Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

oculi+v

  • 81 vultus

    vultŭs (voltŭs), ūs, m. [st2]1 [-] expression du visage, physionomie, visage, air, mine, regards. [st2]2 [-] visage irrité, front sévère. [st2]3 [-] visage, face, figure. [st2]4 [-] traits, image, portrait. [st2]5 [-] face (des choses), aspect, apparence, extérieur. [st2]6 [-] caractère (du style).    - oculi, supercilia, frons, vultus denique totus, Cic. Pis.: les yeux, les sourcils, le front, enfin tout l'air de ta physionomie.    - omnes vultus tui, Cic.: tous les jeux de ta physionomie.    - vultum ad tristitiam adducere, Sen.: prendre un air triste.    - cadere in vultus, Ov.: tomber la face contre terre.    - alicujus vultus ferre, Cic.: soutenir le regard de qqn.    - vultum demittere: baisser les yeux.    - ex ejus vultu intellexit sibi insidias fieri: il lut dans ses yeux qu'on lui tendait un piège.    - esse bonum ex voltu cognosco, Plaut. Aul.: tu es un homme honnête, je le vois à ton visage.    - vultus Epicuri, Plin. 35, 2, 2, § 5: le portrait d'Epicure.    - vultus a cervice recisi, Luc.: têtes détachées de leur tronc.
    * * *
    vultŭs (voltŭs), ūs, m. [st2]1 [-] expression du visage, physionomie, visage, air, mine, regards. [st2]2 [-] visage irrité, front sévère. [st2]3 [-] visage, face, figure. [st2]4 [-] traits, image, portrait. [st2]5 [-] face (des choses), aspect, apparence, extérieur. [st2]6 [-] caractère (du style).    - oculi, supercilia, frons, vultus denique totus, Cic. Pis.: les yeux, les sourcils, le front, enfin tout l'air de ta physionomie.    - omnes vultus tui, Cic.: tous les jeux de ta physionomie.    - vultum ad tristitiam adducere, Sen.: prendre un air triste.    - cadere in vultus, Ov.: tomber la face contre terre.    - alicujus vultus ferre, Cic.: soutenir le regard de qqn.    - vultum demittere: baisser les yeux.    - ex ejus vultu intellexit sibi insidias fieri: il lut dans ses yeux qu'on lui tendait un piège.    - esse bonum ex voltu cognosco, Plaut. Aul.: tu es un homme honnête, je le vois à ton visage.    - vultus Epicuri, Plin. 35, 2, 2, § 5: le portrait d'Epicure.    - vultus a cervice recisi, Luc.: têtes détachées de leur tronc.
    * * *
        Vultus, huius vultus, vultui, m. g. Plin. Chere, Trongne, Mine, Visage, Viaire.
    \
        Salis placidi vultus. Virgilius. Le faulx beau semblant de la mer coye et calme.
    \
        Boni vultus. Ouid. Bon visage, Joyeuse chere.
    \
        Confusi. Lucanus. Visages gastez et defigurez, et qui ont perdu touts leurs traicts et congnoissance.
    \
        Durus. Ouid. Severe.
    \
        Ferini. Ouid. Groin, ou Museau de beste sauvage.
    \
        Lubricus vultus aspici. Horat. Visage lequel regardé fait incontinent tomber les jeunes hommes en son amour, Duquel le regard attrait et induit à estre amoureux.
    \
        Omniferi vultus Telluris. Ouid. La superficie et face de la terre produisant toutes choses.
    \
        Addere vultum verbis. Oui. Avec bonne parolle et gratieuse monstrer bon visage.
    \
        Aduertere vultus suos sacris. Ouid. Tourner vers, etc.
    \
        Ruga senilis arat iam meos vultus. Ouid. J'ay le visage tout ridé de vieillesse.
    \
        Condere vultus. Ouid. Troubler, ou Obscurcir par enchantements.
    \
        Detinere vultus alicuius. Ouid. Quand aucun regarde long temps quelque chose.
    \
        Amato vultu non exatiatur. Stat. Il ne se peult saouler de la regarder.
    \
        Excidit illi vultus. Ouid. Sa face joyeuse se changea.
    \
        Expressi vultus per ahenea signa. Horat. Naifvement contrefaicts en arain ou cuyvre.
    \
        Exprimebat omnes vultus. Cic. Il contrefaisoit toutes les mines. Budaeus.
    \
        Quos spiritus gessisset, vultu ferebat. Tacit. Il monstroit par sa mine et contenance, etc.
    \
        Deiectos gerit vultus pudore. Seneca. Il baisse la teste de honte.
    \
        Habet pacem vultus. Ouid. Il ha la chere paisible.
    \
        Immutat vultum. Terent. Son blanc visage luy rougist.
    \
        Obducti vultus aegro luctu. Ouid. Couverts de dueil.
    \
        Intrepidos vultus pertulit ad fata nouissima. Ouidius. Elle porta visage asseuré jusques à la mort.
    \
        Referre vultum alicuius. Ouid. Resembler à aucun de visage.
    \
        Soluto vultu galeas intrare. Stat. Mettre l'armet en teste d'un visage gay et joyeulx.
    \
        Iniquo vultu spectare aliquem. Ouid. Le regarder de mauvais visage.
    \
        Trahere vultum, et rugas cogere. Ouid. Se renfrongner.

    Dictionarium latinogallicum > vultus

  • 82 cado

    cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët.
    ————
    122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis
    ————
    umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend,
    ————
    Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.
    b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidis-
    ————
    se, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.
    B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in al-
    ————
    ienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen?
    ————
    durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.
    b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit
    ————
    ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.
    c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c.,
    ————
    Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir ce-
    ————
    cidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.
    II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.
    b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per
    ————
    alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae,
    ————
    Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cado

  • 83 custodio

    cūstōdio, īvī od. iī, ītum, īre (custos), bewachen, bewahren, überwachen, über etw. wachen, etw. hüten, unter seine Obhut nehmen, schirmen, beaufsichtigen, I) im allg.: 1) eig.: a) übh.: α) leb. Wesen: quod (Plancius) me vel vi pulsum vel ratione cedentem receperit, iuverit, custodierit, Cic. Planc. 26: ubi me non solum amicorum fidelitas, sed etiam universae civitatis oculi custodiunt, Cic. Phil. 12, 22: sine dominam custodiat, Sen. contr. 7, 6 (21). § 1: hic stilus... me veluti custodiet ensis vaginā tectus, Hor. sat. 2, 1, 39 sqq. – c. se, auf seiner Hut sein, für den Schutz seiner eigenen Person sorgen, se diligentissime, Cic. ep. 9, 14, 8 u. (ders. Brief) Cic. ad Att. 14, 17. litt. A. § 8: neque enim se usquam custodit magis iudex, Quint. 4, 2, 126: v. Tieren, iam vero illa etiam notiora, quanto se opere custodiant bestiae, ut in pastu circumspectent, ut in cubilibus delitescant, Cic. de nat. deor. 2, 126. – β) lebl. Objj.: c. sua, Mela; vgl. ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres, Hor.: c. res illatas (v. der Hausfrau), Col.: hanc insulam incolere custodireque (v. der Ceres), Cic.: provinciam Macedoniam tueri, defendere, custodire (v. Prokonsul), Cic.: custodire, servare, protegere hunc statum, hanc pacem (v. einer Gottheit), Vell.: tam fortiter et fideliter pudicitiam, Sen. rhet.: c. salutem alcis, Cic. u. Val. Max.: regnum, quod a patruo tuo
    ————
    tutelā eius custoditum et auctum etiam accepi, Liv. – hic paries, laevum marinae qui Veneris (als Standbild) latus custodit, Hor. – m. ab (vor) u. Abl., tenuiores annos ab iniuria, Quint.: cutem a vitiis, Plin. – b) als Wächter, Schildwache usw. bewachen, aurum mire (v. den Greifen), Mela: aurum cum summa pernicie attingentium (v. Hunden), Mela: poma (v. einer Schlange), Ov.: corpus domumque alcis, Cic.: urbes, Quint. – locum intentius, Liv.: eam maritimam oram viginti navibus longis, Liv. – m. ab u. Abl., templum ab Hannibale, ne ille inscientibus his (amphoras) tolleret, Nep. Hann. 9, 4.
    2) übtr., etw. bewahren, aufrecht erhalten, beachten, beobachten, auf etw. halten, etw. beibehalten, mire decorem, regulam loquendi, Quint.: praecepta, Col.: ordinem, morem, Plin.: testamenta ut legitima, Plin. ep.: defunctorum voluntatem, Plin. ep.: nemini religiosius quod iuraverit custodiendum, quam cuius maxime intersit non peierari, Plin. pan. – m. folg. ut od. ne u. Konj., s. Quint. 11, 1, 66 u. 8, 3, 73. – m. in (bei) u. Abl., quod illi in suis civibus custodiunt, Sen. de ben. 5, 3, 2.
    II) insbes.: a) als Aufpasser überwachen (kontrollieren), im Auge behalten, beaufsichtigen, α) eine Pers.: fac se abs te custodiri atque observari sciant (competitores), Q. Cic.: multorum te oculi atque aures non sentientem... speculabuntur atque cu-
    ————
    stodient, Cic.: hi (piratae) qui oculis tantummodo eum (Caesarem captum) custodiebant, Vell.: m. donec u. Konj., P. Carvilium mitteret, qui (legatos), donec navem conscendissent, custodiret, Liv.: m. ne u. Konj., lugentem timentemque custodire solemus, ne solitudine male utatur, Sen.: u. so alqm c., ne quid auferat, Cic. – β) lebl. (Ggstde.: A. Terentius Varro ad custodiendum iter eorum (legatorum) missus, Liv.: nec verba custodiebat, Sen. rhet. – m. ne u. Konj., castra sunt circumsessa et nocte custodita, ne quis elabi posset, Liv. – b) bewahren = aufbewahren, aufheben, α) sächl. Objj.: eius (orationis) custodiendae et proferendae arbitrium tuum (est), Cic.: liber tuus a me custoditur diligentissime, Cic.: ornamenta triumphi Caesaris retinenda et custodienda curarat, Auct. b. Afr.: codicilli tam diu custoditi, Suet. – v. lebl. Subjj., faces ignem assiduā concussione custodiunt, Plin. ep. – insbes., vor dem Verderben bewahren, konservieren, poma in melle, Col.: leporis pulmones sale, Plin.: v. lebl. Subjj., ladanum custodit nigritiam capillorum, Plin. – et quaerendi et custodiendi scientia, die Kunst (Vermögen) zu erwerben u. zu erhalten, Sen. ep. 101, 2. – β) abstr. Objj.: alqd percipere animo et memoriā c., s. Cic. de or. 1, 127: c. alqd litteris, s. Cic. de or. 2, 7: u. v. lebl. Subjj., ita a natura comparatum est, ut altius iniuriae quam merita descendant et illa cito defluant, has tenax memoria custodiat, Sen.
    ————
    de ben. 1, 1, 8: herba loci nomen custodiens, Plin. 37, 102. – c) gefänglich verwahren, in Haft halten, gefangen halten, Domitium, Caes.: ducem praedonum, Cic.: obsides Aeduis custodiendos tradere, Caes. – alqm honorate, in ehrenvoller Haft halten, Tac.: alqm publice, Cic.: legatos separatim, Liv. – neque in proximam noctem ubi satis tuto custodiretur, expediebant, Liv.: custodiri in carcere, Suet.: custodiri domibus magistratuum, Tac.: custodiri Syracusis, Cic.: per municipia custodiri, Vell.; vgl. per Latinos populos custodiendos dari, Liv. – noctu nervo vinctum custodiri, Plaut. – m. Ang. des Grundes durch quasi u. Konj., Pansae quidem adeo suspecta mors fuit, ut Glyco medicus custoditus sit, quasi venenum vulneri indidisset, Suet.: Arionem quasi falleret, custodiri iussit, Gell. – Synk. Imperf. custodibat, Porphyr. Hor. carm. 3, 16, 5 u. custodibant, Catull. 64, 319. – vulg. Fut. Akt. custodibo, Itala (psalt. Veron.) psalm. 118, 17; 118, 134; 118, 136: custodibit, Itala (Germ.) 4 Esdr. 13, 23: custodibunt, Itala (Vindob.) prov. 4, 8. – arch. Fut. Pass. custodibitur, Plaut. capt. 729.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > custodio

