castris,

    id. B. C. 1, 66; 3, 30; Auct. B. Afr. 1; 7; Liv. 36, 17, 9:

    Pompeium quam angustissime,

    Caes. B. C. 3, 45:

    aliquem limine,

    Liv. 34, 1, 5:

    ora frenis,

    Phaedr. 3, 6, 7:

    ventos carcere,

    Ov. M. 11, 432:

    animam in dicendo,

    Cic. de Or. 1, 61, 261 et saep.:

    se ruri,

    to stay, remain, Ter. Phorm. 2, 3, 17; cf.:

    se domi,

    Suet. Caes. 81:

    suo se loco,

    Caes. B. G. 4, 34:

    oppido sese,

    id. ib. 2, 30:

    castris se continere,

    id. B. C. 3, 37:

    se vallo,

    id. B. G. 5, 44:

    se finibus Romanis,

    Liv. 39, 17, 4; 34, 58, 3:

    moenibus sese,

    id. 42, 7, 4:

    agrorum suorum terminis se,

    id. 38, 40, 2:

    se moenibus,

    Ov. M. 13, 208:

    sese intra silvas,

    Caes. B. G. 2, 18:

    suos intra munitionem,

    id. ib. 5, 57;

    5, 58: milites intra castrorum vallum,

    id. B. C. 3, 76; Liv. 31, 34, 9;

    Auct. B. Afr. 24: intra castra militem,

    Tac. H. 4, 19:

    praesidibus provinciarum propagavit imperium, ut a peritis et assuetis socii continerentur,

    Suet. Aug. 23 et saep.:

    an te auspicium commoratum est? an tempestas continet?

    Plaut. Am. 2, 2, 67.—
    b.
    Trop., to hold back, detain, repress, hold in check, curb, check, stay, stop, tame, subdue, etc. (syn. cohibeo):

    adpetitiones animi,

    Cic. Tusc. 4, 9, 22:

    omnis cupiditates,

    id. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32:

    modeste insolentiam suam,

    id. Agr. 1, 6, 18:

    risum,

    id. Fin. 4, 25, 71 et saep.:

    formido mortales omnes,

    Lucr. 1, 151:

    Etruriam non tam armis quam judiciorum terrore,

    Liv. 29, 36, 10:

    oppida magis metu quam fide,

    id. 30, 20, 5; cf.:

    quosdam continet metus,

    Quint. 1, 3, 6:

    solo metu,

    id. 12, 7, 2 et saep.:

    animum a consuetā libidine,

    Sall. J. 15, 3:

    temeritatem ab omni lapsu (with cohibere),

    Cic. Ac. 1, 12, 45:

    suos a proelio,

    Caes. B. G. 1, 15:

    manum juventus Metu deorum,

    Hor. C. 1, 35, 37 al.:

    se ab adsentiendo,

    Cic. Ac. 2, 32, 104; so,

    se ab exemplis,

    id. Fin. 2, 19, 62:

    temperans, qui se in aliquā libidine continuerit,

    id. Par. 3, 1, 21:

    se male continet amens,

    Ov. M. 4, 351:

    male me, quin vera faterer, Continui,

    id. ib. 7, 729:

    nequeo continere quin loquar,

    Plaut. Men. 2, 1, 28.—

    Mid.: contineri, quin complectar, non queo,

    restrain myself, refrain, Plaut. Rud. 4, 4, 128; cf.:

    vix me contineo, quin, etc.,

    Ter. Eun. 5, 2, 20:

    jam nequeo contineri,

    Plaut. Capt. 3, 4, 60; cf.:

    vix contineor,

    Ter. Hec. 4, 3, 9:

    quae vera audivi, taceo et contineo optime,

    keep it to myself, conceal it, id. Eun. 1, 2, 23:

    ea quae continet, neque adhuc protulit, explicet nobis,

    Cic. de Or. 1, 47, 206:

    dicta,

    id. ib. 2, 55, 222.—
    3.
    With the access. idea of containing, to comprise, contain, involve, comprehend something in itself (syn. complector):

    (aqua gelum) quod continet in se, mittit,

    Lucr. 6, 877; cf.:

    ut omnia, quae aluntur et crescunt, contineant in se vim caloris,

    Cic. N. D. 2, 9, 23; so,

    in se,

    Quint. 1, 6, 31; 2, 10, 2:

    Quattuor aeternus genitalia corpora mundus Continet,

    Ov. M. 15, 240:

    rem militarem,

    Liv. 5, 52, 16:

    panis innumeras paene continet medicinas,

    Plin. 22, 25, 68, § 138:

