paul+young

herba, ae, f. [old Lat. forb-ea; Gr. phorbê; Sanscr. root bhar-, to nourish], springing vegetation, grass, green stalks or blades, green crops, herbage, an herb (cf.:

gramen, faenum, caespes, glaeba): herba cubile Praebebat, multa et molli lanugine abundans,

Lucr. 5, 816:

in molli consedimus herba,

Verg. E. 3, 55:

cum ceteris in campo exercentibus in herba ipse recubuisset,

Cic. de Or. 2, 71, 287:

abicere se in herba,

id. ib. 1, 7, 28:

fusus per herbam (agricola),

Verg. G. 2, 527 al.:

invitant (Pecudes) herbae gemmantes rore recenti,

Lucr. 2, 319; so,

gemmantes rore,

id. 5, 461:

herbae rore vigentes,

id. 2, 361:

teneras per herbas Ludere,

id. 1, 260:

nova tum tellus herbas virgultaque primum Sustulit,

id. 5, 790:

ex quibusdam stirpibus et herbis,

Cic. N. D. 2, 64, 161:

corona ex asperis herbis et agrestibus,

id. Div. 1, 34, 75; cf. ib. 2, 32, 68:

quas herbas pecudes non edunt, homines edunt,

Plaut. Ps. 3, 2, 23 sq.; cf.:

fungos, helvellas, herbas omnes ita condiunt, ut nihil possit esse suavius,

Cic. Fam. 7, 26, 2:

herbis vivis et urticā,

Hor. Ep. 1, 12, 7:

solstitialis herba,

Plaut. Ps. 1, 1, 36:

interim mores mali Quasi herba irrigua succreverunt uberrume,

id. Trin. 1, 1, 9:

fallax veneni,

a poisonous plant, Verg. E. 4, 24:

nulla neque amnem Libavit quadrupes, nec graminis attigit herbam,

a blade, id. ib. 5, 26; cf. Ov. M. 10, 87:

et sulcis frumenti quaereret herbam,

young crop, Verg. G. 1, 134:

novitates si spem afferunt, ut tamquam in herbis non fallacibus fructus appareat, etc.,

Cic. Lael. 19, 68; cf.:

primis segetes moriuntur in herbis,

Ov. M. 5, 4:

Ceres dominum primis fallebat in herbis,

id. F. 4, 645.—So prov.: saepe audivi, inter os atque offam multa intervenire posse; verum vero inter offam atque herbam, ibi vero longum intervallum est, Cato ap. Gell. 13, 17, 1; cf.:

sed nimium properas et adhuc tua messis in herba est,

Ov. H. 17, 263; and:

egone, qui indolem ingenii tui in germine etiam tum et in herba et in flore dilexerim, nunc frugem ipsam maturae virtutis nonne multo multoque amplius diligam?

Front. Ep. ad Anton. 1, 5 Mai.:

omnis illa laus... velut in herba vel flore praecerpta ad nullam certam et solidam pervenit frugem,

Tac. Dial. 9, 5.—Prov.: herbam dare, to own one's self beaten: herbam do cum ait Plautus, significat: victum me fateor; quod est antiquae et pastoralis vitae indicium. Nam qui in prato cursu aut viribus contendebant, cum superati erant, ex eo solo, in quo certamen erat, decerptam herbam adversario tradebant, Paul. ex Fest. p. 99 Müll.; cf. Serv. Verg. A. 8, 128; Varr. ib.; Plin. 22, 4, 4, § 8; Att. and Afran. ap. Non. 317, 18 and 20.—

Transf., weeds, useless plants:

officiant laetis ne frugibus herbae,

Verg. G. 1, 69; 2, 251; cf. id. ib. 2, 411; Plin. 18, 30, 72, § 300.

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).

Lit.

In gen.:

civitates condere novas,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13; cf.:

nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

id. ib. 1, 14, 21:

novus veteri exercitus jungitur,

Liv. 7, 7; cf.

miles,

Sall. J. 87, 2:

imperator,

id. ib. 44, 2:

novum de integro proelium,

Liv. 24, 16:

Camillus,

id. 22, 14:

consules,

Suet. Caes. 15:

serpens,

which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

caro,

fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.

Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

beneficiorum novae tabulae,

i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—

Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

adeptus es, quod non multi homines novi,

Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

id. Mur. 7, 16 sq.:

M. Catoni, homini ignoto et novo,

id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

Juv. 8, 237:

nova nupta,

a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

novorum lectio,

id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—

Novae res, new things, novelties:

nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

Plaut. Cas. prol. 70:

num quidnam inquit novi?

Cic. de Or. 2, 3, 13:

si quid novi vel sero invenissem,

Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

novorum interpositione priora confundere,

Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

rerum novarum causam quaerere,

id. Agr. 2, 33, 91:

plebes novarum rerum cupida,

Sall. C. 28, 4:

cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

id. ib. 37, 1:

novarum rerum avidi,

id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—

In partic.

New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

flagitia ingentia, nova, capitalia,

Ter. Ad. 4, 7, 3:

nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

novum crimen et ante hunc diem inauditum,

id. Lig. 1, 1:

nova tibi haec sunt et inopinata?

id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

nova monstra,

Hor. C. 1, 2, 6:

si res agi videtur nova, magna, atrox,

Quint. 4, 1, 33.—

New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

et rudis ad partus et nova miles oram,

Ov. H. 11, 48.—

With dat.:

novus dolori,

Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—

With inf.:

nova ferre jugum cervix,

Sil. 16, 332.—

Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Recent:

tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5.—

In eccl. Lat., renewed by grace:

nova creatura,

Vulg. 2 Cor. 5, 17:

induite novum hominem,

ib. Eph. 4, 24.—

Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

histriones,

Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

qui ex iis novissimus venit, necatur,

Caes. B. G. 5, 56:

novissimum agmen,

the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

novissimis praesidio esse,

Caes. B. G. 1, 20:

novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

id. ib. 2, 11:

dixitque novissima verba,

Verg. A. 4, 650:

novissima cauda,

i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

luna,

Plin. 2, 13, 10, § 56.—

Like Engl. last, extreme, highest:

exempla,

the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

a summā spe, novissima exspectabat,

id. ib. 6, 50:

novissimum casum experitur,

id. ib. 12, 33.—

Esp. in eccl. Lat.

Youngest:

liberorum,

Vulg. Jos. 6, 26.—

Lowest in rank or fortune:

de novissimis populi,

Vulg. 3 Reg. 13, 33.—

As subst.

Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.

Of place:

terrae,

Vulg. 1 Macc. 3, 9:

a summo ad novissimum,

the bottom, id. Isa. 56, 11.—

Of time:

habent spem in novissimo,

Vulg. Prov. 23, 18.—

Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.

Of place, the bottom, depths:

abyssi,

Vulg. Job. 38, 16.—

Of time:

habebis in novissimis spem,

Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

novissima hominis illius,

the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.

Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

verba nove aut insigniter dicta,

Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —

Form nŏvĭter, newly:

BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

amor noviter venit,

Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.

Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

quod novissime nobiscum foedus fecissent,

id. ib.:

novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

Sall. C. 33, 2:

liber quem novissime tibi misi,

Plin. Ep. 8, 3, 1:

eloquendi rationem novissime repertam,

Quint. 12 praef. § 3.—

Of succession, lastly, last of all, finally:

dicam primum... deinde... novissime,

Sen. Ira, 3, 5, 2:

primum... post haec... novissime,

Quint. 3, 6, 24; cf.:

primum... post haec... novissime,

id. 11, 2, 41:

vel... vel... vel novissime,

id. 7, 1, 37:

et... et... et novissime,

id. 2, 4, 10:

cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

id. 5, 11, 3:

novissime cum, etc. (= postremo),

in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).

Lit.

In gen.:

civitates condere novas,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13; cf.:

nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

id. ib. 1, 14, 21:

novus veteri exercitus jungitur,

Liv. 7, 7; cf.

miles,

Sall. J. 87, 2:

imperator,

id. ib. 44, 2:

novum de integro proelium,

Liv. 24, 16:

Camillus,

id. 22, 14:

consules,

Suet. Caes. 15:

serpens,

which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

caro,

fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.

Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

beneficiorum novae tabulae,

i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—

Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

adeptus es, quod non multi homines novi,

Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

id. Mur. 7, 16 sq.:

M. Catoni, homini ignoto et novo,

id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

Juv. 8, 237:

nova nupta,

a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

novorum lectio,

id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—

Novae res, new things, novelties:

nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

Plaut. Cas. prol. 70:

num quidnam inquit novi?

Cic. de Or. 2, 3, 13:

si quid novi vel sero invenissem,

Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

novorum interpositione priora confundere,

Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

rerum novarum causam quaerere,

id. Agr. 2, 33, 91:

plebes novarum rerum cupida,

Sall. C. 28, 4:

cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

id. ib. 37, 1:

novarum rerum avidi,

id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—

In partic.

New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

flagitia ingentia, nova, capitalia,

Ter. Ad. 4, 7, 3:

nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

novum crimen et ante hunc diem inauditum,

id. Lig. 1, 1:

nova tibi haec sunt et inopinata?

id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

nova monstra,

Hor. C. 1, 2, 6:

si res agi videtur nova, magna, atrox,

Quint. 4, 1, 33.—

New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

et rudis ad partus et nova miles oram,

Ov. H. 11, 48.—

With dat.:

novus dolori,

Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—

With inf.:

nova ferre jugum cervix,

Sil. 16, 332.—

Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Recent:

tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5.—

In eccl. Lat., renewed by grace:

nova creatura,

Vulg. 2 Cor. 5, 17:

induite novum hominem,

ib. Eph. 4, 24.—

Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

histriones,

Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

qui ex iis novissimus venit, necatur,

Caes. B. G. 5, 56:

novissimum agmen,

the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

novissimis praesidio esse,

Caes. B. G. 1, 20:

novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

id. ib. 2, 11:

dixitque novissima verba,

Verg. A. 4, 650:

novissima cauda,

i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

luna,

Plin. 2, 13, 10, § 56.—

Like Engl. last, extreme, highest:

exempla,

the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

a summā spe, novissima exspectabat,

id. ib. 6, 50:

novissimum casum experitur,

id. ib. 12, 33.—

Esp. in eccl. Lat.

Youngest:

liberorum,

Vulg. Jos. 6, 26.—

Lowest in rank or fortune:

de novissimis populi,

Vulg. 3 Reg. 13, 33.—

As subst.

Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.

Of place:

terrae,

Vulg. 1 Macc. 3, 9:

a summo ad novissimum,

the bottom, id. Isa. 56, 11.—

Of time:

habent spem in novissimo,

Vulg. Prov. 23, 18.—

Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.

Of place, the bottom, depths:

abyssi,

Vulg. Job. 38, 16.—

Of time:

habebis in novissimis spem,

Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

novissima hominis illius,

the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.

Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

verba nove aut insigniter dicta,

Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —

Form nŏvĭter, newly:

BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

amor noviter venit,

Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.

Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

quod novissime nobiscum foedus fecissent,

id. ib.:

novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

Sall. C. 33, 2:

liber quem novissime tibi misi,

Plin. Ep. 8, 3, 1:

eloquendi rationem novissime repertam,

Quint. 12 praef. § 3.—

Of succession, lastly, last of all, finally:

dicam primum... deinde... novissime,

Sen. Ira, 3, 5, 2:

primum... post haec... novissime,

Quint. 3, 6, 24; cf.:

primum... post haec... novissime,

id. 11, 2, 41:

vel... vel... vel novissime,

id. 7, 1, 37:

et... et... et novissime,

id. 2, 4, 10:

cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

id. 5, 11, 3:

novissime cum, etc. (= postremo),

in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).

Lit.

In gen.:

civitates condere novas,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13; cf.:

nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

id. ib. 1, 14, 21:

novus veteri exercitus jungitur,

Liv. 7, 7; cf.

miles,

Sall. J. 87, 2:

imperator,

id. ib. 44, 2:

novum de integro proelium,

Liv. 24, 16:

Camillus,

id. 22, 14:

consules,

Suet. Caes. 15:

serpens,

which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

caro,

fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.

Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

beneficiorum novae tabulae,

i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—

Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

adeptus es, quod non multi homines novi,

Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

id. Mur. 7, 16 sq.:

M. Catoni, homini ignoto et novo,

id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

Juv. 8, 237:

nova nupta,

a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

novorum lectio,

id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—

Novae res, new things, novelties:

nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

Plaut. Cas. prol. 70:

num quidnam inquit novi?

Cic. de Or. 2, 3, 13:

si quid novi vel sero invenissem,

Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

novorum interpositione priora confundere,

Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

rerum novarum causam quaerere,

id. Agr. 2, 33, 91:

plebes novarum rerum cupida,

Sall. C. 28, 4:

cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

id. ib. 37, 1:

novarum rerum avidi,

id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—

In partic.

New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

flagitia ingentia, nova, capitalia,

Ter. Ad. 4, 7, 3:

nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

novum crimen et ante hunc diem inauditum,

id. Lig. 1, 1:

nova tibi haec sunt et inopinata?

id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

nova monstra,

Hor. C. 1, 2, 6:

si res agi videtur nova, magna, atrox,

Quint. 4, 1, 33.—

New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

et rudis ad partus et nova miles oram,

Ov. H. 11, 48.—

With dat.:

novus dolori,

Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—

With inf.:

nova ferre jugum cervix,

Sil. 16, 332.—

Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Recent:

tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5.—

In eccl. Lat., renewed by grace:

nova creatura,

Vulg. 2 Cor. 5, 17:

induite novum hominem,

ib. Eph. 4, 24.—

Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

histriones,

Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

qui ex iis novissimus venit, necatur,

Caes. B. G. 5, 56:

novissimum agmen,

the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

novissimis praesidio esse,

Caes. B. G. 1, 20:

novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

id. ib. 2, 11:

dixitque novissima verba,

Verg. A. 4, 650:

novissima cauda,

i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

luna,

Plin. 2, 13, 10, § 56.—

Like Engl. last, extreme, highest:

exempla,

the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

a summā spe, novissima exspectabat,

id. ib. 6, 50:

novissimum casum experitur,

id. ib. 12, 33.—

Esp. in eccl. Lat.

Youngest:

liberorum,

Vulg. Jos. 6, 26.—

Lowest in rank or fortune:

de novissimis populi,

Vulg. 3 Reg. 13, 33.—

As subst.

Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.

Of place:

terrae,

Vulg. 1 Macc. 3, 9:

a summo ad novissimum,

the bottom, id. Isa. 56, 11.—

Of time:

habent spem in novissimo,

Vulg. Prov. 23, 18.—

Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.

Of place, the bottom, depths:

abyssi,

Vulg. Job. 38, 16.—

Of time:

habebis in novissimis spem,

Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

novissima hominis illius,

the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.

Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

verba nove aut insigniter dicta,

Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —

Form nŏvĭter, newly:

BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

amor noviter venit,

Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.

Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

quod novissime nobiscum foedus fecissent,

id. ib.:

novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

Sall. C. 33, 2:

liber quem novissime tibi misi,

Plin. Ep. 8, 3, 1:

eloquendi rationem novissime repertam,

Quint. 12 praef. § 3.—

Of succession, lastly, last of all, finally:

dicam primum... deinde... novissime,

Sen. Ira, 3, 5, 2:

primum... post haec... novissime,

Quint. 3, 6, 24; cf.:

primum... post haec... novissime,

id. 11, 2, 41:

vel... vel... vel novissime,

id. 7, 1, 37:

et... et... et novissime,

id. 2, 4, 10:

cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

id. 5, 11, 3:

novissime cum, etc. (= postremo),

in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).

Lit.

In gen.:

civitates condere novas,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13; cf.:

nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

id. ib. 1, 14, 21:

novus veteri exercitus jungitur,

Liv. 7, 7; cf.

miles,

Sall. J. 87, 2:

imperator,

id. ib. 44, 2:

novum de integro proelium,

Liv. 24, 16:

Camillus,

id. 22, 14:

consules,

Suet. Caes. 15:

serpens,

which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

caro,

fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.

Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

beneficiorum novae tabulae,

i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—

Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

adeptus es, quod non multi homines novi,

Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

id. Mur. 7, 16 sq.:

M. Catoni, homini ignoto et novo,

id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

Juv. 8, 237:

nova nupta,

a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

novorum lectio,

id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—

Novae res, new things, novelties:

nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

Plaut. Cas. prol. 70:

num quidnam inquit novi?

Cic. de Or. 2, 3, 13:

si quid novi vel sero invenissem,

Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

novorum interpositione priora confundere,

Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

rerum novarum causam quaerere,

id. Agr. 2, 33, 91:

plebes novarum rerum cupida,

Sall. C. 28, 4:

cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

id. ib. 37, 1:

novarum rerum avidi,

id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—

In partic.

New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

flagitia ingentia, nova, capitalia,

Ter. Ad. 4, 7, 3:

nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

novum crimen et ante hunc diem inauditum,

id. Lig. 1, 1:

nova tibi haec sunt et inopinata?

id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

nova monstra,

Hor. C. 1, 2, 6:

si res agi videtur nova, magna, atrox,

Quint. 4, 1, 33.—

New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

et rudis ad partus et nova miles oram,

Ov. H. 11, 48.—

With dat.:

novus dolori,

Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—

With inf.:

nova ferre jugum cervix,

Sil. 16, 332.—

Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Recent:

tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5.—

In eccl. Lat., renewed by grace:

nova creatura,

Vulg. 2 Cor. 5, 17:

induite novum hominem,

ib. Eph. 4, 24.—

Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

histriones,

Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

qui ex iis novissimus venit, necatur,

Caes. B. G. 5, 56:

novissimum agmen,

the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

novissimis praesidio esse,

Caes. B. G. 1, 20:

novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

id. ib. 2, 11:

dixitque novissima verba,

Verg. A. 4, 650:

novissima cauda,

i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

luna,

Plin. 2, 13, 10, § 56.—

Like Engl. last, extreme, highest:

exempla,

the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

a summā spe, novissima exspectabat,

id. ib. 6, 50:

novissimum casum experitur,

id. ib. 12, 33.—

Esp. in eccl. Lat.

Youngest:

liberorum,

Vulg. Jos. 6, 26.—

Lowest in rank or fortune:

de novissimis populi,

Vulg. 3 Reg. 13, 33.—

As subst.

Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.

Of place:

terrae,

Vulg. 1 Macc. 3, 9:

a summo ad novissimum,

the bottom, id. Isa. 56, 11.—

Of time:

habent spem in novissimo,

Vulg. Prov. 23, 18.—

Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.

Of place, the bottom, depths:

abyssi,

Vulg. Job. 38, 16.—

Of time:

habebis in novissimis spem,

Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

novissima hominis illius,

the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.

Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

verba nove aut insigniter dicta,

Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —

Form nŏvĭter, newly:

BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

amor noviter venit,

Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.

Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

quod novissime nobiscum foedus fecissent,

id. ib.:

novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

Sall. C. 33, 2:

liber quem novissime tibi misi,

Plin. Ep. 8, 3, 1:

eloquendi rationem novissime repertam,

Quint. 12 praef. § 3.—

Of succession, lastly, last of all, finally:

dicam primum... deinde... novissime,

Sen. Ira, 3, 5, 2:

primum... post haec... novissime,

Quint. 3, 6, 24; cf.:

primum... post haec... novissime,

id. 11, 2, 41:

vel... vel... vel novissime,

id. 7, 1, 37:

et... et... et novissime,

id. 2, 4, 10:

cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

id. 5, 11, 3:

novissime cum, etc. (= postremo),

in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

nŏvus, a, um, adj. [Sanscr. navas; Gr. neos, i. e. neWos; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new], new, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).

Lit.

In gen.:

civitates condere novas,

Cic. Rep. 1, 7, 12:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13; cf.:

nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,

id. ib. 1, 14, 21:

novus veteri exercitus jungitur,

Liv. 7, 7; cf.

miles,

Sall. J. 87, 2:

imperator,

id. ib. 44, 2:

novum de integro proelium,

Liv. 24, 16:

Camillus,

id. 22, 14:

consules,

Suet. Caes. 15:

serpens,

which has cast its old skin, Ov. M. 9, 266:

caro,

fresh meat, Juv. 11, 85.—Special phrases.

Novae tabernae, or simply Novae (sub Novis), the new shops; many of the shops of the money-changers in the Forum were burned down A. U. C. 543, and those built on their sites were called Novae, those which remained standing Veteres (v. vetus), Liv. 26, 27; 3, 48:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266; cf.: sub Novis dicta pars in foro aedificiorum, quod vocabulum ei pervetustum, Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Novae tabulae, new account-books, by making which old debts were cancelled, Cic. Off. 2, 23, 84; id. Phil. 6, 4, 11; id. Att. 5, 21, 13; 14, 21, 4; Caes. B. C. 3, 1; 3, 21:

tum Catilina polliceri tabulas novas, proscriptionem locupletium,

Sall. C. 21, 2.—Hence, trop.:

beneficiorum novae tabulae,

i. e. forgetfulness of benefits, Sen. Ben. 1, 4, 6.—

Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138:

adeptus es, quod non multi homines novi,

Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.:

in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,

id. Mur. 7, 16 sq.:

M. Catoni, homini ignoto et novo,

id. Rep. 1, 1, 1; cf.:

hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,

Juv. 8, 237:

nova nupta,

a bride, Juv. 2, 120.— Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis noêma, Quint. 8, 5, 12:

novorum lectio,

id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.—

Novae res, new things, novelties:

nihil te ad me postea scripsisse demiror, praesertim tam novis rebus,

Cic. Fam. 7, 18, 4.—Also subst.: nŏvum, i, n., a new thing, a novelty; news:

novum attulerint, quod fit nusquam gentium,

Plaut. Cas. prol. 70:

num quidnam inquit novi?

