Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

per-bĕātus

  • 1 per-beātus

        per-beātus adj.,     very fortunate.

    Latin-English dictionary > per-beātus

  • 2 beatus

    beātus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (v. beo), beglückt, glücklich, glückselig (Ggstz. miser), I) im allg., v. einem, dem zu seinem Dasein kein physisches u. moralisches Gut fehlt, a) v. Pers.: videamus, qui dicendi sint beati: equidem hos existimo, qui sint in bonis, Cic.: qui beatus est, non intellego quid requirat, ut sit beatior: si est enim quod desit, ne beatus quidem est, Cic.: nemo non potest non beatissimus esse, qui est totus aptus ex sese quique in se uno sua ponit omnia, Cic.: nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser: qui enim existimabit posse se miserum esse, beatus non erit, Cic.: nihil est tam miserabile quam ex beato miser, Cic.: si non potest, ut dicitis, sapiens ex beato in miserum decidere, non potest in non beatum, Sen.: velim ut tibi amicus sit: hoc cum tibi opto, opto tu beatus sis (wünsche ich dir alles Glück); erit enim tamdiu, Cic.: (perturbationibus) vacuus animus perfecte atque absolute beatos efficit, Cic.: non facit collectio amicorum sapientiorem, non facit stultiorem detractio; ergo nec facit beatiorem aut miseriorem, Sen. – usque ad supremum diem beatus et felix, Plin. ep. 3, 7, 2: felix beatusque es, si etc., ibid. 1, 3, 2. – agricolae parvo beati, sich glücklich dünkend, Hor.: quo beatus vulnere, Hor. – Plur. subst., istam oscitantem sapientiam Scaevolarum et ceterorum beatorum otio concedamus, Cic. de or. 2, 144: Phraaten numero beatorum eximit Virtus, Hor. carm. 2, 2, 18. – b) v. Zuständen usw.: Zeno in una virtute positam beatam vitam putat. Quid Antiochus? Etiam, inquit, beatam, sed non beatissimam, Cic.: cum ipsa virtus efficiat ita beatam vitam, ut beatior esse non possit, Cic.: ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis, Cic.: res magna et ex beatissimo animi statu profecta, Sen.: sublimis animus et beatior spiritus (seligere Begeisterung), Quint. – neutr. subst.: in qua (virtute) sit ipsum etiam beatum (το μακάριον), das Glückseligsein, die Glückseligkeit, Cic. de fin. 5, 84 (vgl. Cic. Tusc. 5, 45): non quia per se beatum (eine Glückseligkeit, ein Glück) est malo caruisse, sed quia etc., Sen. nat. qu. 1. prol. 6.

    II) insbes.: A) von einem, dem nichts zu äußerer Glückseligkeit, zum vollen Genuß aller äußern Erdengüter fehlt, übh. gesegnet, gesegnet mit Besitztümern, -mit Glücksgütern, begütert, wohlhabend, reich, a) v. Pers.: qui se locupletes, honoratos, beatos putant, ii ne obligari quidem beneficio volunt, Cic.: inopes (magis praesidia quaerunt) quam opulenti, et calamitosi quam ii, qui putantur beati, Cic.: mulier beata ac nobilis, Cic.: uxor beata, Hor. u. Sen.: homo non beatissimus, eben nicht sehr wohlhabend, Nep. – satis beatus unicis Sabinis, Hor.: Thynā merce beatus, bereichert, Hor. – Plur. subst., beati, die Rei chen (οἱ ευδαίμονες), noli nobilibus, noli conferre beatis, Prop. 2, 9, 33 (das. Burmann mehr Beisp.): beatos (zu R.) egentes facere, Gran. Licin. 35. p. 37 B.: unus beatiorum, einer von den Wohlhabenden, Catull. 10, 17. – b) v. Staate u. dessen Zustande: Dionysius tyrannus opulentissimae et beatissimae civitatis, Cic.: in libera et in beata civitate viximus, Cic.: florente ac beata re publicā, Liv.: nullius civitatis fortunatiorem ac beatiorem statum fore, Liv.: beatiorem post se laetiorem que portendi rei publicae statum, Suet. – c) v. Besitztum u. dgl., gesegnet, reich begabt, fruchtbar, gazae beatae Arabum, Hor.: rus beatum, Hor.: beati Campaniae sinus, Tac.: rura beata, Stat.: auriferi ripa beata Tagi, Ov. – vox beata, eine reich begabte Stimme (die starke u. schwache, hohe u. tiefe Töne hervorbringen kann), Quint. – d) v. Zuständen aller Art, gesegnet, poet. = herrlich, prächtig, commoda, Catull.: nuntii, Catull.: nectar, göttlicher, Mart.: dies beatissimus, Amm. – e) v. geistiger Fülle, gesegnet, überströmend, ingenii beatissima ubertas, Quint.: beatissima rerum verborumque copia, Quint.

    B) weil die Götter den Lebenden kein ganz vollkommenes Glück gönnten, hießen vorzugsw. die Verstorbenen bei den Griechen μάκαρες u. nach ihnen bei den Römern beati, die Seligen; dah. beatorum insulae (μακάρων νησοι), die »Inseln der Seligen«, die alter griech. Glaube an den Westrand der Erdscheibe in den Ozean verlegte, wo unter Kronos milder Herrschaft die im Kampf gefallenen Heroen, die Halbgötter des vierten Menschengeschlechts, ein sorgenloses Leben ohne Tod genießen (Hesiod. op. 173), si nobis, cum ex hac vita emigraverimus, in beatorum insulis immortale aevum, ut fabulae ferunt, degere liceret, Cic. Hortens. fr. 40 K. – dah. im Spätlat. beatus, selig = verstorben übh., quem cum beatum fuisse Sallustius respondisset, intellexit occisum, Amm. 25, 3, 21: u. übtr., beatae memoriae (vir u. dgl.), seligen Andenkens, Eccl.

    C) Beatissimus, Titel der höhern Geistlichkeit, spät. ICt. u. Eccl.

    lateinisch-deutsches > beatus

  • 3 beatus

    beātus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (v. beo), beglückt, glücklich, glückselig (Ggstz. miser), I) im allg., v. einem, dem zu seinem Dasein kein physisches u. moralisches Gut fehlt, a) v. Pers.: videamus, qui dicendi sint beati: equidem hos existimo, qui sint in bonis, Cic.: qui beatus est, non intellego quid requirat, ut sit beatior: si est enim quod desit, ne beatus quidem est, Cic.: nemo non potest non beatissimus esse, qui est totus aptus ex sese quique in se uno sua ponit omnia, Cic.: nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser: qui enim existimabit posse se miserum esse, beatus non erit, Cic.: nihil est tam miserabile quam ex beato miser, Cic.: si non potest, ut dicitis, sapiens ex beato in miserum decidere, non potest in non beatum, Sen.: velim ut tibi amicus sit: hoc cum tibi opto, opto tu beatus sis (wünsche ich dir alles Glück); erit enim tamdiu, Cic.: (perturbationibus) vacuus animus perfecte atque absolute beatos efficit, Cic.: non facit collectio amicorum sapientiorem, non facit stultiorem detractio; ergo nec facit beatiorem aut miseriorem, Sen. – usque ad supremum diem beatus et felix, Plin. ep. 3, 7, 2: felix beatusque es, si etc., ibid. 1, 3, 2. – agricolae parvo beati, sich glücklich dünkend, Hor.: quo beatus vulnere, Hor. – Plur. subst., istam oscitantem sapientiam Scaevolarum et ceterorum beatorum otio concedamus, Cic. de or. 2,
    ————
    144: Phraaten numero beatorum eximit Virtus, Hor. carm. 2, 2, 18. – b) v. Zuständen usw.: Zeno in una virtute positam beatam vitam putat. Quid Antiochus? Etiam, inquit, beatam, sed non beatissimam, Cic.: cum ipsa virtus efficiat ita beatam vitam, ut beatior esse non possit, Cic.: ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis, Cic.: res magna et ex beatissimo animi statu profecta, Sen.: sublimis animus et beatior spiritus (seligere Begeisterung), Quint. – neutr. subst.: in qua (virtute) sit ipsum etiam beatum (το μακάριον), das Glückseligsein, die Glückseligkeit, Cic. de fin. 5, 84 (vgl. Cic. Tusc. 5, 45): non quia per se beatum (eine Glückseligkeit, ein Glück) est malo caruisse, sed quia etc., Sen. nat. qu. 1. prol. 6.
    II) insbes.: A) von einem, dem nichts zu äußerer Glückseligkeit, zum vollen Genuß aller äußern Erdengüter fehlt, übh. gesegnet, gesegnet mit Besitztümern, -mit Glücksgütern, begütert, wohlhabend, reich, a) v. Pers.: qui se locupletes, honoratos, beatos putant, ii ne obligari quidem beneficio volunt, Cic.: inopes (magis praesidia quaerunt) quam opulenti, et calamitosi quam ii, qui putantur beati, Cic.: mulier beata ac nobilis, Cic.: uxor beata, Hor. u. Sen.: homo non beatissimus, eben nicht sehr wohlhabend, Nep. – satis beatus unicis Sabinis, Hor.: Thynā merce beatus, bereichert, Hor. – Plur. subst., beati, die Rei-
    ————
    chen (οἱ ευδαίμονες), noli nobilibus, noli conferre beatis, Prop. 2, 9, 33 (das. Burmann mehr Beisp.): beatos (zu R.) egentes facere, Gran. Licin. 35. p. 37 B.: unus beatiorum, einer von den Wohlhabenden, Catull. 10, 17. – b) v. Staate u. dessen Zustande: Dionysius tyrannus opulentissimae et beatissimae civitatis, Cic.: in libera et in beata civitate viximus, Cic.: florente ac beata re publicā, Liv.: nullius civitatis fortunatiorem ac beatiorem statum fore, Liv.: beatiorem post se laetiorem que portendi rei publicae statum, Suet. – c) v. Besitztum u. dgl., gesegnet, reich begabt, fruchtbar, gazae beatae Arabum, Hor.: rus beatum, Hor.: beati Campaniae sinus, Tac.: rura beata, Stat.: auriferi ripa beata Tagi, Ov. – vox beata, eine reich begabte Stimme (die starke u. schwache, hohe u. tiefe Töne hervorbringen kann), Quint. – d) v. Zuständen aller Art, gesegnet, poet. = herrlich, prächtig, commoda, Catull.: nuntii, Catull.: nectar, göttlicher, Mart.: dies beatissimus, Amm. – e) v. geistiger Fülle, gesegnet, überströmend, ingenii beatissima ubertas, Quint.: beatissima rerum verborumque copia, Quint.
    B) weil die Götter den Lebenden kein ganz vollkommenes Glück gönnten, hießen vorzugsw. die Verstorbenen bei den Griechen μάκαρες u. nach ihnen bei den Römern beati, die Seligen; dah. beatorum insulae (μακάρων νησοι), die »Inseln der Seli-
    ————
    gen«, die alter griech. Glaube an den Westrand der Erdscheibe in den Ozean verlegte, wo unter Kronos milder Herrschaft die im Kampf gefallenen Heroen, die Halbgötter des vierten Menschengeschlechts, ein sorgenloses Leben ohne Tod genießen (Hesiod. op. 173), si nobis, cum ex hac vita emigraverimus, in beatorum insulis immortale aevum, ut fabulae ferunt, degere liceret, Cic. Hortens. fr. 40 K. – dah. im Spätlat. beatus, selig = verstorben übh., quem cum beatum fuisse Sallustius respondisset, intellexit occisum, Amm. 25, 3, 21: u. übtr., beatae memoriae (vir u. dgl.), seligen Andenkens, Eccl.
    C) Beatissimus, Titel der höhern Geistlichkeit, spät. ICt. u. Eccl.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > beatus