    (linea) centum continet (pedes),

    Quint. 1, 10, 44:

    Idus Martiae magnum mendum continent,

    Cic. Att. 14, 22, 2:

    paucas species (vox),

    Quint. 11, 3, 18:

    tales res, quales hic liber continet,

    Cic. Or. 43, 148; Plin. Ep. 5, 9, 1:

    narrationes, quae summam criminis contineant,

    Quint. 4, 2, 10:

    fabula stultorum regum et populorum continet aestus,

    Hor. Ep. 1, 2, 8; cf.:

    liber primus ea continebit, quae, etc., Quint. prooem. § 21: tertia epistula continebat, etc.,

    Plin. Ep. 9, 28, 5.—With subj.-clause:

    quando ipsos loqui deceat, quartus liber continet,

    Quint. 11, 1, 59.—Esp. freq.,
    b.
    In pass.: contineri aliquā re, to be contained in something, be composed of, consist of or in, to rest upon, to be supported by, etc.:

    terreno corpore,

    Lucr. 1, 1085:

    non venis et nervis et ossibus continentur (dii),

    Cic. N. D. 2, 23, 59:

    artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis penitusque perspectis... rebus contineretur,

    id. de Or. 1, 20, 92:

    forma honestatis, quae tota quattuor his virtutibus... continetur,

    id. Fin. 2, 15, 48:

    versus paucis (pedibus) continetur,

    Quint. 9, 4, 60: quae philosophorum libris continentur, id. prooem. § 11; cf. id. 5, 10, 111 et saep.: artes, quae conjecturā continentur et sunt opinabiles, Cic. Div. 1, 14, 24:

    foedere,

    Liv. 41, 23, 9:

    actu,

    Quint. 2, 18, 5; 12, 9, 1; 3, 7, 28.—Rarely with in and abl.:

    forum, in quo omnis aequitas continetur,

    Cic. Cat. 4, 1, 2; cf.:

    quibus (legibus) in singulis civitatibus res publica continetur,

    id. Off. 3, 5, 23.—
    II.
    Neutr., to hold together in itself, to hang together (in the verb. finit. very rare; but freq. as P. a.; cf. also the deriv. continuus):

    per hortum utroque commeatus continet,

    Plaut. Stich. 3, 1, 43.—Hence,
    1.
    contĭnens, entis, P. a.
    A.
    (Acc. to II.) Holding or hanging together (freq. and class.).
    1.
    Bordering upon, neighboring, contiguous, lying near, adjacent (syn.: junctus, adjunctus, contiguus); constr. with dat., cum, or absol.
    a.
    Prop.:

    aër mari,

    Cic. N. D. 2, 45, 117:

    continentia atque adjuncta praedia huic fundo,

    id. Caecin. 4, 11:

    (mare) dissimile est proximo ei continenti,

    id. Ac. 2, 33, 105 al.:

    Cappadociae pars ea, quae cum Cilicià continens est,

    id. Fam. 15, 2, 2:

    (Morini) continentes silvas ac paludes habebant,

    Caes. B. G. 3, 28; cf. so absol.:

    parum locuples continente ripā,

    Hor. C. 2, 18, 22; cf.:

    pars eorum, qui propiores erant continenti litori,

    Liv. 44, 28, 12.— Subst.: contĭnentĭa, ĭum, n. (sc. loca), adjoining places, the neighborhood:

    Cherronesum et continentia usque Atho montem,

    Plin. 18, 25, 57, § 215 al.:

    urbis,

    the suburbs, Dig. 50, 16, 147.—
    b.
    Trop., in time, following, next:

    continentibus diebus,

    Caes. B. C. 3, 84;

    and of other abstract things: motus sensui junctus et continens,

    Cic. N. D. 1, 11, 26:

    timori perpetuo ipsum malum continens fuit,

    followed at its heels, Liv. 5, 39, 8.—
    2.
    Holding together, cohering in itself, connected, continuous, uninterrupted.
    a.
    Prop.:

    continens agmen migrantium,

    Liv. 1, 29, 4:

    agmen,

    id. 2, 50, 7; 8, 8, 13 al.:

    ruinae,

    id. 21, 8, 5; terra, the mainland, continent, Varr. ap. Charis. p. 100 P.; Cic. Fragm. ap. Non. p. 274, 6; Nep. Them. 3, 2; and in the same sense far more freq. subst.: contĭnens, entis, f. (rarely masc., Curt. 4, 2, 1 Zumpt, dub.; abl. in e and i equally used;

