ni-vītin

last year

Happy New Year!

auguri per l'anno nuovo

m. N. of a man (pl. his family) Saṃskārak.

['volibo:l] n. voleiboll; volleyball player voleibollist

________________________________________

●

● •

● •

● HISTORIA E VOLIBOLLIT

● •

● •

● •

________________________________________

● Villiam G. Morgan instruktor dhe drejtues i sportit në YMCA (Young Men's Christian Association) në Holyoke në vitin 1895 shpiku lojën e volejbollit. Ai duke u bazuar në karakteristikat e disa lojërave sportive si: basketbollit, tenisit bejsbollit dhe hendbollit vendos te bëj një lojë të re me emrin mintonette. William Morgan vendosi që t'i bashkoj disa nga elementet teknike të lojërave të lartëpërmendura dhe kështu ai shpik një lojë të re për biznismenët që i ushtronte, lojë e cila do të kishte më pak kontakt fizik në mes të lojëtarëvë të dy skuadrave që loznin këtë lojë të re sportive. Atij basketbolli i dukej një lojë sportive shumë e ashpër. Morgan huazon rrjeten nga tenisi dhe ate e ngrit në një lartësi pak mbi kokën e një njeriu mesatar.

● Kur Morgani demonstronte këtë lojë të re dikush nga të pranishmit vërejti se topi kalohet nga njëra anë e rrjetës në ate tjetrën pa rënë në tokë dhe pa u hamendë tha se kjo lojë duhet që patjeter të quhet volejboll. Ky emër më së shumti i ngjanë përshkrimit të lojës së posashpikur dhe për ketë shkak ajo mëtutje e ruan emërtimin VOLEJBOLL.

● Më 7 korik të vitit 1896 u luajt loja e pare e volejbollit në Kolexhin Springfild.

● Në viiin 1900 dizajnohet topi i parë special për volejboll. Në të njejtën kohë YMCA promovon volejbollin në Kanada, Orient (shtetet e Lindjes; hemisfera lindore) dhe hemisferën Jugore.

Në vitin 1905 YMCA përhap volejbollin në Kubë".

Në vitin 1907 në konventën e shoqatave sporave Amerikane volejboili prezentohet si një ndër sportet më të popullarizuara në Amerikë.

● Në vitin 1909 YMCA prezenton volejbollin në Porto Riko, kurse më 1912 në Uruguaj dhe më 1912 në Brazil.

● Në vitin 1913 volejbolli futet në programën e Lojërave Aziatike.

● Në vitin 1916 në Filipne për herë të parë fillon të apikohet një stil ofensif i kesaj loje. Pranimi i shërbimit bëhet me një trajektore të lartë me qëllim që ndonjëri nga sulmuesit ta gjuan dhe t'a dergoi ate nga ana e tjetër e rrjetës. Këtë mënyrë e gjuajtjes Filipinasit e quajtën "Bomberino"- bombë ose gjuajtje vrasëse.

● Në vitin 1917 ndryshon numri i pikeve me të cilat fitohet një set edhe ate prej 21 në l5.

● Në vitin 1917 volejbolli fillon të përhapet në kontinentin e Afrikës dhe Europës. Në Europe kjo lojë sportive sëpari përhapet në France. Gjatë Luftave Ballkanike ky sport përhapet edhe në vendet e Ballkanit nga ushtarët francez, së pari në Strumicë të Maqedonisë dhe më pastaj në shtetet tjera të Europës.

● Në vitin 1919 forcat Amerikane u distribuojnë 16.000 topa volejboili trupave të tyre dhe atyre aleate. Kjo gjë ndikoi që volejboili të stimulohet dhe të përhapet edhe më gjerë dhe më shpejt.

● Në vitin 1920 vendoset që në një anë të fushës të ketë vetëm tre kontakte me topin.

● Në vitin 1922 në Brooklyn të shtetit New York mbahet Kampionati i Parë Kombëtar Amerikan ku morrin pjesë 27 skuadra nga 11 shtete të SHBA-së.

● Në vitin 1928 themelohet Lidhja Volejbollistikë e Shtëteve të Bashkuara të Amerikës e cila sot mban emrin USA Vollejball.

● Në të njejtin vit d.m.th. më 1928 bëhet përpjekja e parë që të themelohet Federata botërore e Volejbollit (FIVB), por pa sukses.

● Në vitin 1930 organizohet loja e pare në volejboll të plazhit (Beach volleyball) me nga dy lojtarë (meshkuj).

● Në vitin 1934 bëhet miratimi i gjyqtarëve nacional Amerikan të volejbollit

● Në vitin 1934 në Stokholm të Suedisë bëhet përpjekja e dytë për të themeluar Federatën Botërore të Volejbollit, por edhe kësaj here pa sukses, pasi nuk mundën të unifikohen rregullat e volejbollit në tërë botën.

● Në vitin 1940 për herë të parë promovohet pranimi i topit nga shërbimi me llëra

(parakrah). Gjer në këtë kohë topi pranohej me gishtërinjë.

● Në vitin 1946 në Pragë të Çekisë konstituohet komisioni i FTVB-së dhe më 1947 në Paris të Francës u organizua Kongresi i Parë i FTVB-së me pjesëmarjen e 14 shteteve të Botës.

● Në vitin 1949 mbahet Kampionati i Parë Botërorë në Volejboll në Pragë të Çekisë.

● Në vitin 1957 Komiteti Botërorë Olimpik vendosë që volejbolli të futet në programën e Lojërave Olimpike si sport ekipor në Lojërat olimpike që do të mbahen në vitin 1964 në Tokio të Japonisë.

● Në vitin 1959 Federata Internacionale Sportive Universitare FISU në Turin të Italisë orgaiuzon lojërat e para Sportive Universitare dhe këtu volejbolli ishte njëri nga tetë sportet garuese.

● Në vitin 1960 futen elementë teknik të rinjë në lojën e volejbollit si: ngecja (sulmi me dredhi), pranimi i topit me llëra (bump), bllokimi i sulmit mbi rrjetë dhe plonzhoni.

● Në vitin 1964 volejbolli bën pjesë në Lojërat Olimpike të Tokios në Japoni.

● Në vitm 1974 për herë të parë volejbolli transmetohet nëpërmjet televizionit. Nga Meksika transmetohet gjallë një ndeshje për shikuesit Japonez.

● Në vitin 1983 themelohet Asociaciom i Profesionalistëve Amerikan të Volejbollit për meshkuj, kurse në vitin 1986 ai i femrave.

● Viti 1987 korespondon me organizimin e Kampionatit të Parë Botërorë në Volejboll të Plazhit (Beach Volleyball).

● Në vitin 1990 themelohet Liga Botërore e Volejbollit.

● Në vitin 1995 është viti jubilar i 100 vjetorit të ekzistimit të volejbollit dhe tani ka më tepër se 800.000.000 lojtarë që lozin së paku një here në javë volejboll.

● Në vitin 1996 volejbolli i plazhit (dy lojtarë) bëhet sport olimpik ekipor.

[këm'pju:të:] n 1. makinë llogaritëse; kompjuter, ordinator. 2. llogaritës, njehsues (person)

- Kompjuteri është pajisje elektronike shumë e ndërlikuar që shërben për regjistrimin, transmetimin dhe përpunimin e informatave që mund të manifestohen si llogaritje, udhëheqje të proceseve, përpunim i tekstit, të dhënave të ndryshme si dhe për përdorime më të përgjithëshme. Kompjuteri, marrë në kuptimin e gjerë, përbëhet prej dy komponentëve të quajtura: harduer ( hardware - pjesë fizike e tij) dhe softuer ( software - programet dhe udhëzimet për punë). Me fjalë tjera, softueri është pjesa programore e hardueri pjesa mekanika e kompjuterit.

● Hardueri përmban komponentet fizike të kompjuterit siç janë: tastiera ( Keyboard), monitori, shtypësi ( Printer), miu ( Mouse), disku i ngurtë ( Hard Disk), njësia e diskut, disketa ( Floppy Disk), njësia e disketës, CD-ROM-i ( CD ROM), njësia e CD-ROM-it, vizatuesi, modemi, lexuesi ( Scanner), kamera digjitale etj.

● Softueri përmbanë programet dhe të dhënat të cilat e udhëzojnë kompjuterin në punën e tij, literatura, dokumentacioni dhe udhëzimet në lidhje me kompjuterin. Hardueri mund të krahasohet me gramafonin e disqet, ndërsa softueri me muzikën e inçizuar në disqe.)

Zhvillimi historik i kompjuterit

- Njeriu gjithmon ka tentuar të zgjidhë edhe problemet monotone, të vështira dhe të papërshtatshme. Gjatë zgjidhjeve të këtyre problemeve ka hasur në punë të vështira fizike, prandaj, çdo here ka tentuar që të liroj veten nga këta punë duke menduar makina të lloj-llojshme. Një makinë e këtyllë për lehtësimin e llogaritjeve aritmetike është makina e quajtur Abacus për të cilën dihet se është në përdorim prej para 5000 vjetëve. Kjo makinë i ngjanë numratores së sotme të cilën e përdorin nxënësit në klasë të pare dhe njihet si zanafilla e kompjuterëve të sotëm. Prej kohës së zbulimit të Abacusit e deri në shekullin 17 historia e zhvillimit të kompjuterëve nuk posedon të dhëna për ndonjë lëvizje në rrugën e zhvillimit të kompjuterëve.

- Gjatë shekullit 17, respektivisht në vitin 1614 matematikani skocez J. Napier zbulon logaritmet dhe në vtin 1622 W. Oughtred ndërton kompjuterin (makinën) logaritmik cirkular për llogaritjen e logaritmeve.

- Në vitin 1649 Blaise Pascal ndërton makinën mekanike për kryerjen e operacioneve aritmetike. Makina e Pascalit është e ndërtuar prej disa dhëmbëzorëve të cilët në lëvizje vendohen mekanikisht (me dorë). Ideja e konstruktimit të një makine-kalkulatori (kalkulator quhet makina e cila kryen operacionet aritmetike) ka qenë lehtësimi i punës së të atit të tij i cili ka qenë puntor i tatimeve (mbledhës i tatimeve) dhe ka patur nevojë për shumë llogaritje.

- Në vitin 1672 G.W. Laibniz në Pariz projekton kalkulatorin mekanik më të përsosur nga dy të parët i cili me sukse do t'i kryej katër operacionet elementare aritmetike. Kufizimi në realizimin konkret të këtij kalkulatori ka qenë teknologjia e dobët e asaj kohe prandaj ky projekt ka ngelur i pa realizuar. Është interesant të përmendet se Laibnitz ka qenë pioneri i parë në hulumtimin e sistemit binar i cili përdoret në ndërtimin e kompjuterëve të sotëm. Gjatë 150

viteve në vazhdim të gjithë tentimet për zhvillimin e kalkulatorëve kanë qenë të inspiruar nga kalkulatori i Laibnitzit.