  • 4 perbeatus

    per-beātus, a, um

    Латинско-русский словарь > perbeatus

  • 5 perbeatus

    per-beātus, a, um, sehr glücklich, Cic. de or. 1, 1.

    lateinisch-deutsches > perbeatus

  • 6 perbeatus

    per-beātus, a, um, sehr glücklich, Cic. de or. 1, 1.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > perbeatus

  • 7 perbeatus

    per-bĕātus, a, um, adj., very fortunate, Cic. de Or. 1, 1, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > perbeatus

  • 8 pereo

    pĕr-ĕo, ĭi (īvi), ĭtum, īre (periet for peribit, Coripp. Johann. 7, 27; perf. perivit, App. M. 4, 21:

    perīt,

    Juv. 8, 85:

    perisset,

    Lact. 3, 20, 17 al.:

    perisse,

    Liv. 1, 49, 1; Ov. Am. 2, 19, 56; fut. periet, Vulg. Sap. 4, 19 al.), v. n.
    I.
    To pass away, come to nothing; to vanish, disappear, be lost:

    e patriā,

    Plaut. Capt. 3, 4, 5:

    ecqua inde perisset soror,

    Ter. Eun. 3, 3, 15:

    ne vena periret aquae,

    Ov. Tr. 3, 7, 16.—
    B.
    Esp., to pass through, leak, be absorbed ( poet.):

    lymphae Dolium pereuntis,

    Hor. C. 3, 11, 27; cf.:

    postremo pereunt imbres, ubi eos pater aether In gremium matris terrai praecipitavit,

    Lucr. 1, 250.—
    II.
    To pass away, to be destroyed, to perish (the predom. and class. signif. of the word; syn.: occĭdo, intereo, obeo).
    A.
    In gen.:

    aedes cum fundamento perierint,

    Plaut. Most. 1, 2, 69:

    tantam pecuniam tam brevi tempore perire potuisse,

    Cic. Phil. 5, 4, 11:

    totum exercitum periturum,

    Nep. Epam. 7, 4:

    fac pereat vitreo miles ab hoste tuus (in the game of chess),

    let your knight be taken by a pawn, Ov. A. A. 2, 208:

    causae cur urbes perirent,

    Hor. C. 1, 16, 19:

    peritura regna,

    Verg. G. 2, 498:

    puppis,

    Ov. F. 3, 600:

    Troja peritura,

    Verg. A. 2, 660:

    pereunt sole tepente nives,

    melt away, Ov. F. 3, 236:

    telum rubigine,

    Hor. S. 2, 1, 13:

    comae,

    Ov. Am. 1, 14, 30:

    fabae laeso flore,

    id. F. 5, 267.—Of the crocus:

    gaudet calcari et atteri, pereundoque melius provenit,

    Plin. 21, 6, 17, § 34.—
    B.
    In partic.
    1.
    To perish, lose one's life, die (class.): non intellego, quamobrem, si vivere honeste non possunt, perire turpiter velint;

    aut cur minore dolore perituros se cum multis, quam si soli pereant, arbitrentur,

    Cic. Cat. 2, 10, 21:

    summo cruciatu supplicioque,

    id. N. D. 3, 33, 81:

    fame,

    id. Inv. 2, 57, 172:

    eodem leto esse pereundum,

    id. Div. 1, 26, 56:

    morbo,

    Hor. Ep. 1, 7, 86:

    naufragio,

    Cic. Deiot. 9, 25:

    hominum manibus,

    Verg. A. 3, 606:

    uterque juravit, periturum inter nos secretum,

    that it should perish with us, Petr. 21:

    ab Hannibale,

    at his hands, Plin. 11, 37, 73, § 189:

    perire turpiter,

    Cic. Cat. 2, 10, 21:

    fortiter,

    Hor. S. 2, 3, 42:

    generosius,

    id. C. 1, 37, 21:

    a morbo,

    Nep. Reg. 3, 3.—
    2.
    To pine away with love, to be desperately in love; to love to desperation ( poet.):

    indigno cum Gallus amore peribat,

    Verg. E. 10, 10; Cat. 45, 3:

    quo beatus Vulnere, quā pereat sagittā,

    Hor. C. 1, 27, 11:

    ipse Paris nudā fertur periisse Lacaenā,

    Prop. 2, 12, 13.—With acc. of the beloved object, Plaut. Poen. 5, 2, 135.—
    3.
    To be lost, wasted, spent in vain:

    ne et oleum et opera perierit,

    Cic. Att. 2, 17, 1:

    tempora,

    Ov. R. Am. 107:

    labor,

    id. M. 1, 273:

    nullus perit otio dies,

    Plin. 11, 6, 5, § 14:

    ne nummi pereant,

    Hor. S. 1, 2, 133:

    minae,

    Ter. Ad. 4, 7, 25:

    aurum,

    Col. 11, 1, 29; cf.

    actiones,

    Liv. 39, 18.—
    4.
    To be lost, ruined, undone:

    quid fieri tum potuit? jampridem perieramus,

    Cic. Att. 14, 10, 1:

    meo vitio pereo,

    id. ib. 11, 9, 1.—Hence, perii, etc., as an exclamation of despair, I am lost! I'm undone! hei mihi, disperii! vocis non habeo satis:

    vicini, interii, perii,

    Plaut. Most. 4, 3, 36:

    perii, interii, occidi! quo curram! quo non curram?

    id. Aul. 4, 9, 1:

    perii animo,

    am disheartened, id. Rud. 2, 6, 26; cf.:

    ingenio perii,

    Ov. Tr. 2, 2; Lucr. 4, 1136:

    periimus, actum est,

    we are lost, it is all over with us, Ter. Ad. 3, 2, 26:

    perierat et inventus est,

    Vulg. Luc. 24, 32; 15, 6.—So, peream, si, nisi, in asseverations, may I perish, may I die, if or if not, Ov. H. 17, 183; Cassiod. ap. Cic. Fam. 15, 19, 4; Ov. P. 3, 5, 47; id. H. 17, 183.— Gerund and gerundive:

    nisi illud perdo argentum, pereundum est mihi,

    Plaut. As. 1, 3, 91; Prop. 2, 1, 53:

    pereundi figurae,

    Ov. H. 10, 81:

    pereundi terminus,

    Sil. 3, 559:

    puppis pereunda est probe,

    must be lost, Plaut. Ep. 1, 1, 70.—
    C.
    Trop., of moral qualities, etc.:

    pudor periit,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 81:

    fides,

    id. Truc. 1, 1, 24:

    virtus,

    Ov. F. 2, 227.

    Lewis & Short latin dictionary > pereo

  • 9 Felix

    1.
    fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.
    I.
    Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

    arbor,

    Liv. 5, 24, 2:

    arbusta,

    Lucr. 5, 1378:

    rami,

    Verg. G. 2, 81; so,

    rami feliciores,

    Hor. Epod. 2, 14:

    silvae,

    i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

    Massica Baccho,

    fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

    Campania,

    Plin. 3, 5, 9, § 60:

    felicior regio,

    Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

    felix oleae tractus,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

    venti,

    Val. Fl. 6, 711.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—
    2.
    Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—
    II.
    Transf.
    A.
    Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

    syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

    Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

    also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3:

    quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

    Liv. 22, 30, 4:

    auspicia,

    Verg. A. 11, 32; cf.

    omen,

    Ov. P. 2, 1, 35:

    o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

    Verg. A. 1, 330; cf.:

    sis bonus o felixque tuis!

    id. E. 5, 65:

    terque novas circum felix eat hostia fruges,

    id. G. 1, 345:

    Zephyri,

    id. A. 3, 120:

    sententia,

    Ov. M. 13, 319:

    industria (corresp. to fertilis cura),

    Plin. H. N. 14 praef. § 3.—
    B.
    Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

    exitus ut classi felix faustusque daretur,

    Lucr. 1, 100:

    Polycratem Samium felicem appellabant,

    Cic. Fin. 5, 30, 92:

    Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

    id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15, 33:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

    Sall. J. 95, 4:

    in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

    quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

    id. Lael. 16, 60:

    vade, o felix nati pietate,

    Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

    Praxiteles quoque marmore fericior,

    i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

    felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    omnes composui. Felices! nunc ego resto,

    id. S. 1, 9, 28:

    Latium felix,

    id. C. S. 66:

    tempora,

    Juv. 2, 38:

    saecula,

    Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

    nulla sorte nascendi aetas felicior,

    id. 12, 11, 22:

    felicissima facilitas,

    id. 10, 1, 111:

    felicissimus sermo,

    id. 9, 4, 27:

    ita sim felix, a form of asseveration,

    Prop. 1, 7, 3:

    malum, i. q. salubre,

    salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—
    (β).
    With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    Vergilius beatus felixque gratiae,

    Plin. H. N. 14 praef. §

    7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

    Hor. S. 1, 9, 12:

    felices studiique locique,

    Ov. M. 5, 267:

    felix uteri,

    Sil. 4, 359:

    leti,

    id. 4, 398:

    famae,

    id. 4, 731:

    felices operum dies,

    Verg. G. 1, 277.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

    happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —
    (δ).
    With gerund. dat. (rare):

    tam felix vobis corrumpendis fuit,

    successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.
    * 1.
    (Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54.—
    2.
    (Acc. to II.)
    a.
    Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

    Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

    feliciter, succlamant,

    Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—
    b.
    Luckily, happily, successfully (most freq.):

    omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    res publica et bene et feliciter gesta sit,

    id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

    navigare,

    id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

    qui te feliciter attulit Eurus,

    Ov. M. 7, 659:

    feliciter audet,

    Hor. Ep. 2, 1, 166:

    ob ea feliciter acta,

    Sall. J. 55, 2.—Prov.:

    feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

    Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

    bella cum finitimis felicissime multa gessit,

    Cic. Rep. 2, 9:

    re gesta,

    Hirt. B. G. 8, 37, 1:

    gerere rem publicam,

    Caes. B. C. 1, 7, 6:

    cessit imitatio,

    Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.
    2.
    Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—
    b.
    Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—
    c.
    Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—
    d.
    Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.
    3.
    fĕlix, ĭcis, v. filix init.