  • 84 dirigo

    dī-rigo (dē-rigo), rēxī, rēctum, ere (dis u. rego), I) etw. in allen seinen Teilen gerade richten, gerade machen, einer Sache eine gerade Richtung geben, etw. geradeaus (horizontal) laufen lassen, Passiv dirigi = eine gerade Richtung bekommen, in gerader Richtung laufen, gerade werden, gerade auslaufen, a) übh.: coronam (Hof des Mondes) si diviseris, arcus erit, si direxeris, virga (eine Regengalle), Sen. nat. qu. 1, 10: arboribus adminicula, quibus dirigantur, applicare, Sen. de clem. 2, 7, 4: cum radii per angusta foramina diriguntur, Sen. nat. qu. 1, 11, 1: utrimque a iugo ternos direxerant gladios, Curt. 4, 9 (35), 5: cum neque flectere navim propter vim fluminis neque directam tantis fluctibus tenere posset, geradeaus fahren konnte, Auct. b. Alex. 64, 5: Maeander direxit aquas, nahm einen geraden Lauf, Lucan. 6, 475. – übtr., dirigitur (sc. argumentatio), cum proposuit aliquid, quod probaret, es (das Beweisverfahren) schreitet in gerader Richtung ohne Einbiegung vorwärts, wenn es usw., Cic. part. or. 46. – b) insbes., α) als t.t. der Baukunst, gerade machen = abputzen, verputzen, imum caelum camerarum arenā, Vitr. 7, 3, 3; vgl. 7, 4, 1. – u. etw. als Abputz anwerfen, alterum corium mediocre (eine andere Schicht aus mittelfeinem Mörtel), Vitr. 7, 6, 3. – β) eine Fläche mit geraden Linien beziehen, liniie-
    ————
    ren, membrana directa plumbo, Catull. 22, 8.
    II) eine bestimmte Richtung geben, richten, A) eig.: 1) der Bewegung nach, a) Segel, Fahrzeuge, leb. Wesen und deren Lauf (Weg) richten, lenken, vela in medio freto, Ov.: ad castra Corneliana vela, Caes.: ratem ad od. in ripam, Curt.: currum in hostem, Ov.: equum in alqm, Liv. – cursum direxit, quo tendebat, Nep.: cursum eo (quo), Cic.: cursum in Africam, Vell.: cursum Gades (nach G.), Curt.: cursum per auras in lucos, Verg.: cursum ad nocturnos ignes, Suet.: huius classis cursum esse directum columbae antecedentis volatu ferunt, Vell. – timidae navis iter, Ov.: iter ad Mutinam, Cic.: iter secundum eas (naves, ihrem Laufe folgend) terrā direxerant, Caes. – ut, quā primum viam direxisset (wo er zuerst seinen Weg genommen), eā demum ire agere deberet, Cels. dig. 8, 1, 9. – huc dirige gressum, Verg. Aen. 5, 162: ex eo dirigite gressus vestros, Vulg. Tob. 14, 12. – u. intr. im Bilde, dir. ad duas metas, nach zwei Zielen hinlenken = zweierlei im Auge haben, Varro r.r. 1, 4, 1 u. 1, 18, 1. – dah. α) v. Pers., se dir. od. bl. dir. m. in u. Akk. u. dgl., wohin seinen Weg nehmen, sich wohin begeben, dir. se in Pomponii domum, Val. Max. 5, 4, 3: usque ad inferos et ipsius Orci ferales penates se der., Apul. met. 6, 16: u. bl. dir. per altum ad Nesida, Sen. ep. 53, 1: hinc dir. Mediam, Auct. itin. Alex. 30 in. – β) v. Lebl., bl. dir.,
    ————
    die Richtung nehmen, ut cadat e regione loci, quā dirigit aestus, sich hinzieht, Lucr. 6, 823. – b) Waffen u. dgl. auf od. gegen Jmd. richten, mit etw. nach jmd. od. etw. zielen, etw. nach od. auf etw. od. jmd. zielend abschleudern, abschießen, hastam in alqm, Ov.: hastam in os od. in guttur, mucrones in ora, Curt.: in alcis corpus tela manusque, Verg.: virgam in alcis oculum, Val. Max. – poet. m. Dat., procul validam hastam Ilo (auf den J.), Verg. Aen. 10, 401. – ohne Ang. der Richtung, m. Ang. womit? durch Abl., tela Cydonio arcu, Hor.: hastile certo ictu, Verg.: cetera letifera spicula dextrā, Ov.: sagittas tantā arte, ut etc., Suet.: per auras aligero letalia vulnera ferro, tödlich verwunden, Sil. – m. bl. Acc., sagittas, Vulg. paral. 12, 2: Athamantheae spicula dextrae, Claud. in Rufin. 1, 81: vulnera, verwundende Pfeile, Verg. Aen. 10, 140, u. danach e ripa vulnera (verwundende Hiebe), Tac. hist. 2, 35. – u. intr., zielen, schießen nach usw., in cuius caudam contento dirigit arcu, Manil. 1, 269. – c) eine Sendung od. Pers. wohin richten = senden, schicken, direxi duas litteras, Cic. fr. (?) bei Serv. Verg. Aen. 1, 168. – m. ad u. Akk.: indumenta regia ad alqm per alqm, Aur. Vict. epit. 34, 2: illos oportere eum ad sese dirigere, Iul. Val. 1, 39 (41). p. 51, 20 K. – m. Dat. (wem?), frumenta laborantibus, Iul. Val. 2, 3. p. 74, 27 K.: alci orationem, Sidon. epist. 7, 9, 1: affatus non alci
    ————
    ullos (brieflich), Claud. epist. 3, 1. – d) das Gesicht, den Blick, die Augen auf od. nach jmd. richten, hinwenden, qui nostri voltus derigis (dirigis) inferieis (= inferiis), das Antlitz unserer Grabstätte zuwendest, Corp. inscr. Lat. 9, 1837: os atque oculos eundum in locum, Gell. 2, 2. § 2: aciem ad alqm (v. der Pupille), Catull. 63, 56: oculorum aciem illuc, ubi etc., Cassian. coenob. inst. 5, 15: oculos eo, quo etc., Lact. 2, 17, 9: oculos suos ad alqm, Vulg. 2. par. 20, 12 u. Tob. 3, 14: oculos in domum alcis, Sen. contr. 7, 6 (21), 19: oculos in villam, Sen. ep. 55, 3: oculos in alqm, Sen. ad Polyb. 12 (31), 3: in me omnium diriguntur oculi, Sen. contr. 1, 8, 6: in te omnium oculi diriguntur, Hieron. epist. 60, 14.
    2) der Stellung od. Lage nach: a) der Stellung nach richten, stellen, aufstellen, ordnen, α) übh.: ordines paribus spatiis, Col. 3, 15, 2: in quincuncem ordines (arborum), Cic. de sen. 59: ad hunc quadruplicem fontem ordines diriguntur bini, uni transversi, alteri directi (gerade), Varro LL. 10, 22: ita formandi sunt rami arborum vitiferarum, ne alter sub alterius linea dirigatur (zu stehen kommt), Pallad. 3, 13, 2. – β) als milit. t.t., richten, aufstellen, formieren, αα) m. Acc.: aciem (die Schlachtreihe), sich in Schlachtordnung aufstellen, in Schl. aufmarschieren, Caes. u.a. Histor.: aciem contra, gegenüber in Schl. aufmarschieren, sich zur Wehr setzen, Plin. 11, 58:
    ————
    aciem ex adverso, Vulg. 1. par. 19, 17: aciem iuxta portam civitatis, ibid. 1, 19, 9: Romanorum aciem laevam, formieren, dah. befehligen, Amm.: frontem, die Front formieren, Liv.: directā fronte pugnare, den Kampf in gerader Frontaufstellung führen, Quint.: equitatum dextrā sinistrā ab oppidi lateribus, Auct. b. Afr.: Numidas ita in longitudinem, ut etc., Auct. b. Afr.: naves in pugnam, Liv.: in frontem dirigi, eine Frontaufstellung nehmen (v. Schiffen), Liv.: dir. suos in Veientem hostem, Liv. – ββ) absol., sich aufstellen, aufmarschieren, dir. contra (gegenüber), Tac. hist. 4, 58: dir. comminus in aspectum, Apul. met. 2, 17: dir. in frontem (in Front), v. Schiffen, Liv. 37, 23, 10: occisi sunt multi leones, qui dirigere (sich zur Wehr setzen) nolebant, sagittis, Vopisc. Prob. 19, 1. – b) der Lage nach, richten, leiten, α) übh.: littera
    Θ, per quam duae lineae dirigantur, gezogen werden, Chalcid. Tim. 78. – β) insbes.: αα) einem Flusse, einer Wasserleitung eine Richtung geben, ihn od. sie leiten, flumina arcemus, dirigimus, avertimus, Cic. de nat. deor. 2, 152: sin autem valles erunt perpetuae, in declinato loco cursus dirigentur, wird man die Leitung an einem Abhange herabführen, Vitr. 8, 6 (7), 5. – ββ) als t.t. der Baukunst, etw. in einer gewissen Richtung legen, stylobatam ad libellam (wagerecht), Vitr. 3, 4, 5. – γγ) als t.t. der Auguralspr.,
    ————
    die Richtung einer Himmelsgegend bestimmen, eine Himmelsgegend bezeichnen, dir. regiones, Cic. de div. 1, 30. – δδ) die Richtung einer Grenze bestimmen, eine Grenze bestimmen, ziehen, per alias regionem (anderswo) fines dir., Ulp. dig. 10, 1, 2. § 1: m. dopp. Acc., dir. finem (als Gr.) Philippo viam regiam, Liv. 39, 27, 10. – im Bilde, dir. fines (das Ziel) bonorum utilitate aut voluptate (nach dem N. od. V.), Cic. de fin. 5, 57. – εε) die Richtung bestimmen, abstecken, absteckend anlegen, aufführen, ascensus scalasque, Vitr. 5, 6 (7), 2: opera, Caes. b.G. 7, 27, 1: vicos, Liv. 5, 55, 4: aggerem in Appiae viae formam, Suet. Cal. 19, 1: novi operis molem in adversum ventum non latere (mit der breiten Seite), sed adversā fronte, Curt. 4, 3 (13), 8: in Rheni ripa quinquaginta amplius castella, Flor. 4, 12, 26. – m. Adv., dirigentur autem haec (plateae et angiportus) recte, si etc., sie erhalten aber die geeignete Richtung, wenn usw., Vitr. 1, 6, 1. – ζζ) intr. bl. dir., sowohl die Richtung wohin nehmen, sich wohin erstrecken, Cancer in adversum Capricorni dirigit astrum, Manil. 4, 324: bes. als t.t. der Landmesser, quo dirigant fines, Gromat. vet. 303, 4 u. so (v.d. limites) dir. in meridianum, Gromat. 29, 10: dir. ab oriente in occidentem, Gromat. 167, 5. – als die Richtung nach etw. angeben, nach etw. zeigen, cuius cacumen dirigat ad punctorum regiones, Vitr. 9, 9 (8), 12.
    ————
    B) übtr.: a) übh. richten, lenken, dirige vatis opus, Ov. fast. 6, 484: si direxerit cor ad eum, Vulg. Iob 34, 14. – u. intr., hinlenken, ea (divinatio) fallit fortasse non numquam, sed tamen ad veritatem saepissime dirigit, führt zur W., Cic. de div. 1, 25: quorum (medicorum) cum ad unam potionem sententiae direxissent, sich entschieden hatten für usw., Val. Max. 3, 8. ext. 6. – b) den Geist, die Gedanken auf etw. od. jmd. richten, m. Adv. od. mit ad od. in u. Acc., dies noctesque oculos mentemque ad mare dispositos directosque habere, Auct. b. Afr. 26, 4. – dir. animum ad alqm, Val. Max. 8, 14, 4, od. in alqm, Sen. de ben. 6, 16, 3 u. 6, 19, 3: dir. suas cogitationes ad alqd, Cic. Acad. 2, 66: contemplationem suam ad alqd, Col. 3, 12, 4: totā mente in opus ipsum intentionem, Quint. 10, 3, 28. – dah. dir. se ad alqd, sich (seinen Sinn) auf etw. richten, se ad imitationem Labeonis, Sen. contr. 10. praef. § 11: se ad id, Quint. 12, 3, 8: se ad ea efficienda, Quint. 10, 1, 127. – c) die Rede an od. gegen jmd. richten, einen Vortrag an od. gegen jmd. halten, m. ad od. in od. adversus u. Akk., ad iudicem omnem sermonem, Quint. 2, 13, 5: ad Ciceronem principium (einen Eingang), Quint. 4, 1, 68: orationem in alqm, Curt. 8, 5 (18), 13, od. ad alqd, Cic. top. 89: communes locos (Sätze) in vitia, Quint. 2, 1, 11: actionem (den Vortrag) adversus singulos, Quint. 5, 7, 6. – d) etw. nach etw. wie
    ————
    nach einem Maßstabe richten, einer Sache nach etw. die u. die Richtung geben, bei etw. den u. den Maßstab anlegen, etw. nach etw. bemessen, bestimmen, beurteilen, etw. von etw. abhängig machen, etw. einer Sache anbequemen, dah. Passiv dirigi auch = nach etw. sich richten, seine Richtung erhalten, m. ad u. Akk., ad libram opus (v. der Hausfrau), Ambros. in Luc. 8. § 11: spatium mensium ad hunc lunae modum (nach diesen Mondphasen), Curt. 8, 9 (33), 37: omnia ad exactam regulam (v. Beurteiler), Sen. contr. 10. praef. § 10: vitam ad certam rationis normam, sein Verhalten nach der festen Richtschnur eines philos. Systems (näml. des stoischen) bestimmen, Cic. Mur. 3: nihil non ad rationem tamquam ad artem, Cic.: haec omnia ad rationem civitatis, Cic.: ad illius similitudinem artem et manum, Cic.: ut ad ea iudicium dirigatur, danach sich richtet, seine Richtung erhält, Quint.: ad exemplum omnium mens dirigenda, muß seine Richtung erhalten nach usw., Quint.: ad voluntatis alcis interpretationem sententiam suam, Liv. 8, 32, 5: deliberationes omnes ad utilitatem eorum, qui etc., Cic.: ad positionem controversiae colorem actionis, Sen. contr. 10, 1 (30), 12: ad utilitatem vitae omnia consilia factaque nostra, Tac. dial.: invidiam rerum non ad causam, sed ad voluntatem personasque, Vell.: ad alcis arbitrium fugam, Vell.: principia rerum ad famam, Tac. – m.
    ————
    Abl. des Maßstabes, nec haec sunt rhythmicorum aut musicorum acerrimā normā dirigenda, Cic.: utilitate officium magis quam humanitate, Cic.: ne in maximis quidem rebus quicquam adhuc inveni firmius, quod tenerem aut quo iudicium meum dirigerem, quam id etc., habe ich keinen festern Stützpunkt, keine zuverlässigere Richtschnur für mein Urteil gefunden, als das usw., Cic.: ut tandem propius discas, quo fine beatum dirigitur, nach welcher Gr. das selige Leben bemessen wird = des seligen Lebens Ziel, Claud. Mall. Theod. cons. 96. – m. Adv., iudex officium suum ita diriget, ut etc., so bemessen, einrichten, Ulp. dig. 10, 3, 7. § 10: et ita dirigantur angiportorum divisiones, ist die Einteilung der Gassen anzuordnen, Vitr. 1, 6, 13. – Synk. Perf. direxti, Verg. Aen. 5, 57. – dirigo wechselt in den Handschriften mit derigo, das zB. Ribbeck im Vergil, Halm u. Heräus im Tacitus aufgenommen haben, s. Halm Praefat. ad Tac. ann. ed. 3. p. XXV. Heräus zu Tac. hist. 4, 16, 8; auch inschr., zB. Corp. inscr. Lat. 1, 1220.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dirigo