- Në vitin 1822 Anglezi Charles Babbage paraqet projekt të një kalkulatori krejtësisht të ndryshëm i dedikuar për llogaritjen e tabelave për funksione të caktuara. Projekti i këtillë do të finansoheshe nga qeveria Angleze e asaj kohe dhe do të përdoreshe për llogaritjen e tabelave për navigacionin detar. Për shkak të kompleksitetit dhe kushteve financiare e teknologjike ky projekt nuk u krye, në vitin 1842 definitivisht projekti u ndërpre. Makinën e këtillë Babbage e quajti makina diferenciale. Projektin e makinës diferenciale me sukse e realizuan Suedezët në vitin 1854 nën udhëheqen e P. G. Scheutza (duke i zbatuar sqarimet dhe vërejtjet e dhëna nga Babbage në 7000 faqe të shkruara) dhe makina e fituar nën pogon mekanik me sukse i llogariti tabelat (për 80 orë ka logarit 10000 logaritme).

- Në vitin 1835 Babbage erdhi në idenë e konstruktimit të një makine programabile me funksionet që i kanë kompjuterët e tanishëm (me njësinë aritmetike-logjike, memorjen, etj.). Makinën e këtillë e quajti makina analitike. Për shkak të krizave finaciare dhe të vështirësive teknologjike kjo makinë ngeli vetëm në fazën e projektimit në letër por dha një inpuls të fuqishëm në zhvillimin e kompjuterëve të mëtutjeshëm.

- Koha moderne fillon me përdorimin e energjisë elektrike në makinat për llogaritje. Në vitin 1884 emigranti gjerman në Amerikë Herman Holerith patenton makinën e pare elektrike e cila do të mund të rendit (sortoj) kartelat e shpuara me të dhënat për banorët e Amerikës. Makina e Holerithit në lëvizje vendoheshte me ndihmën e baterive. Qëllimi i kësaj makine ishte renditja e kartelave me të dhënat e banorëve të Amerikës të regjistruar në vitin 1890. Holerithi ishte inzhenier dhe punonte në institutin e statistikës, problem në atë kohë ishte përpunimi statistikor i të dhënave. Kështu regjistrimi statistikor në teren zgjatë disa muaj ndërsa përpunimi zgjate disa vjetë por bile edhe dhjetra vjetë dhe kur të dhënat përpunoheshin rezultatet e fituara ishin të vjetëruara (sepse regjistrimi statistikor zakonisht bëhet çdo 10 vjetë). Qeveria e asaj kohe shpall konkurs për përpunimin automatik të të dhënave me qëllim të përshpejtimit të përpunimit. Holerithi pasi punonte në institutin ku bëheshte përpunimi i të dhënave të këtylla, e njihte problemin dhe për këtë qëllim patentoi makinën e tij. Kështu me ndihmën e 56 makinave të Holerithit u aritë që të dhënat statistikore për popullsinë e Amerikës të përpunohen vetëm për gjashtë javë (në atë regjistrim Amerika doli me 62 622 250 banorë).

- Pas këtij suksesi Holerithi themeloi kompaninë për prodhimin dhe huazimin e këtyre makinave (makina quheshe Tabulating Machine) me emrin Tabulating Machine Company e cila në vitin 1924 u bashkua me disa kompani të tjera dhe ndëroi emrin në IBM (International Business Machines), e njohur edhe sot.

- Në vitin 1936 gjermani K. Zuse në Berlin arrinë të konstruktoj kalkulatorin programabil i cili do të mund të zgjidhë barazimet lineare. Zuse ariti të konstruktoj makinën e pare e cila shfrytëzonte sistemin binar, këtë makinë e konstriktoi në katër modele të njëpasnjëshëm Z1, Z2, Z3 dhe Z4, por modeli Z4 ngeli vetëm si ide interesante.

- Me fillimin e luftës së dytë botërore interesimi për makina llogaritëse (kompjuterë) u zvoglua dhe gjithnjë mendohej në përmirësimin e armatimit. Mirëpo për prodhimin e armëve të reja artilerike nevoitej një hulumtin më i thellë dhe llogaritje të vështira, për hulumtime dhe llogaritje të thella nevoiteshe kohë e cila mungonte. Në vitin 1942 Fakulteti Moore School of Electrical Engineering nga Universiteti i Pensilvanisë bashkë me institutin Ballistic Research Laboratory nga armata Amerikane filloi hulumtimet për një makinë-kompjuter i cili do t'u lehtësonte punën puntorëve në industrinë ushtarake për prodhimin e armatimit artilerik respektivisht do të llogaritë tabelat balistike. Projekti deri në 1943 ishte në fshehtësi. Në vitin 1943 filloi ndërtimin nën udhëheqjen e udhëheqësve të projektit John W. Mauchly dhe J. Presper Eckert. Kompjuteri i menduar u quajt ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) dhe në përdorim u lëshua më 15 Shkurt 1946. Kompjuteri ENIAC meret si kompjuteri i parë i formës dhe me funksionet e kompjuterëve të sotëm. Me konstruktimin e ENIAC-ut fillon edhe gjenerata e parë e zhvillimit të kompjuterëve. Vlenë të përmendet se idenë për ndërtimin e kompjuterit të këtillë (në vitin 1930) e dha matematicienti John V. Atanasoff i cili në atë kohë punonte me kompjuterët analog për zgjidhjen e barazimeve lineare në lëminë e kërkimeve operacionale si dhe matematikani i shekullit 20 John von Neuman i cili ariti që teoretikisht ta përpunojë idenë dhe të bëjë sistematizimin e idesë.

- Kompjuteri ENIAC përmbante afër 18000 llëmba elektronike, peshonte afër 30 tonë, zënte sipërfaqe prej 150 m2.

- Kompjuterët e prodhuar prej vitit 1946 deri 1953 (kompjuterët EDVAC, ILLIAC, MANIAC etj.), njihen si gjenerata e parë dhe karakterizohen me llëmbat elektronike.

- Me zbulimin e tranzistorit fillon gjenerata e dytë, kjo gjenerat zgjat prej vitit 1953 deri 1964. Tek kompjuterët e gjeneratës së dytë fillon zbatimi i gjuhëve të larta programore (Fortran-i paraqitet në vitin 1957, Algol në vitin 1961, etj.)

- Gjenerata e tretë e kompjuterëve fillon në vitin 1964 dhe vazhdon deri në vitin 1971, kompjuterat e konstruktuar në këtë periudhë karakterisohen me qarqet e integruara-çipat.

- Gjenerata e katër e kompjuterëve fillon në vitin 1971, kompjuterët e kësaj gjenerate karakterizohen me qarqet integrale të dendësisë së madhe LSI dhe VLSI (V-very). Gjenerata e katër e kompjuterëve ende është e hapur, PC kompjuterët e sotëm i takojnë gjeneratës së katër.

- Për dallim nga katër gjeneratat e para kompjuterët e të cilave bëjnë përpunimin e të dhënave, kompjuterët e gjeneratës pestë e cila fillon në vitin 1981 bëjnë përpunimin e njohurive. Në këtë gjeneratë bien makinat e quajtura Robot.

- Kompjuterët e gjeneratës së gjashtë (njëherit gjenerata e fundit e kompjuterëve) e cila fillon në vitin 1986 merren me përpunimin e inteligjencës. Kompjuterët e kësaj gjenerate quhen Neurocomputers (Kompjuterët neural, Kompjuterët biologjik) të cilët në punën e tyre tentojnë të imitojnë trurin dhe sistemin nervorë të njeriut. Këta kompjuterë në fillim të jetës mësojnë (me metoda speciale eksperimentale) dhe pastaj janë në gjendje të veprojnë pa prezencën dhe ndikimin e njeriut.

PJESA PROGRAMORE E KOMPJUTERIT-SOFTUERI

Sistemi operativ

- Programet, asemblerët dhe kompajlerët ekzekutohen në kompjuter, në praninë e një mjedisi të caktuar programues. Këtë mjedis programues e përcakton sistemi operativ. Sistemi operativ është një grumbull i programeve i cili manipulon me resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik (harduerit), siç janë memoria qëndrore, njësitë hyrëse-dalëse, etj. Pra sistemi operativ e komandon (manipulon) me hardverin e sistemit kompjuterik. Programi, në mënyrë implicite apo eksplicite, vetëm përmes direktivave të sistemit operativ mund t'i shfrytëzojë resurset dhe shërbimet e sistemit kompjuterik. Pra programi e urdhëron apo kërkon nga sistemi operativ shfrytëzimin e resurseve kompjuterike.

- Nga kjo që u tha më sipër shihet se programet të cilat i shkruajmë (programeve aplikative) në gjuhët larta programuese, nuk e komandojnë harduerin, por i dërgojnë komanda sistemit operativ, i cili më pastaj manipulon me harduer për të arritur te rezultatet e dëshiruara. Kjo do të thotë se sistemi operativ është një lloj ndërmjetësuesi (interfejs) në mes të programeve aplikative dhe harduerit kompjuterik.

- Roli kryesor i sistemit operativ është të shërbej si ndërmjetësues në mes të shfrytëzuesit dhe hardverit kompjuterik, dhe në mes të programeve aplikative dhe hardverit kompjuterik.

- Ekzistojnë sisteme të ndryshme operative, mirëpo më të njohurat në PC janë MS-DOS dhe MS WINDOWS 95.

- MS-DOS ( MicroSoft Disk Operating System), që do të thotë sistemi operativ i diskut i majkrosoftit. Nga këndi i vështrimit të programerit MS-DOS është sistem operativ hierarkial, që përmbanë tri nivele (shtresa), të cilat e ndajnë shfrytëzuesin dhe programet aplikative prej hardverit kompjuterik. Këto shtresa janë BIOS ( Basic Input-Output System që do të thotë sistemi themelor për hyrje-dalje), kerneli i DOS-it, dhe interpretuesi i komandave. Shtresa më e ulët është BIOS-i. BIOS-i kryesisht manipulon me këto njësi hardverike:

● Konzolla (tastatiera dhe ekrani);

● Printed i përgjithshëm;

● Portet serike;

● Orën e taktit të kompjuterit;

● Diskun startues.

- Kerneli i DOS-it, përveq tjerash, ofron shërbimet për:

● Manipulimin e folderëve dhe fajllave;

● Manipulimin e memories qëndrore;

● Kohën dhe datën;

● Menagjmentin e programeve aplikative.