    v. the 4th and 5th books of Caes. B. G.),

    Caes. B. G. 4, 27; 4, 28; 4, 31; 4, 36 bis et saep.; Nep. Milt. 7, 3; Liv. 35, 43, 4; Plin. 5, 31, 34, § 128; Suet Aug. 65; id. Tib. 40 et saep.—
    b.
    Trop., in time, continual, consecutive, uninterrupted:

    labor omnium dierum,

    Caes. B. C. 3, 63; Liv. 42, 54, 3:

    bella,

    Caes. B. G. 5, 11 fin.:

    imperium usque ad nos,

    Liv. 7, 30, 8:

    imber per noctem totam,

    id. 23, 44, 6:

    biduo,

    Suet. Calig. 19:

    febres sine intermissione,

    Cels. 3, 5 fin.:

    e continenti genere,

    in continuous descent, Cic. Fin. 2, 19, 61:

    spiritus,

    id. de Or. 3, 57, 216 et saep.: ex continenti (sc. tempore), instantly, immediately, = continuo, statim, Just. 1, 9; so,

    in continenti,

    Dig. 44, 5, 1.—
    B.
    (Acc. to I. B. 2. b.) That restrains his passions, continent, moderate, temperate, enkratês (rare, but in good prose):

    continentior in vitā hominum quam in pecuniā,

    Caes. B. C. 1, 23:

    cum reges tam sint continentes, multo magis consularis esse oportere,

    Cic. Fam. 9, 19, 1:

    puer,

    id. Att. 6, 6, 3:

    Epaminondas,

    Nep. Epam. 3, 2 al. — Sup., Cic. Par. 1, 1, 7; Suet. Aug. 71.—
    C.
    (Acc. to I. B. 3.) In rhet., subst.: contĭnens, entis, n., that on which something rests or depends, the chief point, hinge:

    causae,

    Cic. Part. Or. 29, 103; id. Top. 25, 95:

    intuendum videtur, quid sit quaestio, ratio, judicatio, continens, vel ut alii vocant, firmamentum,

    Quint. 3, 11, 1; cf. id. ib. § 18 sqq.— Adv.: contĭnen-ter.
    1.
    (Acc. to A. 2.)
    a.
    In space, in unbroken succession, in a row. continenter sedetis, Cat. 37, 6.—More freq. and class.,
    b.
    In time, continuously, without interruption:

    totā nocte ierunt,

    Caes. B. G. 1, 26:

    jam amplius horis sex pugnaretur,

    id. ib. 3, 5:

    biduum lapidibus pluit,

    Liv. 25, 7, 7:

    usque ad ipsum negotium,

    Cic. Inv. 1, 26, 37:

    ferri imagines,

    id. N. D. 1, 39, 109.—
    2.
    (Acc. to B.) Temperately, moderately (rare):

    vivere,

    Cic. Off. 1, 30, 106; in sup.:

    vivere,

    Aug. Ep. 199; id. Conf. 6, 12.—Hence also,
    2.
    contentus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 2. b.); medial., satisfying one's self with, contented, satisfied, content (freq. in all periods and species of composition); constr. in gen. with the abl.; more rarely absol.; after the Aug. per. very freq. with the inf.
    (α).
    With abl.: his versibus, Lucil. ap. Non. p. 264, 3:

    suis rebus,

    Cic. Par. 6, 3, 51:

    paucis,

    Hor. S. 1, 3, 16:

    illā (sorte),

    id. ib. 1, 1, 3:

    viverem uti contentus eo quod mī ipse parasset,

    id. ib. 1, 4, 108; cf. Suet. Aug. 82:

    solā Dianā,

    Verg. A. 11, 582.—
    (β).
    Absol.:

    cum ipsum audires sine comparatione, non modo contentus esses, sed melius non quaereres,

    Cic. Brut. 35, 134; so comp., Plaut. Poen. 2, 15.—
    (γ).
    With inf.:

    indagare,

    Ov. M. 1, 461:

    edidicisse,

    id. ib. 2, 638:

    retinere titulum provinciae,

    Vell. 2, 49:

    hostes sustinuisse,

    id. 2, 112:

    indicare,

    Quint. 4, 2, 128:

    ostendere,

    id. 5, 10, 31:

    id consequi, quod imiteris,

    id. 10, 2, 7 et saep.— Adv.: contentē (ante-and post-class., and rare), in a restrained manner, closely:

    arte contenteque habere aliquem,

    Plaut. As. 1, 1, 63:

    parce contenteque vivere,

    Pacat. Pan. Theod. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > contineo