  • 85 flagro

    flagro, āvī, ātum, āre (vgl. griech. φλέγω, ahd. blecchazen, blitzen), I) intr. flackern, flammen, lodern, A) eig.: 1) brennen, onerariae flagrantes, Cic.: telum flagrans, Blitz, Verg.: prägn., arae flagrantes, brennende Altäre, Ov. – 2) glühen, flammen, funkeln, flagrant lumina nymphae, Ov.: flagrant ac micant oculi (des Zornigen), Sen.: m. Akk., oculi mite quiddam, sed nihilominus vivido igne flagrantes, mild strahlende und dennoch in lebhaftem Feuer erglänzende, Sen. ep. 115, 4. – B) übtr., gleichs. brennen, lodern, a) v. konkr. Subjj., bes. v. Pers.: α) von einem Übel: Italia flagrans bello, wo die Kriegsflamme lodert, Cic.: cum omnia bello flagrarent, überall die Kriegsflamme loderte, Liv.: convivia, quae domesticis stupris flagitiisque flagrabunt, bei den Gelagen werden Unzucht und schandbare Lüste in ihrer ganzen Glut herrschen, Cic.: infamiā, in sehr schlechtem Rufe stehen, Cic.: maiore adhuc ac turpiore infamiā, sich viel Schlimmeres u. Schändlicheres nachsagen lassen müssen, Suet.: rumore malo, Hor.: invidiā et infamiā non recenti, sed vetere ac diuturnā, Cic.: invidiā propter interitum C. Gracchi, Cic.: inopiā et cupidinibus, von Mangel u. üblen Begierden geplagt sein, Sall. fr.: pravo amore, Sen. – β) von (vor) einer Leidenschaft brennen, glühen, cupiditate, desiderio, amore, odio, studio dicendi,
    ————
    Cic.: mirabili pugnandi cupiditate, Nep.: irā, Sen.: libidinibus in mulieres, Suet.: eximio litterarum amore, für die W. begeistert sein (schwärmen), Quint.: recentibus praeceptorum studiis flagrans, noch begeistert von den frischen Eindrücken, die jene Lehren auf dich gemacht, Cic. – m. Acc. resp., flagrans amor Heben, glühend für usw., Prop. 1, 13, 23. – m. folg. Infin., brennen vor Begierde zu usw., comitari, Stat. Theb. 10, 221: elidere caput, Claud. in Rufin. 2, 433: ire in aciem, Tac. hist. 2, 46: m. folg. Acc. u. Infin., Stilichone augeri curules, Claud. de cons. Stil. 2, 265. – b) v. Zuständen u. Affekten, die in ihrer ganzen Stärke sich zeigen, flagrante adhuc Poenorum bello, wie wohl der pun. Kr. noch in vollem Gange war, Tac.: flagrante etiamtum libertate, wo der Geist der Freiheit noch lebte, Tac.: ut cuiusque studium flagrabat, wie eines jeden Neigung aufloderte, Sall.: flagrabant vitia libidinis apud illum, loderten in ihm, Cic. – II) tr. jmd. zur Liebe entzünden, miseram patri flagrabat Elissam, Stat. silv. 5, 2, 120 zw. (Heinsius u. Bährens flammabat).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > flagro

  • 86 hebes

    hebes, hebetis, Abl. hebetī, stumpf (Ggstz. acutus), I) eig.: a) der Schneide nach: mucro (ensis), Ov.: machaera, Plaut.: gladius, Ov.: ferrum, Iuven.: secures, Iuven.: tela, Curt.: u. (im Bilde) non dubito, quin ea tela (Pfeile), quae coniecerit inimicus, quam ea, quae collega patris emisit, leviora atque hebetiora esse videantur, Cic. de har. resp. 2. – subst., hebetia, ium, n., stumpfe Gegenstände (Werkzeuge), Quint. 2, 12, 8. – b) der Gestalt nach, stumpf, abgestumpft, angulus, Gromat. vet. 41, 3: lunae et nascentis et senescentis alias hebetiora, alias acutiora videntur cornua, Cic. Acad. 2. fr. 6: quo latiora (ossa scapularum) quāque parte sunt, hoc hebetiora, Cels. 8, 1. p. 326, 24 D. – c) der Wirkung nach: hebeti pectus tantummodo contudit ictu, versetzte der B. nur eine Duetschung, Ov. met. 12, 85.
    II) übtr.: A) physisch stumpf, a) gleichs. der Schärfe nach, von den Sinnen u. Sinneswerkzeugen: sensus omnes hebetes et tardos esse arbitrabantur, Cic.: sensus oculorum atque aurium hebetes, Liv.: nec est ullus hebetior sensus in vobis (verst. quam sensus audiendi), Cic.: aures hebetiores (Ggstz. oculi acres atque acuti), Cic.: hebes acies oculorum, Cic., u. (im Zshg.) bl. acies hebes, Cels., hebetior, Suet.: hebes obtutus, Apul.: hebetes visus, Sen. poët.: uterque oculus naturā hebes, Plin.: oculi hebetes, Col. u. Plin.,
    ————
    hebetiores, Plin. u. Suet. – graviter hebes sine voce, Ven. Fort. – b) der Empfindung nach, ohne Gefühl, unempfindlich, abgestorben, caro (tumoris, tuberculorum), wildes Fleisch, Cels. 7, 6 u. 7, 13: ossa gingivarum, Cels. 6, 15: cui torpet bebes locus ille, Ov. art. am. 3, 799: hebes os, appetitloser Mund, Ov. ex Pont. 1, 10, 7. – v. leb. Wesen, filius incessu tardus, sensu hebes, Plin. 7, 76. Solin, 1, 92. – c) der Tätigkeit nach, stumpf, träge, schwerfällig, ohne Geschick, α) v. Körper u. v. leb. Wesen: gracile corpus infirmum, obesum hebes est, Cels.: auster totum corpus efficit hebes, Cels.: in hebeti pigritia ferox, Apul. met. 8, 33. – v. leb. Wesen, hebes in voluptate (admissarius), nicht hitzig, Col.: hebes ad sustinendum laborem miles, Tac.: exercitus numero hominum amplior, sed hebes infirmusque, Sall. – β) v. der Rede: quasdam (litteras, Buchstaben) velut acriores parum efficimus et aliis non dissimilibus sed quasi hebetioribus permutamus, Quint. 1, 11, 4: quod (spondeus) est e longis duabus, hebetior videtur et tardior, Cic. or. 216. – v. Redner, hebes (schwerfällig) linguā, magis malus quam callidus ingenio, Ps. Sall. de rep. 2, 9, 1. – d) der physischen Wirkung nach, für den Gesichtssinn = matt, color (floris) non hebes, grelle, Ov.: hebes unitate surdā color (berylli), Plin.: carbunculus hebetior, Plin.: lux, Avien. Arat.: hebes vicinā nocte dies, Stat. – für den Geruchs-
    ————
    sinn = geruchlos, genus orsini hebes (Ggstz. odoratum), Plin. 21, 67. – für den Geschmackssinn = geschmacklos, fade, quamvis gustu non sit hebes (uva), Col. 3, 2, 24.
    B) geistig stumpf, abgestumpft, a) der Schärfe nach = abgestumpft, stumpfsinnig, blödsichtig, blöde, dumm, α) v. Geiste usw.: ratio hebetem facit aciem ad contemplandas miserias, stumpft die Schärfe des Geistes ab für usw., Cic.: ad ulteriora non prospicit mens hebes, Sen.: id licet hinc quamvis hebeti cognoscere corde, mit halben Sinnen, Lucr.: adeo hebetis atque obtunsi cordis inter initia iuventae existimatus, ut etc., so blöde und stumpfsinnig, Val. Max.: hebeti ingenio esse, Cic.: hebeti ingenio atque nullo, stumpfsinnig, ja ganz geistlos, Cic.: ingenii esse tardi et hebetis (Ggstz. ingenii esse mobilis et erecti), Sen.: hebetiora ut sint hominum ingenia, Cic.: animo hebeti atque claudo pro exercito uti volunt, Ps. Sall. – v. Geisteskräften, hebes memoria, ein schwaches Gedächtnis (Ggstz. mem. acris, ein starkes G.), Cic. de or. 2, 357. – v. Zuständen, adulescentia bruta et hebes, Sen. de ben. 3, 37, 3 (4). – β) v. leb. Wesen: hebes et rudis, nec hebes nec rudis, Cic.: vecors et prope hebes, Aur. Vict.: homines hebetes (Ggstz. homines acuti, homines ingeniosi), Cic.: hebetes illi et supra modum tardi, Plin. ep.: animalium hebetissima, Plin.: me hebetem molestiae reddiderunt, Cic.: quod
    ————
    fortuitum fuisse, quis adeo hebes inveniretur, ut crederet, Tac.: aliud est in communi vita et vulgari hominum consuetudine (esse) nec hebetem nec rudem, Cic.: non est hebes ad id quod melius sit intellegendum, Cael. in Cic. ep. – b) der Tätigkeit nach, nicht tief eingehend, oberflächlich, oratio, Quint.: rhetorica interdum paulo hebetior, Cic.: ratio hebes, Plin. – c) der Empfindung nach: dolor hebes, kalte (nicht warme) Teilnahme, Cic. ad Att. 8, 3, 4. – Arch. Akk. Sing. hebem, Caecil. com. 81. Enn. ann. 426 bei Charis. 132, 6: Abl. Sing. gew. hebetī; s. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 314 u. 315.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > hebes