Cic. de Or. 2, 3, 13:

si quid novi vel sero invenissem,

Quint. 2, 5, 3.— Plur.:

novorum interpositione priora confundere,

Quint. 10, 3, 32; 8, 3, 60.—But, in gen., novae res signifies political innovations, a revolution:

Q. Servilius Ahala Sp. Maelium novis rebus studentem manu suā occidit,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

rerum novarum causam quaerere,

id. Agr. 2, 33, 91:

plebes novarum rerum cupida,

Sall. C. 28, 4:

cuncta plebes novarum rerum studio Catilinae incepta probabat,

id. ib. 37, 1:

novarum rerum avidi,

id. J. 19, 1.—In a double sense: Segulium neglegamus, qui res novas quaerit: non quo veterem comederit—nullam enim habuit—sed hanc ipsam recentem novam devorārit, innovations and new wealth, Cic. Fam. 11, 21, 2.—

In partic.

New, novel, strange, singular, unusual, unheard of:

flagitia ingentia, nova, capitalia,

Ter. Ad. 4, 7, 3:

nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,

Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.:

novum crimen et ante hunc diem inauditum,

id. Lig. 1, 1:

nova tibi haec sunt et inopinata?

id. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5:

novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,

Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591:

nova monstra,

Hor. C. 1, 2, 6:

si res agi videtur nova, magna, atrox,

Quint. 4, 1, 33.—

New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced ( poet. and in post-Aug. prose):

et rudis ad partus et nova miles oram,

Ov. H. 11, 48.—

With dat.:

novus dolori,

Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—

With inf.:

nova ferre jugum cervix,

Sil. 16, 332.—

Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.:

vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.—

Recent:

tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,

Vulg. Psa. 138, 5.—

In eccl. Lat., renewed by grace:

nova creatura,

Vulg. 2 Cor. 5, 17:

induite novum hominem,

ib. Eph. 4, 24.—

Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.:

extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,

Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

histriones,

Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1:

qui ex iis novissimus venit, necatur,

Caes. B. G. 5, 56:

novissimum agmen,

the rear, id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line:

novissimis praesidio esse,

Caes. B. G. 1, 20:

novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,

id. ib. 2, 11:

dixitque novissima verba,

Verg. A. 4, 650:

novissima cauda,

i. e. the end of, Ov. M. 3, 681; 13, 963:

luna,

Plin. 2, 13, 10, § 56.—

Like Engl. last, extreme, highest:

exempla,

the extreme penalty, the penalty of death, Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.:

a summā spe, novissima exspectabat,

id. ib. 6, 50:

novissimum casum experitur,

id. ib. 12, 33.—

Esp. in eccl. Lat.

Youngest:

liberorum,

Vulg. Jos. 6, 26.—

Lowest in rank or fortune:

de novissimis populi,

Vulg. 3 Reg. 13, 33.—

As subst.

Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.

Of place:

terrae,

Vulg. 1 Macc. 3, 9:

a summo ad novissimum,

the bottom, id. Isa. 56, 11.—

Of time:

habent spem in novissimo,

Vulg. Prov. 23, 18.—

Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.

Of place, the bottom, depths:

abyssi,

Vulg. Job. 38, 16.—

Of time:

habebis in novissimis spem,

Vulg. Prov. 24, 14; cf.:

novissima hominis illius,

the end, id. Luc. 11, 26.—Hence, adv. (not in Cic.) in two forms.

Form nŏvē, newly, in a new or unusual manner:

ornata ut lepide! ut concinne! ut nove!

Plaut. Ep. 2, 2, 38: ne quid ambigue, ne quid nove dicamus, * Auct. Her. 1, 9, 15:

verba nove aut insigniter dicta,

Gell. 19, 7, 2; cf. id. 17, 2, 13; Sen. Contr. 1, 4 fin. —

Form nŏvĭter, newly:

BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,

Inscr. Orell. 24 (A. D. 377):

amor noviter venit,

Fulg. Myth. 3, 1 med. — Sup.: nŏvissĭmē.

Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.:

quod novissime nobiscum foedus fecissent,

id. ib.:

novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,

Sall. C. 33, 2:

liber quem novissime tibi misi,

Plin. Ep. 8, 3, 1:

eloquendi rationem novissime repertam,

Quint. 12 praef. § 3.—

Of succession, lastly, last of all, finally:

dicam primum... deinde... novissime,

Sen. Ira, 3, 5, 2:

primum... post haec... novissime,

Quint. 3, 6, 24; cf.:

primum... post haec... novissime,

id. 11, 2, 41:

vel... vel... vel novissime,

id. 7, 1, 37:

et... et... et novissime,

id. 2, 4, 10:

cum plura interrogāsset... novissime id inferebat,

id. 5, 11, 3:

novissime cum, etc. (= postremo),

in the last fight, Hirt. B. G. 8, 48, 3.

paedăgōgus, i, m., = paidagôgos, lit. a slave who took the children to school and had the charge of them at home, a governor, preceptor, pedagogue (cf. praeceptor).

Lit.:

non paedagogum jam me, sed Ludum vocat,

Plaut. Bacch. 1, 2, 31:

nutrices et paedagogi,

Cic. Lael. 20, 74:

tamquam quicquam aliud sit sapiens quam humani generis paedagogus,

Sen. Ep. 89, 11:

de paedagogis hoc amplius, ut aut sint eruditi plane, aut se non esse eruditos sciant,

Quint. 1, 1, 8; cf. id. 1, 1, 11; 1, 2, 10; 25; 1, 3, 15; 6, 1, 41 et saep.—Terence jestingly gives the name paedagogus to a young man who accompanied his sweetheart to and from school. Ter. Phorm. 1, 2, 94.—

Adj.:

lex paedagoga,

Paul. Nol. Carm. 21, 681 (cf.:

lex paedagogus,

Vulg. Gal. 3, 24). —

Transf.

In gen., a leader, guide, Suet. Galb. 14:

unicuique nostrum paedagogum dari deum inferioris notae,

Sen. Ep. 110, 1; cf. id. ib. 50, 2; Col. 1, 1, 13. —

A pedant:

hic dux, hic ille est paedagogus,

Plaut. Ps. 1, 5, 32; cf. Suet. Ner. 37.

parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

volantum parviores,

Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

parvissima corpora,

Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

minimissimus,

Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).

Posit.:

in parvis aut mediocribus rebus,

Cic. de Or. 2, 20, 84:

quam parva sit terra, etc.,

id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

commoda parva ac mediocria,

id. Q. Fr. 3, 8, 1:

in parvum quendam et angustum locum concludi,

id. Leg. 1, 5, 17:

beneficium non parvum,

id. Caecin. 10, 26:

parvi pisciculi,

id. N. D. 2, 48, 123:

haec parva et infirma sunt,

id. Clu. 34, 94:

si parva licet componere magnis,

Verg. G. 4, 176:

merces,

Hor. S. 1, 6, 86:

sucus,

Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

liberi,

Cic. Rep. 2, 21, 37;

so of children: salutaria appetant parvi,

the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

parva soror,

Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

Hor. Ep. 2, 1, 70:

operosa parvus Carmina fingo,

a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

puer in domo a parvo eductus,

from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

parvae consuetudinis Causa,

slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

in parvo tempore,

Lucr. 5, 106:

nox,

Luc. 4, 476:

vita,

id. 6, 806:

parvam fidem habere alicui,

Ter. Eun. 1, 2, 117:

hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

Hor. Ep. 1, 17, 39:

homo parvo ingenio,

Plin. Ep. 6, 29:

parvum carmen,

Hor. Ep. 2, 1, 257:

hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

meam erus esse operam deputat parvi pretii,

Ter. Hec. 5, 3, 1:

nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

Hor. C. 3, 25, 17:

et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

id. S. 1, 3, 122:

pretio parvo vendere,

Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

of little value, id. Off. 1, 22, 76:

parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

parvi ego illos facio,

Plaut. Mil. 4, 8, 41:

parvi aestimo, si ego hic peribo,

id. Capt. 3, 5, 24:

quia parvi id duceret,

Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

Cic. Att. 1, 3, 2; so,

quanti emptus? parvo,

Hor. S. 2, 3, 156:

parvo stat magna potentia nobis,

Ov. M. 14, 493:

parvo contentus esse possum,

with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

vivitur parvo bene,

Hor. C. 2, 16, 13:

possim contentus vivere parvo,

Tib. 1, 1, 25:

agricolae prisci, fortes parvoque beati,

Hor. Ep. 2, 1, 139:

necessarium est parvo assuescere,

Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

a very little more, Liv. 10, 45, 11:

parvo brevius,

Plin. 2, 67, 67, § 168:

haud parvo junior,

Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

parvo post,

Plin. 16, 25, 42, § 103:

parvo post tempore,

Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

Zacchaeus staturā parvus erat,

Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.

Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

quod in re majore valet, valeat in minore,

Cic. Top. 4, 23:

si ea pecunia non minor esset facta,

id. Leg. 2, 20, 51:

Hibernia dimidio minor quam Britannia,

Caes. B. G. 5, 13:

minus praedae quam speraverant fuit,

a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

sociis dimidio minus quam civibus datum,

id. 41, 13 fin.:

calceus... si minor (pede), uret,

Hor. Ep. 1, 10, 43:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

less than five acts, id. A. P. 189:

genibus minor,

i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

minor in certamine longo,

worsted, id. ib. 1, 10, 35:

numero plures, virtute et honore minores,

inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

praevalidi ad injurias minorum elati,

Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

sapiens uno minor est Jove,

Hor. Ep. 1, 1, 106:

minor capitis, i. e. capiti deminutus,

Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

dies sermone minor fuit,

too short for, id. P. 2, 10, 37:

infans Et minor igne rogi,

too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

ut uno minus teste haberet?

id. ib. 2, 1, 57, §

149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

qui minor est natu,

younger, Cic. Lael. 9, 32:

aliquot annis minor natu,

id. Ac. 2, 19, 61:

aetate minor,

Ov. M. 7, 499:

minor uno mense,

Hor. Ep. 2, 1, 40:

filia minor Ptolemaei regis,

the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

minor viginti annis,

less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

si pupilla minor quam viripotens nupserit,

id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

De minoribus,

Dig. 4, tit. 4:

si minor negotiis majoris intervenerit,

ib. 4, 4, 24:

si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

minoris pallium addicere placuit,

Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

Sall. J. 32, 5.—

Poet., with acc. respect.:

frontemque minor truncam amnis Acarnan,

Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—

Poet., with inf.:

tanto certare minor,

Hor. S. 2, 3, 313:

heu Fatis Superi certare minores!

Sil. 5, 76.

Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

minimissimus digitorum,

Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

Cic. Ac. 1, 7, 27:

minimae tenuissimaeque res,

id. de Or. 1, 37, 169:

minima pars temporis,

Caes. B. C. 1, 70:

quā minima altitudo fluminis erat,

id. B. G. 1, 8:

in maximā fortunā minima licentia est,

Sall. C. 51, 13:

vitia,

Hor. S. 1, 3, 69:

minimus digitulus,

the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

minimus digitus,

Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

ex his omnibus natu minimus,

id. Clu. 38, 107:

Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

Sall. J. 11, 3:

minimus filius,

Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

deos minimi facit,

Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

minima de malis,

of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

Suet. Aug. 25:

res non minimi periculi,

id. ib. 67:

ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

Liv. 6, 41. —With gen.:

minimum firmitatis minimumque virium,

Cic. Lael. 13, 46:

minimum pedibus itineris confectum,

Liv. 44, 5:

unde minimum periculi erat,

id. 27, 15.— As adv. absol.:

praemia apud me minimum valent,

very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

minimum distantia miror,

Hor. Ep. 2, 1, 72:

dormiebat minimum,

Plin. Ep. 3, 5, 11:

medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

quam minimum credula postero (diei),

as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

Quint. 5, 10, 5:

in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.

Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—

Comp.: mĭnus, less:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

ne quid plus minusve faxit,

id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 93:

ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

Cic. Sest. 50, 108:

metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

id. Div. 2, 72, 150:

minus multi,

not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

minus multum et minus bonum vinum,

Varr. R. R. 1, 7, 2:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

Sall. J. 18, 12:

minus diu vivunt,

Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

minus admirabilior,

Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

dimidio minus,

Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

Plaut. As. 4, 1, 28:

minus quam aequom erat feci,

id. Aul. 3, 2, 10:

respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

qui peccas minus atque ego?

Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

Cic. Div. 1, 32, 68:

minus quinquennium est, quod prodiere,

Plin. 15, 25, 30, § 104:

cecidere duo milia haud minus peditum,

Liv. 42, 6:

cum centum et quinquaginta non minus adessent,

id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

Col. 12, 38, 6.—

In partic.

Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

Cic. Sest. 12, 28:

existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

Sall. J. 10, 1:

non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

Liv. 2, 60:

haud minus ac jussi faciunt,

Verg. A. 3, 561.—

Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

neque minus assiduis fessa choreis,

also, Prop. 1, 3, 3.—

Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

nihil profecto minus,

Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—

Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

jam minus atque minus successu laetus equorum,

Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

minus et minus,

Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

minus ac minus,

Plin. 11, 10, 10, § 26.—

Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

quod intellexi minus,

Ter. Eun. 4, 5, 11:

nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

si minus: monebo, si quem meministi minus,

Plaut. Cas. 5, 4, 19:

Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

minus formido ne exedat,

Plaut. Curc. 1, 1, 45. —

Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

id. Fam. 12, 5, 1:

deterrere aliquem, quo minus, etc.,

id. Tusc. 1, 38, 91:

stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

Ter. Hec. 4, 4, 8.—

Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.

par-vissĭmē:

memorare aliquid,

very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —

mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

cum minime vellem, minimeque opus fuit,

Ter. Eun. 2, 3, 42:

cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

id. Brut. 57, 207:

quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

id. Fam. 14, 13:

quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

ad te minime omnium pertinebat,

id. Rosc. Am. 34, 96:

minime gentium,

Plaut. Poen. 3, 3, 77:

heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—

In partic.

For minimum, saltem, at least:

is morbus erit longissimus minimeque annuus,

Cels. 2, 8 fin. Targ.:

pedes decem vel minime novem,

Col. 1, 6, 6:

sed id minime bis anno arari debet,

id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—

In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

nam hodie, etc.,

Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

minime, minime hercle vero!

Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

volantum parviores,

Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

parvissima corpora,

Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

minimissimus,

Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).

Posit.:

in parvis aut mediocribus rebus,

Cic. de Or. 2, 20, 84:

quam parva sit terra, etc.,

id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

commoda parva ac mediocria,

id. Q. Fr. 3, 8, 1:

in parvum quendam et angustum locum concludi,

id. Leg. 1, 5, 17:

beneficium non parvum,

id. Caecin. 10, 26:

parvi pisciculi,

id. N. D. 2, 48, 123:

haec parva et infirma sunt,

id. Clu. 34, 94:

si parva licet componere magnis,

Verg. G. 4, 176:

merces,

Hor. S. 1, 6, 86:

sucus,

Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

liberi,

Cic. Rep. 2, 21, 37;

so of children: salutaria appetant parvi,

the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

parva soror,

Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

Hor. Ep. 2, 1, 70:

operosa parvus Carmina fingo,

a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

puer in domo a parvo eductus,

from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

parvae consuetudinis Causa,

slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

in parvo tempore,

Lucr. 5, 106:

nox,

Luc. 4, 476:

vita,

id. 6, 806:

parvam fidem habere alicui,

Ter. Eun. 1, 2, 117:

hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

Hor. Ep. 1, 17, 39:

homo parvo ingenio,

Plin. Ep. 6, 29:

parvum carmen,

Hor. Ep. 2, 1, 257:

hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

meam erus esse operam deputat parvi pretii,

Ter. Hec. 5, 3, 1:

nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

Hor. C. 3, 25, 17:

et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

id. S. 1, 3, 122:

pretio parvo vendere,

Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

of little value, id. Off. 1, 22, 76:

parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

parvi ego illos facio,

Plaut. Mil. 4, 8, 41:

parvi aestimo, si ego hic peribo,

id. Capt. 3, 5, 24:

quia parvi id duceret,

Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

Cic. Att. 1, 3, 2; so,

quanti emptus? parvo,

Hor. S. 2, 3, 156:

parvo stat magna potentia nobis,

Ov. M. 14, 493:

parvo contentus esse possum,

with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

vivitur parvo bene,

Hor. C. 2, 16, 13:

possim contentus vivere parvo,

Tib. 1, 1, 25:

agricolae prisci, fortes parvoque beati,

Hor. Ep. 2, 1, 139:

necessarium est parvo assuescere,

Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

a very little more, Liv. 10, 45, 11:

parvo brevius,

Plin. 2, 67, 67, § 168:

haud parvo junior,

Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

parvo post,

Plin. 16, 25, 42, § 103:

parvo post tempore,

Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

Zacchaeus staturā parvus erat,

Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.

Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

quod in re majore valet, valeat in minore,

Cic. Top. 4, 23:

si ea pecunia non minor esset facta,

id. Leg. 2, 20, 51:

Hibernia dimidio minor quam Britannia,

Caes. B. G. 5, 13:

minus praedae quam speraverant fuit,

a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

sociis dimidio minus quam civibus datum,

id. 41, 13 fin.:

calceus... si minor (pede), uret,

Hor. Ep. 1, 10, 43:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

less than five acts, id. A. P. 189:

genibus minor,

i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

minor in certamine longo,

worsted, id. ib. 1, 10, 35:

numero plures, virtute et honore minores,

inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

praevalidi ad injurias minorum elati,

Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

sapiens uno minor est Jove,

Hor. Ep. 1, 1, 106:

minor capitis, i. e. capiti deminutus,

Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

dies sermone minor fuit,

too short for, id. P. 2, 10, 37:

infans Et minor igne rogi,

too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

ut uno minus teste haberet?

id. ib. 2, 1, 57, §

149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

qui minor est natu,

younger, Cic. Lael. 9, 32:

aliquot annis minor natu,

id. Ac. 2, 19, 61:

aetate minor,

Ov. M. 7, 499:

minor uno mense,

Hor. Ep. 2, 1, 40:

filia minor Ptolemaei regis,

the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

minor viginti annis,

less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

si pupilla minor quam viripotens nupserit,

id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

De minoribus,

Dig. 4, tit. 4:

si minor negotiis majoris intervenerit,

ib. 4, 4, 24:

si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

minoris pallium addicere placuit,

Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

Sall. J. 32, 5.—

Poet., with acc. respect.:

frontemque minor truncam amnis Acarnan,

Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—

Poet., with inf.:

tanto certare minor,

Hor. S. 2, 3, 313:

heu Fatis Superi certare minores!

Sil. 5, 76.

Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

minimissimus digitorum,

Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

Cic. Ac. 1, 7, 27:

minimae tenuissimaeque res,

id. de Or. 1, 37, 169:

minima pars temporis,

Caes. B. C. 1, 70:

quā minima altitudo fluminis erat,

id. B. G. 1, 8:

in maximā fortunā minima licentia est,

Sall. C. 51, 13:

vitia,

Hor. S. 1, 3, 69:

minimus digitulus,

the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

minimus digitus,

Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

ex his omnibus natu minimus,

id. Clu. 38, 107:

Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

Sall. J. 11, 3:

minimus filius,

Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

deos minimi facit,

Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

minima de malis,

of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

Suet. Aug. 25:

res non minimi periculi,

id. ib. 67:

ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

Liv. 6, 41. —With gen.:

minimum firmitatis minimumque virium,

Cic. Lael. 13, 46:

minimum pedibus itineris confectum,

Liv. 44, 5:

unde minimum periculi erat,

id. 27, 15.— As adv. absol.:

praemia apud me minimum valent,

very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

minimum distantia miror,

Hor. Ep. 2, 1, 72:

dormiebat minimum,

Plin. Ep. 3, 5, 11:

medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

quam minimum credula postero (diei),

as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

Quint. 5, 10, 5:

in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.

Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—

Comp.: mĭnus, less:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

ne quid plus minusve faxit,

id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 93:

ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

Cic. Sest. 50, 108:

metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

id. Div. 2, 72, 150:

minus multi,

not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

minus multum et minus bonum vinum,

Varr. R. R. 1, 7, 2:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

Sall. J. 18, 12:

minus diu vivunt,

Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

minus admirabilior,

Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

dimidio minus,

Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

Plaut. As. 4, 1, 28:

minus quam aequom erat feci,

id. Aul. 3, 2, 10:

respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

qui peccas minus atque ego?

Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

Cic. Div. 1, 32, 68:

minus quinquennium est, quod prodiere,

Plin. 15, 25, 30, § 104:

cecidere duo milia haud minus peditum,

Liv. 42, 6:

cum centum et quinquaginta non minus adessent,

id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

Col. 12, 38, 6.—

In partic.

Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

Cic. Sest. 12, 28:

existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

Sall. J. 10, 1:

non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

Liv. 2, 60:

haud minus ac jussi faciunt,

Verg. A. 3, 561.—

Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

neque minus assiduis fessa choreis,

also, Prop. 1, 3, 3.—

Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

nihil profecto minus,

Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—

Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

jam minus atque minus successu laetus equorum,

Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

minus et minus,

Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

minus ac minus,

Plin. 11, 10, 10, § 26.—

Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

quod intellexi minus,

Ter. Eun. 4, 5, 11:

nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

si minus: monebo, si quem meministi minus,

Plaut. Cas. 5, 4, 19:

Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

minus formido ne exedat,

Plaut. Curc. 1, 1, 45. —

Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

id. Fam. 12, 5, 1:

deterrere aliquem, quo minus, etc.,

id. Tusc. 1, 38, 91:

stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

Ter. Hec. 4, 4, 8.—

Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.

par-vissĭmē:

memorare aliquid,

very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —

mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

cum minime vellem, minimeque opus fuit,

Ter. Eun. 2, 3, 42:

cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

id. Brut. 57, 207:

quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

id. Fam. 14, 13:

quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

ad te minime omnium pertinebat,

id. Rosc. Am. 34, 96:

minime gentium,

Plaut. Poen. 3, 3, 77:

heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—

In partic.