  • 60 sestertius

    sestertĭus, a, um, num. adj. [contr. from semis-tertius], two and a half; only in the phrases sestertius nummus and milia sestertia; v. I. A. and I. B. 1. infra.— Mostly as subst.
    I.
    sestertĭus (written also with the characters HS.; v. B. 4. infra), ii, m. (sc. nummus); also in full: sestertius nummus; gen. plur. sestertiūm; rarely sestertiorum or sestertiūm nummūm, a sesterce, a small silver coin, originally equal to two and a half asses, or one fourth of a denarius. When the as was reduced in weight, during the Punic wars, the denarius was made equal to sixteen asses, and the sestertius continued to be one fourth of the denarius. Its value, up to the time of Augustus, was twopence and half a farthing sterling, or four and one tenth cents; afterwards about one eighth less. The sestertius was the ordinary coin of the Romans, by which the largest sums were reckoned. The sestertium (1000 sestertii) was equal (up to the time of Augustus, afterwards about one eighth less) to
    8 17 s.
    1 d. sterling, or $42.94 in United States coin (v. Zumpt, Gram. § 842; Dict. of Ant. s. v. as, sestertius).
    A.
    In gen.:

    sestertius, quod duobus semis additur (dupondius enim et semis antiquus sestertius est) et veteris consuetudinis, ut retro aere dicerent, ita ut semis tertius, quartus semis pronunciarent, ab semis tertius sestertius dicitur,

    Varr. L. L. 5, § 173 Müll.: nostri quartam denarii partem, quod efficie [p. 1686] batur ex duobus assibus et tertio semisse, sestertium nominaverunt, Vitr. 3, 1 med.; Cic. Div. in Caecil. 10, 30:

    taxatio in libras sestertii singuli et in penuriā bini,

    Plin. 18, 13, 34, § 130.—Freq. joined with nummus:

    mille nongentos quinquaginta sestertios nummos,

    Col. 3, 3, 9.— Gen. plur. sestertiūm: quid verum sit, intellego;

    sed alias ita loquor, ut concessum est, ut hoc vel pro deum dico vel pro deorum, alias, ut necesse est, cum triumvirum non virorum, cum sestertiūm nummūm non nummorum, quod in his consuetudo varia non est,

    Cic. Or. 46, 56:

    sestertiūm sexagena milia nummūm,

    Varr. R. R. 3, 6, 1; cited ap. Plin. 10, 20, 23, § 45.—Rarely, sestertiorum:

    duo milia sestertiorum,

    Col. 3, 3, 13.—
    B.
    In partic.
    1.
    As adj. in neutr. plur., with milia (in Varr. and Col.):

    ut asinus venierit sestertiis milibus LX. (= sexaginta milibus sestertium),

    Varr. R. R. 2, 1, 14:

    grex centenarius facile quadragena milia sestertia ut reddat,

    id. ib. 3, 6, 6:

    hos numquam minus dena milia sestertia ex melle recipere,

    id. ib. 3, 6, 11:

    Hirrius ex aedificiis duodena milia sestertia capiebat,

    id. ib. 3, 17, 3:

    sestertiis octo milibus,

    Col. 3, 3, 8; 3, 3, 9; 3, 3, 10.—
    2.
    To express more than two complete thousands sestertia is used as plurale tantum, with distrib. numerals (rare before the Aug. per.):

    si qui vilicus ex eo fundo, qui sestertia dena meritasset... domino XX. milia nummūm pro X. miserit (= decem milia sestertiūm),

    Cic. Verr. 2, 3, 50, § 119:

    candidati apud eum HS. quingena deposuerunt (= quindecim milia sestertiūm),

    id. Att. 4, 15, 7:

    capit ille ex suis praediis sexcena sestertia, ego centena ex meis,

    id. Par. 6, 3, 49:

    bis dena super sestertia nummum,

    Hor. Ep. 2, 2, 33:

    Tiberius Hortalo se respondisse ait, daturum liberis ejus ducena sestertia singulis,