  • 87 imbecillus

    im-bēcillus, a, um (vgl. baculum), schwach, gebrechlich, kraftlos, I) eig. (Ggstz. validus, valens, robustus, fortis), 1) im allg.: a) übh.: filius, Cic.: agnus, Col.: oculi, Sen.: imbecillior sexus, das schwächere (weibl.) Geschlecht, Augustin.: imbecillissimus sanguis, Sen.: imbecilli oculi ad sustinendum comminus solem, Sen. nat. qu. 1, 17, 2: n. pl. subst., promiscue enim (pestilentia) imbecilla robustaque invadit, Sen. de ira 3, 5, 1: imbecillissima moenium, die schwächsten Stellen, Sen. ep. 59, 12. – b) v. Speisen u. Getränken, nicht kräftig, nicht nährend (Ggstz. valens, validus), vina, Plin.: prout (vinum) ingenio imbecillum aut validum fuit, Macr.: imbecillissimam vero materiam esse omnem caulem oleris, Cels. – c) v. Heilmitteln, unwirksam (Ggstz. valens), sed nescio quomodo imbecillior est medicina quam morbus, Cic. ad Att. 10, 14, 2. – 2) insbes., körperlich schwächlich, kränklich (Ggstz. valens), Cic. u.a.: imbecillior valetudine, Cic. – subst., imbecilli, Schwächliche, Cels. 1, 2 in.: ebenso imbecilliores, schwächlichere Subjekte, Cels. 7, 26, 5. – II) übtr.: 1) im allg., schwach, ohnmächtig, unbedeutend, regnum, Sall.: suspicio, Tac. – 2) insbes., geistig schwach, haltlos, ohne Energie, accusator, Cic.: animus, Cic. u. Liv.: ingenium, Plin. pan. – Nbf. imbēcillis, e, Cic. Hortens. fr. 72. p. 320 M. (b. Non.
    ————
    300, 33 codd.). Sen. de ira 2, 34, 1 u. 3, 28, 3; de clem. 2, 6, 4. Aur. Vict. de Caes. 19, 3 u. epit. 19, 3. Not. Tir. 68, 66 (wo imbicilis). Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 2, 163 f. u. Georges Lerik. d. lat. Wortf. S. 336.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > imbecillus

  • 88 incido

    1. in-cido, cidī, ere (in u. cado), hineinfallen, -stürzen, in-, auf etw. fallen, stürzen, I) von ungefähr: A) eig.: in foveam, Cic.: in flammas, Mart.: incidit saxum in crura, Cic.: si qua in oculos inciderint, Plin.: incidit turris super agmina, Verg.: ad terram (v. Pers.), Verg. – mit folg. Dat., capitibus nostris, Liv.: quoties aut cassidi tuae aut clipeo gravior ictus incideret, Tac. – mit Acc., ballista obruit quos inciderat, Plin.: accidit noctibus, ut (coturnices) vela incidant, Solin. – B) übtr.: 1) wohin fallen = wohin geraten, von ungefähr gelangen, kommen, in insidias, Cic.: in hos inexplicabiles laqueos, Quint.: fortuito in sermonem vestrum, zu eurem Gespräch hinzukommen, Cic.: in alcis manus, Cic.: inter catervas armatorum, Liv.: incidere alci od. in alqm, auf jmd. stoßen, jmdm. zufällig begegnen, Cic. – qui (oculi) quocumque inciderunt, Cic. u.a.: tot divitum paupertas subita in oculos incidit, Sen.: circumlatis oculis, ut incidēre (= inciderunt, sc. oculi) in Calin quendam, Curt. – m. bl. Acc., meas potissimum manus, Apul. met. 6, 8: proximam convallem, Apul. met. 6, 14: fatales laqueos, Vulcat. Gallic. Avid. Cass. 2. § 2; vgl. Lact. epit. 29, 1 u. dazu Bünem. – 2) der Zeit nach wohin fallen, treffen, in hunc diem incidunt mysteria, Cic.: quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit, Cic. – mit bl. Acc., nonnumquam accidebat, ut
    ————
    menses qui fuerant transacti hieme, modo aestivum modo autumnale tempus inciderent, Solin. 1. § 44. – 3) in eine Krankheit, in ein Übel, in einen Gemütszustand usw. fallen, verfallen, in morbum, Cic.: in morbum de integro, Cic.: ex partu in febrem, Cels.: in febriculam, Planc. in Cic. ep. – in aes alienum, Cic.: in fraudem, Ter.: in errorem, Iustin.: in eadem vitia, Iustin. (u. so dum alterum vitium devitabat, incidebat – in alterum, Sen. rhet.): in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem, Cic.: in furorem et insaniam, Cic.: in amorem, Hyg. – m. bl. Acc., caecitatem, Ambros. de Tobia 2: repente hunc morbum, Plin. Val. 3, 7: infirmitatem contractam [ex laboribus], Corp. inscr. Lat. 8, 2728, 84 (wo von Wilmanns ohne Not [in] infirmitatem geschrieben wird): offensam, Auson. sept. sap. 7 (Pittac.), 10. p. 116, 6 Schenkl.: iram, Lact. Plac. narr. fab. 1, 10: amorem, ibid.14, 1. – 4) von ungefähr in oder auf etwas fallen, geraten, in etwas hineingeraten, in od. auf etw. kommen, auf etw. verfallen, a) v. Pers.: quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris, Cic.: in eam ipsam mentionem, Cic.: casu in eorum mentionem, Cic.: in eum sermonem (auf das G. kommen), qui tum fere multis erat in ore, Cic.; vgl. quae res tandem inciderat? worauf war denn das Gespräch gekommen? Cic.: aber inc. in sermonem (sc. hominum), in das Gerede der Leute kommen, Cic.: u. so inc. in va-
    ————
    rios sermones, Cic. Vgl. oben no. B, 1. – in huiusmodi amicitias casu, Cic.: in alterum (genus iniustitiae), Cic. – in Diodorum, der Meinung des D. beitreten, Cic. – b) v. Lebl.: quae cogitatio si non incidisset, wäre ich nicht auf diesen G. verfallen, Cic.: incidit mihi in mentem, kommt mir in den Sinn, fällt mir ein, Ter. u. Cic.: so auch incidit mihi suspicio, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. 359): dicam verum, ut aliud ex alio incidit, einfällt, Ter. – 5) vorfallen, sich zutragen, sich begeben, sich ereignen, eintreten, hereinbrechen, dazwischenkommen, quorum ubi aliquid incidit, Cels.: quorum si quid forte incidit, Cels.: navigabo, nisi si quid inciderit, Sen.: malle frustra operam insumptam quam quicquam incidisse, etwas passiert sei, Liv.: si cum dolore oculorum et cervicis iste casus incidit, Cels.: cum dolor intus incidit-, Cels.: incidit bellum, Nep.: si qua clades incidisset, Liv.: ne quod periculum incideret, Nep.: incidunt saepe tempora, cum etc., Cic.: quaestio incidit de alqa re, Eccl.: consultatio incidit de alqa re, Liv.: incidit de uxoribus mentio, es kam das Gespräch auf die Fr., Liv.: so incidit sermo de Catullo Messalino, Plin. ep.: u. nuper cum incidisset mentio M. Catonis, das G. auf M. K. kam, Sen. – forte ita incidit m. folg. ut u. Konj., Liv. 6, 34, 6; 26, 23, 1; 28, 17, 13; 38, 58, 9. Auct. b. Afr. 1, 3. Auct. b. Hisp. 3, 5 u. 6, 4; od. m. folg. ne u. Konj., Liv. 1, 46, 5. – m. Dat. pers. od.
    ————
    rei = begegnen, widerfahren, ei derepente tantus morbus incidit, Plaut.: multis tales casus inciderunt, Cic.: si quid durius tibi inciderit, Prop.: incidit amori calamitas, Ter.: narrationes incidentes (Ggstz. ipsius causae et negotii), nebenher sich darbietende, nebensächliche, Mart. Cap. 5. § 551: so status incidentes (Ggstz. principales), Mart. Cap. 5. § 443 u. § 450 u. § 459. – II) absichtlich: A) eig.: 1) in einen Ort hineinstürzen, mit Dat., patentibus portis, Liv.: castris, Liv. – v. Flüssen, sich ergießen in usw., hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini, Liv. – 2) feindlich jmd. anfallen, überfallen, angreifen, in hostem, Liv.: m. Dat., ultimis, Liv. – B) übtr., v. Zuständen usw., in etw. einfallen, jmd. überfallen, eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque, Liv.: terror incidit exercitui, Caes.: bellator deus animo incidit, ergreift, Verg. – Partic. Fut. act. incāsūrus, Plin. 2, 97.
    ————————
    2. in-cīdo, cīdī, cīsum, ere (in u. caedo), I) einschneiden, einen Einschnitt machen, in etw. schneiden, hauen, 1) im allg.: arborem, in einen Baum, Caes.: (u. im Passiv arbor inciditur, man schneidet in den B., Plin.: incisae servant mea nomina fagi, Ov.): alcis manum, jmdm. in die H. hauen, Auct. b. Hisp.: digitorum nervos, Lampr.: marmora incisa notis publicis, mit von Staats wegen eingehauenen Inschriften, Hor.: folia incisa, Einschnitte habende, Plin.: pulmo incisus, die gespaltene (mit Einschnitten), Cic. – 2) insbes.: a) einschneiden = eingraben, einätzen, alqd (leges, decreta) in aes, Cic., Liv. u.a., od. alqd in aere, Plin. pan. (vgl. Schwarz Plin. pan. 75, 1): indicem in aeneis tabulis, Suet.: in tabolam ahenam, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 26: nomina civitate donatorum in tabula, Cic.: in basi grandibus litteris P. Africani nomen, Cic.: amores arboribus, Verg.: fastos marmoreo parieti, Suet.: tribus nunc locis cum Perseo foedus incisum litteris (mit B.) esse, Liv.: u. bl. inc. leges (sc. in aes), Cic.: u. so incidi iussisti, ließest sie in (auf ehernen Tafeln eingegrabenen) Listen aufnehmen, Plin. pan. – b) etwas schneidend machen, dentes, Zähne in die Säge hineinschneiden, Ov.: faces, Verg. – c) be- od. verschneiden, pinnas, Cic.: vites, Verg. – II) durchschneiden, durchhauen, zerschneiden, zerhauen, A) eig.: 1) im allg.: linum,
    ————
    Cic.: funem, Verg. u. Tac.: cervicem, Sen. rhet.: fistulas aquarias, Capit.: venam, venas, öffnen, Cels., Tac. u. Suet. – 2) insbes. als mediz. t. t. = sezieren, corpora mortuorum, Cels.: nocentes homines vivos, Cels. – B) übtr.: 1) unterbrechen, abbrechen, stören, poëma, Cic.: sermonem alci, Liv.: ludum, Hor.: omnem deliberationem, aufheben, Cic.: genus vocis incidens, unterbrochen, hier und da innehaltend, Cic. – 2) abschneiden, benehmen, wegnehmen, spem omnem, Liv.: spem m. folg. Akk. u. Infin., Liv.: ipsam quam premimus horam casus incidit, Sen. – 3) beschneiden = kurz abtun, media, Cic. Phil. 2, 47. – 4) kassieren, für ungültig erklären, vernichten, testamentum, tabulas (testamenti), ICt. – arch. inceido, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 26.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > incido