- Interpretuesi i komandave ka për detyrë që të ekzekutojë komandat të cilat ia jep shfrytëzuesi, duke kyçur edhe leximin dhe ekzekutimin e programeve aplikative.

- Edhe pse Windows është paraqitur në mes të viteve 1980, nuk pati ndonjë sukses të madh në treg. Mirëpo me lansimin e verzionit Windows 3.0 më 1990, e sidomos me Windows 3.1 një vit më vonë e gjithë kjo ndryshoi, dhe tani Windows është produkt softverik i dyti më i shituri i të gjitha kohrave, pas MS DOS-it (e sidomos me lajmërimin e Windows 95/98).

Windows punon se bashku me DOS-in por sillet si sistem operativ në vehte. Duke i shtuar nivel softverik mbi DOS, Windows-i i shton zgjerime grafike DOS-it.

- Popullariteti i Windows-it i ka shtyer shumë programerë dhe shtëpi softverike botuese që të zhvillojnë aplikacione të cilat janë vetëm për Windows. Të gjitha këto aplikacione kanë një pamje të përgjithshme të ngjashme. Nëse dini të drejtoni një strukturë të menysë në një aplikacion të Windows-it atëherë dini të bëni të njejtën gjë edhe në aplikacionet tjera.

- Përparësitë kryesore të Windows-it janë:

● Platformë multitasking, në të cilën shumë aplikacione mund të ekzekutohen në të njejtën kohë.

● Pamje gjenerale e ngjashme e të gjitha aplikacioneve të shkruara për Windows.

● Mjedis grafik, i cili manipulohet me ndihmën e miut (apo tastierës).

● Mundësia e shkëmbimit të informatave - duke përfshirë fotografi, dokumente, etj. ndërmjet aplikacioneve të ndryshme.

● Një numër të veglave ndihmëse, duke përfshirë editor të tekstit, program per vizatim, kalkulator, program komunikues për modem, etj.

• computer dating [këm'pju:të:deiting] n. takim (dy personash) me ndihmën e sistemit informatik telefonik

• computerese [këmpju:të'ri:z] n. gj.fol. zhargon i / gjuhë e informatikës

● computer game [këm'pju:të:geim] n. lojë elektronike, lojë me kompjuter

● computer aided design, computer assisted design [këm'pju:të: eidid di'zain/ ë'sistid] n. vizatim teknik me kompjuter

● computerist [këm'pju:tërist] n. amer. informatikan

● computerization [këmpju:tërai'zeishën] n 1. trajtim elektronik, kompjuterizim; automatizim. 2. hedhje (të dhënash etj) në kompjuter

● computerize [këm'pju:tëraiz] vt 1. informatizoj, kompjuterizoj; përpunoj në kompjuter. 2. hedh në kompjuter

● computer language [këm'pju:'længwixh] n. gjuhë programimi

● computer literate [këm'pju:'litërit] adj. që ka njohuri në informatikë, që njeh kompjuterin

● computer operator [këm'pju:'opëreitë:(r)] n. kompjuterist, person që punon në/me kompjuter

● computer programmer [këm'pju:'prëugræmë:(r)] n. kmp. programist

● computer science [këm'pju:'saiëns]n. informatikë

● computer studies [këm'pju:'stadis] n. informatikë

● computing [këm'pju:ting] n. ( computer science) informatikë

* * *

kompjuter

['windëus] n. ( informatikë ) sistem operativ grafik që bazohet në mënyrën vizuele të bashkëveprimit me kompjuter duke përdorur artikuj siç janë dritaret dhe ikonat, i krijuar dhe zhvilluar nga kompania e Microsoft-it. (Windows është sistem operativ, i cili e drejton dhe e kontrollon kompjuterin duke i përkthyer instrukcionet tuaja në gjuhën të cilën e kupton ai, sikurse që është edhe sistemi operativ DOS, Linux apo UNIX)

Sistemi operativ Microsoft Windows

- Sistemi operativ Windows është sistem operativ grafik dhe veprimet e ndryshme në te kryhen nëpërmjet fotografive të vogla te cilat quhen ikona dhe dritareve te cilat pasqyrojnë ndonjë aplikacion ose fasikël (follder). Ikonat janë fotografi të vogla pas së cilave mshefen veprime të ndryshme të kompjuterit si p-sh. thirja e ndonjë aplikacioni ose hapja e ndonjë fasikle. Ikonat mund të jenë ikona programore ose ikona të fasiklave (folderëve). Dritaret jane forma kryesore për paraqitjen e të dhënave në sistemin operativ Windows. Dritaret mund të jene dritare të programeve, dritare të fasiklave (foldereve) ose dritare komunikuese (korniza për dialog).

Zhvillimi histonk i sistemit operativ Windows

- Programi Windows për herë të parë u paraqit në vitin 1983 si sistem operativ grafik, mirëpo në punën e tij ishte i mvarur prej sistemit operativ DOS (Disk operating system) i cili daton nga viti 1981. Në vazhdim pasuan disa versione të sistemit operativ Windows por pa ndonjë dallim të dukshëm. Në vitin 1990 u paraqit versioni Windows 3.0 i cili bëri një dallim të dukshëm nga versionet e me parshme si edhe nga sistemi operativ DOS. Dallimi ishte lejimi i përpunimit të njëhershëm të më tepër punëve (detyrave) duke kaluar prej njërës detyrë në tjetrë, e cila veti njihet me emrin Multitasking. Në vitin 1992 u paraqit versioni Windows 3.1 i cili cilësohet me plotesimin me objekte dhe përdorimin e fonteve (shenjave) TrueType. Paralel me këtë version u paraqit edhe versioni Windows.3.11 I cili nga versioni i mëparshëm dallohej në elementet për kyçjen e komjuterit në rjetë, si versioni i specializuar për udhëheqje të rrjetës kompjuterike u paraqit versioni Windows for Workgroops.

- Me 24 gusht 1995 u bë promovimi i sistemit operativ grafik plotësisht i pavarur nga sistemi operativ DOS, me emrin Windows 95. Ky sistem operativ grafik kryhet në modin e mbrojtur (protected mod) të procesorit, është program me bërthamën 32 bitësh (posedon edhe pjesën 16 bitëshe ku do të mund të ekzekutoheshin programet e vjetra), e ka më të përparuar teknikën multitasking, etj. Me paraqitjen e Windows 95 në përdorimin dhe hulumtimin e kompjuterëve filloi një gjeneratë e re (epokë e re). Në pranverë të viti 1998 u promovua sistemi operativ Windows 98 i cili ka disa përmirësime dhe zbukurime nga vëllau më i madh i tij (Windows 95).

- Ne gjysmën e dytë të vitit 1999 u paraqitën versionet Windows Me dhe Windows 2000. Sistemi operativ Windows Me ishte vazhdim i sistemit operativ Windows 98 ndërsa Windows 2000 ishte si vazhdim i sistemit operativ Windows NT 4.0 (system operativ i dedikuar për rrjeta kompjuterike). Sistemi operativ Windows 2000 është' ne disa versione si Professional, Server, Advanced Server dhe DataCenter Server. Sistemi operativ Windows 2000 është më stabil, përmban përveç standardit FAT32 (standard për regjistrimin e të dhënave në disk, Windows'98 dhe Me përdorin këtë standard) edhe standardin NTFS i cili garanton një siguri më të madhe të të dhënave.

- Në vitin 2001 u paraqit versioni i ri i sistemit operativ Windows i quajtur Windows XP.

- Në vitin 2007 u paraqit edhe versioni i ri i sistemit operativ Windows i quajtur Windows Vista.

* * *

dritare

[jië:] n 1. vit, mot; every/last/next/this year çdo vit; vitin e kaluar; vitin tjetër, mot; këtë vit, sivjet; all the year round gjithë vitin, gjatë gjithë vitit; over the years, as years go by me kalimin e viteve. 2. pl. moshë; get on in years moshohem; well on in years mjaft i moshuar; look old for one's years dukem më i moshuar nga ç'jam. 3. pl. kohë e gjatë; for years me vite; prej vitesh. 4. vit shkollor; kurs; in my year at school në një vit me mua në shkollë; in the third year në vitin e tretë (të universitetit). 5. vit prodhimi (i verës); vit emetimi (i pullës, monedhës).

● a year and a day drejt. një vit e një ditë; year by year vit për vit, vit pas viti; year in, year out përherë; vazhdimisht

● yearbook ['jië:buk] n 1. vjetar statistikor. 2. vjetar i aktiviteteve shkollore

● yearling ['jië:ling] n., adj. -n. kafshë një vjeçe /- adj. njëvjeçar, me moshë një vit

● yearlong ['jië:long] adj 1. njëvjeçar, që zgjat një vit. 2. shumëvjeçar, që zgjat me vite

● yearly ['lië:li] adj., adv. - adj 1. i përvitshëm; një herë në vit. 2. njëvjeçar, që zgjat një vit. 3. e një viti, vjetore (rrogë) /- adv 1. vit për vit; një herë në vit. 2. në një vit, për një vit

● year-round ['jië:raund] adj., adv. gjatë gjithë vitit

● yrs. shkurtim për years

* * *

vit

[hë'waii:] n. gjeog. Havai (Havai-shtet në SHBA që përbëhet nga një grup ishujsh në Oqeanin Pacifik. Havai është ishulli më i madh e të gjithë të tjerët të këtij grupi quhen më këtë emër. Kryeqendra e këtyre ishujve ështe Honolulu.)

- Polinezia përbëhet prej një numri të shumtë të ishujve të shpërndarë prej 30° të gjërësisë jugore. Përbëhet prej ishujve Havaje në veri, Qendrore në mes dhe ishujve të Shoqërisë dhe Tuamotu në jug. Ndër më të njohurit janë Ishujt Havaje.

- Ishujt Havaje zënë pozitën veriore të Polinezisë. E përbëjnë 8 ishuj të banuar dhe një numër i madh ishujve të pabanuar. Të gjithë këta zënë një sipërfaqe prej 16,705 km2, të cilët kanë qenë të banuar me 770.000 banorë (1970); 1.100.000 (2006). Havai është ishulli më i madh e të gjithë të tjerët të këtij grupi quhen më këtë emër. Vetëm ai zë 10.414 km2 ose afro 90 për qind të tërë ishujve të këtij grupi. Malet vullkanike të Ishullit Havai ngriten mbi 4.000 m. Në pjesën veriore është vullkani i shuar Mauna Kea (Mali i Bardhë) në lartësi 4.205 m, i cili në pjesën e sipërme është e mbuluar me borë. Më në jug të këtij është vullkani aktiv Mauna Lea (Mali i Gjatë) i lartë 4.160 m, i cili për sasinë e lavës së hedhur është ndër vullkanet e parë në botë. Vetë fakti se në afërsi të këtij ishulli thellësia e oqeanit arrin 5.000 m dhe ngritja e kupës vull­kanike mbi 4.000 m lartësi tregon se sa ka qenë ky proces intensiv në formimin e maleve vullkanike prej fundit të oqeanit deri në pikën më të lartë të kupës vullkanike. Vullkani si fenomen natyror është mjaft interesant dhe tërheqës. Shumë vizitorë, që vijnë këtu, dëshirojnë ta shohin këtë dukuri të rrallë natyrore.