    Tac. A. 2, 38:

    princeps capiendis pecuniis posuit modum usque ad dena sestertia,

    id. ib. 11, 7.—Rarely with card. numerals:

    sestertia centum,

    Sall. C. 30, 6:

    septem donat sestertia,

    Hor. Ep. 1, 7, 80:

    centum sestertia,

    Mart. 6, 20, 1:

    sex sestertia,

    id. 6, 30, 1; cf.:

    ne cui jus esset nisi qui... HS. CCCC. census fuisset,

    Plin. 33, 2, 8, § 32.—
    3.
    Millions of sesterces were expressed in three ways:
    a.
    By the words centena (or centum) milia sestertiūm, preceded by a numeral adverb (rare): miliens centena milia sestertium, a hundred millions, etc., Plin. 12, 18, 41, § 84.—
    b.
    With ellips. of the words centena milia, the gen. plur. sestertiūm being preceded by the numeral adv. (rare;

    once in Cic.): HS. (i. e. sestertium) quater decies P. Tadio numerata Athenis... planum faciam (i.e. sestertiūm quater decies centena milia, = 1,400,000 sesterces),

    Cic. Verr. 2, 1, 39, § 100 (where B. and K. after Orell. read. ex conj., sestertium; v. Kühner, Gram. § 229, 5 b.).—
    c.
    With sestertium, declined as subst. neutr., and the numeral adverbs from decies upward (also with ellips. of centena or centum milia; sestertium here = centum milia sestertiūm. The origin of this usage, which became general, has been much disputed, and it is usual to explain it, after Non. p. 495 (cf. Quint. 1, 6, 18), as a grammatical blunder, by which the gen. plur. sestertium has been mistaken for a neutr. sing., Zumpt, Gram. § 873; but it more probably grew out of the adj. use of sestertium with mille, supra; v. Fischer, Gram. 2, p. 269; cf. Neue, Formenl. 1, p. 116; Kühner, Gram. § 209).
    (α).
    Nom. and acc.:

    quom ei testamento sestertium milies relinquatur,

    Cic. Off. 3, 24, 93:

    nonne sestertium centies et octogies... Romae in quaestu reliquisti?

    id. Pis. 35, 86:

    sestertium sexagies, quod advexerat Domitius,

    Caes. B. C. 1, 23, 4:

    sestertium quadringenties aerario illatum est,

    Tac. A. 13, 31:

    sestertium deciens numeratum esse,

    Cic. Verr. 2, 2, 7, § 20; 2, 3, 70, § 163:

    quadringenties sestertium, quod debuisti,

    id. Phil. 2, 37, 93; id. Off. 3, 24, 93; Nep. Att. 14, 2:

    sestertium ducenties ex eā praedā redactum esse,

    Liv. 45, 43, 8; Val. Max. 9, 1, 6:

    sestertium milies in culinam congerere,

    Sen. Cons. ad Helv. 10, 3:

    quater milies sestertium suum vidit,

    id. Ben. 2, 27, 1; Plin. 18, 6, 7, § 37; Tac. A. 6, 45; 12, 22; 12, 53; 13, 31; id. H. 4, 47; Suet. Calig. 37; id. Galb. 5.—Sometimes with ellips. of sestertium:

    dissipatio, per quam Antonius septies miliens avertit,

    Cic. Phil. 5, 4, 11.—
    (β).
    Gen.:

    syngrapha sestertii centies per legatos facta,

    Cic. Phil. 2, 37, 95:

    argenti ad summam sestertii decies in aerarium rettulit,

    Liv. 45, 4, 1:

    sestertii milies servus,

    Sen. Q. N. 1, 16, 1:

    liberalitas decies sestertii,

    Tac. A. 2, 37; 2, 86:

    centies sestertii largitio,

    id. ib. 12, 58; 12, 53; Plin. Ep. 10, 3 (5), 2.—
    (γ).
    Abl.:

    quadragies sestertio villam venisse,

    Varr. R. R. 3, 17, 3:

    sexagies sestertio, tricies sestertio,

    Val. Max. 9, 1, 4:

    centies sestertio cenavit uno die,

    Sen. Cons. ad Helv. 9, 11:

    pantomimae decies sestertio nubunt,

    id. ib. 12, 5; id. Ben. 4, 36, 1; Plin. 8, 48, 74, § 196:

    accepto quinquagies sestertio,

    Tac. A. 3, 17; 6, 17; 16, 13; id. H. 4, 42; Plin. Ep. 3, 19, 7; Suet. Caes. 50; id. Tib. 48; id. Calig. 38, 4.—The sign HS., i.e. II. and semis, stands for sestertius, sestertia, and sestertium, in all the uses described above; when it is necessary, to avoid ambiguity, its meanings are distinguished thus: HS. XX. stands for sestertii viginti; HS. X̅X̅., with a line over the numeral, = sestertia vicena, or 20,000 sesterces; H̅S̅. X̅X̅., with lines over both signs, = sestertium vicies, or 2,000,000 sesterces (Kühner, Gram. § 229 Anm. 1). But in recent edd. the numerals are usu. written in full, when the meaning would otherwise be doubtful.—
    C.
    Transf., in gen.
    a.
    Nummo sestertio or sestertio nummo, for a small sum, for a trifle (good prose):

    ecquis est, qui bona C. Rabirii Postumi nummo sestertio sibi addici velit? Tua, Postume, nummo sestertio a me addicuntur,