  • 89 niger

    1. niger, gra, grum, schwarz, schwärzlich, dunkelfarbig, düster (Ggstz. albus, candidus), I) eig. u. übtr.: A) eig.: 1) v. Lebl.: color niger (Ggstz. marmoreus candor), Lucr.: color obsoletior et nigro propior, Colum.: nigrae lanae, Plin.: crinis, Hor.: capillus, capilli, Hor. u. Vulg.: oculi, Plaut., Varro u.a.: sanguis, Cels. u. Ov.: terra, Verg.: nubes, Ov.: Galaesus, dunkelblau (wegen seiner Tiefe), Verg.: nox, Ov.: umbra, Lucr.: caligo, Verg.: myrtus, dunkelgrün, Ov.: u. so hederae, Verg.: silvae, dunkel, düster (Ggstz. virides), Hor.: so auch nemus, Verg.: colles, Hor. – sal, aus Holzasche ausgelaugtes scharfes Salz, Plin. u. Hor.: cur sal aliud perlucidum, aliud inquinatum aut nigrum, Fabian. fr.: frigus facit cutem nigram, Cels.: donec locus earum (der Haarwurzeln) niger fiat, Scrib. Larg. – turba (calculorum) nigrior (Ggstz. candida), Mart.: nigrior aspectus, Plin.: caelum pice nigrius, Ov.: uvae nigerrimae, Catull.: cerasorum Aproniana maxime rubent, nigerrima sunt Lutatia, Plin. – subst., a) nigrum, ī, n., α) übh. das Schwarze, a nigro album etiam nullo monente distinguet, Sen. ep. 94, 19: im Sprichw., facere candida de nigris od. nigrum in candida vertere, aus schwarz weiß od. aus weiß schwarz machen, von bösen u. ränkevollen Leuten, Ov. met. 11, 314. Iuven. 3, 30. – β) etwas Schwarzes, ein schwarzer Fleck, Ov. art. am. 1,
    ————
    291. – als mediz. t. t., nigrum oculi, die schwarzen Partien des Auges, si de nigro aliquid albidum factum est, Cels. 6, 6, 1. p. 226, 3 D.; insbes. der äußere Hornhautrand, Cels. 7, 7, 14. p. 280, 33 D. – γ) (sc. vinum) dunkelroter Wein, v. Falerner, Apic. 3, 63. – b) nigrae, ārum, f. (sc. vestes), schwarze Kleider = Trauerkleider, Commodian. instr. 2, 31, 2. – 2) v. leb. Wesen: α) v. Menschen in bezug auf die Hautfarbe (den Teint), niger tamquam corvus, Petron. 43, 7: crine ruber, niger ore (von Gesicht), Mart. 12, 54, 1: auxiliares, qui nigerrimi erant, Frontin. 1, 11, 18: nigros efferre mortuos, schwarz vom Gift, Iuven. 1, 72. – β) v. Tieren, barrus, Hor. epod. 12, 1: canis, Sen. apoc. 13, 3: equi, Vulg. Zach. 6, 2 u. 6: ovis, Verg. georg. 4, 546. – B) übtr., aktiv = schwarz machend, verfinsternd, verdunkelnd, ventus, Hor.: turbo, Verg.: auster, regnerisch, Wolken bildend, Verg.: imber nigerrimus, Verg. – II) bildl., A) v. Äußeren: a) vom Tode, finster, düster, ianua, Pforte des Todes, Unterwelt, Prop.: Iuppiter niger = Pluto, Sen. poët.: hora, Todesstunde, Tibull.: dies, Todestag, Prop.: ignes, Scheiterhaufen, Hor. – b) in Trauer versetzt, trauernd, domus, Stat. – B) vom Inneren: a) v. Lebl.: α) schwarz, finster, unheilvoll, unglücklich, unglückbringend, pocula, vergiftete, Prop.: huncine solem tam nigrum surrexe mihi! daß dieser Tag mir so schwarz aufgehen mußte, Hor.: avis,
    ————
    Prop. – β) scharf, beißend, sal (Witz), Hor. ep. 2, 2, 60 (vgl. oben no. I, A, 1). – b) v. Menschen, schwarz = böse, boshaft, hic niger est, Hor. sat. 1, 4, 85 (vgl. 91): nec minus niger quam Terentianus ille Phormio, Cic. Cael. 27.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > niger

  • 90 prominens

    prōminēns, entis, PAdi. (promineo), hervorragend, barba, Sen.: oculi (Ggstz. oculi conditi, tiefliegende), Plin.: cauda prominentior, Plin. – subst., prōminēns, entis, n., die Hervorragung, in prominenti litoris, Tac.: in prominenti terrarum, Amm.: Plur., prominentia montium, Ausläufer, Vorgebirge, Tac.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > prominens

  • 91 specto

    specto, āvī, ātum, āre (Frequent. v. specio), intr. u. tr. schauen = sehen, anschauen, ansehen, betrachten, I) eig.: A) im allg.: ut spectare aliquid velimus et visere, Cic.: spectat oculis devorantibus daucos, gafst lüstern an, Mart.: taceas, me spectes, Plaut.: ebenso specta me modo, Plaut.: specta, quam arte dormiunt, Plaut.: per flabellum, Ter.: alte, in die Höhe schauen, Cic., u. (bildl.) sich ein hohes Ziel setzen, Cic.: intro, Plaut.: huc ad me, Plaut.: ad dextram, Plaut.: in nos solos, Cic.: in humum, in caelum, Lact. (vgl. Bünem. Lact. 2, 1, 14): quoquo hic spectabit, Plaut.: lumbi sedendo mi oculi spectando dolent, Plaut.: spectatumne huc venimus? Liv. – impers., cum plausu congregari feros (pisces) ad cibum assuetudine in quibusdam vivariis spectatur, Plin. – B) insbes.: 1) ein Schauspiel od. einen Schauspieler sehen, ein Sch. mit ansehen, ihm zusehen, beiwohnen, Megalesia, Cic.: fabulam, ludos, Hor.: circenses, Suet.: pugiles, Suet.: spectavi comicos ad istum modum sapienter dicta dicere, Plaut.: absol., matronae tacitae spectent, Plaut.: ut Turpione Ambivio magis delectatur, qui in prima cavea spectat, delectatur tamen etiam, qui in ultima, Cic. – 2) prägn.: a) mit dem Nebenbegr. der Bewunderung = bewundernd anschauen, gaude quod spectant oculi te mille loquentem, Hor. – b) mit dem Nbbgr. des Prüfens, prüfend betrachten, prüfen,
    ————
    untersuchen, cui nunc hoc (argentum) dem spectandum scio, Plaut.: spectatur in ignibus aurum, Ov. – im Bilde, hunc igni spectatum arbitrantur, die Feuerprobe bestanden, Cic. – 3) übtr., v. Örtl. usw., nach einer Gegend hinsehen, gerichtet-, gelegen sein, ad orientem solem, Caes. u. bl. ad orientem, Vitr.: ad me idiem, Caes.: ad fretum, Cic.: in ventum favonium, Varro: in Etruriam, Liv.: vestigia omnia te adversum spectantia nulla retrorsum, Hor.: inter occasum solis et septemtriones, Caes.: solem occidentem et mare Siculum, Liv.: bl. orientem, Liv. u. Sall., occidentem, Curt.: prora spectat sepulcrum, ist hingekehrt nach usw., Liv. – dah. v. Völkerschaften, Belgae spectant in septemtriones, Caes. – II) bildl.: A) im allg.: sehen, besehen, betrachten, specta rem modo, doch warte nur (als Drohung), Plaut.: audaciam specta, Ter.: alterius spectare laborem, Lucr.: caeli signorum ordinem et pulchritudinem, Cic. fr.: voluptates procul sp. (Ggstz. propter intueri), Cic. – B) insbes.: 1) nach etwas hinsehen, -sich umsehen, etwas erwarten, nach etw. streben, trachten, sich wohin neigen, wohin zielen auf etwas Rücksicht nehmen, etw. berücksichtigen, a) v. Pers.: magna, Cic.: commune bonum, Lucr.: ea quae sunt in usu vitaque communi, Cic.: mores, Cic.: locum probandae virtutis suae, Caes.: fugam, Cic.: arma, an bewaffnete Abwehr denken, Curt.: u. so arma et rebellionem, Liv. – m. folg.
    ————
    ut u. Konj., (me) spectasse semper, ut possem etc., Cic. ep. 5, 8, 3: qui spectant, ut pueritia splendeat, Sen. ep. 122, 7. – mit folg. ad u. Akk., ad imperatorias laudes, Cic.: ad suam magis gloriam quam ad salutem rei publicae, Cic.: si ad vitulam spectas, Verg. – b) übtr. auf abstrakte Subjekte, sehen, wohin zielen, sich neigen, auf etw. sich beziehen (s. Bünem. Lact. 3, 12, 33), et prima et media verba spectare debent ad ultimum, Cic.: ad arma, ad seditionem rem spectare, es lasse sich zum Kr., zum Aufr. an, Liv.: u. so parva ex re ad rebellionem spectare res videbatur, Liv.: ad perniciem, Cic.: ad bene beateque vivendum, Cic.: ad religionem, ad ius, Cic.: spectat alqd eo od. huc, ut etc., Cic.: quo igitur haec spectat oratio? Cic.: quorsum haec spectat omnis oratio? Cic. – 2) beurteilen, erproben, alqm ex trunco corporis, Cic.: animum tuum ex animo spectavi meo, Ter.: non ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt, Cic.: quod non tam studiose in nobis quam in histrionibus spectari puto, Cic.: in dubiis hominem spectare periclis, Lucr.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > specto

  • 92 suffundo

    1. suffundo, (āvī), ātum, āre (sub u. fundo, āre), untergründen = unterbauen, domos paululum modo lapidibus, Varro sat. Men. 524.
    ————————
    2. suffundo, fūdī, fūsum, ere (sub u. fundo, ere), I) untergießen, 1) einen Stoff unter etwas gießen, unterhalb gießen od. fließen lassen, unterlaufen lassen, a) Flüssigkeiten: liquamen, Apic.: vinum salutare, Macr.: aqua suffunditur, fließt unten, Sen.: sanguis cordi suffusus, das unter dem Herzen strömende Blut, Cic.: intumuit suffusa venter ab unda, von dem darunter befindlichen Wasser, von der Wassersucht, Ov.: sanguis oculis suffusus, unterlaufenes Blut, Plin.: suffusa bilis, unterlaufene Galle, Gelbsucht, Plin. – Sprichw., aquam frigidam subdole suffundere, k.W. untergießen = jmd. verleumden, auf jmd. schmähen, Plaut. cist. 35. – b) Röthe od. Blässe (im Gesicht) unterlaufen lassen, virgineum ore ruborem, jungfräulich erröten, Verg.: rubor Masinissae suffusus est, trat Röte ins Gesicht, Liv.: mediā, colluctatione (mitten im Todeskampfe) animae sese affligenti rubor primum, deinde pallor suffunditur, verbreitet sich über den Sterbenden erst Röte, dann Blässe, Sen.: pallor deinde suffusus est (Blässe überzog ihn [den Halbtoten]), et totum propemodum corpus vitalis calor liquit, Curt. – 2) etwas von etw. unterlaufen lassen = benetzen, färben, auch mit etwas versehen, bedecken, erfüllen, a) übh.: lanae crebro suffusae, Plin.: aether calore suffusus, Cic.: lingua est suffusa veneno, ist unterlaufen, Ov.: suffusus lumina rubrā
    ————
    flammā, mit feurigem Rot, Ov.: littera suffusas quod habet maculosa lituras, verwischte Stellen, Ov.: lacrimis oculos suffusa nitentes, Verg.: oculi suffusi cruore, mit Blut unterlaufen, Plin.: minio suffusus, gefärbt, Tibull.: imbecillos oculos esse scias, qui ad alienam lippitudinem et ipsi suffunduntur, selbst überlaufen (sich mit Tränen füllen), Sen.: felle suffusi, Gelbsüchtige, Plin.: omnia suffundens nigrore, Lucr.: caelum caligine, Lucr. – bildl., oculi suffusi voluptate, Quint.: sales suffusi felle, beißender, hämischer Witz, Ov.: animus nullā in ceteros malevolentiā suffusus, das keine Ader von Übelwollen gegen andere in sich hat, Cic. – b) mit Röte (im Gesicht) überziehen, suffunditur ora (im Gesicht) rubore, Ov.: in ore impudentia multo rubore suffusa, Plin. pan.: vultum rubore suff., rot werden, Pacat. pan.: u. Hieron.: multo pudore (Schamröte) suffundi, Plin. pan.: u. bl. suffundere alqm, schamrot machen, Hieron.: suffundi, schamrot werden, erröten, Tert. – II) an od. auf od. in etwas hingießen, zugießen, aufgießen, eingießen, mare vinis, Meerwasser in die Weine, Plaut.: aquulam, Plaut.: merum, Ov.: merum in os mulae, Colum. – Varro r.r. 2, 8, 4 lese ich ut cibo suffulciamus vires (vgl. Colum. 6, 24, 4 nisi cibis fulta est [bos]; u. Sen. ep. 95, 22 vino fulcire venas cadentes).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > suffundo