For minimum, saltem, at least:

is morbus erit longissimus minimeque annuus,

Cels. 2, 8 fin. Targ.:

pedes decem vel minime novem,

Col. 1, 6, 6:

sed id minime bis anno arari debet,

id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—

In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

nam hodie, etc.,

Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

minime, minime hercle vero!

Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

praegnans, antis (collateral form praegnas, ātis, Plaut. Truc. 1, 2, 95; 4, 3, 37; M. Aurel. ap. Front. Ep. ad Caes. 4, 6 Mai; Macr. S. 3, 11 fin.; Plin. 17, 14, 24, § 105 et saep.), adj. [prae- and root gna of gnascor (nascor); cf. gigno], with child, pregnant; of animals, big with young (class.; syn.: gravidus, fetus).

Lit.: gravida est, quae jam gravatur conceptu: praegnans velut occupata in generando, quod conceperit: inciens propinqua partui, quod incitatus sit fetus ejus, Paul. ex Fest. p. 97 Müll.:

uxor,

Cic. de Or. 1, 40, 183:

soror,

id. Att. 1, 10, 4:

facere aliquam praegnantem,

Juv. 6, 404:

sus,

Varr. R. R. 2, 4:

ovis,

id. ib. 2, 2:

equa,

Plin. 10, 63, 83, § 180:

perdices,

id. 10, 33, 51, § 102.—

Transf.

Of plants:

praegnas,

Plin. 12, 14, 32, § 58:

surculi praegnates, hoc est, gemmatione turgentes,

id. 17, 14, 24, § 105:

oculi arborum praegnates,

id. 17, 21, 35, § 155.—

Of stones: est autem lapis iste praegnans, intus, cum quatias, alio, velut in utero, sonante,

Plin. 10, 3, 4, § 12:

Paeanitides gemmae praegnates fieri,

id. 37, 10, 66, § 180. —Of other things:

nitrariae praegnates,

Plin. 31, 10, 46, § 112.—

In gen., full of, swollen with any thing:

praegnas suco herba,

Plin. 24, 15, 80, § 130:

ostrea multo lacte praegnatia,

id. 32, 6, 21, § 59:

veneno vipera,

id. 11, 37, 62, § 164:

cucurbita,

full, swollen, large, Col. 10, 379: stamine fusus. Juv. 2, 55.—In the lang. of comedy:

plagae,

hard, stout, smart blows, Plaut. As. 2, 2, 10.

pullārĭus, a, um, adj. [1, pullus].

Of or belonging to young animals:

collectio,

Veg. Vet. 1, 29; 2, 25, 1.— Facete: feles, a kidnapper of boys, qs. boy-mouser, catchboy, Aus. Ep. 70, 5.—

Subst.

pul-lārĭus, ĭi, m.

A man who fed the sacred chickens, the chicken-keeper, Cic. Div. 2, 34, 72; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 12, 3; Liv. 8, 30; 9, 14; 10, 40; Inscr. Orell. 2456; 3509. —In this signif. as adj.: DECVRIA PVLLARIA, i. e. of the pullarii, Inscr. Orell. 5010.—

In mal. part.: paiderastês, pullarius, Gloss. Philox.—

Pullariam Plautus dixit manum dextram, Paul. ex Fest. p. 243 Müll. —

An island in the Adriatic near Istria, Plin. 3, 26, 30, § 151.

spes, spēi ( gen. spe, Liv. 1, 40, 7 dub.; Weissenb. spei; plur. nom. and acc. speres, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll., or Ann. v. 410 and 132 Vahl.; gen. sperum, Eum. Paneg. Const. 15; abl. speribus, Varr. ap. Non. 171, 27 and 30:

spebus,

Sid. Apollin. Ep. 3, 6; Sulp. Sev. Dial. 3, 10; Paul. Nol. Carm. 18, 243; Hilar. in Psa. 119; cf. Neue, Formenl. 1, 570), f. [perh. root spa-, to draw out; Gr. spaô; cf.: prosper, spondeo; v. spatium].

Lit.

In gen., the expectation of something desired, hope (the predom. signif. of the word; syn. exspectatio).

Absol.:

si spes est exspectatio boni, mali exspectationem esse necesse est metum,

Cic. Tusc. 4, 37, 80:

bona spes cum omnium rerum desperatione confligit,

id. Cat. 2, 11, 25: ut aegroto, dum anima est, spes esse dicitur;

sic, etc.,

id. Att. 9, 10, 3: nolite nimiam spem habere, Cat. ap. Gell. 13, 17, 1:

spem habere in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

nostros tantum spei habere ad vivendum, quantum accepissent ab Antonio,

id. Att. 15, 20, 2:

miserum est nec habere ne spei quidem extremum,

id. N. D. 3, 6, 14:

in quīs plurimum habebat spei,

Curt. 3, 3, 1:

spem sibi aliquam proponere,

Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41:

spem reliquorum in vestrā potestate positam esse,

id. Fl. 1, 3:

spem ponere in armis,

Verg. A. 2, 676:

spem deponere,

abandon, Hor. S. 2, 5, 26;

but: spem salvis in alicujus morte deponere,

to place, Curt. 10, 9, 7:

spem alicujus alere,

Cic. Cat. 1, 12, 30; cf.:

auxerat meam spem, quod, etc.,

id. Phil. 12, 1, 2:

aliquem in spem adducere,

id. Att. 3, 19, 2:

quae (salus nostra) spe exiguā extremāque pendet,

id. Fl. 2, 4:

ut eos homines spes falleret,

id. Div. in Caecil. 2, 4:

quantā de spe decidi,

Ter. Heaut. 2, 3, 9:

hac spe lapsus Indutiomarus,

Caes. B. G. 5, 55:

nostris militibus spem minuit,

id. ib. 5, 33:

Helvetii eā spe dejecti,

id. ib. 1, 8:

ab hac spe repulsi Nervii,

id. ib. 5, 42; cf.:

de spe conatuque depulsus,

Cic. Cat. 2, 7, 14:

pro re certā spem falsam domum retulerunt,

id. Rosc. Am. 38, 110:

non solum spe, sed certā re jam et possessione deturbatus est,

id. Fam. 12, 25, 2:

spei nostrae finem inponere,

Liv. 5, 4, 10:

morando spem destituere,

id. 1, 51, 5:

dolor tantae ad inritum cadentis spei,

id. 2, 6, 1:

spes ad inritum redacta,

id. 28, 31, 1:

Philippus, magnā spe depulsus,

id. 31, 25, 11:

Tyrii ab ingenti spe destituti erant,

Curt. 4, 3, 20:

tantā spe destituti,

id. 8, 6, 20: spem pro re [p. 1741] ferentes, Liv. 36, 40, 7:

hominem sine re, sine fide, sine spe, etc.,

Cic. Cael. 32, 78:

sunt omnia, sicut adulescentis, non tam re et maturitate quam spe et exspectatione laudata,

id. Or. 30, 107:

ego jam aut rem aut ne spem quidem exspecto,

id. Att. 3, 22, 4:

nemo umquam animo aut spe majora suscipiet, qui, etc.,

id. Lael. 27, 102:

multa praeter spem scio multis bona evenisse,

Plaut. Rud. 2, 3, 69; so,

praeter spem evenit!

Ter. And. 2, 6, 5; 4, 1, 55; id. Heaut. 4, 1, 51:

repente praeter spem dixit, etc.,

Cic. Fam. 4, 4, 3:

cetera contra spem salva invenit,

Liv. 9, 23, 17:

omnia bona in spe habere,

Sall. C. 31, 7.— Plur.:

ubi sunt spes meae?

Plaut. Curc. 2, 3, 28:

si mihi mulierculae essent salvae, spes aliquae forent,

id. Rud. 2, 6, 69; id. Capt. 2, 3, 85:

in quo nostrae spes omnesque opes sitae Erant,

Ter. Ad. 3, 2, 33; id. Phorm. 3, 1, 6; cf.:

omnes Catilinae spes atque opes concidisse,

Cic. Cat. 3, 7, 16;

so often: spes opesque,

Sall. J. 107, 4:

(cadus) Spes donare novas largus,

Hor. C. 4, 12, 19 al. —

With gen. obj.:

spem istoc pacto nuptiarum omnem eripis,

Ter. Heaut. 4, 3, 35:

spe mercedis adducti,

Cic. Lael. 9, 31:

spes dignitatis suae,

id. de Or. 1, 7, 25:

spes diuturnitatis atque imperii,

id. Rep. 2, 3, 5:

nec in praemiis humanis spem posueris rerum tuarum,

id. ib. 6, 23, 25; cf. id. de Or. 1, 7, 25:

quoniam me tui spem das,

id. Rep. 1, 10, 15:

ni mihi esset spes ostensa Hujusce habendae,

Ter. Phorm. 5, 4, 7:

spes amplificandae fortunae fractior,

Cic. Lael. 16, 59:

ut reo audaci spem judicii corrumpendi praeciderem,

id. Verr. 2, 1, 7, § 20:

Antiochus a spe societatis Prusiae decidit,

Liv. 37, 26, 1:

hoc conloquium abstulit spem Hannibali recipiendae Nolae,

id. 33, 44, 3:

exulanti Amyandro spes recuperandi regni facta est,

id. 38, 1, 3; Tac. Or. 14 fin.:

spe templi capiendi,

Liv. 31, 25, 2:

spem suae mortis conceperat,

Ov. M. 6, 554. —

With obj.-clause:

spes est, eum melius facturum,

Plaut. Stich. 1, 1, 22; id. Ep. 3, 1, 11; Auct. Her. 2, 17, 25:

magna me spes tenet, explicare, etc.,

Cic. Clu. 3, 7:

in spem maximam adducti, hunc ipsum annum salutarem civitati fore,

id. Mil. 28, 78:

ne spes quidem ulla ostenditur, fore melius,

id. Att. 11, 11, 1:

magnam in spem veniebat, fore, uti, etc.,

Caes. B. G. 1, 42:

magnam se habere spem, Ariovistum finem injuriis facturum,

id. ib. 1, 33:

injecta est spes patri, Posse illam extrudi,

Ter. Phorm. 4, 4, 11:

si qui vestrum spe ducitur, se posse, etc.,

Cic. Agr. 1, 9, 27:

in spem venio, appropinquare tuum adventum,

id. Fam. 9, 1, 1:

magna me spes tenet, bene mihi evenire, quod mittar ad mortem,

id. Tusc. 1, 41, 97:

ad Aetolos legatum misit, magis ut nudaret animos, quam spe impetrari posse,

Liv. 34, 24, 7:

a spe scalis capi urbem posse,

id. 6, 9, 9:

spe castra eo die se oppugnaturos,

id. 40, 31, 6.—

With ut:

quae te ratio in istam spem induxit, ut eos tibi fidelis putaris fore?