- Pozita në mes të 19 e 22° të gjerësisë veriore ia përcakton një klimë të nxehtë me reshje të bollshme. Në Honolulu temperatura mesatare vjetore është 23,3 muajit më të nxehtë të gushtit 25,3 dhe muajit më të ftohtë janarit 21,3°C. Gjatë gjithë; vitit bien reshje të cilat bien 3.000 deri 6.000 mm në vjet. Këto elemente klimatike janë faktorë të rëndësishëm në paraqitjen e bimësisë së llojllojshme dhe të vrullshme.

- Popullsia më e vjetër e këtyre ishujye janë kanakët, të cilët sot janë të përfaqësuar me një numër të vogël (90.000 banorë). Pjesën më të madhe të popullsisë e përbëjnë të bardhët (afro 300.000 banorë).

Një pjese të popullsisë së këtyre ishujve e perbëjnë kinezët, japonezet, filipinët dhe korejasit. Për kah numri më i madh i popujve të racës mongole dallohen japonezët.

- Në ekonominë e ishujve bujqësia ështe veprimtaria themelore. Klima e favorshme (temperatura e lartë, lagështia e shprehur, drita e madhe) ka mundësuar ngritjen e plantacioneve të kallamit të sheqerit dhe të ananasit. Për prodhimet e ananasit Ishujt Havaje janë ndër të parët në botë, e me 1,2 milion tonë sheqer zënë vend të lartë ne ranglistën botërore. Krahas këtyre kulturave kultivohet edhe orizi, kafja dhe kauçuku. Për bukuritë natyrore që ofron ky ambient me klimë aq terheqëse, për praninë e shumë vullkaneve, shpërthimet e të cileve ofrojnë përjetime të rralla të një dukurie të jashtësakonshme natyrore, e bëjnë shumë tërheqëse për vizitorë. Vetëm në vitin 1978 e kanë vizituar afro 3,7 milionë turistë, përkatësisht sa ka pasur Greqia turistë në vitin 1977.

- Në fund të shekullit të kaluar dhe në fillim të këtij SHBA Ishujt Havaje i bënë për vete e pas Luftës së Dytë Botërore pjese të territorit të tij (1959), përkatesisht shtetin federal të 50 të SHBA. Gjatë Luftës së Dytë Botërore Ishujt Havaje kanë luajtur rol të rëndesishëm si vende strategjike në brendësi të Oqeanit Paqësor.

- Kryeqendra e këtyre ishujve ështe Honolulu (325.000 banorë) në Ishullin Oahu e vendosur në bregdetin e gjatë 16 km. Në vitin 1900 ka pasur afro 40.000 banorë e për këto shtatë decenie ka arritur të grumbullojë 325.000 e me paralagje arrin në 630.000 banorë. Shquhet për muzeun etnologjik, me eksponate shumë të rralla të popullsisë së Polinezisë. Është qendër umiversitare e themeluar qysh në vltin 1920. Rëndësi të posaçme ka observatori seizmologjik dhe magnetologjik. Hono­lulu është qendër me industrinë e sheqerit, konservimin e pemëve, peshkut, industrisë metalike dhe të anijendërtimtarisë. Me anë të këtij porti eksportohet sheqeri, ananasi, kafja e importohen prodhimet industriale, artikujt ushqimorë, makinat, nafta etj. Në perëndim të Hono­lulu shtrihet porti luftarak Perl Harbur (Pearl Harbor), nga i cili në vitin 1941 ka qenë dëmtuar shumë marina amerikane prej aviacionit japonez.

mfn. ( vye) having the sacred thread hanging down the back Gal. (cf. upa-vītin, ni-vītin)

[weë:] pt e be

● were [weë:] ishim, ishit, ishin

● weren't [weë:nt] = were not nuk ishim, nuk ishit, nuk ishin

be [bi:, bi] v. ( was, were; been) 1. jam, ekzistoj, gjendem; the days of the cowboys are no more Koha e kaubojve nuk ekziston më, ka marrë fund. 2. ndodh, ngjan, zhvillohet; the competition was last month gara u zhvillua muajin e kaluar. 3. vazhdoj të rri, qëndroj; he will be here all year ai do të qëndrojë gjithë vitin. 4. (cilësi, gjendje) jam; I am sad jam i trishtuar; he is wrong ai e ka gabim. 5. (si folje ndihmëse) a) po, jam duke; she was asking ajo po pyeste; she was asked atë e pyetën, ajo u pyet. 6. (për të shprehurtë ardhmen) do të; he is to arrive here tomorrow ai pritet të/ do të vijë nesër; for two dollars the book is yours për dy dollarë libri (dotë) bëhet yti. 7. shkoj; have you ever been to Paris? ke shkuar/qenë ndonjëherë në Paris? 8. there is, there are ka, është, janë; there is a God ka/është një Zot. 9. (me paskajore) a) duhet, jam për të; you are to be congratulated ti je për të/duhesh përgëzuar; I am to inform you duhet t'ju njoftoj; b) (qëllim) they are to be married next year ata e kanë lënë për t'u martuar vitin tjetër; c) (mundësi) the car was not to be found makina s'qe e mundur të gjendej; d) (supozim) were I to tell you sikur të të thoja; if it were to rain sikur të binte shi; e) duhet; everybody was to pay his own expenses secili duhej të paguante shpenzimet e veta; he was never to see his wife again ai nuk do ta shihte më të shoqen; at what time am I to be there? në ç'orë duhet të jem atje? f) (qëllim) ka për qëllim; the telegram was to say that he had been delayed telegrami kishte për qëllim të shpjegonte se ai qe vonuar. 10. to-be i ardhshëm; the bride to-be nusja e ardhshme; a would-be poet i vetëquajturi poet; for the time being hë për hë, njëherë për njëherë.

● as it were thua se; si të thuash; be able mundem, jam në gjendje; be about to përgatitem (jam gati) të; be afraid druaj se; be back kthehem; be going to dotë; be off shkoj, nisem per; be sorry më vjen keq; më fal; be sure jam i sigurt; so be it ashtu qoftë! what's up? ç'kemi? si është puna? ç'ka ngjarë?

* * *

ishin

Abort - ndërprerje e operacionit, procesit ose procedures gjatë kryerjes së tij.

Accept - pranon.

Access time - koha e arritjes së të dhënave.

Accessories - veglat ndihmëse në Windows.

Adapter - kartelë për zgjerim e cila instalohet në kompjuter.

Adress register - numër hemksadecimal i cili e tregon adresën e lokacionit të caktuar të memorjes.

Algorithm - zgjidhja e një problemi hap pas hapi.

allocate - ndarje të resurseve të kompjuterit, si për shembull në disk, shtypës ose memorje të çdo skedari, shfrytëzuesi ose procesi.

alpha numeric characters - shenja alfanu-merike. Të gjitha shenjat që i shfrytëzon kompjuteri, përfshirë këtu edhe shkronjat, shifrat, shenjat për interpunksion dhe shenjat speciale, siç janë: \$, \@ i \#

ANSI (American National Standar Institute) - Instituti Nacional Amerikan për Standarde.

ASCII ( American Standard Code for Information Interchange) - Kodi amerikan për këmbim të informacioneve. Renditje standarde e shtatë shifrave binare (shifra e shtatë mund të jepet për kontroll të çiftësisë) e cila aplikohet për paraqitjen e shenjave në kompjuter.

Animation - animacion - Iluzion i lëvizjes me paraqitje të shpejtë të fotografive të njëpasnjëshme, e cila arrihet me përdorim të harduerit dhe softuerit përkatës. Programet më të njohura për animacion janë: 3 D Studio, Autodesk Chaos, Imagine etj.

Application - program i cili është i dedikuar për shfrytëzuesit e rëndomtë, i cili është i projektuar për kryerje të ndonjë pune të caktuar. Për shembull aplikacioni për kontabilitet financiar.

Application development tools - vegla për krijim të programeve aplikative.

ALU ( Arithmetic-Logic Unit) - njësi aritmetiko-logjike. Është pjesë e njësisë qendrore (çip i mikroprocesorit) e cila kryen operacione kryesore aritmetike dhe logjike me të dhënat.

Artificial Intelligence - intelegjencë artificiale. Emër i sistemeve të kompjuterit që duhet të shfaqin inteligjencë njerëzore, si kuptim për fjalën e thënë, si reagim ndaj ambientit të tyre fizik dhe adaptimit ndaj kushteve të tilla.

Ascending order - rendi i radhitjes së elementeve sipas rendit të rritjes, prej vlerave më të vogla kah më të mëdhatë (a, b, c...)

Assembler - përkthyes programor. Program i projektuar që t'i transformojë instruksionet simbolike në formë më të qëlluar për t'i kryer në kompjuter.

Assign - dhënie vlerë diçkaje që është shfrytëzuar në programim.

Asterisk - shenja * (yll). Përdoret si shenjë xhoker që mundëson specifikim të disa skedarëve përnjëherë.

Auto CAD - program aplikativ për projektim kompjuterik dhe disenjim.

Backbone - niveli më i lartë në një rrjet kierarkik kompjuterik.

Backslash - shenja \\ ( ASCII kodi 92). Përdoret në specifikimin e rrugës së diskut ku gjendet skedari i kërkuar.

Backspace - zhvendosje e kursorit për një vend prapa.

Backup - kopje rezerve. Bëhet kopje e përmbajtjes së diskut të kompjuterit dhe atë në mënyrë periodike, ndërsa vendoset në shirit magnetik ose në CD.

Bad sector - sektori jo në rregull. Pjesë e disketës ose diskut ku nuk nuk mund dhe ku nuk është e sigurt të shkruhen informacione

Bad trac table - tabelë e shtigjeve që nuk janë në rregull. Listë e pjesëve të çrregulluara fabrikisht dhe të pasigurta për shkruarje, e cila është e ngjitur në pjesën e prapme të diksut.