    Lewis & Short latin dictionary > Felix

  • 10 felix

    1.
    fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.
    I.
    Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

    arbor,

    Liv. 5, 24, 2:

    arbusta,

    Lucr. 5, 1378:

    rami,

    Verg. G. 2, 81; so,

    rami feliciores,

    Hor. Epod. 2, 14:

    silvae,

    i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

    Massica Baccho,

    fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

    Campania,

    Plin. 3, 5, 9, § 60:

    felicior regio,

    Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

    felix oleae tractus,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

    venti,

    Val. Fl. 6, 711.—
    B.
    In partic.
    1.
    In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—
    2.
    Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—
    II.
    Transf.
    A.
    Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

    syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

    Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

    also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3:

    quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

    Liv. 22, 30, 4:

    auspicia,

    Verg. A. 11, 32; cf.

    omen,

    Ov. P. 2, 1, 35:

    o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

    Verg. A. 1, 330; cf.:

    sis bonus o felixque tuis!

    id. E. 5, 65:

    terque novas circum felix eat hostia fruges,

    id. G. 1, 345:

    Zephyri,

    id. A. 3, 120:

    sententia,

    Ov. M. 13, 319:

    industria (corresp. to fertilis cura),

    Plin. H. N. 14 praef. § 3.—
    B.
    Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

    exitus ut classi felix faustusque daretur,

    Lucr. 1, 100:

    Polycratem Samium felicem appellabant,

    Cic. Fin. 5, 30, 92:

    Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

    id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15, 33:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

    Sall. J. 95, 4:

    in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

    quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

    id. Lael. 16, 60:

    vade, o felix nati pietate,

    Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

    Praxiteles quoque marmore fericior,

    i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

    felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    omnes composui. Felices! nunc ego resto,

    id. S. 1, 9, 28:

    Latium felix,

    id. C. S. 66:

    tempora,

    Juv. 2, 38:

    saecula,

    Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

    nulla sorte nascendi aetas felicior,

    id. 12, 11, 22:

    felicissima facilitas,

    id. 10, 1, 111:

    felicissimus sermo,

    id. 9, 4, 27:

    ita sim felix, a form of asseveration,

    Prop. 1, 7, 3:

    malum, i. q. salubre,

    salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—
    (β).
    With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

    Vergilius beatus felixque gratiae,

    Plin. H. N. 14 praef. §

    7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

    Hor. S. 1, 9, 12:

    felices studiique locique,

    Ov. M. 5, 267:

    felix uteri,

    Sil. 4, 359:

    leti,

    id. 4, 398:

    famae,

    id. 4, 731:

    felices operum dies,

    Verg. G. 1, 277.—
    (γ).
    With inf. ( poet.):

    quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

    happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —
    (δ).
    With gerund. dat. (rare):

    tam felix vobis corrumpendis fuit,

    successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.
    * 1.
    (Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

    hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

    Verg. G. 1, 54.—
    2.
    (Acc. to II.)
    a.
    Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

    ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

    Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

    feliciter, succlamant,

    Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—
    b.
    Luckily, happily, successfully (most freq.):

    omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    res publica et bene et feliciter gesta sit,

    id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

    navigare,

    id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

    qui te feliciter attulit Eurus,

    Ov. M. 7, 659:

    feliciter audet,

    Hor. Ep. 2, 1, 166:

    ob ea feliciter acta,

    Sall. J. 55, 2.—Prov.:

    feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

    Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

    bella cum finitimis felicissime multa gessit,

    Cic. Rep. 2, 9:

    re gesta,

    Hirt. B. G. 8, 37, 1:

    gerere rem publicam,

    Caes. B. C. 1, 7, 6:

    cessit imitatio,

    Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.
    2.
    Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—
    b.
    Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—
    c.
    Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—
    d.
    Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.
    3.
    fĕlix, ĭcis, v. filix init.

    Lewis & Short latin dictionary > felix

  • 11 sapio

    săpĭo, īvi or ĭi (sapui, Aug. Civ. Dei, 1, 10; id. Ep. 102, 10; but sapivi, Nov. ap. Prisc. p. 879 P.; id. ap. Non. 508, 21:

    saPisti,

    Mart. 9, 6, 7:

    sapisset,

    Plaut. Rud. 4, 1, 8), 3, v. n. and a. [kindr. with opos, saphês, and sophos], to taste, savor; to taste, smack, or savor of, to have a taste or flavor of a thing (cf. gusto).
    I.
    Lit. (so only in a few examples).
    1.
    Of things eaten or drunk:

    oleum male sapiet,

    Cato, R. R. 66, 1:

    occisam saepe sapere plus multo suem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 104:

    quin caseus jucundissime sapiat,

    Col. 7, 8, 2:

    nil rhombus nil dama sapit,

    Juv. 11, 121.—With an acc. of that of or like which a thing tastes:

    quis (piscis) saperet ipsum mare,

    Sen. Q. N. 3, 18, 2:

    cum in Hispaniā multa mella herbam eam sapiunt,

    Plin. 11, 8, 8, § 18:

    ipsum aprum (ursina),

    Petr. 66, 6.— Poet.: anas plebeium sapit, has a vulgar taste, Petr. poët. 93, 2:

    quaesivit quidnam saperet simius,

    Phaedr. 3, 4, 3.—
    * 2.
    Of that which tastes, to have a taste or a sense of taste (perh. so used for the sake of the play upon signif. II.):

    nec sequitur, ut, cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

    Cic. Fin. 2, 8, 24.—
    3.
    Transf., of smell, to smell of or like a thing (syn.: oleo, redoleo; very rare): Cicero, Meliora, inquit, unguenta sunt, quae terram quam crocum sapiunt. Hoc enim maluit dixisse quam redolent. Ita est profecto;

    illa erit optima, quae unguenta sapiat,

    Plin. 17, 5, 3, § 38:

    invenitur unguenta gratiosiora esse, quae terram, quam quae crocum sapiunt,

    id. 13, 3, 4, § 21.—In a lusus verbb. with signif. II.: istic servus quid sapit? Ch. Hircum ab alis, Plaut. Ps. 2, 4, 47.—
    II.
    Trop.
    1. a.
    To resemble (late Lat.):

    patruos,

    Pers. 1, 11.—
    b.
    To suggest, be inspired by:

    quia non sapis ea quae Dei sunt,

    Vulg. Matt. 16, 23; id. Marc. 8, 33.—
    c.
    Altum or alta sapere, to be high-minded or proud:

    noli altum sapere,

    Vulg. Rom. 11, 20:

    non alta sapientes,

    id. ib. 12, 16.—
    2.
    To have good taste, i.e. to have sense or discernment; to be sensible, discreet, prudent, wise, etc. (the predominant signif. in prose and poetry; most freq. in the P. a.).
    (α).
    Neutr., Plaut. Ps. 2, 3, 14:

    si aequum siet Me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum, etc.,

    id. Ep. 2, 2, 73 sq.:

    jam diu edepol sapientiam tuam abusa est haec quidem. Nunc hinc sapit, hinc sentit,

    id. Poen. 5, 4, 30; cf.:

    populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rem publicam,

    Cic. Rep. 1, 42, 65;

    so (with sentire),

    Plaut. Am. 1, 1, 292; id. Bacch. 4, 7, 19; id. Merc. 2, 2, 24; id. Trin. 3, 2, 10 sq.; cf.:

    qui sapere et fari possit quae sentiat,

    Hor. Ep. 1, 4, 9; Plaut. Bacch. 1, 2, 14:

    magna est admiratio copiose sapienterque dicentis, quem qui audiunt intellegere etiam et sapere plus quam ceteros arbitrantur,

    Cic. Off. 2, 14, 48:

    veluti mater Plus quam se sapere Vult (filium),

    Hor. Ep. 1, 18, 27:

    qui (puer) cum primum sapere coepit,

    Cic. Fam. 14, 1, 1; Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1:

    malo, si sapis, cavebis,

    if you are prudent, wise, Plaut. Cas. 4, 4, 17; so,

    si sapis,

    id. Eun. 1, 1, 31; id. Men. 1, 2, 13; id. Am. 1, 1, 155; id. Aul. 2, 9, 5; id. Curc. 1, 1, 28 et saep.; Ter. Eun. 4, 4, 53; id. Heaut. 2, 3, 138:

    si sapias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 39; 4, 4, 61; id. Poen. 1, 2, 138; Ter. Heaut. 3, 3, 33; Ov. H. 5, 99; 20, 174:

    si sapies,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 78; id. Rud. 5, 3, 35; Ter. Heaut. 4, 4, 26; Ov. M. 14, 675:

    si sapiam,

    Plaut. Men. 4, 2, 38; id. Rud. 1, 2, 8:

    si sapiet,

    id. Bacch. 4, 9, 74:

    si saperet,

    Cic. Quint. 4, 16: hi sapient, * Caes. B. G. 5, 30: Ph. Ibo. Pl. Sapis, you show your good sense, Plaut. Mil. 4, 8, 9; id. Merc. 5, 2, 40:

    hic homo sapienter sapit,

    id. Poen. 3, 2, 26:

    quae (meretrix) sapit in vino ad rem suam,

    id. Truc. 4, 4, 1; cf. id. Pers. 1, 3, 28:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    haud stulte sapis,

    id. Heaut. 2, 3, 82:

    te aliis consilium dare, Foris sapere,

    id. ib. 5, 1, 50:

    pectus quoi sapit,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 12; id. Mil. 3, 1, 191; id. Trin. 1, 2, 53; cf.:

    cui cor sapiat,

    Cic. Fin. 2, 8, 24:

    id (sc. animus mensque) sibi solum per se sapit, id sibi gaudet,

    Lucr. 3, 145.—
    (β).
    Act., to know, understand a thing (in good prose usually only with general objects):

    recte ego rem meam sapio,

    Plaut. Ps. 1, 5, 81:

    nullam rem,

    id. Most. 5, 1, 45: qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam, Poët. ap. Cic. Div. 1, 58, 132; Cic. Att. 14, 5, 1; Plaut. Mil. 2, 3, 65; cf.:

    quamquam quis, qui aliquid sapiat, nunc esse beatus potest?

    Cic. Fam. 7, 28, 1:

    quantum ego sapio,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    jam nihil sapit nec sentit,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 22:

    nihil,

    Cic. Tusc. 2, 19, 45:

    plane nihil,

    id. Div. in Caecil. 17, 55: nihil parvum, i. e. to occupy one ' s mind with nothing trivial (with sublimia cures), Hor. Ep. 1, 12, 15; cf.: cum sapimus patruos, i.e. resemble them, imitate them in severity, Pers. 1, 11. —
    3.
    Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise behind the time; or, as the Engl. saying is, are troubled with afterwit:

    sero sapiunt Phryges proverbium est natum a Trojanis, qui decimo denique anno velle coeperant Helenam quaeque cum eā erant rapta reddere Achivis,

    Fest. p. 343 Müll.:

    in Equo Trojano (a tragedy of Livius Andronicus or of Naevius) scis esse in extremo, Sero sapiunt. Tu tamen, mi vetule, non sero,

    Cic. Fam. 7, 16, 1.—Hence, să-pĭens, entis ( abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gen. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296;

    but sapientium,

    id. C. 3, 21, 14), P. a. (acc. to II.), wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious (cf. prudens).
    A.
    In gen.:

    ut quisque maxime perspicit, quid in re quāque verissimum sit, quique acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapientissimus rite haberi solet,

    Cic. Off. 1, 5, 16; cf.:

    sapientissimum esse dicunt eum, cui quod opus sit ipsi veniat in mentem: proxume acceder illum, qui alterius bene inventis obtemperet,

    id. Clu. 31, 84:

    M. Bucculeius, homo neque meo judicio stultus et suo valde sapiens,

    id. de Or. 1, 39, 179:

    rex aequus ac sapiens,

    id. Rep. 1, 26, 42; cf.:

    Cyrus justissimus sapientissimusque rex,

    id. ib. 1, 27, 43:

    bonus et sapiens et peritus utilitatis civilis,

    id. ib. 2, 29, 52:

    o, Neptune lepide, salve, Neque te aleator ullus est sapientior,

    Plaut. Rud. 2, 3, 29:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissima?

    id. Stich. 1, 2, 66:

    (Aurora) ibat ad hunc (Cephalum) sapiens a sene diva viro,

    wise, discreet, Ov. H. 4, 96 Ruhnk.; so,

    puella,

    id. M. 10, 622:

    mus pusillus quam sit sapiens bestia,

    Plaut. Truc. 4, 4, 15; id. As. 3, 3, 114 et saep.—With gen. (analogous to gnarus, peritus, etc.):

    qui sapiens rerum esse humanarum velit,

    Gell. 13, 8, 2.— Subst.: săpĭens, entis, m., a sensible, shrewd, knowing, discreet, or judicious person:

    semper cavere hoc sapientes aequissimumst,

    Plaut. Rud. 4, 7, 20; cf.:

    omnes sapientes suom officium aequom est colere et facere,

    id. Stich. 1, 1, 38; id. Trin. 2, 2, 84:

    dictum sapienti sat est,

    id. Pers. 4, 7, 19; Ter. Phorm. 3, 3, 8; Plaut. Rud. 2, 4, 15 sq.:

    insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

    Hor. Ep. 1, 6, 15:

    sapiens causas reddet,

    id. S. 1, 4, 115:

    quali victu sapiens utetur,

    id. ib. 2, 2, 63; 1, 3, 132.—In a lusus verbb. with the signif. of sapio, I., a person of nice taste:

    qui utuntur vino vetere sapientes puto Et qui libenter veteres spectant fabulas,

    good judges, connoisseurs, Plaut. Cas. prol. 5: fecundae [p. 1630] leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44.—As a surname of the jurists Atilius, C. Fabricius, M'. Curius, Ti. Coruncanius, Cato al., v. under B. fin.
    b.
    Of abstract things:

    opera,

    Plaut. Pers. 4, 5, 2:

    excusatio,

    Cic. Att. 8, 12, 2:

    modica et sapiens temperatio,

    id. Leg. 3, 7, 17:

    mores,

    Plaut. Rud. 4, 7, 25:

    verba,

    Ter. Ad. 5, 1, 7:

    consilium,

    Ov. M. 13, 433:

    Ulixes, vir sapienti facundiā praeditus,

    Gell. 1, 15, 3:

    morus, quae novissima urbanarum germinat, nec nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum,

    Plin. 16, 25, 41, § 102.—
    B.
    After the predominance of Grecian civilization and literature, particularly of the Grecian philosophy, like sophos, well acquainted with the true value of things, wise; and subst., a wise man, a sage (in Cic. saepiss.): ergo hic, quisquis est, qui moderatione et constantiā quietus animo est sibique ipse placatus ut nec tabescat molestiis nec frangatur timore nec sitienter quid expetens ardeat desiderio nec alacritate futili gestiens deliquescat;

    is est sapiens quem quaerimus, is est beatus,

    Cic. Tusc. 4, 17, 37:

    sapientium praecepta,

    id. Rep. 3, 4, 7:

    si quod raro fit, id portentum putandum est: sapientem esse portentum est. Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem fuisse,

    id. Div. 2, 28, 61:

    statuere quid sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9; cf. id. Rep. 1, 29, 45.—So esp. of the seven wise men of Greece:

    ut ad Graecos referam orationem... septem fuisse dicuntur uno tempore, qui sapientes et haberentur et vocarentur,

    Cic. de Or. 3, 34, 137:

    eos vero septem quos Graeci sapientes nominaverunt,

    id. Rep. 1, 7, 12:

    sapienti assentiri... se sapientem profiteri,

    id. Fin. 2,3, 7.—Ironically:

    sapientum octavus,

    Hor. S. 2, 3, 296.—With the Romans, an appellation of Lœlius: te, Laeli, sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni: scimus L. Atilium apud patres nostros appellatum esse sapientem, sed uterque alio quodam modo: Atilius, qui prudens esse in jure civili putabatur;

    Cato quia multarum rerum usum habebat... propterea quasi cognomen jam habebat in senectute sapientis... Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum judicatum,

    Cic. Lael. 2, 6; cf.:

    numquam ego dicam C. Fabricium, M'. Curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam fuisse sapientes,

    id. ib. 5, 18:

    ii, qui sapientes sunt habiti, M. Cato et C. Laelius,

    id. Off. 3, 4, 16; Val. Max. 4, 1, ext. 7; Lact. 4, 1.—Hence, adv.: săpĭen-ter, sensibly, discreetly, prudently, judiciously, wisely:

    recte et sapienter facere,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; id. Mil. 3, 3, 34:

    consulere,

    id. ib. 3, 1, 90:

    insipienter factum sapienter ferre,

    id. Truc. 4, 3, 33:

    factum,

    id. Aul. 3, 5, 3:

    dicta,

    id. Rud. 4, 7, 24:

    quam sapienter jam reges hoc nostri viderint,

    Cic. Rep. 2, 17, 31:

    provisa,

    id. ib. 4, 3, 3:

    a majoribus prodita fama,

    id. ib. 2, 2, 4:

    considerate etiam sapienterque fecerunt,

    id. Phil. 4, 2, 6; 13, 6, 13:

    vives sapienter,

    Hor. Ep. 1, 10, 44:

    agendum,

    Ov. M. 13, 377:

    temporibus uti,

    Nep. Epam. 3, 1; Hor. C. 4, 9, 48.— Comp.:

    facis sapientius Quam pars latronum, etc.,

    Plaut. Curc. 4, 3, 15; id. Poen. prol. 7:

    nemo est, qui tibi sapientius suadere possit te ipso,

    Cic. Fam. 2, 7, 1:

    sapientius fecisse,

    id. Brut. 42, 155.— Sup.:

    quod majores nostros et probavisse maxime et retinuisse sapientissime judico,

    Cic. Rep. 2, 37, 63.

    Lewis & Short latin dictionary > sapio

  • 12 Alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > Alius

  • 13 alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > alius

  • 14 an

    1.
    ăn, conj. [etym. very obscure; v. the various views adduced in Hand, I. p. 296, with which he seems dissatisfied; if it is connected with the Sanscr. anjas, = Germ. ander, = Engl. other, we may comp. the Engl. other and or with the Germ. oder, = or]. It introduces the second part of a disjunctive interrogation, or a phrase implying doubt, and thus unites in itself the signif. of aut and num or -ne, or, or whether (hence the clause with an is entirely parallel with that introduced by num, utrum, -ne, etc., while aut forms only a subdivision in the single disjunctive clause; utrum... aut—an... aut, whether... or, etc.; cf. Ochsn. Eclog. p. 150; v. also aut).
    I.
    In disjunctive interrogations.
    A.
    Direct.
    a.
    Introd. by utrum (in Engl. the introd. particle whether is now obsolete, and the interrogation is denoted simply by the order of the words):

    Utrum hac me feriam an ab laevā latus?

    Plaut. Cist. 3, 10:

    sed utrum tu amicis hodie an inimicis tuis Daturu's cenam?

    id. Ps. 3, 2, 88; id. Pers. 3, 1, 13; id. Trin. 1, 2, 138; id. Cas. 2, 4, 11:

    Utrum sit annon voltis?

    id. Am. prol. 56:

    quid facies? Utrum hoc tantum crimen praetermittes an obicies?

    Cic. Div. in Caecil. 30 sq.:

    in plebem vero Romanam utrum superbiam prius commemorem an crudelitatem?

    id. Verr. 1, 122; id. Deiot. 23; id. Fam. 7, 13:

    Utrum enim defenditis an impugnatis plebem?

    Liv. 5, 3. —And with an twice:

    Utrum hoc signum cupiditatis tuae an tropaeum necessitudinis atque hospitii an amoris indicium esse voluisti?

    Cic. Verr. 2, 115; id. Imp. Pomp. 57 sq.; id. Rab. 21.—With an three times:

    Utrum res ab initio ita ducta est, an ad extremum ita perducta, an ita parva est pecunia, an is (homo) Verres, ut haec quae dixi, gratis facta esse videantur?

    Cic. Verr. 2, 61; 3, 83; id. Clu. 183; Liv. 21, 10; and seven times in Cic. Dom. 56-58.—With -ne pleon. (not to be confounded with cases where utrum precedes as pron.; as Cic. Tusc. 4, 4, 9):

    sed utrum tu masne an femina es, qui illum patrem voces?

    Plaut. Rud. 1, 2, 16; id. Bacch. 1, 1, 42; id. Stich. 5, 4, 26:

    Utrum studione id sibi habet an laudi putat Fore, si etc.,

    Ter. Ad. 3, 3, 28:

    Utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?

    Cic. Fin. 4, 24, 67.—And affixed to utrum, but rarely:

    Utrumne jussi persequemur otium... an hunc laborem etc.,

    Hor. Epod. 1, 7; Plin. 17, 1, 1, § 4; Quint. 12, 1, 40.—
    b.
    Introduced by -ne:

    quid fit? seditio tabetne an numeros augificat suos?

    Enn. Trag. Rel. p. 23 Rib.:

    servos esne an liber?

    Plaut. Am. 1, 1, 186:

    idne agebas, ut tibi cum sceleratis an ut cum bonis civibus conveniret?

    Cic. Lig. 18; 23:

    custosne urbis an direptor et vexator esset Antonius?

    id. Phil. 3, 27; id. Mur. 88; id. Sull. 22.—

    So with an twice,

    Cic. Cat. 1, 28; id. Att. 16, 8;

    and five times,

    id. Balb. 9.—
    c.
    Introduced by nonne:

    Nonne ad servos videtis rem publicam venturam fuisse? An mihi ipsi fuit mors aequo animo oppetenda?

    Cic. Sest. 47; id. Sex. Rosc. 43 sq.; id. Dom. 26; 127.—So with an twice, Cic. Phil. 11, 36.—
    d.
    Introduced by num:

    si quis invidiae metus, num est vehementius severitatis invidia quam inertiae pertimescenda?

    Cic. Cat. 1, 29; id. Mur. 76; id. Sest. 80:

    Num quid duas habetis patrias an est illa patria communis?

    id. Leg. 2, 2.—
    e.
    Without introductory particle:

    quid igitur? haec vera an falsa sunt?

    Cic. Ac. 2, 29, 95:

    quid enim exspectas? bellum an tabulas novas?

    id. Cat. 2, 18:

    ipse percussit an aliis occidendum dedit?

    id. Sex. Rosc. 74; id. Verr. 2, 106; id. Imp. Pomp. 53; id. Phil. 2, 27:

    eloquar an sileam?

    Verg. A. 3, 37:

    auditis an me ludit amabilis Insania?

    Hor. C. 3, 4, 5.—So an twice, Cic. Mil. 54;

    three times,

    Plin. Ep. 2, 8;

    and six times,

    Cic. Rab. 14; id. Pis. 40.—
    B.
    Indirect.
    a.
    Introduced by utrum:

    quid tu, malum, curas, Utrum crudum an coctum edim?

    Plaut. Aul. 3, 2, 16; id. Cist. 4, 2, 11; id. Bacch. 3, 4, 1; id. Mil. 2, 3, 74:

    quaero, si quis... utrum is clemens an inhumanissimus esse videatur,

    Cic. Cat. 4, 12:

    agitur, utrum M. Antonio facultas detur an horum ei facere nihil liceat,

    id. Phil. 5, 6; id. Sex. Rosc. 72; id. Imp. Pomp. 42; id. Verr. 1, 105.
    So once only in Vulg.
    aut for an: Loquimini de me utrum bovem cujusquam tulerim aut asinum, 1 Reg. 12, 3.—And with -ne pleon.:

    res in discrimine versatur, utrum possitne se contra luxuriem parsimonia defendere an deformata cupiditati addicatur,

    Cic. Quinct. 92:

    numquamne intelleges statuendum tibi esse, utrum illi, qui istam rem gesserunt, homicidaene sint an vindices libertatis?

    id. Phil. 2, 30.—
    b.
    Introduced by -ne:

    Fortunāne an forte repertus,

    Att. Trag. Rel. p. 159 Rib. agitur autem liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. Phil. 11, 24; id. Verr. 4, 73; id. Mil. 16:

    nunc vero non id agitur, bonisne an malis moribus vivamus etc.,

    Sall. C. 52, 10.—So with an three times, Cic. Or. 61.—
    c.
    Introduced by an:

    haud scio an malim te videri... an amicos tuos plus habuisse,

    Cic. Pis. 39.—
    d.
    Without introd. particle:

    ... vivam an moriar, nulla in me est metus,

    Enn. Trag. Rel. p. 72 Rib.:

    vivat an mortuus sit, quis aut scit aut curat?