Cic. Off. 2, 15, 53:

si spem afferunt, ut... fructus appareat,

id. Lael. 19, 68:

spes mihi certa fuit ut, etc.,

Aus. Idyll. 2, 46:

irritā spe agitari, ut, etc.,

Tac. A. 16, 26.—

With de:

spes est de argento,

Plaut. Most. 3, 1, 40; Cic. Lael. 3, 11:

de flumine transeundo spem se fefellisse,

Caes. B. G. 2, 10:

quam spem tunc ille de me concepit,

Plin. Ep. 1, 10, 3:

nato filio pater spem de illo quam optimam capiat,

Quint. 1, 1, 1.—

With ad and gerund.:

postea vero quam vidi nostros tantum spei habere ad vivendum,

Cic. Att. 15, 20, 2:

spem habere ad ejus salutem exstinguendam,

id. Mil. 2, 5:

Gallis ad temptanda ea defuit spes,

Liv. 21, 25, 10 Weissenb. ad loc.:

cum spei ad resistendum nihil esset,

id. 43, 18, 10; 43, 19, 9.—

In partic.

The hope of being appointed heir (rare):

leniter in spem Arrepe officiosus, ut et scribare secundus Heres,

Hor. S. 2, 5, 47:

in spem secundam nepotes pronepotesque (assumebantur),

Tac. A. 1, 8. —

Spes, a Roman divinity who had several temples in Rome, Plaut. Bacch. 4, 8, 52; id. Ps. 2, 4, 19; id. Cist. 4, 1, 18; Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 2, 23, 61; 3, 18, 47; Liv. 2, 51, 2; 25, 7, 6; 40, 51, 6; Tac. A. 2, 49; Plin. 2, 7, 5, § 14; Tib. 1, 1, 9 (19); Ov. A. A. 1, 445; Aus. Idyll. 12, 9; cf. Hartung, Relig. d. Röm. 2, p. 264.—

Transf, concr., like the Engl. hope, of that in which hope is placed, or which is hoped for ( poet. and in postAug. prose).

In gen.:

puppes, Spes vestri reditus,

Ov. M. 13, 94; cf.: vestras spes uritis, Verg. A. 5, 672:

spes o fidissima Teucrum (of Aeneas),

id. ib. 2, 281:

spem suam (i. e. exta) circumvolat alis (milvus),

Ov. M. 2, 719; cf.:

spe (i. e. re speratā) potitur,

id. ib. 11, 527.—

In partic., of hopeful children, and, by analogy, of the young of animals, or of the fruits of the earth:

devovit nati spemque caputque parens,

Ov. H. 3, 94 Ruhnk.; cf. also in plur., of one child:

per spes surgentis Iuli,

Verg. A. 6, 364; 10, 524; 4, 274; cf.:

tuosne ego, o meae spes inanes, labentis oculis vidi,

Quint. 6, prooem. §

12: (capella) gemellos, Spem gregis, silice in nudā connixa reliquit,

Verg. E. 1, 15; cf. id. G. 4, 162:

(sus) quia semina pando Eruerit rostro spemque interceperit anni,

Ov. M. 15, 113.—

In gen., as a term of endearment, hope:

spes mea,

Plaut. Rud. 1, 4, 27:

o spes mea, o mea vita, o mea voluptas, salve,

id. Stich. 4, 2, 5:

o salutis meae spes,

id. Rud. 3, 3, 17:

et mea carissima filiola, et spes reliqua nostra, Cicero,

Cic. Fam. 14, 4, 6.—

An anticipation or apprehension of something not desired, elpis (very rare):

si meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit,

Cic. Cat. 4, 11, 23:

mala res, spes multo asperior,

Sall. C. 20, 13:

Metellus contra spem suam laetissimis animis excipitur,

id. J. 88, 1:

id (bellum) quidem spe omnium serius fuit,

Liv. 2, 3, 1:

omnium spe celerius,

id. 21, 6, 5:

in malā jam spe,

id. 22, 48:

in spe Hannibali fuit defectio Tarentinorum,

id. 25, 7:

dum spes nulla necis,

Stat. Th. 9, 129; cf.:

naufragii spes omnis abit,

Luc. 5, 455.

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;

so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,

Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.

Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).

With antecedent in the same sentence.

The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.

His:

Caesar copias suas divisit,

Caes. B. C. 3, 97:

ille in sua sententia perseverat,

id. ib. 1, 72:

tantam habebat suarum rerum fiduciam,

id. ib. 2, 37:

cum sceleris sui socios Romae reliquisset,

Cic. Cat. 3, 1, 3:

cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?

id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:

Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,

Liv. 26, 40, 7:

imperat princeps civibus suis,

Sen. Clem. 1, 16, 2:

nemo rem suam emit,

id. Ben. 7, 4, 8.—

Her:

mea Glycerium suos parentes repperit,

Ter. And. 5, 6, 5:

utinam haec ignoraret suum patrem,

id. Phorm. 5, 6, 34:

si nunc facere volt era officium suom,

Plaut. Cas. 2, 8, 72:

ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,

Cic. Cael. 32, 78:

si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,

id. Phil. 13, 16, 32.—

Its:

omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,

Cic. Fin. 2, 11, 33:

cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,

id. Planc. 40, 95.—

Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:

mittent aliquem de suo numero,

id. ib. 11, 10, 25:

rationem illi sententiae suae non fere reddebant,

id. Tusc. 1, 17, 38:

qui agellos suos redimere a piratis solebant,

id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,

id. Sest. 14, 32:

suis finibus eos prohibent,

Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;

and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,

some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—

With a subject-clause as antecedent:

id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,

was selfevident, Liv. 22, 38, 13:

ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,

id. 3, 62, 1:

secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,

id. 35, 14, 4. —

With subject-acc. as antecedent:

hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,

Cic. Planc. 19, 47:

cupio eum suae causae confidere,

id. Sest. 64, 135:

suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,

id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:

(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,

Caes. B. C. 1, 8.—

With object-acc. as antecedent.

Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):

hunc pater suus de templo deduxit,

he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:

hunc sui cives e civitate ejecerunt,

id. Sest. 68, 142:

Alexandrum uxor sua... occidit,

id. Inv. 2, 49, 144:

illum ulciscentur mores sui,

id. Att. 9, 12, 2:

quodsi quem natura sua... forte deficiet,

id. Or. 1, 14:

utrumque regem sua multitudo consalutaverat,

Liv. 1, 7, 1:

quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,

id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:

quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,

id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:

consulem C. Marium servus suus interemit,

Val. Max. 6, 8, 2:

quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?

Sen. Clem. 1, 18, 2:

sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,

id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:

ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,

Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —

With impers. verbs:

sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,

Cic. Verr. 1, 12, 35:

video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,

id. Fam. 3, 10, 1:

si Caesarem beneficii sui poeniteret,

id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:

jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,

Liv. 10, 7, 8:

militem jam minus virtutis poenitere suae,

id. 22, 12, 10.—

As adjunct of other members of the sentence:

ad parentes suos ducas Silenium,

Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:

eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,

Cic. Phil. 13, 17, 34:

totum enim ex sua patria sustulisti,

id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:

Caesar Fabium in sua remittit hiberna,

Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:

introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,

Sall. C. 28, 1:

suis flammis delete Fidenas,

i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:

suo igni involvit hostes,

Tac. A. 14, 30:

quid Caesarem in sua fata inmisit?

Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.

with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,

Cic. Att. 6, 2, 7.—

With dat. as antecedent.

As adjunct of subject (cf. 4. supra):

suus rex reginae placet,

a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:

ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,

id. Cist. 1, 1, 101:

Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?

Cic. Sull. 2, 7:

si ceteris facta sua recte prosunt,

id. Cat. 3, 12, 27:

cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?

id. Planc. 33, 81:

haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,

id. Verr. 2, 2, 13, § 33:

Romanis multitudo sua auxit animum,

Liv. 21, 50, 4:

sicuti populo Romano sua fortuna labet,

id. 42, 50, 7:

Lanuvinis sacra sua reddita,

id. 8, 14, 2:

vilitas sua illis detrahit pretium,

Sen. Ben. 4, 29, 2:

nemo est cui felicitas sua satisfaciat,

id. Ep. 115, 17:

labor illi suus restitutus est,

id. Brev. Vit. 20, 3:

magnitudo sua singulis constat,

id. Q. N. 1, 1, 10:

tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,

id. Ep. 53, 11. —

With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,

Ter. Hec. 4, 4, 38.—

Of other words:

regique Thebano regnum stabilivit suum,

Plaut. Am. 1, 1, 40:

mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,

id. Ps. 1, 3, 5:

ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,

Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:

desinant insidiari domui suae consuli,

id. Cat. 1, 13, 32:

quibus ea res honori fuerit a suis civibus,

id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:

nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,

id. 39, 37, 6:

Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,

id. 25, 3, 5.—

With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:

nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,

Cic. Rab. Post. 16, 43:

nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,

id. Mur. 41, 90:

quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,

id. Att. 14, 13, 12:

suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,

the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:

cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,

Liv. 22, 42, 12:

nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,

Val. Max. 2, 4, 4:

Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,

Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:

in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:

operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,

Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):

(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,

Caes. B. G. 2, 4:

credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,

Sen. Q. N. 2, 42, 1.—

With predic. nom. as antecedent:

sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,

Val. Max. 8, 12, 1.—

With appositive noun.

With gram. subject as antecedent:

hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,

id. Mil. 9, 25:

(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,

id. Planc. 11, 27:

ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,

id. Balb. 21, 49:

ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,

id. Lig. 4, 11:

Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,

Caes. B. C. 3, 57.—

With object as antecedent:

Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,

Cic. Tusc. 1, 18, 41:

tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,

id. Lig. 12, 36:

Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,

Liv. 22, 34, 2.—

With appositive noun as antecedent:

si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,

Cic. Phil. 13, 14, 29:

M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,

Liv. 6, 34, 5:

C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,

Val. Max. 4, 4, 3.—

In participial clauses.

The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:

credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),

Cic. Tusc. 1, 32, 79:

ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,

id. Rosc. Am. 10, 27:

diffidentemque rebus suis confirmavit,

id. Imp. Pomp. 9, 23:

Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,

id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:

stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,

Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:

manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),

Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:

et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,

Liv. 22, 60, 9:

quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,

Sen. Q. N. 1, 5, 5.—

The logical subject of the participle, being also the principal subject:

sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,

Cic. Phil. 10, 10, 21:

hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,

id. Agr. 2, 31, 84:

ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,

Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:

ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,

Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:

Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,

Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,

Caes. B. G. 1, 25:

Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,

Liv. 25, 15, 1:

(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,

id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—

The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:

M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,

Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:

si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,

Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:

ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),

Liv. 8, 29, 12; cf.

with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,

id. 7, 29, 7.—

In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:

mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,

Cic. Pis. 22, 52.—

With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:

cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?

Cic. Div. in Caecil. 6, 21:

si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,

id. Sest. 23, 51:

nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,

Caes. B. C. 1, 5.—

With antecedent dependent on the gerund:

eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,

Cic. Leg. 1, 6, 19.—

As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:

magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?