Bandwidth - njësi matëse për sasinë e të dhënave të cilat mund të transmetohen përmes ndonjë rrjeti të komunikimit në një sekondë.

Bar chart - diagram në formë të shiritave.

Bar code - paraqitje e shenjave alfanu-merike me ndihmën e vijave vertikale me gjatësi të ndryshme. Përdoret si mënyrë për shifrim universal të prodhimeve.

Bar code reader - lexues bar cod. Pajisje optike për lexim të shenjave bar cod.

BIOS (Basic Input Output System) - grup i programeve më të vogla detyra e të cilave është të shfaqë test rutinor kur kyçet kompjuteri, si dhe ta startojë sistemin operativ të kompjuterit.

BASIC - gjuhë programore e cila është e lehtë për mësim.

Batch - pako. Bashkësi e elementeve ose dokumeneteve të cilat përpunohen si tërësi.

Batch processing - përpunim paketor. Teknikë që përdor vetëm një inkuadrim të programit në memorjen kryesore për shkak të përpunimit të më tepër detyrave të veçanta njëra pas tjetrës.

Baud - bod. Kapacitet maksimal për transmetim të informacioneve në një kanal të komunikimit, i cili është njësi matëse e numrit të ndryshimeve të niveleve në sekondë.

Benchmark - krahasim. Program standard i cili shërben për përcaktimin e performansave të kompjuterëve të ndryshëm.

Beta version - version prove i softuerit para daljes së tij zyrtare në treg.

BIT ( Binary digiT) - shifra binare janë 0 dhe 1. Kompjuterët digjital procesojnë informacione në formë digjitale, ndërsa zbatojnë vetëm shifra të sistemit binar. Ato zakonisht paraqiten me tension prej 5 V për numrin 1, gjegjësisht 0 V për numrin O.

Binary file - skedar binar i cili përbëhet prej disa bitave, por i cili nuk është skedar tekstual. Zakonisht ato janë programe me fotografi.

Binary system - sistem binar. Sistem numërimi për shkruarje të numrave në kompjuter. Aty ka vetëm dy shifra 0 dhe 1.

Bps (Bits per second) - bit në sekondë. Masë për shpejtësinë e transmetimit të rrjetave kompjuterike

Blank - i zbrazët, i pashkruar. Shenjë që i përdoret për paraqitjen e vendit të zbrazët ndërmjet shenjave të shtypura.

Bold - shkronja me kontura më të trasha dhe më të errëta

Bookmark - reference e cila na drejton kah ndonjë dokument i caktuar hipertekstual i Internetit.

Boot - startimi i kompjuterit, gjatë së cilës fillon puna e sistemit operativ.

Boot block - pjesë e diskut ku gjendet softueri i cili i mundëson kompjuterit ta fillojë punën.

Boot disk - disk ose disketë prej së cilës startohet sistemi operativ.

Break - ndërpren. Sinjal special i cili e ndërpet punën e ndonjë programi. Shpesh fitohet me shtypje të tasteve Ctrl dhe C përnjëherë.

Browser - fletëkërkues. Program i cili është i dedikuar për shikimin e dokumenteve hipertekstuale të Internetit. Me ndihmën e tij shrytëzohet servisi më i dobishëm i Internetit WWW (W orld W ide W eb). Fletëkërkuesit më të njohur janë Microsoft Internet Explorer dhe Netscape Navigator.

Buffer - bafer. Vend në kujtesën kryesore të kompjuterit për ruajtje të përkohshme të të dhënave.

Bug - gabim, defekt. Gabim i paqëllimtë në program, për shkak të të cilit programi nuk punon si duhet. Në përkthimin më tekstual nënkupton bubë dhe mendohet se rrjedh prej ngjarjes kur mola është kapur për ndonjë relej të kompjuterëve të parë dhe e ka pamundësuar punën e tij.

Bullet - shenjë për renditje e cila përdoret në programet për përpunim të tekstit.

BBS (Bulletin Board System) - tabelë elektronike për shpallje. Shërbim telekomunikues përmes të të cilit konsumatorët komunikojnë, këmbejnë informata etj.

Bus - mbledhëse. E lidh pllakën amë të kompjuterit me procesorin, kujtesën, diskun dhe elementet tjera kompjuterike.

Byte - bajt. Tetë bita. Shpesh është numër binar tetëshifror i cili paraqet një shkronjë.

Cache - kesh. Pjesë e kujtesën e rezervuar për ruajtje të të dhënave që përdoren shpesh, te të cilat procesori ka qasje shumë më të shpejtë sesa në hard disk. Kujtesën kesh mund të gjendet në memorjen RAM ose në hard disk.

Cancel button - tast për shfuqizimin e funksionit të zgjedhur. Te numri më i madh i programeve tasti për shfuqizim aktivizohet me shtypjen e tastit Esc.

Case sensitive - dallimi i shkronjave të mëdha dhe të vogla. Me shpesh gjatë krahasimit të dy fjalëve apo teksteve.

CRT (cathode ray tube) - gypi katodik i ekranit.

CPU (C entral P rocessing U nit) - njësi qendrore e procesuimit. Zemër e kompju­terit personal. Udhëheq dhe drejton me të gjitha operacionet për përpunim të të dhënave.

Centronics port - portë e kompjuterit në të cilën shpesh lidhet shtypësi.

Chanel - kanal. Rrugë në të cilën transmetohet informacioni digjital në kompjuter.

Character - shenjë; karakter. Cilado shkronjë, shenjë e interpunksionit, ose ndonjë nga njëqind shenjat tjera që mund të vërehen në ekran, gjegjësisht të cilat mund të shtypen.

CPI (character per inch) - numër i shenjave në një inç. Njësi matëse për matjen e dendësisë së shkrimit. Shprehet me numër të shenjave në një inç.

Check box - kuti katrore për dialog e cila mund të jetë e kyçur ose e çkyçur, gjegjësisht të jetë e zgjedhur ose jo, ndonjë opcion në kornizën për dialog.

Checksum - shumë për kontroll. Shuma e numrave që përdoren për kontrollim të mbledhjes.

Click - klik. Shtypje dhe lëshim i tastit të minakut, pa mos e lëvizur.

Client - klient. Sistem i cili mund të punojë i pavarur, edhe pse në një masë edhe ky është i varur prej ndonjë sisitemi tjetër. Për kompjuterin që është i lidhur në rrjet kompjuterik shpesh thuhet se është klient.

Client-server network - rrjet i tipit klient-server.

Clip art - bashkësi e vizatimeve grafike dhe fotografive të shkruara në skedar të veçantë i cili është i arritshëm për përdorim të ndonjë aplikacioni, për shembull, për përpunim të tekstit ose të grafikës.

Clipboard - kohësisht, skladim i fshehur për tekst ose fotografi të cilat priten ose kopjohen.

Clock speed - shpejtësi e ores. Shpejtësia e punës së procesorit në kompjuter matet me megahercë (MHz) ose me gigahercë (GHz).Sa më e shpejtë është shpejtësia e procesorit, aq më tepër urdhëra mund të kryejë kompjuteri.

Clone - klon. Kompjuter i cili paraqet kopje të suksesshme të kompjuterit tjetër të (standardizuar). Më shpesh kjo u dedikohet atyre kompjuterëve të cilët janë kompatibil me kompjuterët e kompanisë IBM.

Cod - kod. Diçka që është shkruar me gjuhën kompjuterike, në letër ose në kompjuter.

Code page - faqe e koduar. Tabelë e cila tregon se cili karakter i përgjigjet shenjës në ekran dhe me shtypjen e tasterit a përfitohet e njëjta shenjë.

CGA (Color Graphics Adapter) -videokartelë e cila është më e vjetëruar.

COM port - portë seriale. Më shpesh në kompjuterët ekzistojnë dy porta seriale të shënuara si C0M1 dhe COM2.

Command interperter - program i cili i integron dhe i përpunon urdhërat e dhënë në kompjuter. Në sistemin operativ DOS është programi C0MAND.COM, ndërsa në WINDOWS është WIN.INI

COBOL (Common Business Orientated Language) - gjuhë progamore nga gjeneratat më të vjetra të cilat përdoren për aplikacione financiare.

Communication protocol - përmbledhje e programeve e cila mundëson transmetim dhe këmbim të të dhënave ndërmjet dy ose më tepër kompjuterëve.

CD (Compact Disc) - kompakt disk. Medium për memorim të të dhënave digjitale dhe audio. Në kompakt disk mund të vendoset muzikë prej 72 minutave ose të dhëna prej 650 MB.

CD ROM (Comapct Disc Read Only Memory) - njësi harduerike për leximin e kompakt disqeve. Me këtë njësi mund vetëm të lexojmë e jo edhe të shlyejmë ose të regjistrojmë të dhëna të reja.

COMPAQ (COMPAtibility Quality) - shenjë e prodhimeve cilësore të kompjuterëve desktop dhe laptop.

Compiler - kompajler; përkthyes. Program i cili i përkthen disa gjuhë të larta programesh në ndonjë gjuhë makinerike.

CompuServe - njëra ndër rrjetat më të mëdha të Internetit në botë. Klientëve të tyre ju ofron këmbim të skedarëve, të të dhënave, të postës elektronike etj.

CAD (Computer Aided Design) - shfrytëzim i kompjuterit për krijime të vizatimeve ose për projektime të ndonjë objekti ose sistemi. Programet më të njohura nga kjo sferë janë Auto Cad, Auto Sketch, Design CAD, Lab View etj.

CAM (Computer Aided Manifacture) - prodhim me ndihmën e kompjuterit.

CASE (Computer Aided Software Engineering) - vegël softuerike për programerët. Shfrytëzohen për planifikim, analizim si dhe projektim të dokumentacionit në softuerin kompjuterik.

Computer analyst - analitik kompjuteristik. Person i cili i definon problemet dhe saktësisht i pëcakton hapat për zgjidhjen e tyre me anë të kompjuterit.

Configuration - konfiguracion. Mënyrë e lidhshmërisë së kompjuterit me njësitë tjera periferike në një sistem të përbashkët.

Controller - vegël teknike e cila i mundëson veglës tjetër të komunikojë me kompjuterin.

Conversion - konverzion. Proces i transformimit të të dhënave (tekst, grafik) nga një format në tjetër.

Cooki file - skedar në të cilin ruhen skedarët e shfrytëzuar (cookies). Zakonisht gjendet në emërtuesin bashk me fletëkërkuesin (shembull në emërtuesin Internet Explorer).

Corel DRAW- Pako programore e dedikuar për vizatim dhe punim me fotografi.

Corrupted file - skedar i dëmtuar. Dëmtimi mund të jetë për shkak të ektorëve të diskut që nuk janë në rregull, prishjes fizike ose gabimeve të shkaktuara nga programi.