    Cic. Phil. 13, 33; 3, 18; id. Sex. Rosc. 88; id. Red. in Sen. 14.—
    C.
    Sometimes the opinion of the speaker or the probability inclines to the second interrogative clause (cf. infra, II. E.). and this is made emphatic, as a corrective of the former, or rather, or on the contrary:

    ea quae dixi ad corpusne refers? an est aliquid, quod te suā sponte delectet?

    Cic. Fin. 2, 33, 107:

    Cur sic agere voluistis? An ignoratis quod etc.,

    Vulg. Gen. 44, 15.—Hence, in the comic poets, an potius:

    cum animo depugnat suo, Utrum itane esse mavelit ut... An ita potius ut etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 31: id. Stich. 1, 2, 18; id. Trin. 2, 2, 25:

    an id flagitium est, An potius hoc patri aequomst fieri, ut a me ludatur dolis?

    Ter. Eun. 2, 3, 94.—
    D.
    The first part of the interrogation is freq. not expressed, but is to be supplied from the context; in this case, an begins the interrog., or, or rather, or indeed, or perhaps (but it does not begin an absolute, i. e. not disjunctive, interrog.): De. Credam ego istuc, si esse te hilarem videro. Ar. An tu esse me tristem putas? (where nonne me hilarem esse vides? is implied), Plaut. As. 5, 1, 10: Ch. Sed Thaïs multon ante venit? Py. An abiit jam a milite? Ter. Eun. 4, 5, 7:

    An ego Ulixem obliscar umquam?

    Att. Trag. Rel. p. 199 Rib.:

    An parum vobis est quod peccatis?

    Vulg. Josh. 22, 17:

    est igitur aliquid, quod perturbata mens melius possit facere quam constans? an quisquam potest sine perturbatione mentis irasci?

    Cic. Tusc. 4, 24, 54; cf. id. Clu. 22; id. Off. 3, 29: Debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae Quantae conveniat Munatius; an male sarta Gratia nequiquam coit...? or is perhaps, etc., Hor. Ep. 1, 3, 31 K. and H. —So esp. in Cic., in order to make the truth of an assertion more certain, by an argumentum a minore ad majus:

    cur (philosophus) pecuniam magno opere desideret vel potius curet omnino? an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 89 sq.:

    An vero P. Scipio T. Gracchum privatus interfecit, Catilinam vero nos consules perferemus?

    id. Cat. 1, 1; so id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 14, 5, 12 Muret.; id. Fin. 1, 2, 5, ubi v. Madv.—It sometimes introduces a question suggested by the words of another: He. Mane. Non dum audisti, Demea, Quod est gravissimum? De. An quid est etiam anplius? Is there then etc., Ter. Ad. 3, 4, 21:

    sed ad haec, nisi molestum est, habeo quae velim. An me, inquam, nisi te audire vellem censes haec dicturum fuisse?

    Cic. Fin. 1, 8, 28; 2, 22, 74; id. Tusc. 5, 26, 73; 5, 12, 35; id. Brut. 184; id. Fat. 2, 4; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 8, 28.—It sometimes anticipates an answer to something going before: At vero si ad vitem sensus accesserit, ut appetitum quendam habeat et per se ipsa moveatur, quid facturam putas? An ea, quae per vinitorem antea consequebatur, per se ipsa curabit? shall we not say that, must we not think that etc., Cic. Fin. 5, 14, 38, ubi v. Madv.—
    E.
    An non. and in one word, annon (in direct questions more freq. than necne):

    isne est quem quaero an non?

    Ter. Phorm. 5, 6, 12:

    Hocine agis an non?

    id. And. 1, 2, 15:

    Tibi ego dico an non?

    id. ib. 4, 4, 23:

    utrum sit an non voltis?

    Plaut. Am. prol. 56:

    utrum cetera nomina in codicem accepti et expensi digesta habes annon?

    Cic. Rosc. Com. 3 al. —Also in indirect questions = necne, q. v.:

    abi, vise redieritne jam an non dum domum,

    Ter. Phorm. 3, 4, 5:

    videbo utrum clamorem opere conpleverint, an non est ita,

    Vulg. Gen. 18, 21; 24, 21.—
    F.
    An ne, usually written anne, pleon. for an.
    a.
    In direct questions:

    anne tu dicis quā ex causā vindicaveris?

    Cic. Mur. 26. —
    b.
    In indirect questions:

    nec. aequom anne iniquom imperet, cogitabit,

    Plaut. Am. 1, 1, 19; id. Ps. 1, 1, 122:

    percontarier, Utrum aurum reddat anne eat secum simul,

    id. Bacch. 4, 1, 4:

    Nam quid ego de consulato loquar, parto vis, anue gesto?

    Cic. Pis. 1, 3:

    cum interrogetur, tria pauca sint anne multa,

    id. Ac. 2, 29:

    Gabinio dicam anne Pompeio, an utrique,

    id. Imp. Pomp. 19, 57; so id. Or. 61, 206:

    Quid enim interest, divitias, opes, valetudinem bona dicas anne praeposita, cum etc.,

    id. Fin. 4, 9, 23 Madv.; August. ap. Suet. Aug. 69 al. (for the omission of the second disjunctive clause or the particle necne representing it, v. utrum;

    instances of this usage in eccl. Lat. are,

    Vulg. Lev. 13, 36; 14, 36; ib. Num. 11, 23 al.).—
    II.
    In disjunctive clauses that express doubt, or.
    A.
    Utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, scientem an imprudentem, incertus sum. Ter. Phorm. 4, 3, 54:

    ut nescias, utrum res oratione an verba sententiis illustrentur,

    Cic. de Or. 2, 13, 56:

    honestumne factu sit an turpe, dubitant,

    id. Off. 1, 3, 9:

    nescio, gratulerne tibi an timeam,

    id. Fam. 2, 5; Caes. B. G. 7, 5:

    pecuniae an famae minus parceret, haud facile discerneres,

    Sall. C. 25, 3; so id. ib. 52, 10; Suet. Aug. 19; id. Tib. 10; id. Claud. 15:

    cognoscet de doctrinā, utrum ex Deo sit an ego a me ipso loquar,

    Vulg. Joan. 7, 17; ib. Eccl. 2, 19 al.—
    B.
    An sometimes denotes uncertainty by itself, without a verb of doubting (dubito, dubium or incertum est, etc., vet in such cases the editors are divided between an and aut; cf. Mos. and Orell. ad Cic. Rep. 1, 12): verene hoc memoriae proditum est [p. 115] regem istum Numam Pythagorae ipsius discipulum, an certe Pythagoreum fuisse? Cic. Rep. 2, 15, where B. and K. read aut certe: Cn. Octavius est an Cn. Cornelius quidam tuus familiaris, summo genere natus, terrae filius;

    is etc.,

    id. Fam. 7, 9 B. and K.:

    Themistocles quidem, cum ei Simonides an quis alius artem memoriae polliceretur, Oblivionis, inquit, mallem,

    Simonides or some other person, id. Fin. 2, 32, 104; id. Fam. 7, 9, 3; id. Att. 1, 3, 2; 2, 7, 3; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 32, 104.—
    C.
    It often stands for sive (so esp. in and after the Aug. per.):

    quod sit an non, nihil commovet analogiam,

    whether this be so or not, Varr. L. L. 9, § 105 Müll.; Att. ap. Prisc. p. 677 P.; Ov. R. Am. 797:

    saucius an sanus, numquid tua signa reliqui,

    id. F. 4, 7:

    Illa mihi referet, si nostri mutua curast, An minor, an toto pectore deciderim,

    Tib. 3, 1, 20; Tac. A. 11, 26:

    sive nullam opem praevidebat inermis atque exul, seu taedio ambiguae spei an amore conjugis et liberorum,

    id. ib. 14, 59.—
    D.
    The first disjunctive clause is freq. to be supplied from the gen. idea or an may stand for utrum—necne (cf. supra, I. D.):

    qui scis, an, quae jubeam, sine vi faciat? (vine coactus is to be supplied),

    how knowest thou whether or not he will do it without compulsion? Ter. Eun. 4, 7, 20:

    An dolo malo factum sit, ambigitur,

    Cic. Tull. 23:

    quaesivi an misisset (periplasmata),

    id. Verr. 4, 27:

    Vide an facile fieri tu potueris, cum etc.,

    id. Fragm. B. 13, 2, 1:

    praebete aurem et videte an mentiar,

    Vulg. Job, 6, 28: de L. Bruto fortasse dubitaverim an propter infinitum odium tyranni effrenatius in Aruntem invaserit, I might doubt whether or not, etc., Cic. Tusc. 4, 22, 50; id. Verr. 3, 76:

    Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae Tempora di superi?

    Hor. C. 4, 7, 17; Plin. Ep. 6, 21, 3; Quint. 2, 17, 38:

    Sine videamus an veniat Elias,

    Vulg. Matt. 27, 49:

    tria sine dubio rursus spectanda sunt, an sit, quid sit, quale sit,

    Quint. 5, 10, 53:

    dubium an quaesitā morte,

    Tac. A. 1, 5; 6, 50; 4, 74:

    Multitudo an vindicatura Bessum fuerit, incertum est,

    Curt. 7, 5:

    diu Lacedaemonii, an eum summae rei praeponerent, deliberaverunt,

    Just. 6, 2, 4 et saep.—
    E.
    Since in such distrib. sentences expressive of doubt, the opinion of the speaker or the probability usually inclines to the second, i. e. to the clause beginning with an, the expressions haud scio an, nescio an, dubito an (the latter through all pers. and tenses), incline to an affirmative signification, I almost know, I am inclined to think, I almost think, I might say, I might assert that, etc., for perhaps, probably (hence the opinion is incorrect that an, in this situation, stands for an non; for by an non a negation of the objective clause is expressed, e. g. nescio an non beatus sit, I am almost of the opinion that he is not happy, v. infra, and cf. Beier ad Cic. Off. 1, Exc. XI. p. 335 sq.; Cic. uses haud scio an eleven times in his Orations;

    nescio an, four times): atque haud scio an, quae dixit sint vera omnia,

    Ter. And. 3, 2, 45:

    crudele gladiatorum spectaculum et inhumanum non nullis videri solet: et haud scio an ita sit, ut nunc fit,

    Cic. Tusc. 2, 17, 41; id. Fl. 26:

    testem non mediocrem, sed haud scio an gravissimum,

    perhaps, id. Off. 3, 29:

    constantiam dico? nescio an melius patientiam possim dicere,

    id. Lig. 9; id. Fam. 9, 19:

    ingens eo die res, ac nescio an maxima illo bello gesta sit,

    Liv. 23, 16; Quint. 12, 11, 7 al.:

    si per se virtus sine fortunā ponderanda sit, dubito an Thrasybulum primum omuium ponam,