Cic. Mil. 15, 40:

neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,

his claim, id. Rab. Post. 11, 31:

Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,

id. Sest. 31, 68:

ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,

id. Off. 3, 23, 90:

sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,

id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:

totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,

Cic. Agr. 2, 13, 34:

maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,

id. Phil. 14, 13, 35.

Without gram. antec., one ' s, one ' s own.

Dependent on subject-inff.:

ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,

Cic. Mur. 7, 16:

siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,

id. Phil. 2, 13, 31:

miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,

id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:

contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,

id. Par. 6, 51:

ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,

id. Off. 3, 5, 23:

detrahere de altero sui commodi causa,

id. ib. 3, 5, 24:

suis exemplis melius est uti,

Auct. Her. 4, 1, 2:

levius est sua decreta tollere quam aliorum,

Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;

29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,

Sen. Brev. Vit. 18, 3:

quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?

id. Q. N. 3, praef. 5:

cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,

id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:

Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,

Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—

Without a subject-inf.:

omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,

Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:

erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),

Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):

non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,

Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.

With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.

In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.

In infinitive clauses:

(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,

Cic. Mil. 32, 88:

(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,

id. Cael. 10, 24:

ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),

id. Rosc. Am. 37, 107:

hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,

Caes. B. C. 2, 16:

docent, sui judicii rem non esse,

id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:

hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,

Cic. Verr. 1, 10, 29:

(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,

Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.

also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,

Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—

Suus in a clause dependent on inf.:

scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,

Plaut. Ps. 2, 2, 55:

isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,

Cic. Rosc. Am. 52, 151:

Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,

id. Div. in Caecil. 1, 3:

ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,

Liv. 44, 8, 4. —

Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),

Caes. B. C. 1, 8.—

In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:

Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,

Cic. Att. 15, 11, 2:

postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,

id. Rosc. Am. 2, 6:

Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,

Caes. B. C. 2, 3:

(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,

Liv. 42, 25, 12:

Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),

id. 1, 13, 2:

Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,

Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:

ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,

Gell. 1, 8, 5. —

In subordinate clauses introduced by quin or quod:

(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,

Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;

16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,

id. Marcell. 3, 10:

quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?

Sen. Troad. 3, 13:

querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,

Quint. 6, 3, 88;

and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,

id. 9, 3, 68. —

In interrogative clauses:

si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,

Cic. Ac. 2, 8, 25:

ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,

id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:

donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,

Liv. 6, 27, 8:

rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,

id. 23, 39, 2:

postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,

id. 43, 19, 5. —

In a virtually oblique clause.

In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:

me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,

Plaut. Am. 1, 1, 41:

quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,

Cic. Mil. 7, 17:

quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,

Caes. B. C. 3, 80:

inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,

Liv. 43, 23, 5:

(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,

id. 26, 13, 16:

oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,

id. 6, 33, 7; cf.:

tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,

Liv. 10, 20, 7:

Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,

Nep. Dat. 7, 3:

quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?

Sen. Ben. 6, 25, 4. —

In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:

Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),

Cic. Sull. 5, 15:

Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),

id. Att. 2, 1, 12:

non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),

id. Phil. 2, 37, 96:

Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,

id. Rosc. Am. 36, 3:

ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?

id. Att. 8, 9, 2:

spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,

Liv. 6, 18, 4:

(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,

id. 1, 21, 3:

adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,

id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).

In the place of ejus.

In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):

Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,

Cic. Att. 2, 7, 4:

oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,

Liv. 1, 17, 2:

C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,

Sen. Ira, 3, 21, 5:

Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,

Suet. Caes. 74; cf.:

quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,

Sen. Brev. Vit. 12, 3.—

To avoid ambiguity:

petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),

Cic. Mur. 39, 83:

equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,

Liv. 1, 37, 3.—

Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:

in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,

his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,

quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,

Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—

Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):

tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,

Cato, R. R. 31:

vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,

id. ib. 37:

qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,

id. ib. 157:

Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,

Nep. Cim. 3, 1:

id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,

id. Lys. 1, 2:

ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,

Ov. F. 6, 601:

quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,

id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.

In partic.

As substt.

sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.

(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:

cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,

fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:

mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,

her slaves, id. Cael. 25, 62:

quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,

his friends, id. ib. 7, 18:

qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,

their family, id. Agr. 2, 1, 1:

vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,

to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:

cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,

his partisans, id. ib. 13, 9, 19:

Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,

Caes. B. G. 1, 25; so,

Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,

id. B. C. 2, 35:

Caesar receptui suorum timens,

id. ib. 3, 46:

certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,

id. ib. 2, 20:

omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,

id. ib. 2, 37: so,

Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,

id. ib. 3, 86:

Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,

to his officers, id. ib. 3, 25:

naviculam conscendit cum paucis suis,

a few of his followers, id. ib. 3, 104:

multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,

id. ib. 1, 19:

nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,

his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:

rex raptim a suis in equum impositus fugit,

his suite, Liv. 41, 4, 7:

subsidio suorum proelium restituere,

comrades, id. 21, 52, 10:

feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,

their young, id. 26, 13, 12:

abstulit sibi in suos potestatem,

his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:

Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,

their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:

ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,

Liv. 39, 16, 5.—

Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;

the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),

Cic. Tusc. 1, 38, 92:

is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,

id. Or. 3, 2, 8:

quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,

Liv. 37, 41, 8:

auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,

id. 37, 12:

quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,

Nep. Hann. 8, 4; v. g.—

Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—

Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:

cedo quid hic faciet sua?

Ter. Heaut. 2, 3, 92.—

sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.

Lit.:

nec suom adimerem alteri,

his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):

nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),

id. ib. 1, 2, 119:

illum studeo quam facillime ad suum pervenire,

Cic. Fam. 13, 26, 4:

populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,

Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:

nec donare illi de suo dicimur,

Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;

(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,

Sen. Q. N. 7, 1, 6. —

Trop.:

meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),

Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;

id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

Cic. Off. 1, 31, 113.—

Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:

pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,

Dig. 41, 10, 1;

so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,

ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;

similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,

id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —

One ' s property:

Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,

id. Agr. 1, 6, 19:

tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,

id. Att. 14, 14, 6:

Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:

ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,

their baggage, Liv. 21, 26, 9:

docere eos qui sua permisere fortunae,

Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):

hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,

Cic. Off. 2, 21, 73;

rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),

Liv. 39, 55, 3. —

One ' s own affairs:

aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,

Ter. Heaut. 3, 1, 96:

cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,

Liv. 10, 20, 8:

omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,

id. 22, 41, 5:

aliena cum suis perdidit,

Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.

the context),

Quint. 6, 3, 90.

Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.

Of property in things.

Corporeal:

scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,

Ter. Eun. prol. 11:

nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),

Cic. Mil. 32, 87:

quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,

id. Off. 1, 7, 21:

Juba suam esse praedicans praedam,

Caes. B. C. 3, 84:

gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,

Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;

eosdem Dorus librarius suos vocat,

Sen. Ben. 7, 6, 1:

cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,

since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:

referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),

nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:

qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,

Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:

quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),

Ter. And. prol. 14:

potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,

his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—

Of a country or people:

suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,

Caes. B. C. 2, 32:

in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,

Liv. 44, 24, 4:

crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,

id. 21, 44, 5.—

Trop.:

omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,

Cic. Phil. 11, 12, 27:

non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,

id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;

so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,

how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:

prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,

Quint. 10, 2, 26:

quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,

Sen. Clem. 1, 3, 1.—

Of persons.

Under a master ' s or father ' s control:

ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,

make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:

eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),

id. Eun. 1, 2, 76.—

Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):

ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,

Plaut. Pers. 4, 3, 3.—

Of moral power over others: suus = devoted to one:

hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,

Ter. Eun. 2, 2, 38:

eos hic fecit suos Paulo sumptu,

id. Ad. 5, 4, 21:

sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,

to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:

cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,

Cic. Att. 14, 1 a, 2:

Alpheus... utebatur populo sane suo,

devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —

Of power over one's self, etc.:

nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,

self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:

inaestimabile bonum est suum fieri,

selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:

(furiosus) qui suus non est,

Dig. 42, 4, 7, § 9:

vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,

Ov. M. 8, 35. —

Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):

dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,

Cic. Tusc. 1, 42, 99.

Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.

The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.

Opposition expressed:

nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,

Cic. Balb. 8, 21:

sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,

id. Sest. 18, 40:

suasque et imperatoris laudes canentes,

Liv. 45, 38, 12:

damnatione collegae et sua,

id. 22, 35, 3:

Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,

Tac. A. 14, 73:

velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,

id. H. 3, 37;

opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,

at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:

(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,

Cic. N. D. 2, 12, 32. —

Implied:

voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,

within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:

cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,

id. Phil. 14, 12, 33:

superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,

Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;

ex suo fonte nativa est,

Sen. Q. N. 3, 3:

pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),

Ov. Tr. 3, 4, 24. —

In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:

Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,

Cic. Phil. 8, 2, 5:

sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,

Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:

jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),

Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,

sortes sua sponte attenuatas,

id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—

Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:

restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),

Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:

et staturas suo loco leges,

Sen. Ben. 2, 20, 2:

aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,

Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—

For suo jure v. 3. infra.—

Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;

sed habuit suam Venerem,

Sen. Ben. 2, 28, 2. —

Of private relations (opp. to public):

ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,

Cic. Agr. 2, 18, 48:

deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,

id. Off. 1, 7, 20:

quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,

Caes. B. C. 1, 15:

militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,

i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —

Of just rights or claims:

imperatori senatuique honos suus redditus,

due to them, Liv. 3, 10, 3:

neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,

Val. Max. 1, 1, 8:

quibus omnibus debetur suus decor,

Quint. 11, 1, 41. —

So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,

in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:

Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,

Cic. Phil. 13, 12, 26:

earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,

id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:

numquam illum res publica suo jure esset ulta,

by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —

Of that to which one is exclusively devoted:

huic quaestioni suum diem dabimus,

a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:

homini autem suum bonum ratio est,

his exclusive good, id. ib. 76, 10:

in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,

id. Q. N. 2, 46, 1. —

With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,

that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:

et Hannibalem suo proprio occupandum bello,

id. 27, 38, 7; cf.:

dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,

in which they alone fought, id. 3, 70, 4:

mare habet suas venas quibus impletur,

by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —

According to one ' s liking, of one ' s own choice.

Of persons, devoted to one, friendly, dear:

Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,

after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:

collegit ipse se contra suum Clodium,

his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—

Of things, favorable.

Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:

hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,

Caes. B. C. 1, 61; cf.:

numquam nostris locis laboravimus,

Liv. 9, 19, 15.—

Of time:

cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,

Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —

Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:

neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,

Liv. 22, 39, 21:

tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,

id. 4, 58, 2:

aestuque suo Locros trajecit,

a favorable tide, id. 23, 41, 11:

ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,

Sen. Ep. 71, 3:

orba suis essent etiamnunc lintea ventis,

Ov. M. 13, 195:

aut ille Ventis iturus non suis,

Hor. Epod. 9, 30. —

Of persons or things, peculiar, particular:

quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,

Cic. Tusc. 1, 29, 70:

omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,

id. de Or. 3, 57, 316:

geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,

id. Fin. 3, 1, 4:

sensus omnis habet suum finem,

its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:

ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,

Liv. 21, 34, 1:

nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,

id. 22, 16, 5:

adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,

Flor. 2, 6, 26:

liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,

Liv. 22, 28, 2:

equites ovantes sui moris carmine,

id. 10, 26, 11:

exsultans cum sui moris tripudiis,

id. 21, 42, 3:

tripudiantes suo more,

id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:

equitem suo alienoque Marte pugnare,

that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):

suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,

Quint. 12, 10, 2:

illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,

Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:

quae quidem planiora suis exemplis reddentur,

Val. Max. 3, 4 prooem.—

Proper, right.

Referring to one's ordinary or normal condition:

quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,

their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:

flecte ratem! numerum non habet illa suum,

its full number, Ov. H. 10, 36:

novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,

Liv. 40, 36, 6:

cum suo justo equitatu,

id. 21, 17, 8:

totam (disciplinam) in suum statum redegit,

Val. Max. 2, 7, 2:

tranquilla mente et vultu suo,

with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:

media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,

id. Q. N. 2, 10, 4:

cornuaque in patriis non sua vidit aquis,

not natural to her, Ov. H. 14, 90. —

So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,

Verg. G. 2, 82. —

Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).

The regular time ( = stato tempore):

signum quod semper tempore exoritur suo,

Plaut. Rud. prol. 4:

cum et recte et suo tempore pepererit,

Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;

tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,

Sen. Q. N. 3, 16, 3:

omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,

Plin. 2, 47, 48, § 128. —

The right or proper time:

salictum suo tempore caedito,

Cato, R. R. 33:

cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,

the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,

exstingui homini suo tempore optabile est,

id. Sen. 23, 85:

Scandilius dicit se suo tempore rediturum,

id. Verr. 2, 3, 60, § 139:

si Ardeates sua tempora exspectare velint,

Liv. 4, 7, 6:

Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,

Sen. Ben. 2, 25, 3:

quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!

Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:

de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,

Quint. 2, 4, 21. —

Suo loco = at the proper place:

quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,

Cic. Off. 1, 40, 143:

quod reddetur suo loco,

Quint. 11, 1, 16:

ut suo loco dicetur,

Plin. 2, 90, 102, § 221:

inscripta quae suis locis reddam,

id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —

Suited, appropriate, adapted to one:

in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,

Cato, R. R. 7:

siquidem hanc vendidero pretio suo,

at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:

in partes suas digerenda causa,

Quint. 11, 1, 6:

confundetur quidquid in suas partes natura digessit,

Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —

Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).

Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —

Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,

Cic. Agr. 2, 31, 86:

Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,

retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:

urbem ne quam formulae sui juris facerent,

id. 38, 9, 10. —

Of paternal authority.

Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:

quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,

Inst. 1, 48:

sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,

Ulp. Fragm. 4, 1:

liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,

id. ib. 10, 1:

morte patris filius et filia sui juris fiunt,

id. ib. 10, 2:

patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,

Dig. 1, 6, 4:

si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,

Gai. Inst. 2, 147. —

With indef. reference: si sui juris sumus,

Dig. 46, 2, 20; cf.:

pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,

Cod. Just. 8, 47, 8:

homo sui juris,

ib. 10, § 5.— Trop.:

sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,

Sen. Brev. Vit. 5, 3:

non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,

id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —

Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:

CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,

Gai. Inst. 2, 156:

(emancipati liberi) non sunt sui heredes,

ib. 2, 135:

alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,

ib. 3, 15:

datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),

ib. 3, 41:

sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,

Ulp. Fragm. 22, 14:

accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,

id. ib. 22, 17. —

Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,

Cod. Just. 6, 55 inscr.

In particular connections.

With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).

Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,

A subjectnom.:

(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,

by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:

legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?

by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:

ruit ipse suis cladibus,

id. ib. 14, 3, 8:

si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,

id. de Or. 2, 2, 8:

qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,

id. Cael. 5, 11:

quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

Caes. B. G. 1, 3:

suamet ipsae fraude omnes interierunt,

Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:

ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,

id. 40, 5, 1:

respicerent suum ipsi exercitum,

id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—

A subject-acc.:

sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,

Liv. 1, 11, 9:

(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,

id. 2, 44, 2.—

An object in dat. or acc.:

sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,

Caes. B. C. 2, 6:

tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,

Liv. 6, 36, 4:

alios sua ipsos invidia opportunos interemit,

id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):

aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,

their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—

With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;

post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,

Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:

tuo ipsius studio,

Cic. Mur. 4, 9:

tuam ipsius amicitiam,

id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—

Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:

suamet ipsa scelera,

Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):

suismet ipsis corporibus,

Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):

a suismet ipsis praesidiis,

id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—

With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.

Quisque and suus in different cases.

Quisque as subjectnom.:

sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,

Lucr. 5, 1033:

suo quisque loco cubet,

Cato, R. R. 5:

suum quisque noscat ingenium,

Cic. Off. 1, 31, 114:

ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,

id. Ac. 2, 36, 114:

quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,

id. Mil. 10, 29:

cum suo quisque auxilio uteretur,

Caes. B. C. 1, 51:

celeriter ad suos quisque ordines redit,

id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):

nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,

Lucr. 4, 522:

ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,

that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:

hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,

id. 6, 15, 3:

ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,

id. 1, 24, 2:

stabant compositi suis quisque ordinibus,

id. 44, 38, 11:

(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,

id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:

in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,

Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:

omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,

Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:

relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,

id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—

With acc. of quisque as subj.:

fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,

Cic. Balb. 13, 31:

recipere se in domos suas quemque jussit,

Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:

se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,

id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—

As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:

sua cujusque animantis natura est,

Cic. Fin. 5, 9, 25:

sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,

id. Pis. 20, 46:

sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,

id. Rosc. Am. 24, 67:

suum cuique incommodum ferendum est,

id. Off. 3, 6, 30:

ut solidum suum cuique solvatur,

id. Rab. Post. 17, 46:

ne suus cuique domi hostis esset,

Liv. 3, 16, 3:

ut sua cuique respublica in manu esset,

id. 26, 8, 11:

animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,

id. 22, 5, 8:

tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,

id. 44, 39, 5:

suus cuique (stellae) color est,

Plin. 2, 18, 16, § 79:

trahit sua quemque voluptas,

Verg. E. 2, 65:

stat sua cuique dies,

id. A. 10, 467.—

As predicate-nom. (v. II. B.):

opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,

Liv. 6, 12, 3.—

As adjunct of subj.-acc.:

suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,

Cic. Rosc. Am. 47, 136:

scientiam autem suam cujusque artis esse,

id. Fin. 5, 9, 26.—

As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:

ut suo quemque appellem nomine,

Plaut. Ps. 1, 2, 52:

placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,

Cic. Fam. 9, 22, 1:

ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

id. Off. 1, 33, 119:

justitia quae suum cuique distribuit,

id. N. D. 3, 15, 38:

in tribuendo suum cuique,

id. Off. 1, 5, 14:

Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,

Liv. 1, 52, 4:

in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,

Plin. 7, 15, 16, § 73:

certa cuique rerum suarum possessio,

Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:

Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,

Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—

Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.

Attraction of suus:

ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),

Cic. Ac. 2, 7, 19:

quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),

id. de Or. 3, 57, 216:

eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),

Liv. 45, 29, 10:

equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),

id. 3, 22, 6:

cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,

id. 25, 17, 5:

legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),

Tac. A. 14, 27:

quae sui cujusque sunt ingenii,

Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):

sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),

Col. 3, 1;

and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),

Caes. B. C. 1, 83. —

Attraction of quisque:

tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,

Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):

quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,

Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:

cum verba debeant sui cujusque generis copulari,

Varr. L. L. 10, 48:

in sensibus sui cujusque generis judicium,

Cic. Ac. 2, 7, 19:

haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,

id. Tusc. 4, 12, 28:

separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),

Liv. 24, 3, 5:

ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),

Suet. Aug. 40;

and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),

Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;

so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),

each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:

suo quoque loco,

Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:

opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,

Col. 11, 3:

suo quoque tempore,

Vitr. 2, 9, 4:

nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),

Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:

ut opera rustica suo quoque tempore faciat,

ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—

In the order quisque... suus.

In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:

ut quisque suom volt esse, ita est,

Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.

with sibi,

Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:

expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

id. Off. 1, 31, 113:

neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,

Liv. 32, 19, 9:

gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,

id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:

in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,

Sen. Vit. Beat. 23, 1.—

If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:

in civitates quemque suas... dimisit,

Liv. 21, 48, 2:

in patriam quisque suam remissus est,

Just. 33, 2, 8:

in vestigio quemque suo vidit,

Liv. 28, 22, 15; cf.:

hospitibus quisque suis scribebant,

id. 33, 45, 6:

pro facultatibus quisque suis,

id. 42, 53, 3; cf.:

respiciendae sunt cuique facultates suae,

Sen. Ben. 2, 15, 3:

praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,

id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:

tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,

id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:

summum quisque causae suae judicem facit,

Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—

Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:

oscula quisque suae matri tulerunt,

Ov. F. 2, 715. —

When suus and quisque belong to different clauses:

atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,

Cic. Tusc. 5, 13, 38. —

Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:

suas uterque legiones reducit in castra,

Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:

ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,

Cic. Inv. 2, 49, 142:

cum sui utrosque adhortarentur,

Liv. 1, 25, 1:

ad utrumque ducem sui redierunt,

id. 21, 29, 5:

utraque (lex) sua via it,

Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.

uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,

Liv. 26, 48, 6.—

With sibi.

Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):

reddam suum sibi,

Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:

suam rem sibi salvam sistam,

id. Poen. 5, 2, 123:

idem lege sibi sua curationem petet,

for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;

I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,

Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.

the formula of divorce: tuas res tibi habeto,

Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—

With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):

quo pacto serviat suo sibi patri,

Plaut. Capt. prol. 5:

eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,

id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—

With gen. agreeing with the subject of suus:

quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,

that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:

qui de sua unius sententia omnia gerat,

id. 44, 22, 11; cf.:

unam Aegyptus in hoc spem habet suam,

Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—

With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:

postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,

to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:

Sestius cum illo exercitu suo,

id. Sest. 5, 12:

qua gravitate sua,

id. ib. 61, 129:

suam rem publicam illam defenderunt,

that republic of theirs, id. ib. 67, 141:

in istum civem suum,

against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:

cum illo suo pari,

id. Pis. 8, 18:

te nulla sua calamitate civitas satiare potest?

id. Phil. 8, 6, 19:

dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,

for some hope of his, id. Planc. 16, 39:

non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,

by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:

nullo suo merito,

from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:

ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,

with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—