Crash - gjendje kur kompjuteri bie prej funksionimit të tij dhe më tutje nuk mund të përdoret. Pas kësaj kompjuteri zakonisht përseri startohet.

Current drive - disk me të cilin shfrytëzuesi punon momentalisht.

Cursor - kursori. Tregues i pozicionimit. Vijë vertikale e lëvizshme që dridhet dhe vezullon e që paraqitet në ekran si indikator vizuel e cila mund të dislokohet edhe vertikalisht edhe horizontalisht me anë të urdhërave prej tastierës.

Cyberphobia - kiberfobia. Frikë nga kompjuteri.

CRC (Cyclic Redundancy Check) - metodë e testimit për të dhënat dalëse nga disku për shkak të sigurisë prej gabimeve.

Data - të dhënat. Nocion i përgjithshëm për numrat, simbolet dhe madhësitë analoge të cilat shfrytëzohen si madhësi dalëse për përpunimin e kompjuterit.

Database - baza e të dhënave. Bashkësi e të dhënave të lidhura ndërmjet vete dhe të organizuara paraprakisht. Programet më të njohura për udhëheqjen e bazave të të dhënave janë: Oracle, MS SQL Server, Informix, Sybase etj.

Data security - mbrojtje e të dhënave nga ndërhyrjet e qëllimta ose të rastësishme nga njerëz jo të autorizuar.

Data type - tip i të dhënave. Mund të jenë: tekstuale, numerike, logjike, dhe të dhëna të datave.

Dead lock - ndërprerje; bllokim. Situatë kur ndonjë program nuk mund të realizohet në kompjuter, për shkak se e pret rastin që faktikisht kurrë nuk do të ndodh.

Debug - testim i programit të kompjuterit me korrigjim të gabimeve të paraqitura në te.

Default value - ndonjë vlerë që nënkuptohet. Vlerë që programi automatikisht e zgjedh po qe se shfrytëzuesi nuk jep ndonjë vlerë tjetër. Për shembull ngjyrat që i jep WIND0WS-i janë default vetëm po qe se shfrytëzuesi nuk i përdor.

Defragmentation - defragmentim. Proces i bashkangjitjes i të dhënave të një programi në disk, që të mund të shpejtohet puna e tij. Është e preferueshme që defragmenting të bëhet një herë në javë, për të shpejtuar punën e diskut.

Density - dendësi. Njësi matëse për numrin e të dhënave të cilat mund të shkruhen në ndonjë medium (disketë, shirit magnetik etj).

Decsending sort - renditje me radhitje të kundërt.

Desktop - sipërfaqja aktive e ekranit gjatë punës me Windows, e cila përmban dritare dhe ikona.

Desktop computer - kompjuter i cili pozicionohet horizontalisht në tavolinën punës.

DTP (Desktop Publishing) - Pako e softuerit me të cilën kompjuteri mund të përdoret për disenj të dokumenteve, duke përfshirë fotografi, tekst dhe kontroll të pamjes së dokumenteve dhe shtypjen e tyre.

Destination file - skedar që pranon.

Device - vegël, mjet, përbërje, njësi. Nocion i përgjithshëm i cili shfrytëzohet për të identifikuar ndonjë komponentë të kompjuterit (disk, tastaturë, minak, etj).

Device driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit të komunikojë me njësitë periferike.

DAT (Digital Audio Tape) - shirit magnetik në të cilin memorizohen të dhënat me sasi shumë të mëdha.

DVD (Digital Video Disk) - teknologji e harduerit e cila mundëson shiqimin e filmave, spoteve muzikore etj.

DMA (Direct Memory Access) - proces i transmetimit të një sasie të madhe të të dhënave ndërmjet diskut dhe kujtesës punuese të kompjuterit.

DirectX - varg i programeve standarde për aplikacione të Microsfti-t, i dedikuar për lojra dhe aplikacione multimediale.

Disk controller - kartelë e cila e lidh kompjuterin me diskun; zakonisht gjendet në pjesën e poshtme të diskut.

Disk drive - njësi fizike e cila e pranon dhe e kthen diskun magnetik dhe mundëson lexim dhe shkrim të të dhënave.

DOS (Disk Operating System) - njëri ndër sistemet më të njohura operative i cili është shumë përfshirës dhe shfrytëzohet nga kompjuterët personal. I prodhuar nga kompania Microsft në vitin 1982.

Domain - grup i kompjuterëve emrat e të cilëve e ndajnë të njëjtën prapashtesë. Shembull: com (firmë komerciale), org (organizatë pa përfitim), gov (qeveri), edu (institucion arsimor), net (provajder i Internetit). Njësoj ekzistojnë edhe prapashtesa të cilat i identifikojnë shtetet p.sh. mk prapashtesë për Maqedoninë.

Dpi (dots per inch) - pika në inç. Njësi për matjen e rezolutës së shtypjes në shtypës. Rezoluta te shtypësit amë sillet rreth 300 dpi, ndërsa te shtypësit lezër arrin deri në 1200 dpi.

Double click - klikim; shtypje e dyfishtë. Klikim i shpejtë dhe lëshim i tastit të minakut dy here pa lëvizjen e minakut ndërmjet dy klikimeve.

Double precision - precizitet i dyfishtë. Teknikë me të cilën paraqiten numrat me gjatësi të dyfishuar.

Download - kopjim i ndonjë programi ose skedari prej ndonjë kompjuteri kryesor në kompjuterin personal.

Draft quality - kualitet i shtypit, i cili është i lexueshëm, por nuk duket aq mirë për përdorim që ai dokument të botohet në ndonjë revistë ose libër. Zakonisht shfrytëzohet për nxjerrjen e kopjeve që të shkojë në korrekturë.

Drag-and-drop - tërheqje dhe lëshim i tastit të minakut.

Drop-down meni - Lista e urdhërave të menysë së aktivizuar, të radhitura njëra pas tjetrës.

DLL (Dynamic Link Library) - grup e funksioneve të cilat shfrytëzohen gjatë programimit në Windows.

EPROM (E lectrically P rogrammable R ead O nly M emory) - çip memorizues përmbajtja e të cilit nuk mund të ndryshohet.

E-mail (electronic mail) - postë elektron­ike. Njëri nga shërbimet më të njohura të Internetit me të cilin porositë dërgohen prej një kompjuteri në kompjuter tjetër.

Embedded object - objekt i ndërvënë.

EMM386.EXE - program i cili mundëson vendosjen e drajverave dhe programeve në hapësirën e lartë të memories.

Emulator - emulator. Program cili i mundëson kompjuterit të zbatojë programe të shkruara për kompjuter tjetër.

Encryption - shifrim. Kodim i porosisë me çka nuk mundësohet hyrje e palejuar deri te ajo.

EOF (end of file) - fund i skedarit. Shenjë për fundin e skedarit, e cila shfrytëzohet si indikator se këtu kryhen të dhënat.

Ethernet - rrjet lokal kompjuterik i konstruktuar prej llojit të kabllove me mundësi të bartjes deri më 10 Mbit/sec.

Event - rast; paraqitje. Moment kur paraqitet ndryshimi specifik i ndonjë gjendjeje.

Exchange - këmbim i informatave ndërmjet dy lokacioneve.

Exchengeable disk - disk transmetues. Tip i diskut i cili montohet në shtëpizë të posaçme dhe është i transmetueshëm.

Executable file - program zbatues. Skedar i cili mund të aplikohet në kompjuter.

Expression - shprehje matematikore ose logjike e shkruar në gjuhën programore

EBCDIC (Extended Binary Decimal Interchange Code) - kod i cili i përdorë tetë shifra binare të krijuara nga IBM, ndërsa i paraqet shenjat (shkronjat, numrat etj.) nga kompjuteri i cili i proceson.

External modem - modem i jashtëm. Modem në kuti të veçantë, kabllo dhe mbushës i cili më së shpeshti aktivizohet në portën seriale të kompjuterit.

Extranet - intranet i cili u është lënë në disponim klientëve dhe blerësve të jashtëm me qëllim që t'i shohin të dhënat. Më shpesh ata janë të siguruara me shifra që të ruhet siguria e blerësve.

Fan ventilator - ventilator i cili mundëson cirkulimin e ajrit nëpërmjet pjesëve kompjuterike dhe e pamundëson nxehjen e tyre.

Fatal error - gabim në programin kom­pjuterik i cili e ndalon funksionimin e tij.

Fault tolerance - tolerim i gabimeve. Aftësi e ndonjë sisitemi që ta vazhdojë funksionimin normal edhe pse ekziston problem në harduer ose softuer.

Fax modem - faks modem. Modem i aftësuar të pranojë dhe të dërgojë fakse. Në këtë rast fakset janë elektronike.

Fiber optics - fije optike. Mundëson shpejtësi të madhe të bartjes së të dhënave në rrjetat kompjuterike.

File - skedar; fajll; datotekë. Pa marrë parasysh çfarë informate, të grumbulluar dhe të inçizuar nën një emër. Skedari mund të përmban tekst, grafikon, program etj.

FAT (File Allocation Table) - tabelë e cila shërben për renditjen e skedarëve e cila gjendet në fillim të diskut dhe përmban informata për ata pjesë të diskut të cilat shfrytëzohen, pjesë të diskut të cilat nuk shfrytëzohen dhe ato të cilat nuk mund të shfrytëzohen për shkak të dëmtimit të blloqeve në disk.

File control system - program i cili udhëheq me bartjen e të dhënave nga ciladoqoftë pajisje deri në ndonjë pajisje tjetër.

File locking - përmbyllje e skedarit. Ndalesë që më tepër se një shfrytëzues ta ndërrojë përmbajtjen e skedarit.

File protection - mbrojtje e skedarit. Komandë e kompjuterit e cila e ndalon shkruarjen dhe fshirjen e të dhënave në skedar, por e lejon leximin e tyre.

Firewall - sistem rrjetor për sigurim i cili ndihmon në ndërprerjen e hyrjes së paautorizuar në sistemin kompjuterik; thjesht ky është kompjuter i lidhur në Internet dhe me të cilin zhvillohet i gjith komunikimi në Internet.

Floppy disk - disk i butë, disketë

Footer - tekst i cili paraqitet në pjesën e poshtme në secilën faqe.

FF (Form Feed) - urdhër i cili shfrytëzohet i që ta lëviz letrën në printer në faqe të re. Zakonisht në tabelën kontrolluese të printerit gjendet një tast i cili mundëson kryerjen e funksionit përkatës.