    I am not certain whether I should not prefer Thrasybulus to all others, Nep. Thras. 1 Dähne:

    dicitur acinace stricto Darius dubitāsse an fugae dedecus honestā morte vitaret,

    i. e. was almost resolved upon, Curt. 4, 5, 30:

    ego dubito an id improprium potius appellem,

    Quint. 1, 5, 46; Gell. 1, 3 al.—Hence, a neg. objective clause must contain in this connection the words non, nemo, nullus, nihil, numquam, nusquam, etc.:

    dubitet an turpe non sit,

    he is inclined to believe that it is not bad, Cic. Off. 3, 12, 50:

    haud scio an ne opus quidem sit, nihil umquam deesse amicis,

    id. Am. 14, 51:

    eloquentiā quidem nescio an habuisset parem neminem,

    id. Brut. 33: quod cum omnibus est faciendum tum haud scio an nemini potius quam tibi, to no one perhaps more, id. Off. 3, 2, 6:

    meā sententiā haud scio an nulla beatior esse possit,

    id. Sen. 16; id. Leg. 1, 21:

    non saepe atque haud scio an numquam,

    id. Or. 2, 7 al. —
    F.
    Sometimes the distributive clause beginning with an designates directly the opposite, the more improbable, the negative; in which case nescio an, haud scio an, etc., like the Engl. I know not whether, signify I think that not, I believe that not, etc.; hence, in the object. clause, aliquis, quisquam, ullus, etc., must stand instead of nemo, nullus, etc. (so for the most part only after Cic.): an profecturus sim, nescio, I know not (i. e. I doubt, I am not confident) whether I shall effect any thing, Sen. Ep. 25:

    opus nescio an superabile, magnum certe tractemus,

    id. Q. N. 3, praef. 4; Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 6: haud scio an vivere nobis liceret, I know not whether we, etc., Cic. Har. Resp. 11, 22: doleo enim maximam feminam eripi oculis civitatis, nescio an aliquid simile visuris, for I know not whether they will ever see any thing of this kind, Plin. Ep. 7, 19; Val. Max. 5, 2, 9:

    nescio an ullum tempus jucundius exegerim,

    I do not know whether I have ever passed time more pleasantly, id. 3, 1:

    namque huic uni contigit, quod nescio an ulli,

    Nep. Timol. 1, 1; Sen. Contr. 3 praef.; Quint. 9, 4, 1:

    nostri quoque soloecum, soloecismum nescio an umquam dixerint,

    Gell. 5, 20 al. Cf. upon this word Hand, Turs. I. pp. 296-361, and Beier, Exc. ad Cic. Am. pp. 202-238.
    2.
    an-, v. ambi.
    3.
    - ăn. This word appears in forsan, forsitan, and fortasse an (Att. Trag. Rel. p. 151 Rib.) or fortassan, seeming to enhance the idea of uncertainty and doubt belonging to fors, etc., and is regarded by some as the Greek conditional particle an, and indeed one of these compounds, forsitan, sometimes in the Vulgate, translates an; as, Joan. 4, 10; 5, 46; 8, 19; and in 3, Joan. 9, it still represents the various reading, an.

    Lewis & Short latin dictionary > an

  • 15 rectum

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rectum

  • 16 regens

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > regens

  • 17 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 18 ita

    ita, Adv. (zum Pronominalstamme i, vgl. is; altindisch iti), demonstrative Pronominalpartikel = auf die bezeichnete Art, in der Art, auf diese Weise, so, also, I) im allg.: a) übh.: te ita velle certe scio, Cic.: ita tempestas ferebat, Cic.: quod cum ita sit, Cic.: quod si ita est, Cic.: omnia ita sunt, Cic.: ut ita dicam, Suet.: ita fit, inquit, so geht es nun einmal, sagte er, Cic.: ita aiunt, Ter.: immo ita volo, Ter.: ita spero quidem, Ter.: ita te mandasse aiebat, Cic.: et hercule ita fecit, Cic. – b) einen folgenden Gedanken einleitend = so, also, folgendermaßen, qui heres institutus esset ita, mortuo postumo filio, Cic.: in tertio de Oratore ita scriptum est: In perpetua autem oratione etc., Quint.: haec ita digerunt: Primum sensum..., secundum..., tum etc., Quint. – bes. m. folg. Acc. u. Infin., ita scripsit ad me, sibi meam condicionem maximo adiumento fuisse, Cic.: collegi me aliquando et ita institui, fortiter esse agendum, Cic.; vgl. Benecke Cic. Lig. 2. p. 10 u. die Auslgg. zu Sall. Cat. 17, 7. – c) est ita od. ita est, factum est ita als bestätigende Aussage od. Antwort, est, iudices, ita, ut dicitur, Cic.: ita est, Lucili, Sen.: ita, ut dicis, facta haud nego, Plaut.: ita, ut dicis, Ter. – est ita, non est ita, Cic.: factum est ita, Cic. – dah. in der Umgangssprache absol. ita = ja (s. Brix Plaut. capt. 259. Lambin Hor. sat. 2, 7, 2), haecine tua domust? Sos. Ita, inquam, Ter.: hostium dico: ita, inquam, hostium, ja, sage ich, der Feinde, Cic.: meus fraterne? D. ita, Ter.: quidnam? inquit Catulus, an laudationes? Ita, inquit Antonius, Cic. – sed tibi hoc video non posse videri? Ita prorsus (ja, ganz gewiß), Cic.: u. so mit andern bestätigenden Partikeln verb., wie ita vero, ita enimvero, ita profecto, Plaut.: non est ita profecto, iudices, Cic. – ita plane, Cic. u. Lact. – d) in einigen Frageformen zur Bezeichnung der Wirklichkeit: α) ita est? also wirklich? Sen. ep. 17, 8. – β) itane? = also wirklich? teils um eindringlicher zu fragen, b. Plaut. u. Ter., teils um seinen Unwillen u. (ironisch) seine Verwunderung auszudrücken (wie ἀληθές), b. Cic.: u. verstärkt itane vero? Plaut. u. Cic. (vgl. Brix Plaut. mil. 844. – γ) quid ita? = wie so? weshalb od. warum das? warum denn? wie kommt das? wie meinst du das? (griech. τί δαί;), bes. als affektvolle Frage, bald im Tone der Überraschung u. des Befremdetseins, bald in dem des Vorwurfs, Plaut., Cic., Liv. u.a.; vgl. Luchs im Hermes 8, 114.

    II) insbes.: A) bei Vergleichen = so, a) zur Bezeichnung der Ähnlichkeit, gew. korresp. mit ut, seltener mit quomodo, guemadmodum, quasi u.a., zB. non ita amo, ut sani solent homines, Plaut.: aperte ita, ut res se habet, narrare, Ter.: ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat, Cic.: ut enim magistratibus leges, ita populo praesunt magistratus, Cic.: u. so sicut... ita, Liv.: ita... prout, Cic.: ita, uti (ut) si, Ter. u. Cic.: ita... quomodo, ita... quo pacto, ita... quemadmodum, Cic. u.a.: ita... quasi, ita... tamquam, Cic. u.a.: non ita... quam, Lucr. u. Prop.: ita... veluti, Iustin.: ita... qualis, Quint. – b) ut... ita (und umgekehrt ita... ut) zuw. zur Angabe, daß zwei Gegenstände nebeneinander bestehen = wie... so auch, sowohl... als auch, Hercules ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis, Cic. – u. umgekehrt, ita expedire, ut turpe non sit, es sei zuträglich, ohne unsittlich zu sein, Cic. – od. daß das eine neben dem andern eingeräumt wird, obgleich man es nicht erwartet = wenn auch... doch, zwar... doch, haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta, Liv. – c) in Beteuerungen u. Schwüren, ita mit Coniunctiv... ut mit Indicat. od., wenn ein neuer Wunsch folgt, mit Coniunctiv, so wahr ich wünsche, daß... so gewiß, ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim, Cic. – verkürzt, sollicitat, ita vivam (so wahr ich zu leben wünsche), me tua valetudo, Cic.: saepe, ita me di iuvent, te desideravi, Cic. – d) ut quisque mit Superl.... ita mit Superl., s. ut(no. I, B, 2, d).

    B) zur Angabe der Beschaffenheit = so, so beschaffen, von der Art, ita vita hominum est, Ter.: ita sunt res nostrae, Cic. – ita est homo, Ter.: si ita sum, wenn ich so (ein solcher) bin, Cic.: ita ad hoc aetatis a pueritia fui, Sall. – ita ut, so wie = so beschaffen wie, in dem Zustande wie usw., ita ut erat (so [gekleidet] wie er war), in veste domestica, imperator est consalutatus, Suet.: ramulum, ita ut rapuerat, dimisit in gremium, Suet.

    C) zur Angabe der Art u. Weise des Erfolgs bereits angedeuteter Tatsachen, a) so auf diese Weise = unter solchen Umständen, in dieser Lage, nach solchen Vorgängen, und nun (s. Fabri Liv. 21, 54, 3), illum adulescentem... aliquot dies aegrotasse et ita esse mortuum, Cic.: dextrā laevāque a porta Collina, illinc ab Naevia redditus clamor. Ita caesi in medio praedatores, Liv.: ita Iovis illud sacrificium per hanc rationem Theomnasto datur, Cic.: ita legati comiter dimissi, Liv. – b) zuw. zur bloßen Angabe der Ursache, so = deswegen, ne Crustumini quidem... satis se impigre movent. Ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum facit, Liv.; so Tac. Agr. 2. Suet. Caes. 60. – u. so auch itaque (= et ita), wie Cic. de nat. deor. 3, 44; de fato 7. – c) in Folgerungssätzen zur Andeutung einer aus dem Vorhergehenden gezogenen Folge = und so, und demnach, virtus autem actuosa et deus vester nihil agens: expers virtutis igitur: ita ne beatus quidem, Cic.: si igitur non sunt, nihil possunt esse: ita ne miseri quidem sunt, Cic.

    D) zur Angabe der Bedingung u. Einschränkung, so = mit (unter) der Bedingung (Voraussetzung), mit der Einschränkung, insofern, nur insoweit, praemonstro tibi, ut ita te aliorum miserescat, ne tis (= tui) alios misereat, Plaut. trin. 343. – gew. korresp. mit ut (daß), also ita... ut = nur insofern... daß; doch so od. mit der Einschränkung... daß, zuw. = zwar... aber (s. Beier Cic. de off. 1, 88), pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset, Liv.: sed ita triumpharunt, ut ille pulsus superatusque regnaret, Cic.: ita tamen, ut tibi nolim molestus esse, Cic.: ita libenter accipio, ut tibi tamen non concedam, zwar... aber, Cic. – ita quidem, ut etc., nur mit der Einschränkung, daß usw., Cic. – u. ita... ne = so... daß nicht, zwar... aber nicht (kein), ita admissos esse in urbem, ne tamen iis senatus daretur, Liv. – ferner ita... quod, insofern... inwiefern, Cic. – ita... cum, insofern... als, Cic. – ita... si, unter der Bedingung (Voraussetzung) od. insofern... wenn, Cic. u.a.: ebenso ita tamen... si, Cic.

    E) zur Angabe der Bestimmung, des Zweckes, so = mit der Bestimmung, zu dem Zwecke, korresp. mit ut (daß), ad quod bellum duobus consulibus ita missis, ut alter Mithridatem persequeretur, alter Bithyniam tueretur, Cic. Muren. 33.