  • 93 vultus

    vultus (voltus), ūs, m., der Gesichtsausdruck, das Gesicht = die die Gemütsstimmung ausdrückenden Gesichtszüge, Mienen, der Blick, I) eig.: a) im allg.: compositus, erkünstelte, verstellte, Tac. u. Plin. ep.: maestus, Verg.: tristis, Plin.: hilaris atque laetus, Cic.: solutus et hilariculus, Sen.: decolor, Sen.: gaudia prodens, Hor.: adductus, finster, gerunzelt, Suet.: distortus, Quint.: distortissimus, Apul.: imago animi vultus, indices oculi, Cic.: oculi, supercilia, frons, vultus denique totus, qui sermo quidam tacitus mentis est, Cic.: praeclara est aequabilitas in omni vita et idem (gleiche) semper vultus eademque frons, Cic. – vultum praeceptoris intueri, Quint.: averso a conspectu regis vultu, Curt.: ex vultu candidatorum coniecturam faciunt, quantum quisque animi et facultatis habere videatur, Cic.: ex vultu cuiusdam ephori, qui eum admoneri cupiebat, insidias sibi fieri intellexit, Nep.: nihil metus in vultu, gratia oris supererat, Tac.: si ad sacrificium accessuri voltum submittimus, den Blick senken, Sen. – Plur., vultus ficti simulatique, Cic.: vultus acerbi, Ov.: boni (freundliche), Ov.: vultus trahere, Ov., od. ducere, Mart., finster od. verdrießlich aussehen, finstere Mienen machen: vultus fingere, sich beherrschen, Caes. (vgl. voltus quoque hominum fingit scelus, Ter.): vultus (Blicke) avortite vestros, Cic.: intraverunt aversis vultibus, Lact.: blan-
    ————
    dos mihi offers vultus, Tibull.: vultus tuos mihi expressit, Cic.: ex vultibus hominum mores colligo, Petron. – b) emphat., ein zorniges, strenges Gesicht, zornige, strenge Mienen, der Zornblick, vultu terrere, Hor.: vultus instantis tyranni, Hor.: vultu offensionem coniectaverat, Tac. – II) übtr., das Gesicht übh.: 1) eig.: a) im allg.: simiae, Cael. in Cic. ep.: vultus forma, Lampr.: vultu nigriore, Vopisc.: scitis vultibus puellae, mit hübschen G., Sulp. Sev.: cadere in vultus, auf das Gesicht, Ov. – b) insbes., das abgebildete Gesicht, das Bild, Bildnis, Epicurii vultus, Plin. 35, 5: Probi vultus (Plur.), Vopisc. Prob. 23, 5: Philippei (Philippd'or) nostri vultus, Valer. imp. bei Treb. Poll. Claud. 14, 3. – 2) meton., das Aussehen, die Gestalt, naturae, Ov.: salis (Meeres), Verg.: totius domus funebris magis quam regius erat vultus, Val. Max. 5, 7. ext. 1: non esse unum eloquentiae vultum, Tac. dial. 18. – Nbf. vultum, wov. Abl. Sing. vulto, Apul. met. 4, 25 Eyss.: Plur. volta (vulta), Enn. ann. 464. Lucr. 4, 1205 (1213).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > vultus

  • 94 custōdiō

        custōdiō īvī, ītus, īre    [custos], to watch, protect, keep, defend, guard: provinciam: tuum corpus: me civitatis oculi custodiunt: custodiri suspecta, be garrisoned, Ta.: castra, ne quis elabi posset, L.: ne qua manus se attollere possit, V.: ut ebibat heres custodis? hoard, H.: quanto se opere custodiant bestiae, are on the watch: diligentissime te ipsum: templum ab Hannibale, N. —To keep, preserve, regard, heed: alqd animo et memoriā: dicta litteris.—To hold back, preserve, keep: multorum te oculi non sentientem custodient: aliquem, ne quid auferat, watch.—To hold in custody, hold captive: ducem praedonum: bovem, V.
    * * *
    custodire, custodivi, custoditus V TRANS
    guard/protect/preserve, watch over, keep safe; take heed/care, observe; restrain

    Latin-English dictionary > custōdiō

  • 95 doleō

        doleō uī, itūrus, ēre    [DAL-], to feel pain, suffer, be in pain, ache: facere quod tuo viro oculi doleant, T.: pes oculi dolent: Auriculae sorde dolentes, H.— To grieve, deplore, lament, be sorry, be afflicted, be hurt, take offence: nescis quam doleam, T.: dolent gaudentque, V.: pro gloriā imperi, S.: O numquam dolituri, incapable of feeling, V.: causa dolendi, the smart, O.: id factum: trīs exercitūs interfectos: Dionis mortem: Quid dolens? V.: Quaerere quod doleam, a grievance, O.: se a suis superari: liberos abstractos, Cs.: me victam, V.: vinci, H.: rebus contrariis: clade acceptā, L.: nostro dolore, V.: in volnere: in amore, Pr.: pro gloriā imperi, S.: de Hortensio: rapto de fratre, H.: ex commutatione rerum, Cs.: ex me: quod beneficium sibi extorqueretur, Cs.: doliturus, si placeant spe deterius nostrā, H.—Of things, to qive pain, afflict: Ut hoc tibi doleret, ut mihi dolet, T.: nihil cuiquam doluit.— Impers, it pains, gives sorrow, one is grieved: tibi quia super est dolet, T.: si egebis, tibi dolebit, Caec. ap. C.: dolet dictum (esse) adulescenti, etc., T.—Prov.: cui dolet meminit, the burned child dreads the fire.
    * * *
    dolere, dolui, dolitus V
    hurt; feel/suffer pain; grieve; be afflicted/pained/sorry; cause pain/grief

    Latin-English dictionary > doleō

  • 96 caerula

    1.
    caerŭlĕus, and in poetry equally common, caerŭlus, a, um, adj. [cf. cae -sius, kuanos, and Sanscr. cjamas = dark]
    I.
    Lit., dark-colored, dark blue, dark green, cerulean, azure, kuaneos; poet. epithet of the sky, of the sea, and other similar objects (as dark, opp. albus and marmoreus color, Lucr. 2, 771 sq., and syn. with ater, Verg. A. 3, 64; v. under II. A.).
    A.
    Of the sky: caeli caerula templa, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 50 Vahl.); id. ap. Varr, L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.); cf.:

    (zonae) extremae Caeruleā glacie concretae,

    Verg. G. 1, 236.—Also subst.: caerŭla. ōrum, n., Ov. M. 14, 814:

    per caeli caerula,

    Lucr. 1, 1089; 6, 96;

    and without caeli,

    id. 6, 482.—Of the universe:

    magni per caerula mundi,

    Lucr. 5, 770;

    and of the brightness of the stars: bigae,

    Verg. Cir. 37.—Of mountain heights, Ov. M. 11, 158; cf.

    candor,

    Plin. 35, 6, 28, § 47:

    splendor,

    id. 37, 9, 51, § 134.—
    B.
    Of the sea:

    ponti plaga caerula,

    Lucr. 5, 482; cf. id. 2, 772 sq.:

    pontus,

    Cat. 36, 11; Ov. M. 13, 838: mare, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. p. 162, 30:

    aequora,

    Cat. 64, 7; so,

    campi = mare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 15:

    aquae,

    Ov. M. 8, 229; 15, 699:

    undae,

    Tib. 1, 3, 37; 1, 4, 45; Varr. ap. Non. p. 254, 21:

    vada,

    Verg. A. 7, 198:

    gurges,

    Ov. M. 2, 528:

    color (lacus) caerulo albidi or, viridior et pressior,

    Plin. Ep. 8, 20, 4:

    Oceani amictus,

    Claud. Laud. Stil. 2, 249; App. M. 10, p. 254, 11.—Also subst.: cae-rŭla, ōrum, n., the sea, the blue surface of the sea:

    caerula verrunt,

    Verg. A. 4, 583; 3, 208; 8, 672; Stat. Th. 3, 250.—Of objects that have relation to the sea:

    di,

    sea-deities, Ov. M. 2, 8 sq.: deus, kat.exochên, Neptune, Prop. 3 (4), 7, 62; cf.

    of the same: Jovis frater,

    Ov. M. 1, 275:

    Triton,

    id. ib. 1. 333: Nereus. id. H. 9, 14:

    Thetis,

    Tib. 1, 5, 46;

    and of the same: mater (sc. Achillis),

    Hor. Epod. 13, 16; Ov. M. 13, 288:

    Psamathe,

    a sea-nymph, id. ib. 11, 398: oculi Neptuni. Cic. N. D. 1, 30, 83:

    currus (Neptuni),

    Verg. A. 5, 819:

    equi (Tritonis),

    Ov. H. 7, 50:

    Scylla (navis),

    Verg. A. 5, 123; cf.

    color. Ov M. 14, 555: puppis,

    id. F. 2, 112; via. Plaut Rud. 1, 5, 10; Ov. H. 16, 104.—
    C.
    Also of rivers and things that are connected therewith:

    caeruleus Thybris,

    Verg. A. 8, 64 amnis, Tib. 3, 4, 18; Stat. S. 1, 5, 51: Cydnus. Tib. 1, 7, 14:

    crines,

    Ov. M. 5, 432; guttae. id. ib. 5, 633.—
    D.
    Of other darkblue objects:

    omnes se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugnā aspectu,

    Caes. B. G. 5, 14:

    an si caeruleo quaedam sua tempora fuco Tinxerit. idcirco caerula forma bona'st?

    Prop. 2, 18, 31 sq. (3, 11, 9 sq.); Mart. 11, 53, 1:

    olearum plaga,

    Lucr. 5, 1372; draco. Ov. M. 12, 13' angues, Verg. G. 4, 482;

    colla,

    id. A. 2, 381:

    serpens,

    Ov. M. 3, 38:

    guttae (serpentis),

    id. ib. 4, 578: vestis. Juv. 2. 97:

    vexillum,

    Suet. Aug. 25:

    flos (heliotropi),

    Plin. 22, 21, 29, § 57:

    oculi (Germanorum),

    Tac. G. 4; hence Germania [p. 265] pubes, Hor. Epod. 16, 7.—Hence, subst.: caerŭlĕum, i, n., a blue color, steel-color, both natural and artificial, Plin. 33, 13, 57, § 161 sq.; 35, 6, 28, § 47; Vitr. 7, 111; 9, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., dark, gloomy, dun, sable, black; poet. epithet of death, the night, rain, etc.:

    stant Manibus arae Caeruleis moestae vittis,

    Verg. A. 3, 64 Serv.:

    imber,

    id. ib. 3, 194;

    5, 10: caeruleus (color) pluviam denuntiat,

    id. G. 1, 453; so,

    equi (Plutonis),

    Ov. F. 4, 446:

    ratis fati,

    Prop. 2 (3), 28, 40:

    puppis (Charontis),

    Verg. A. 6, 410:

    mors,

    Albin. ad Liv. 1, 93:

    nox,

    Stat. S. 1, 6, 85:

    umbra noctis,

    id. Th. 2, 528; Verg. Cir. 214:

    panis,

    Juv. 14, 128:

    baca (lauri),

    Plin. 15, 30, 39, § 128:

    bacis caerula tinus,

    Ov. M. 10, 98.—
    B.
    Dark green, green, greenish:

    cucumis,

    Prop. 4 (5), 2, 43:

    coma,

    Ov. M. 11, 158:

    arbor Palladis,

    id. A. A. 2, 518: campi caerula laetaque prata, Enn. ap. Macr. S. 6, 3.
    2.
    Caerŭlĕus, i, m., the name of an aqueduct at Rome, Plin. 36, 15, 24, § 122; Suet. Claud. 20; Front. Aquaed. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > caerula

  • 97 caeruleum

    1.
    caerŭlĕus, and in poetry equally common, caerŭlus, a, um, adj. [cf. cae -sius, kuanos, and Sanscr. cjamas = dark]
    I.
    Lit., dark-colored, dark blue, dark green, cerulean, azure, kuaneos; poet. epithet of the sky, of the sea, and other similar objects (as dark, opp. albus and marmoreus color, Lucr. 2, 771 sq., and syn. with ater, Verg. A. 3, 64; v. under II. A.).
    A.
    Of the sky: caeli caerula templa, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 50 Vahl.); id. ap. Varr, L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.); cf.:

    (zonae) extremae Caeruleā glacie concretae,

    Verg. G. 1, 236.—Also subst.: caerŭla. ōrum, n., Ov. M. 14, 814:

    per caeli caerula,

    Lucr. 1, 1089; 6, 96;

    and without caeli,

    id. 6, 482.—Of the universe:

    magni per caerula mundi,

    Lucr. 5, 770;

    and of the brightness of the stars: bigae,

    Verg. Cir. 37.—Of mountain heights, Ov. M. 11, 158; cf.

    candor,

    Plin. 35, 6, 28, § 47:

    splendor,

    id. 37, 9, 51, § 134.—
    B.
    Of the sea:

    ponti plaga caerula,

    Lucr. 5, 482; cf. id. 2, 772 sq.:

    pontus,

    Cat. 36, 11; Ov. M. 13, 838: mare, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. p. 162, 30:

    aequora,

    Cat. 64, 7; so,

    campi = mare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 15:

    aquae,

    Ov. M. 8, 229; 15, 699:

    undae,

    Tib. 1, 3, 37; 1, 4, 45; Varr. ap. Non. p. 254, 21:

    vada,

    Verg. A. 7, 198:

    gurges,

    Ov. M. 2, 528:

    color (lacus) caerulo albidi or, viridior et pressior,

    Plin. Ep. 8, 20, 4:

    Oceani amictus,

    Claud. Laud. Stil. 2, 249; App. M. 10, p. 254, 11.—Also subst.: cae-rŭla, ōrum, n., the sea, the blue surface of the sea:

    caerula verrunt,

    Verg. A. 4, 583; 3, 208; 8, 672; Stat. Th. 3, 250.—Of objects that have relation to the sea:

    di,

    sea-deities, Ov. M. 2, 8 sq.: deus, kat.exochên, Neptune, Prop. 3 (4), 7, 62; cf.

    of the same: Jovis frater,

    Ov. M. 1, 275:

    Triton,

    id. ib. 1. 333: Nereus. id. H. 9, 14:

    Thetis,

    Tib. 1, 5, 46;

    and of the same: mater (sc. Achillis),

    Hor. Epod. 13, 16; Ov. M. 13, 288:

    Psamathe,

    a sea-nymph, id. ib. 11, 398: oculi Neptuni. Cic. N. D. 1, 30, 83:

    currus (Neptuni),

    Verg. A. 5, 819:

    equi (Tritonis),

    Ov. H. 7, 50:

    Scylla (navis),

    Verg. A. 5, 123; cf.

    color. Ov M. 14, 555: puppis,

    id. F. 2, 112; via. Plaut Rud. 1, 5, 10; Ov. H. 16, 104.—
    C.
    Also of rivers and things that are connected therewith:

    caeruleus Thybris,

    Verg. A. 8, 64 amnis, Tib. 3, 4, 18; Stat. S. 1, 5, 51: Cydnus. Tib. 1, 7, 14:

    crines,

    Ov. M. 5, 432; guttae. id. ib. 5, 633.—
    D.
    Of other darkblue objects:

    omnes se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugnā aspectu,

    Caes. B. G. 5, 14:

    an si caeruleo quaedam sua tempora fuco Tinxerit. idcirco caerula forma bona'st?