FORTRAN (FORmula TRANslation) - gjuhë programore e krijuar në kompaninë IBM e cila shfrytëzohej për programimin e aplikacioneve tekniko shkencore.

Freeware - programe pa pagesë, por të mbrojtura me ligj për autorizim

FAQ (Frequently Asked Question) - pyetje ose lista me pyetje dhe përgjigje të cilat janë shumë të shpeshta dhe shumë shfrytëzues ballafaqohen me këto të dhëna. Këto lista janë shumë frytdhënëse për shkak të këmbimit të informatave.

GIGO (Garbage In, Garbage Out) - princip në të cilën po qe se hyjnë të dhëna jokor-rekte dhe jovalide në kompjuter, ai do të japë rezultate jokorrekte dhe të pakuptimta.

GUI (graphical user interface) - interfejs grafik i shfrytëzuar për sisteme opera­tive. Komunikimi ndërmjet shfrytëzuesit dhe programit zhviliohet me anë të shfrytëzimit të ikonave, dritareve dhe të ngjashme. Një shembull për një iterfejs të tillë që e shfrytëzojmë është Windows-i.

Guru - Njeri me kapacitet të lartë i cili dëshiron t'u ndihmojë të tjerëve në zgjedhjen e problemeve të tyre.

Hacker - haker. Person për të cilin kompjuteri është hobi. Sot shumë njerëz termin haker e identifikojnë me person i cili në mënyrë të paligjshme hy në kompjuter të huaj.

Halt - ndalesë. Ndalje e realizimit të operacioneve të renditura në programet kompjuterike.

Hand-held computer - kompjuter i vogël që mund të mbahet edhe në dorë.

Hang - rri varur. Mosfunksionim i kompjuterit. Kur kompjuteri rinë varur, i ekrani duket normal, por çfarëdo pune tjetër është e pamundur të futet në funksion.

Hard copy - rezultatet e shtypura në letër.

Hardware - hardueri, gjërat fizike apo të prekshme të kompjuterit.

Help - ndihmë. Funksion i cili është i pranishëm në shumë programe, i cili shërben si ndihmë e shfrytëzuesit për përdorimin e programit.

Hertz (Hz) - herc. Cikël në sekondë me të cilin matet shpejtësia e procesorit në kompjuter.

HEX (Hexadecimal) - Sisitem numëror në matematik, në të cilin si bazë e numërimit është numri 16. Për shfaqjen e numrave përdoren shifrat 0-9 dhe shkronjat A-F. Është shumë i qëlluar për përdorimin e kalkulimeve kompjuterike.

Hidden file - skedar i fshehur. Skedar i cili përmban atribute të cilat nuk lejojnë që emri i skedarit të kopjohet, të fshihet ose të shfletohet.

High tech - teknologji e lartë

Host computer - kompjuter kryesor me të cilin lidhen kompjuterët tjerë.

Hot key - tast ose kombinim i tasteve i cili zbaton instruksion të përcaktuar pa marrë parasysh se çka punon procesori në momentin e dhënë.

HTML (Hyper Text Markup Language) - format hipertekstual për punë me dokumente. Shërben për krijimin e dokumenteve WEB në internet.

Hub - hab. Paisje në të cilën kyçen kompjuterët të cilët janë të lidhur në rrjet.

Hyphenation - ndarje e fjalëve

Illegal - jolegal. Parametra hyrëse të cilët janë të papranuara, për shkak se nuk i përmbushin specifikacionet e vendosura në programe.

Image processing - përpunim i grafikonëve

Imaging - proces i shkrimit të grafikës në ndonjë medium, për shembull në shirit.

Implementation - implementim. Instalim i sitemit kompjuterik.

Infrared - teknologji e cila shfrytëzon ndriçimin për lidhjen të kompjuterëve pa kabëll.

Initialization - inicializim. Operacion për formatim të diskut ose disketës, si dhe përgatitje për shkruarjen dhe përdorimin e të dhënave.

Ink-jet printer - shtypës pështyes që hedh ngjyrën në letër.

Input data - të dhënat hyrëse.

Insert mod - rregull për futjen e të dhënave.

Install - instalim, futja fillestare e ndonjë programi në kompjuter.

Instruction - instruksion. Urdhër i destinuar për mikroprocesorin.

Integer - numër i plotë pa presje decimale

Line printer - shtypës i cili shtyp përnjëherë një rresht tekst.

Link- lidhje; lidhshmëri.

Load - mbushje, futje e programit në memorje.

LAN (Local Area Network) - rrjet lokal në kuadër të një hapësire ose ndërtese. Lidhje e dy ose më tepër kompjuterëve me kabllo me qëllim të këmbimit të informatave.

Local printer - shtypës i cili është i lidhur drejtpërdrejt me një stacion punues, i cili nuk është në disponim të shfrytëzuesve tjerë të rrjetit.

Login - Paraqitje në kompjuter. Në këtë rast kompjuteri kërkon nga shfrytëzuesi që të identifikohet me emrin dhe shifrën.

Logoff- çlajmërim. Largim nga puna me kompjuter.

Loop - cikël. Renditje të instruksioneve kompjuterike të cilat praktikohen me anë të përsëritjeve, gjersa nuk përmbushet ndonjë kusht.

Machine code - kod makine. Përmbledhje e instruksioneve kompjuterike në ndonjë kompjuter të posaçëm i cili niund ta kryejë urdhërin.

Macro - makro. Serial i urdhërave të cilat kryhen me shtypjen e një tasti ose me ndonjë urdhër. Në të shumtën e rasteve i shkruan vetë shfrytëzuesi për ta lehtësuar punën gjatë përsëritjeve të një morie urdhërash.

Mailbox - sandëku postar.

Main program - pjesë kryesore e pro­gramit e cila i kontrollon nënprogramet.

Mass storage - pajisje në të cilën mund të vendoset një numër i madh i të dhënave.

Medium - medium. Bartës i të dhënave, shpesh mendohet në disketë, CD-ROM dhe të ngjashme.

MMU (Memory Management Unit) - pajisje e cila udhëheq kujtesën.

Merge - bashkim, kombinim i dy ose më tepër skedarëve.

Message - porosi nga kompjuteri e cila informon për diçka.

MIDI file - skedarë me përshkrime muzikore.

MIPS (Million Instruction Per Second) -milion instuksione në sekondë. Njësi matëse për shpejtësinë me të cilën procesori i kryen instruksionet. Për shembull, procesori Pentium i cili punon në 100 MHz kryen 100 milionë instruksione në sekondë, pra 100 MIPS-a.

Millisecond (ms) - milisekondë. Kohë e barabartë me pjesën e njëmijtë të sekondës. Shfrytëzohet për shprehjen e shpejtësisë te hard disqet.

Mode - regjim i punës; mënyrë e punës. Njëra nga gjendjet alternative të punës së kompjuterit.

MODEM (MOdulator/DEModulator) - modem. Regullator i cili të dhënat e dërguara i shndërron në sinjal telefonik, të qëlluara për lidhje të drejtpërdrejtë telefonike.

Motherboard - pllaka amë e kompjuterit në të cilën janë të lidhura të gjitha elementet e harduerit.

Multimedia - kombinim i tekstit me fotografi dhe zë, videoanimacion.

MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) - standard për bashkangjitjen e skedarëve në porositë elektronike.

Multitasking - aftësi e sistemit operativ që njëkohësisht të ushtrojë më shumë programe.

Network - rrjet i kompjuterit.

NetWare - sistem operativ rrjetor i shpikur nga kompania Novell.

Network adapter - adapter i rrjetit. Kartelë e cila instalohet në kompjuter përmes të cilës ai lidhet në rrjet.

Network administrator - njeriu i cili e mbikëqyrë punën e rrjetit kompjuterik dhe që udhëheqë me të.

Network protocol - protokoll rrjetor. Bashkësi e standardeve kompjuterike në një rrjet.

Node - nyje, pika ngjitëse në rrjein kompjuterik

Non-interlaced - sa i përket disa monitorëve te të cilët topi elektronik pas një kohe e kalon ekranin pa mos lëshuar asnjë vijë.

Notebook computer - kompjuter i vogël me format sa një faqe e letrës.

Numeric keypad - tastierë numerike.

OLE (Object Linking and Embedding) -mënyrë e këmbimit të informatave ndërmjet dy skedarëve me aplikim të njëjtë ose të ndryshëm në Windows.

Off-line - i çkyçur

On-line - i kyçur

ODBC (Open Data Base Connectivity) - standard i cili mundëson hyrje në sisteme të ndryshme të bazave të të dhënave.

Operating System - sistem operativ. Softuer i cili është lidhje ndërmjet shfrytëzuesit dhe kompjuterit.

Optical cable - kabëll optik për lidhje rrjetore të kompjuterëve me të cilin arihet shpejtësi e madhe në përcjelljen e të dhënave.

OCR (Optical Character Recognition) - njohje e simboleve optike. Program i cili identifikon shenjat e shkruara dhe ato të shtypura dhe pastaj krijon skedar tekstual.

OEM (Original Equipment Manifacturer) - prodhues i komponenteve të ndryshëm, të cilët pastaj lidhen me klientin, e emri i tij figuron në kompjuter.

Overflow - tejkalim. Gjendje e cila paraqitet si rezultat i operacionit aritmetik; e tejkalon kapacitetin e kujtesës për ruajtjen e rezultatit.

Overload - ngarkim i tepërt. Ngarkim më i j madh sesa pajisja; mund ta mban atë për të cilën është konstruktuar.

Overstrike - nënvizim.

Overtype - shkrim përmbi tekst.

Overwrite - mbulim i informatës e cila më parë ka qenë në atë vend.

Page break - ndërprerje e faqes. Vend ku mbaron një faqe dhe fillon faqja tjetër.

Page layout - pamje e faqes

Ppm (pages per minute) - faqe në minute. Njësi matëse e shpejtësisë së shtypësit gjatë shtypjes.

Pagination - operacion automatik te programet për përpunimin e tekstit, i cili shërben për renditjen e tekstit nëpër faqe me numerimin e tyre.

Palmtop computer - kompjuter i vogël i cili mund të mbahet në një dorë.

PASCAL - Paskali. Gjuhë kompjuterike.

Password - Fjalë e fshehur e cila përdoret për hyrje në sistemin kompjuterik.

Patch - arnim. Ndryshim i kodit programor, i cili zakonisht bëhet pas mbarimit të softuerit me qëllim që të përmirësohen disa gabime.

Path name - emri i datotekës së bashku me rrugën me të cilën arihet deti tek ajo.

Pause - pauzë. Tast ose urdhër i cili përkohësisht e ndërpren punën e ndonjë programi.