    F) zur Bezeichnung des Grades = so (betont), so sehr, in hohem Grade, α) bei Verben: ardere censui aedes; ita tum confulgebant, Plaut.: ita conscientia mentem excitam vastabat, Sall. – β) bei Adjj. u. Advv.: di te perduint, fugitive: ita non modo improbus et fatuus, sed etiam amens es, Cic.: nihil est ita durum aut ita iniurium quod (tu) facere adversum possis, quin ego ex te gaudiis amplissimis abundem, Fronto ep. ad Ver. imp. 2, 1. p. 120, 1 N. – ita belle nobis flavit ab Epiro lenissimus Onchesmites, Cic.: de Latinis vero quo me vertam nescio: ita mendose et scribuntur et veneunt, Cic. – mit Negatt., non (haud od. nec) ita = nicht eben, nicht sonderlich, non ita multi, Cic.: haud ita magnā manu, Nep.: non ita multum moratus, Caes.: non ita valde, Cic.: non (haud) ita multo post, Cic. u. Liv.: haud ita multo ante, Liv.

    G) zu Einführung eines Beispiels, so = so zum Beispiel, ita si de re militari dicendum huic erit Sulpicio, Cic. de or. 1, 66.

    lateinisch-deutsches > ita

  • 19 ita

    ita, Adv. (zum Pronominalstamme i, vgl. is; altindisch iti), demonstrative Pronominalpartikel = auf die bezeichnete Art, in der Art, auf diese Weise, so, also, I) im allg.: a) übh.: te ita velle certe scio, Cic.: ita tempestas ferebat, Cic.: quod cum ita sit, Cic.: quod si ita est, Cic.: omnia ita sunt, Cic.: ut ita dicam, Suet.: ita fit, inquit, so geht es nun einmal, sagte er, Cic.: ita aiunt, Ter.: immo ita volo, Ter.: ita spero quidem, Ter.: ita te mandasse aiebat, Cic.: et hercule ita fecit, Cic. – b) einen folgenden Gedanken einleitend = so, also, folgendermaßen, qui heres institutus esset ita, mortuo postumo filio, Cic.: in tertio de Oratore ita scriptum est: In perpetua autem oratione etc., Quint.: haec ita digerunt: Primum sensum..., secundum..., tum etc., Quint. – bes. m. folg. Acc. u. Infin., ita scripsit ad me, sibi meam condicionem maximo adiumento fuisse, Cic.: collegi me aliquando et ita institui, fortiter esse agendum, Cic.; vgl. Benecke Cic. Lig. 2. p. 10 u. die Auslgg. zu Sall. Cat. 17, 7. – c) est ita od. ita est, factum est ita als bestätigende Aussage od. Antwort, est, iudices, ita, ut dicitur, Cic.: ita est, Lucili, Sen.: ita, ut dicis, facta haud nego, Plaut.: ita, ut dicis, Ter. – est ita, non est ita, Cic.: factum est ita, Cic. – dah. in der Umgangssprache absol. ita = ja (s. Brix Plaut. capt. 259. Lambin Hor. sat. 2, 7, 2), haecine tua domust? Sos. Ita, inquam,
    ————
    Ter.: hostium dico: ita, inquam, hostium, ja, sage ich, der Feinde, Cic.: meus fraterne? D. ita, Ter.: quidnam? inquit Catulus, an laudationes? Ita, inquit Antonius, Cic. – sed tibi hoc video non posse videri? Ita prorsus (ja, ganz gewiß), Cic.: u. so mit andern bestätigenden Partikeln verb., wie ita vero, ita enimvero, ita profecto, Plaut.: non est ita profecto, iudices, Cic. – ita plane, Cic. u. Lact. – d) in einigen Frageformen zur Bezeichnung der Wirklichkeit: α) ita est? also wirklich? Sen. ep. 17, 8. – β) itane? = also wirklich? teils um eindringlicher zu fragen, b. Plaut. u. Ter., teils um seinen Unwillen u. (ironisch) seine Verwunderung auszudrücken (wie ἀληθές), b. Cic.: u. verstärkt itane vero? Plaut. u. Cic. (vgl. Brix Plaut. mil. 844. – γ) quid ita? = wie so? weshalb od. warum das? warum denn? wie kommt das? wie meinst du das? (griech. τί δαί;), bes. als affektvolle Frage, bald im Tone der Überraschung u. des Befremdetseins, bald in dem des Vorwurfs, Plaut., Cic., Liv. u.a.; vgl. Luchs im Hermes 8, 114.
    II) insbes.: A) bei Vergleichen = so, a) zur Bezeichnung der Ähnlichkeit, gew. korresp. mit ut, seltener mit quomodo, guemadmodum, quasi u.a., zB. non ita amo, ut sani solent homines, Plaut.: aperte ita, ut res se habet, narrare, Ter.: ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat, Cic.: ut enim magistratibus leges, ita populo praesunt magistratus, Cic.: u. so sicut... ita,
    ————
    Liv.: ita... prout, Cic.: ita, uti (ut) si, Ter. u. Cic.: ita... quomodo, ita... quo pacto, ita... quemadmodum, Cic. u.a.: ita... quasi, ita... tamquam, Cic. u.a.: non ita... quam, Lucr. u. Prop.: ita... veluti, Iustin.: ita... qualis, Quint. – b) ut... ita (und umgekehrt ita... ut) zuw. zur Angabe, daß zwei Gegenstände nebeneinander bestehen = wie... so auch, sowohl... als auch, Hercules ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis, Cic. – u. umgekehrt, ita expedire, ut turpe non sit, es sei zuträglich, ohne unsittlich zu sein, Cic. – od. daß das eine neben dem andern eingeräumt wird, obgleich man es nicht erwartet = wenn auch... doch, zwar... doch, haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta, Liv. – c) in Beteuerungen u. Schwüren, ita mit Coniunctiv... ut mit Indicat. od., wenn ein neuer Wunsch folgt, mit Coniunctiv, so wahr ich wünsche, daß... so gewiß, ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim, Cic. – verkürzt, sollicitat, ita vivam (so wahr ich zu leben wünsche), me tua valetudo, Cic.: saepe, ita me di iuvent, te desideravi, Cic. – d) ut quisque mit Superl.... ita mit Superl., s. ut (no. I, B, 2, d).
    B) zur Angabe der Beschaffenheit = so, so beschaffen, von der Art, ita vita hominum est, Ter.: ita sunt res nostrae, Cic. – ita est homo, Ter.: si ita sum,
    ————
    wenn ich so (ein solcher) bin, Cic.: ita ad hoc aetatis a pueritia fui, Sall. – ita ut, so wie = so beschaffen wie, in dem Zustande wie usw., ita ut erat (so [gekleidet] wie er war), in veste domestica, imperator est consalutatus, Suet.: ramulum, ita ut rapuerat, dimisit in gremium, Suet.
    C) zur Angabe der Art u. Weise des Erfolgs bereits angedeuteter Tatsachen, a) so auf diese Weise = unter solchen Umständen, in dieser Lage, nach solchen Vorgängen, und nun (s. Fabri Liv. 21, 54, 3), illum adulescentem... aliquot dies aegrotasse et ita esse mortuum, Cic.: dextrā laevāque a porta Collina, illinc ab Naevia redditus clamor. Ita caesi in medio praedatores, Liv.: ita Iovis illud sacrificium per hanc rationem Theomnasto datur, Cic.: ita legati comiter dimissi, Liv. – b) zuw. zur bloßen Angabe der Ursache, so = deswegen, ne Crustumini quidem... satis se impigre movent. Ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum facit, Liv.; so Tac. Agr. 2. Suet. Caes. 60. – u. so auch itaque (= et ita), wie Cic. de nat. deor. 3, 44; de fato 7. – c) in Folgerungssätzen zur Andeutung einer aus dem Vorhergehenden gezogenen Folge = und so, und demnach, virtus autem actuosa et deus vester nihil agens: expers virtutis igitur: ita ne beatus quidem, Cic.: si igitur non sunt, nihil possunt esse: ita ne miseri quidem sunt, Cic.
    ————
    D) zur Angabe der Bedingung u. Einschränkung, so = mit (unter) der Bedingung (Voraussetzung), mit der Einschränkung, insofern, nur insoweit, praemonstro tibi, ut ita te aliorum miserescat, ne tis (= tui) alios misereat, Plaut. trin. 343. – gew. korresp. mit ut (daß), also ita... ut = nur insofern... daß; doch so od. mit der Einschränkung... daß, zuw. = zwar... aber (s. Beier Cic. de off. 1, 88), pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset, Liv.: sed ita triumpharunt, ut ille pulsus superatusque regnaret, Cic.: ita tamen, ut tibi nolim molestus esse, Cic.: ita libenter accipio, ut tibi tamen non concedam, zwar... aber, Cic. – ita quidem, ut etc., nur mit der Einschränkung, daß usw., Cic. – u. ita... ne = so... daß nicht, zwar... aber nicht (kein), ita admissos esse in urbem, ne tamen iis senatus daretur, Liv. – ferner ita... quod, insofern... inwiefern, Cic. – ita... cum, insofern... als, Cic. – ita... si, unter der Bedingung (Voraussetzung) od. insofern... wenn, Cic. u.a.: ebenso ita tamen... si, Cic.
    E) zur Angabe der Bestimmung, des Zweckes, so = mit der Bestimmung, zu dem Zwecke, korresp. mit ut (daß), ad quod bellum duobus consulibus ita missis, ut alter Mithridatem persequeretur, alter Bithyniam tueretur, Cic. Muren. 33.
    F) zur Bezeichnung des Grades = so (betont), so sehr, in hohem Grade, α) bei Verben: ardere censui
    ————
    aedes; ita tum confulgebant, Plaut.: ita conscientia mentem excitam vastabat, Sall. – β) bei Adjj. u. Advv.: di te perduint, fugitive: ita non modo improbus et fatuus, sed etiam amens es, Cic.: nihil est ita durum aut ita iniurium quod (tu) facere adversum possis, quin ego ex te gaudiis amplissimis abundem, Fronto ep. ad Ver. imp. 2, 1. p. 120, 1 N. – ita belle nobis flavit ab Epiro lenissimus Onchesmites, Cic.: de Latinis vero quo me vertam nescio: ita mendose et scribuntur et veneunt, Cic. – mit Negatt., non (haud od. nec) ita = nicht eben, nicht sonderlich, non ita multi, Cic.: haud ita magnā manu, Nep.: non ita multum moratus, Caes.: non ita valde, Cic.: non (haud) ita multo post, Cic. u. Liv.: haud ita multo ante, Liv.
    G) zu Einführung eines Beispiels, so = so zum Beispiel, ita si de re militari dicendum huic erit Sulpicio, Cic. de or. 1, 66.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ita

  • 20 utor

    ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11; inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus ( inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, v. dep. [etym. dub.].
    I.
    Prop., to use.
    A.
    With abl.
    1.
    To make use of, employ: cave... ne tibi hoc scipione malum magnum dem. Paeg. Jam utere eo, Plaut. Pers. 5, 2, 36: Th. Oh Epidicumne ego conspicor? Ep. Certe oculis utere, Plaut. Ep. 1, 1, 4:

    hoc oculo,

    id. Mil. 4, 7, 25:

    sola potest animi per se natura... durare et sensibus uti,

    Lucr. 3, 560:

    de rebus ipsis utere tuo judicio,

    Cic. Off. 1, 1, 2:

    utinam, quem ad modum oratione sum usurus alienā, sic mihi ore uti liceret alieno,

    id. Rep. 3, 5, 8:

    utor neque perantiquis neque inhumanis ac feris testibus,

    cite, appeal to, id. ib. 1, 37, 58:

    neque enim accusatore muto neque teste quisquam utitur eo, qui de accusatoris subsellio surgit,

    id. Rosc. Am. 36, 104:

    num argumentis utendum in re ejus modi?