    Prop. 2, 18, 31 sq. (3, 11, 9 sq.); Mart. 11, 53, 1:

    olearum plaga,

    Lucr. 5, 1372; draco. Ov. M. 12, 13' angues, Verg. G. 4, 482;

    colla,

    id. A. 2, 381:

    serpens,

    Ov. M. 3, 38:

    guttae (serpentis),

    id. ib. 4, 578: vestis. Juv. 2. 97:

    vexillum,

    Suet. Aug. 25:

    flos (heliotropi),

    Plin. 22, 21, 29, § 57:

    oculi (Germanorum),

    Tac. G. 4; hence Germania [p. 265] pubes, Hor. Epod. 16, 7.—Hence, subst.: caerŭlĕum, i, n., a blue color, steel-color, both natural and artificial, Plin. 33, 13, 57, § 161 sq.; 35, 6, 28, § 47; Vitr. 7, 111; 9, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., dark, gloomy, dun, sable, black; poet. epithet of death, the night, rain, etc.:

    stant Manibus arae Caeruleis moestae vittis,

    Verg. A. 3, 64 Serv.:

    imber,

    id. ib. 3, 194;

    5, 10: caeruleus (color) pluviam denuntiat,

    id. G. 1, 453; so,

    equi (Plutonis),

    Ov. F. 4, 446:

    ratis fati,

    Prop. 2 (3), 28, 40:

    puppis (Charontis),

    Verg. A. 6, 410:

    mors,

    Albin. ad Liv. 1, 93:

    nox,

    Stat. S. 1, 6, 85:

    umbra noctis,

    id. Th. 2, 528; Verg. Cir. 214:

    panis,

    Juv. 14, 128:

    baca (lauri),

    Plin. 15, 30, 39, § 128:

    bacis caerula tinus,

    Ov. M. 10, 98.—
    B.
    Dark green, green, greenish:

    cucumis,

    Prop. 4 (5), 2, 43:

    coma,

    Ov. M. 11, 158:

    arbor Palladis,

    id. A. A. 2, 518: campi caerula laetaque prata, Enn. ap. Macr. S. 6, 3.
    2.
    Caerŭlĕus, i, m., the name of an aqueduct at Rome, Plin. 36, 15, 24, § 122; Suet. Claud. 20; Front. Aquaed. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > caeruleum

  • 98 Caeruleus

    1.
    caerŭlĕus, and in poetry equally common, caerŭlus, a, um, adj. [cf. cae -sius, kuanos, and Sanscr. cjamas = dark]
    I.
    Lit., dark-colored, dark blue, dark green, cerulean, azure, kuaneos; poet. epithet of the sky, of the sea, and other similar objects (as dark, opp. albus and marmoreus color, Lucr. 2, 771 sq., and syn. with ater, Verg. A. 3, 64; v. under II. A.).
    A.
    Of the sky: caeli caerula templa, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 50 Vahl.); id. ap. Varr, L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.); cf.:

    (zonae) extremae Caeruleā glacie concretae,

    Verg. G. 1, 236.—Also subst.: caerŭla. ōrum, n., Ov. M. 14, 814:

    per caeli caerula,

    Lucr. 1, 1089; 6, 96;

    and without caeli,

    id. 6, 482.—Of the universe:

    magni per caerula mundi,

    Lucr. 5, 770;

    and of the brightness of the stars: bigae,

    Verg. Cir. 37.—Of mountain heights, Ov. M. 11, 158; cf.

    candor,

    Plin. 35, 6, 28, § 47:

    splendor,

    id. 37, 9, 51, § 134.—
    B.
    Of the sea:

    ponti plaga caerula,

    Lucr. 5, 482; cf. id. 2, 772 sq.:

    pontus,

    Cat. 36, 11; Ov. M. 13, 838: mare, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. p. 162, 30:

    aequora,

    Cat. 64, 7; so,

    campi = mare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 15:

    aquae,

    Ov. M. 8, 229; 15, 699:

    undae,

    Tib. 1, 3, 37; 1, 4, 45; Varr. ap. Non. p. 254, 21:

    vada,

    Verg. A. 7, 198:

    gurges,

    Ov. M. 2, 528:

    color (lacus) caerulo albidi or, viridior et pressior,

    Plin. Ep. 8, 20, 4:

    Oceani amictus,

    Claud. Laud. Stil. 2, 249; App. M. 10, p. 254, 11.—Also subst.: cae-rŭla, ōrum, n., the sea, the blue surface of the sea:

    caerula verrunt,

    Verg. A. 4, 583; 3, 208; 8, 672; Stat. Th. 3, 250.—Of objects that have relation to the sea:

    di,

    sea-deities, Ov. M. 2, 8 sq.: deus, kat.exochên, Neptune, Prop. 3 (4), 7, 62; cf.

    of the same: Jovis frater,

    Ov. M. 1, 275:

    Triton,

    id. ib. 1. 333: Nereus. id. H. 9, 14:

    Thetis,

    Tib. 1, 5, 46;

    and of the same: mater (sc. Achillis),

    Hor. Epod. 13, 16; Ov. M. 13, 288:

    Psamathe,

    a sea-nymph, id. ib. 11, 398: oculi Neptuni. Cic. N. D. 1, 30, 83:

    currus (Neptuni),

    Verg. A. 5, 819:

    equi (Tritonis),

    Ov. H. 7, 50:

    Scylla (navis),

    Verg. A. 5, 123; cf.

    color. Ov M. 14, 555: puppis,

    id. F. 2, 112; via. Plaut Rud. 1, 5, 10; Ov. H. 16, 104.—
    C.
    Also of rivers and things that are connected therewith:

    caeruleus Thybris,

    Verg. A. 8, 64 amnis, Tib. 3, 4, 18; Stat. S. 1, 5, 51: Cydnus. Tib. 1, 7, 14:

    crines,

    Ov. M. 5, 432; guttae. id. ib. 5, 633.—
    D.
    Of other darkblue objects:

    omnes se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugnā aspectu,

    Caes. B. G. 5, 14:

    an si caeruleo quaedam sua tempora fuco Tinxerit. idcirco caerula forma bona'st?

    Prop. 2, 18, 31 sq. (3, 11, 9 sq.); Mart. 11, 53, 1:

    olearum plaga,

    Lucr. 5, 1372; draco. Ov. M. 12, 13' angues, Verg. G. 4, 482;

    colla,

    id. A. 2, 381:

    serpens,

    Ov. M. 3, 38:

    guttae (serpentis),

    id. ib. 4, 578: vestis. Juv. 2. 97:

    vexillum,

    Suet. Aug. 25:

    flos (heliotropi),

    Plin. 22, 21, 29, § 57:

    oculi (Germanorum),

    Tac. G. 4; hence Germania [p. 265] pubes, Hor. Epod. 16, 7.—Hence, subst.: caerŭlĕum, i, n., a blue color, steel-color, both natural and artificial, Plin. 33, 13, 57, § 161 sq.; 35, 6, 28, § 47; Vitr. 7, 111; 9, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., dark, gloomy, dun, sable, black; poet. epithet of death, the night, rain, etc.:

    stant Manibus arae Caeruleis moestae vittis,

    Verg. A. 3, 64 Serv.:

    imber,

    id. ib. 3, 194;

    5, 10: caeruleus (color) pluviam denuntiat,

    id. G. 1, 453; so,

    equi (Plutonis),

    Ov. F. 4, 446:

    ratis fati,

    Prop. 2 (3), 28, 40:

    puppis (Charontis),

    Verg. A. 6, 410:

    mors,

    Albin. ad Liv. 1, 93:

    nox,

    Stat. S. 1, 6, 85:

    umbra noctis,

    id. Th. 2, 528; Verg. Cir. 214:

    panis,

    Juv. 14, 128:

    baca (lauri),

    Plin. 15, 30, 39, § 128:

    bacis caerula tinus,

    Ov. M. 10, 98.—
    B.
    Dark green, green, greenish:

    cucumis,

    Prop. 4 (5), 2, 43:

    coma,

    Ov. M. 11, 158:

    arbor Palladis,

    id. A. A. 2, 518: campi caerula laetaque prata, Enn. ap. Macr. S. 6, 3.
    2.
    Caerŭlĕus, i, m., the name of an aqueduct at Rome, Plin. 36, 15, 24, § 122; Suet. Claud. 20; Front. Aquaed. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > Caeruleus

  • 99 caeruleus

    1.
    caerŭlĕus, and in poetry equally common, caerŭlus, a, um, adj. [cf. cae -sius, kuanos, and Sanscr. cjamas = dark]
    I.
    Lit., dark-colored, dark blue, dark green, cerulean, azure, kuaneos; poet. epithet of the sky, of the sea, and other similar objects (as dark, opp. albus and marmoreus color, Lucr. 2, 771 sq., and syn. with ater, Verg. A. 3, 64; v. under II. A.).
    A.
    Of the sky: caeli caerula templa, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 50 Vahl.); id. ap. Varr, L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.); cf.:

    (zonae) extremae Caeruleā glacie concretae,

    Verg. G. 1, 236.—Also subst.: caerŭla. ōrum, n., Ov. M. 14, 814:

    per caeli caerula,

    Lucr. 1, 1089; 6, 96;

    and without caeli,

    id. 6, 482.—Of the universe:

    magni per caerula mundi,

    Lucr. 5, 770;

    and of the brightness of the stars: bigae,

    Verg. Cir. 37.—Of mountain heights, Ov. M. 11, 158; cf.

    candor,

    Plin. 35, 6, 28, § 47:

    splendor,

    id. 37, 9, 51, § 134.—
    B.
    Of the sea:

    ponti plaga caerula,

    Lucr. 5, 482; cf. id. 2, 772 sq.:

    pontus,

    Cat. 36, 11; Ov. M. 13, 838: mare, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. p. 162, 30:

    aequora,

    Cat. 64, 7; so,

    campi = mare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 15:

    aquae,

    Ov. M. 8, 229; 15, 699:

    undae,

    Tib. 1, 3, 37; 1, 4, 45; Varr. ap. Non. p. 254, 21:

    vada,

    Verg. A. 7, 198:

    gurges,

    Ov. M. 2, 528:

    color (lacus) caerulo albidi or, viridior et pressior,

    Plin. Ep. 8, 20, 4:

    Oceani amictus,

    Claud. Laud. Stil. 2, 249; App. M. 10, p. 254, 11.—Also subst.: cae-rŭla, ōrum, n., the sea, the blue surface of the sea:

    caerula verrunt,

    Verg. A. 4, 583; 3, 208; 8, 672; Stat. Th. 3, 250.—Of objects that have relation to the sea:

    di,

    sea-deities, Ov. M. 2, 8 sq.: deus, kat.exochên, Neptune, Prop. 3 (4), 7, 62; cf.

    of the same: Jovis frater,

    Ov. M. 1, 275:

    Triton,

    id. ib. 1. 333: Nereus. id. H. 9, 14:

    Thetis,

    Tib. 1, 5, 46;

    and of the same: mater (sc. Achillis),

    Hor. Epod. 13, 16; Ov. M. 13, 288:

    Psamathe,

    a sea-nymph, id. ib. 11, 398: oculi Neptuni. Cic. N. D. 1, 30, 83:

    currus (Neptuni),

    Verg. A. 5, 819:

    equi (Tritonis),

    Ov. H. 7, 50:

    Scylla (navis),

    Verg. A. 5, 123; cf.

    color. Ov M. 14, 555: puppis,

    id. F. 2, 112; via. Plaut Rud. 1, 5, 10; Ov. H. 16, 104.—
    C.
    Also of rivers and things that are connected therewith:

    caeruleus Thybris,

    Verg. A. 8, 64 amnis, Tib. 3, 4, 18; Stat. S. 1, 5, 51: Cydnus. Tib. 1, 7, 14:

    crines,

    Ov. M. 5, 432; guttae. id. ib. 5, 633.—
    D.
    Of other darkblue objects:

    omnes se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugnā aspectu,

    Caes. B. G. 5, 14:

    an si caeruleo quaedam sua tempora fuco Tinxerit. idcirco caerula forma bona'st?