    Cic. Rab. Post. 17, 45; Val. Max. 5, 2, 10:

    C. Matienus damnatus sestertio nummo veniit,

    Liv. Epit. 55:

    quae maxima inter vos habentur, divitiae, gratia, potentia, sestertio nummo aestiman da sunt,

    Sen. Ep. 95, 59; Val. Max. 8, 2, 3.—
    * b.
    Money, a sum of money:

    sestertio amplo comparare,

    for a large sum, Sol. 27 (40) fin.
    D.
    In the times of the emperors, also, a copper coin, worth four asses, Plin. 34, 2, 2, § 4; cf. Eckhel. Doctr. Num. 6, p. 283.—
    * II.
    ses-tertĭum, ii, n., in econom. lang., as a measure of dimension, two and a half feet deep:

    ipsum agrum sat erit bipalio vertere: quod vocant rustici sestertium,

    Col. Arb. 1, 5 (for which:

    siccus ager bipalio subigi debet, quae est altitudo pastinationis, cum in duos pedes et semissem convertitur humus,

    id. ib. 3, 5, 3).

    Lewis & Short latin dictionary > sestertius

См. также в других словарях:

  • Per Gessle — Saltar a navegación, búsqueda Per Håkan Gessle (n. Halmstad, Suecia, 12 de enero de 1959) es un compositor, músico y cantante sueco conocido por formar parte del dúo Roxette y el grupo sueco Gylene Tider. P …   Wikipedia Español

  • Per Daniel Amadeus Atterbom — Saltar a navegación, búsqueda Per Daniel Amadeus Atterbom Per Daniel Amadeus Atterbom (1790 1855) fue un poeta romántico sueco, y miembro de Svenska Akademien (La academia sueca). Nacido en Åsbo (Ö …   Wikipedia Español

  • Per Gessle — Per Håkan Gessle (Nació el 12 de enero,de 1959) es el compositor y componente lider masculino de las bandas suecas Gyllene Tider y Roxette. Nacio en Halmstad, Suecia. Fue un miembro fundador de Gyllene Tider en 1979, y junto con su amiga y… …   Enciclopedia Universal

  • Córrego Fundo — Location of Córrego Fundo on a map of the state of Minas Gerais Córrego Fundo is a Brazilian municipality located in the center of the state of Minas Gerais. Its population as of 2007 was 5,635 people living in a total area of 105 km². The… …   Wikipedia

  • Microrregión de Passo Fundo — Mapa Coordenadas …   Wikipedia Español

  • dulcis in fundo — dùl·cis in fùn·do loc.avv., lat. CO 1. con riferimento a fatti che concludono felicemente una vicenda, un evento e sim., alla fin fine: ha fatto molti sacrifici ma dulcis in fundo si è laureato Contrari: in cauda venenum. 2. per di più: dulcis in …   Dizionario italiano

  • Iniciativa per Catalunya Verds — Líder Joan Herrera Fundación 23 de febrero de 1987 [1] Ideología polític …   Wikipedia Español

  • Entesa per Mallorca — Saltar a navegación, búsqueda Entesa per Mallorca Presidente Gabriel Huguet Secretario General Jaume Sansó Fundación …   Wikipedia Español

  • dulcis in fundo — {{hw}}{{dulcis in fundo}}{{/hw}}locuz. avv. Espressione che si usa con riferimento a qualcosa di bello (o, iron., anche di brutto) che capita per ultimo, dopo una serie di altri fatti …   Enciclopedia di italiano

  • dulcis in fundo — Latino: il dolce viene in fondo. Proverbio citato a proposito di un avvenimento a lieto fine, ma più spesso, con ironia, di notizie spiacevoli, lasciate per ultime nel racconto. Il senso è analogo a ora viene il bello …   Dizionario dei Modi di Dire per ogni occasione

  • Valencia — Para otros usos de este término, véase Valencia (desambiguación). Valencia …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»