    id. Verr. 2, 4, 6, § 11:

    mancipium, quo et omnes utimur, et non praebetur a populo,

    id. ib. 2, 4, 5, §

    9: quo interprete non ad linguam Graecam, sed ad furta et flagitia uti solebat,

    id. ib. 2, 3, 37, §

    84: ut postea numquam dextro (oculo) aeque bene usus sit,

    Nep. Hann. 4, 3:

    si licet exemplis in parvo grandibus uti,

    Ov. Tr. 1, 3, 25:

    viribus utendum est, quas fecimus,

    Luc. 1, 347.—With ad: ad eam rem usus est tuā mihi operā Sa. Utere, ut vis, Plaut. Pers. 2, 5, 27:

    earum (navium) materiā atque aere ad reliquas reficiendas utebatur,

    Caes. B. G. 4, 31:

    administris ad ea sacrificia Druidibus,

    id. ib. 6, 16:

    ut eā potestate ad quaestum uteretur,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 3, § 11:

    ad quam rem (deus) motu mentis ac ratione utatur,

    id. N. D. 1, 37, 104.—With pro:

    utuntur aut aere aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo,

    Caes. B. G. 5, 12.—
    2.
    Esp.
    a.
    To manage, control, wield:

    bene ut armis, optime ut equis uteretur,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,

    id. Lael. 19, 68.—
    b.
    To spend, use:

    velim cum illā videas ut sit qui utamur (sc. pecunia),

    Cic. Att. 11, 11, 2:

    tantis vectigalibus ad liberalitatem utens,

    id. Fin. 2, 26, 84:

    cum horis nostris nos essemus usi,

    spent, exhausted, id. Verr. 2, 1, 11, § 30.— Absol.:

    notum et quaerere et uti,

    Hor. Ep. 1, 7, 57.—
    c.
    To wear:

    pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,

    Caes. B. G. 6, 21 fin.:

    ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,

    Cic. Rep. 2, 17, 31.—
    d.
    To accept, adopt:

    eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,

    Caes. B. G. 4, 11:

    praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,

    Cic. Lael. 22, 85.—
    e.
    To resort to, consult:

    neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114:

    oraculo,

    Tac. A. 2, 54.—
    f.
    Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ:

    sermonibus morologis utier,

    Plaut. Ps. 5, 1, 21:

    si provincia loqui posset, hac voce uteretur,

    Cic. Div. in Caecin. 5, 19:

    hac unā defensione,

    id. Verr. 2, 4, 4, § 8:

    haec oratio, quā me uti res publica coëgit,

    id. Rosc. Am. 49, 143:

    cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,

    id. Fam. 11, 5, 3:

    illa criminatio, quā in me absentem usus est,

    id. Agr. 3, 1, 3.—
    g.
    To perform, exercise, practise, etc.:

    crucior, patrem... nunc inprobi viri officio uti,

    Plaut. Stich. 1, 1, 14:

    eādem nos disciplinā utimur,

    id. As. 1, 3, 49; cf.:

    nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,

    Cic. Rep. 1, 2, 2:

    diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,

    observed, kept, id. Marcell. 1, 1:

    eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,

    id. Fam. 2, 16, 6:

    ratione utuntur,

    exercise moderation, Plaut. Cas. prol. 27:

    ut anteponantur... ratione utentia rationis expertibus,

    Cic. Top. 18, 69:

    ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,

    Plaut. Rud. 5, 3, 30:

    viribus uteris per clivos,

    Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.:

    ut hoc utimur maxime more moro multum,

    Plaut. Men. 4, 2, 1:

    ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,

    Ter. And. 1, 2, 31.—
    h.
    In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2:

    commodius esse opinor duplici spe utier,

    id. Phorm. 4, 2, 13:

    serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,

    Caes. B. C. 3, 8:

    commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131:

    in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,

    id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, id. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf.

    I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,

    id. N. D. 1, 37, 103:

    propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,

    id. ib. 2, 60, 152:

    si fortunā permittitis uti,

    to try, take advantage of, Verg. A. 9, 240:

    nostrā utere amicitiā, ut voles,

    Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.:

    decet hunc ordinem... bene utier amicitiā,

    Plaut. Cist. 1, 1, 24:

    libertate modice utantur,

    Liv. 34, 49, 8:

    deorum Muneribus sapienter uti,

    Hor. C. 4, 9, 48:

    Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,

    id. S. 2, 2, 113:

    quia parvo nesciet uti,

    id. Ep. 1, 10, 41:

    temporibus sapienter utens,

    taking advantage of, Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events:

    scisti uti foro,

    Ter. Phorm. 1, 2, 29.— Absol.:

    opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),

    Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.:

    ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),

    Cic. Att. 12, 22, 3. —
    k.
    Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.:

    inter nos amore utemur semper subrepticio?

    Plaut. Curc. 1, 3, 49:

    alacritate ac studio,

    Caes. B. G. 4, 24:

    severitas, quā tu in iis rebus usus es,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19:

    usus est ipse incredibili patientiā,

    id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.):

    dementer amoribus usa,

    Ov. M. 4, 259.—With in and acc.:

    ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,

    Caes. B. G. 2, 14.—
    1.
    To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31:

    hoc honore usi togati solent esse,

    Cic. Phil. 8, 11, 32:

    homines amplissimis usos honoribus,

    id. Fl. 19, 45:

    nobiles amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    neminem curuli honore usum praeterierunt,

    Liv. 34, 44, 4:

    primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,

    Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.—
    m.
    To use as food or medicine, to take, drink, etc.:

    lacte mero veteres usi memorantur et herbis,

    Ov. F. 4, 369:

    aquis frigidis,

    Cels. 1, 1:

    antidoto,

    Scrib. Comp. 171:

    medicamento,

    id. ib. 228:

    vino modice,

    Cels. 8, 11:

    ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),

    Varr. R. R. 1, 11, 2.—
    B.
    With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v. infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.):

    facilitatem vulgariam,

    Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    res pulchras, quas uti solet,

    id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.):

    ita uti eum oportet libertatem,

    Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.):

    cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,

    Plaut. As. 1, 3, 47:

    dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,

    id. Merc. 1, 2, 37:

    diutine uti bene licet partum bene,

    id. Rud. 4, 7, 15:

    profecto uteris ut voles operam meam,

    id. Poen. 5, 2, 128:

    mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,

    Ter. Ad. 5, 3, 29:

    BALINEVM... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,

    Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1:

    oleam albam, quam voles uti, condito,

    id. R. R. 118:

    quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,

    Varr. R. R. 3, 16, 23:

    ferrum,

    Aur. Vict. Caes. 17, 4.—
    2.
    Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.;

    freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,

    Plaut. Trin. 5, 2, 7:

    quae utenda vasa semper vicini rogant,

    id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81:

    quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,

    Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46:

    te, quod utendum acceperis, reddidisse,

    id. Tusc. 3, 17, 36:

    multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,

    Ov. A. A. 1, 433.—
    II.
    Transf. (through the intermediate idea of having and using).
    A. a.
    With abl:

    his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,

    Cic. Clu. 16, 46:

    quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,

    id. Rosc. Am. 11, 27:

    Trebonio multos annos utor valde familiariter,

    id. Fam. 1, 3, 1:

    Lucceius qui multum utitur Bruto,

    id. Att. 16, 5, 3:

    utere Pompeio Grospho,

    Hor. Ep. 1, 12, 22:

    quo pacto deceat majoribus uti,

    id. ib. 1, 17, 2:

    si sciret regibus uti,

    ib. ib. 14:

    ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,

    Plin. Ep. 8, 23, 2.—
    b.
    With acc.:

    vilica vicinas aliasque mulieres quam minimum utatur,

    Cato, R. R. 143, 1.—
    B.
    To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.:

    mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,

    he shall find an indulgent father in me, Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.:

    patre usus est diligente et diti,

    Nep. Att. 1, 2:

    bonis justisque regibus,

    Cic. Rep. 1, 33, 50:

    quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,

    id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2:

    hic vide quam me sis usurus aequo,

    id. Verr. 2, 5, 59, § 154:

    ut is illis benignis usus est ad commodandum,

    id. ib. 2, 4, 3, §

    6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,

    id. Rosc. Am. 26, 71:

    me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,

    Hor. S. 1, 4, 95:

    uteris monitoribus isdem,

    id. Ep. 2, 2, 154:

    valetudine non bonā,

    Caes. B. C. 3, 49:

    quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,

    Ov. M. 13, 52.— Absol.:

    nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),

    Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses:

    utentior sane sit,

    i. e. a larger possessor, richer, Cic. Off. 2, 20, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > utor

См. также в других словарях:

  • Beatus (Buchmalerei) — Die Frau auf dem scharlachroten Tier. Facundus Beatus, f. 225v Beatus Apokalypsen, auch Beatus Handschriften oder kurz Beatus genannt, sind illuminierte Handschriften mit einem dem Beatus von Liébana zugeschriebenen Apokalypsen Kommentar.… …   Deutsch Wikipedia

  • Beatus (illustrierte Handschrift) — Die Frau auf dem scharlachroten Tier. Facundus Beatus, f. 225v Beatus Apokalypsen, auch Beatus Handschriften oder kurz Beatus genannt, sind illuminierte Handschriften mit einem dem Beatus von Liébana zugeschriebenen Apokalypsen Kommentar. Die… …   Deutsch Wikipedia

  • Beatus Facundus — Die Frau auf dem scharlachroten Tier. Facundus Beatus, f. 225v Beatus Apokalypsen, auch Beatus Handschriften oder kurz Beatus genannt, sind illuminierte Handschriften mit einem dem Beatus von Liébana zugeschriebenen Apokalypsen Kommentar. Die… …   Deutsch Wikipedia

  • Gerona Beatus — Comments on the Apocalypse by Beatus of Liébana; treasury of the Cathedral of Girona, Spain …   Wikipedia

  • Annum per annum — La cathédrale de Spire Genre Musique contemporaine Musique …   Wikipédia en Français

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • Tod — 1. Allein der Todt zeigt an, woran man genug muss han. – Henisch, 1500, 24. 2. An den Tod denken, ist der Weg zur Weisheit. Den Arabern gegenüber hat man aber im allgemeinen jede Erwähnung des Todes zu vermeiden. Der Tod ist ein leidiges Wort;… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Ambrosian Liturgy and Rite — • The liturgy and Rite of the Church of Milan, which derives its name from St. Ambrose, Bishop of Milan (374 397) Catholic Encyclopedia. Kevin Knight. 2006. Ambrosian Liturgy and Rite     Ambrosian Liturgy and Rite …   Catholic encyclopedia

  • List of compositions by Antonio Vivaldi — The following is a list of compositions by the Baroque music composer, Antonio Vivaldi.Works with Opus numberThe following is a list of compositions by Antonio Vivaldi that were published during his lifetime and assigned an opus number. * Opus 1 …   Wikipedia

  • Royaume des Asturies — 43°21′45″N 5°50′35″O / 43.3625, 5.84306 …   Wikipédia en Français

  • Royaume des asturies — ██████████ …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»