    Prop. 2, 18, 31 sq. (3, 11, 9 sq.); Mart. 11, 53, 1:

    olearum plaga,

    Lucr. 5, 1372; draco. Ov. M. 12, 13' angues, Verg. G. 4, 482;

    colla,

    id. A. 2, 381:

    serpens,

    Ov. M. 3, 38:

    guttae (serpentis),

    id. ib. 4, 578: vestis. Juv. 2. 97:

    vexillum,

    Suet. Aug. 25:

    flos (heliotropi),

    Plin. 22, 21, 29, § 57:

    oculi (Germanorum),

    Tac. G. 4; hence Germania [p. 265] pubes, Hor. Epod. 16, 7.—Hence, subst.: caerŭlĕum, i, n., a blue color, steel-color, both natural and artificial, Plin. 33, 13, 57, § 161 sq.; 35, 6, 28, § 47; Vitr. 7, 111; 9, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., dark, gloomy, dun, sable, black; poet. epithet of death, the night, rain, etc.:

    stant Manibus arae Caeruleis moestae vittis,

    Verg. A. 3, 64 Serv.:

    imber,

    id. ib. 3, 194;

    5, 10: caeruleus (color) pluviam denuntiat,

    id. G. 1, 453; so,

    equi (Plutonis),

    Ov. F. 4, 446:

    ratis fati,

    Prop. 2 (3), 28, 40:

    puppis (Charontis),

    Verg. A. 6, 410:

    mors,

    Albin. ad Liv. 1, 93:

    nox,

    Stat. S. 1, 6, 85:

    umbra noctis,

    id. Th. 2, 528; Verg. Cir. 214:

    panis,

    Juv. 14, 128:

    baca (lauri),

    Plin. 15, 30, 39, § 128:

    bacis caerula tinus,

    Ov. M. 10, 98.—
    B.
    Dark green, green, greenish:

    cucumis,

    Prop. 4 (5), 2, 43:

    coma,

    Ov. M. 11, 158:

    arbor Palladis,

    id. A. A. 2, 518: campi caerula laetaque prata, Enn. ap. Macr. S. 6, 3.
    2.
    Caerŭlĕus, i, m., the name of an aqueduct at Rome, Plin. 36, 15, 24, § 122; Suet. Claud. 20; Front. Aquaed. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > caeruleus

  • 100 caerulus

    1.
    caerŭlĕus, and in poetry equally common, caerŭlus, a, um, adj. [cf. cae -sius, kuanos, and Sanscr. cjamas = dark]
    I.
    Lit., dark-colored, dark blue, dark green, cerulean, azure, kuaneos; poet. epithet of the sky, of the sea, and other similar objects (as dark, opp. albus and marmoreus color, Lucr. 2, 771 sq., and syn. with ater, Verg. A. 3, 64; v. under II. A.).
    A.
    Of the sky: caeli caerula templa, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 50 Vahl.); id. ap. Varr, L. L. 7, § 6 Müll. (Ann. v. 66 Vahl.); cf.:

    (zonae) extremae Caeruleā glacie concretae,

    Verg. G. 1, 236.—Also subst.: caerŭla. ōrum, n., Ov. M. 14, 814:

    per caeli caerula,

    Lucr. 1, 1089; 6, 96;

    and without caeli,

    id. 6, 482.—Of the universe:

    magni per caerula mundi,

    Lucr. 5, 770;

    and of the brightness of the stars: bigae,

    Verg. Cir. 37.—Of mountain heights, Ov. M. 11, 158; cf.

    candor,

    Plin. 35, 6, 28, § 47:

    splendor,

    id. 37, 9, 51, § 134.—
    B.
    Of the sea:

    ponti plaga caerula,

    Lucr. 5, 482; cf. id. 2, 772 sq.:

    pontus,

    Cat. 36, 11; Ov. M. 13, 838: mare, Cic. Ac. Fragm. ap. Non. p. 162, 30:

    aequora,

    Cat. 64, 7; so,

    campi = mare,

    Plaut. Trin. 4, 1, 15:

    aquae,

    Ov. M. 8, 229; 15, 699:

    undae,

    Tib. 1, 3, 37; 1, 4, 45; Varr. ap. Non. p. 254, 21:

    vada,

    Verg. A. 7, 198:

    gurges,

    Ov. M. 2, 528:

    color (lacus) caerulo albidi or, viridior et pressior,

    Plin. Ep. 8, 20, 4:

    Oceani amictus,

    Claud. Laud. Stil. 2, 249; App. M. 10, p. 254, 11.—Also subst.: cae-rŭla, ōrum, n., the sea, the blue surface of the sea:

    caerula verrunt,

    Verg. A. 4, 583; 3, 208; 8, 672; Stat. Th. 3, 250.—Of objects that have relation to the sea:

    di,

    sea-deities, Ov. M. 2, 8 sq.: deus, kat.exochên, Neptune, Prop. 3 (4), 7, 62; cf.

    of the same: Jovis frater,

    Ov. M. 1, 275:

    Triton,

    id. ib. 1. 333: Nereus. id. H. 9, 14:

    Thetis,

    Tib. 1, 5, 46;

    and of the same: mater (sc. Achillis),

    Hor. Epod. 13, 16; Ov. M. 13, 288:

    Psamathe,

    a sea-nymph, id. ib. 11, 398: oculi Neptuni. Cic. N. D. 1, 30, 83:

    currus (Neptuni),

    Verg. A. 5, 819:

    equi (Tritonis),

    Ov. H. 7, 50:

    Scylla (navis),

    Verg. A. 5, 123; cf.

    color. Ov M. 14, 555: puppis,

    id. F. 2, 112; via. Plaut Rud. 1, 5, 10; Ov. H. 16, 104.—
    C.
    Also of rivers and things that are connected therewith:

    caeruleus Thybris,

    Verg. A. 8, 64 amnis, Tib. 3, 4, 18; Stat. S. 1, 5, 51: Cydnus. Tib. 1, 7, 14:

    crines,

    Ov. M. 5, 432; guttae. id. ib. 5, 633.—
    D.
    Of other darkblue objects:

    omnes se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem, atque hoc horridiores sunt in pugnā aspectu,

    Caes. B. G. 5, 14:

    an si caeruleo quaedam sua tempora fuco Tinxerit. idcirco caerula forma bona'st?

    Prop. 2, 18, 31 sq. (3, 11, 9 sq.); Mart. 11, 53, 1:

    olearum plaga,

    Lucr. 5, 1372; draco. Ov. M. 12, 13' angues, Verg. G. 4, 482;

    colla,

    id. A. 2, 381:

    serpens,

    Ov. M. 3, 38:

    guttae (serpentis),

    id. ib. 4, 578: vestis. Juv. 2. 97:

    vexillum,

    Suet. Aug. 25:

    flos (heliotropi),

    Plin. 22, 21, 29, § 57:

    oculi (Germanorum),

    Tac. G. 4; hence Germania [p. 265] pubes, Hor. Epod. 16, 7.—Hence, subst.: caerŭlĕum, i, n., a blue color, steel-color, both natural and artificial, Plin. 33, 13, 57, § 161 sq.; 35, 6, 28, § 47; Vitr. 7, 111; 9, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., dark, gloomy, dun, sable, black; poet. epithet of death, the night, rain, etc.:

    stant Manibus arae Caeruleis moestae vittis,

    Verg. A. 3, 64 Serv.:

    imber,

    id. ib. 3, 194;

    5, 10: caeruleus (color) pluviam denuntiat,

    id. G. 1, 453; so,

    equi (Plutonis),

    Ov. F. 4, 446:

    ratis fati,

    Prop. 2 (3), 28, 40:

    puppis (Charontis),

    Verg. A. 6, 410:

    mors,

    Albin. ad Liv. 1, 93:

    nox,

    Stat. S. 1, 6, 85:

    umbra noctis,

    id. Th. 2, 528; Verg. Cir. 214:

    panis,

    Juv. 14, 128:

    baca (lauri),

    Plin. 15, 30, 39, § 128:

    bacis caerula tinus,

    Ov. M. 10, 98.—
    B.
    Dark green, green, greenish:

    cucumis,

    Prop. 4 (5), 2, 43:

    coma,

    Ov. M. 11, 158:

    arbor Palladis,

    id. A. A. 2, 518: campi caerula laetaque prata, Enn. ap. Macr. S. 6, 3.
    2.
    Caerŭlĕus, i, m., the name of an aqueduct at Rome, Plin. 36, 15, 24, § 122; Suet. Claud. 20; Front. Aquaed. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > caerulus

См. также в других словарях:

  • oculi- — ⇒OCULI , OCULO , élém. formant I. Oculi , oculo , élém. tiré du lat. oculus «oeil», entrant dans la constr. de mots et princ. d adj., notamment du domaine de l anat. et de la méd., dont le signifié a un rapport avec les yeux. A. Oculi [Le 2e élém …   Encyclopédie Universelle

  • Ocŭli — (lat.), 1) die Augen; daher der dritte Sonntag der Fasten, vom Eingang der Messe an ihm: Oculi mei semper ad Dominum (Pf. 25,15); uneigentlich Oculi cancrorum, Krebssteine; 2) an Bäumen so v.w. Knospen …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Oculi — steht für: 3. Fastensonntag Mehrzahl von Oculus Okello Oculi (* 1942), ugandischer Schriftsteller Diese Seite ist eine Begriffsklärung zur Unterscheidung mehrerer mit demselben Wor …   Deutsch Wikipedia

  • oculi — [ɔkyli] n. m. ÉTYM. 1405; plur. du lat. oculus « œil », parce que l introït de ce jour commence par les mots oculi mei « mes yeux ». ❖ ♦ Liturgie rom. Troisième dimanche du carême …   Encyclopédie Universelle

  • Oculi —   [lateinisch »Augen«], Okuli, der 4. Sonntag vor Ostern, benannt nach dem Anfangswort des Introitus (Psalter 25, 15); in den evangelischen Kirchen der 3. Sonntag der Passionszeit (»Sonntag Oculi«); in der katholischen Kirche der 3. Fastensonntag …   Universal-Lexikon

  • Ocŭli — (lat.), der dritte Fastensonntag (vierte Sonntag vor Ostern), nach dem Anfangsworte des Introitus der Messe dieses Sonntags (Ps. 25, 15) …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Oculi — Ocŭli (lat.), s. Okuli …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Oculi — – da kommen sie (oder: da macht es Müh ); Lätare – ist das Wahre, Judica – auch noch da, Palmarum – rarum. – Boebel, 58; Simrock, 7646a; Orakel, 1070; Frischbier, 558. Jägerspruch in Bezug auf die Zeit des Schnepfenstrichs in Ostpreussen …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • oculi — Plural of oculus. [L.] * * * oculi see OBLIQUUS INFERIOR OCULI, OBLIQUUS SUPERIOR OCULI, ORBICULARIS OCULI, RECTUS OCULI …   Medical dictionary

  • OCULI — I. OCULI manus, nutus, ad deridendum adhiberi soliti: quae proin tria iunxit Appuleius Metamor. 3. Nec quî laverim, quî terserim, quî domum rursum reverterim, prae rubore memini. Sie omnium Oculis, nutibus, ac denique manibus denotatus, impos… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Oculi — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Sur les autres projets Wikimedia : « Oculi », sur le Wiktionnaire (dictionnaire universel) Oculi peut désigner : le pluriel d oculus… …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»