Peer-to-peer - rrjet lokal ku çdo kompjuter i kyçur është i barabartë. Në rrjet nuk ekziston server.

Peripheral device - pajisje e harduerit e cila kyçet në kompjuter.

Permanent SWAP file - skedar i përhershëm në Windows me të cilin shtresohen të dhënat dhe instruksionet programore kur nuk mund të vendosen në kujtesën RAM.

PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) - komitet i cili krijoj standarde për memorje me kapacitet më të madh e aplikuar te kompjuterët laptop.

PIXEL (Picture Element) - Element më i vogël i monitorit kompjuterik i cili mundë të kontroliohet. Sa më i madh të jetë numri i pikselave, aq më e mirë është rezoluta.

Pirate - person i cili merret me formën ilegale të kopjimit të softuerave.

Plasma display - teknologji e përdorur për konstruimin e ekranit te kompjuterët laptop.

Plotter - vizatues. Pajisje e cila shërben për vizatimin e rezultateve të përfituara nga kompjuteri.

Plug and play - kyçe dhe puno. Pajisje të cilat kompjuteri automatikisht i detekton dhe i instalon drajverat e nevojshëm në të.

Pointer - tregues. Fotografi e vogël në ekran, zakonisht në formë të shigjetës; lëvizjet e saja kontrollohen nëpërmjet minakut.

Port - portë; lidhje; hyrje.

Portability - përcjellshmëri. Cilësi e programave kompjuterike që të mund të adaptohen në lloj-lloj tipash të kompjuterëve.

Power supply - furnizues i rrymes te kompjuteri.

Print queue - pritje, rend për shtyp.

Print server - zakonisht njëri prej kompjuterëve në rrjet i cili dirigjon me të gjitha kërkesat për shtyp dhe me të gjithë shtypësit që janë të lidhura në rrjet.

Printer driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit që të punojë me shtypësin.

Procedure - rradhitje e instruksioneve kompjuterike të cilat bashkarisht veprojnë për një nevojë dhe detyrë të caktuar.

Processing - përpunim i të dhënave.

Programming language - gjuhë programore me të cilën programeri e shkruan programin kompjuterik.

Prompt - shenjë për thirrje; shërben për shkruarjen e urdhërave.

Purge - shlyerje pas së cilës të dhënat e shlyera nuk mund të kthehen më.

Query - pyetje. Instruksion kompjuterik i cili i parashtron pyejte bazës së të dhënave.

Quit - ndalje. Urdhër me të cilën para kohe ndalet ekzekutimi i programit.

QWERTY - tastier në të cilën rreshti më i lartë i saj fillon me shkronjat Q, W, E, R, T, Y. Ekzistojnë edhe lloje tjera të tastierëve si per shembull QWERTZ.

Radio button - radio sustë. Mund të zgjedhim vetëm një sustë të këtij lloji në program.

RAM (Random Access Memory) - kujtesa kryesore kompjuterike në të cilën janë të vendosura të dhënat të cilat përpunohen.

Read-only - vetëm lexim. Të dhënat mund të lexohen, por jo edhe të ndryshohen.

ROM (Read Only Memory) - kujtesa e pashlyeshme nga e cila mund të lexohen të dhënat.

RTC (Real Time Clock) - Çip kompjuterik i cili ka funksion të orës që ta informojë kompjuterin për kohën e saktë, datën dhe vitin.

Reboot - përsëri startim të kompjuterit, zakonisht për shkak të rënies së sistemit.

Record - grup i të dhënave të cilat i takojnë një grupacioni. Për shembull, emri i ndonjërit, mbiemri, adresa dhe numri i telefonit.

Recover - kthim në gjendjen normale të punës pas paraqitjes së gabimit në sistem.

RAID (Redundant Array of Inexpensive Drives) - kombinim i më shumë disqeve me qëllim që të rritet siguria e të dhënave nga ndonjë humbje e paparashikuar.

Refresh rate - shpejtësi për freski. Numër maksimal i fotografive që mund të shfaqen në ndonjë monitor për një sekondë. Paraqitet me herc.

RDBMS (Relational Data Base Management System) - sistem për udhëheqjen e bazave të të dhënave.

Remote computer - kompjuter i larguar.

Remote control program - program me komandim prej së largu.

Repeat delay - koha e nevojshme që të shtypet një tast e që të paraqitet karakteri i cli përgatitet që të dale në ekran.

Reset button - sustë për resetim. Sustë në pjesën e përparme të shtëpizës së kompjuterit e cila shërben për vënien e sistemit në gjendjen fillestare të saj.

Resolution - qartësi e përshkruarjes në ekran apo në shtypës.

Response time - kohë për përgjigje nga ana e kompjuterit për ndonjë kërkesë përkatëse.

Restart - startim i përsëritur i kompjuterit.

Retreive - gjetje dhe ndarje në veçanti e ndonjë informate të përcaktuar.

Retry - orvatje e sërishme për të kryer ndonjë instruksion të programit.

Ring network - rrjet unazor.

RJ-45 - konektor i cili i ngjan lidhjes telefonike, por ka 8 tela në vend që të ketë 4.

Root directory - direktoriumi kryesor i një disku.

Router - udhërëfyes. Pajisje rrjetore e cila i dërgon të dhënat në rrjet duke e zgjedhur rrugën më të mirë.

Safe mode - gjendje në të cilën startohet Windows-i kur paraqitet ndonjë konflikt në harduer.

Save - shkrim i të dhënave në disk, ku nuk mund të humben pas mbylljes së kompjuterit.

Scanner - skener. Mjet i cili në mënyrë optike lexon ndonjë dokument dhe e shndërron në skedar grafiko-digjital.

Screen - ekran.

Scroll - lëvizje e tekstit lart-poshtë.

Search engine - program për kërkimin e të dhënave. Makina më të njohura për kërkim në internet janë: Yahoo, Altavista, Google etj.

Server - kompjuter në rrjet i cili disa nga resurset e veta i vë në disponim të ndonjë kompjuteri tjetër.

Session - koha në të cilën një shfrytëzues e kalon në rrjet.

Set up - një sistem të vihet në gjendje pune.

Shared file - skedar i përbashkët.

Shut down - kryerje e punës së një sistemi operativ të kompjuterit ose çkyçje e kompjuterit.

SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - protokoll i cili shfrytëzohet për udhëheqjen e këmbimit të postës elektronike ndërmjet dy kompjuterëve.

Slave - i nënshtruar. Kompjuter i cili është i kontrolluar nga një kompjuter tjetër.

Software - të gjitha programet të cilat mund të shfrytëzohen në një kompjuter.

Software development tool - vegla për zhvillimin e programeve.

Sort - renditje e të dhënave me radhitje të re.

Sound card - kartë për zërim.

Storage - kujtesë.

String - varg i shenjave.

SQL (Structured Query Language) - pako e programeve për udhëheqjen e bazave të të dhënave.

Switch - ndërprerës.

System software - softuer sistemor (p.sh. MS-DOS, Windows etj).

[kei xhi: bi:] shkurtesë nga K omitet G osudarstvennoy B ezopasnost Komiteti për Sigurimin e Shtetit. KGB ishte emri i agjencisë së sigurisë, shërbimeve sekrete dhe policisë sekrete të Bashkimit Sovjetik. KGB-ja u krijua më 13 mars 1954 dhe vazhdoi të funksionojë deri më 6 nëntor 1991. Në Bashkimin Sovjetik, KGB-ja ishte i vetmi organ që kishte shumë kompetenca, ndryshe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku kompetencat ishin të ndarë midis CIA-s, kundërspiunazhit, FBI-së dhe organizmave të tjerë. Ajo ishte një organizatë autonome, KGB-ja merrej me spiunazhin e kundërspiunazhin, si dhe investigimin e ruajtjen e brendshme të Bashkimit Sovjetik. Gjatë viteve ku në krye të shtetit ishte Brezhnjevi (1964-1982), shërbimi sekret numëronte rreth 300 mijë informatorë. Këta shërbenin në të shumtën e rasteve për të vëzhguar dhe ushtruar represion më shumë mbi disidentët. Disa krerë të kësaj organizate kanë arritur të merrnin poste të rëndësishme drejtuese. J. Andropov, para se të bëhej sekretar i parë i Bashkimit Sovjetik në vitin 1982, ka qenë për një kohë të gjatë në drejtimin e KGB-së. Në vitin 1991, pas dështimit të grushtit të shtetit të organizuar nga KGB-ja, kjo e fundit u shpërnda.

[ë'wei] adv 1. tutje, larg; away back in 1800 kohë përpara, në vitin 1800; far away tutje, larg; far and away, out and away shumë, pa krahasim; away back qëkur, kohë më pare; away with you! hiqmu! keep sb away s'e lë dike të afrohet; look away kthej kokën; turn away kthehem; take away heq, largoj; 2. (heq) duarsh; he gave his boat away ai hoqi dorë nga varka. 3. (pas disa foljeve): the sound died away zëri u shua. 4. pa u ndalur; she worked away at her job ajo s'i ndahej punës. 5. pa pritur, menjëherë, në vend, aty për aty; right away menjëherë, në vend. >do away with a) i jap fund; heq qafe; b) vras

* * *

larg

[bi'fo:] prep., adv.,conj. -prep 1. përpara; para; the year before last parvjet; in 52 BC (before Christ) në vitin 52 p.e. sonë; before then më përpara; before long së shpejti; since before the winter që para dimrit. 2. më përpara (në radhë); ladies before gentlemen zonjat të parat! 3. përpara, përballë; he was brought before the judge atë e çuan përpara gjykatësit; before everyone përpara gjithë botës, në sy të të gjithëve. 4. më mirë sesa, përpara; death before dishonor më mirë vdekja se humbja e nderit/ vdekjen përpara çnderimit

- adv 1. përpara, më pare; it had been fine the day before një ditë më pare kishte qenë kohë e bukur; that happened long before kjo ndodhi shumë kohë më pare. 2. (vend) (më) përpara; we went before to see if the road was safe ne dolëm përpara për të parë nëse rruga ishte e sigurt.

-conj 1. para se; before I go home para se të shkoj në shtëpi. 2. sesa, më mirë se, para se të; I'll give up the trip before I'll go with them më mire heq dorë nga udhëtimi sesa të shkoj me ta.

● carry all before you më ecën, ia dal mbanë gjithmonë

* * *

para

['neitou] shkurtim për North Atlantic Treaty Organization Pakti i Atlantikut të Veriut/ Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (u themelua në vitin 1949) (also Nato)

* * *

nato

[web] n 1. pëlhurë. 2. rrjetë/pëlhurë merimange. 3. zool. membranë mes gishtave. 4. fig. varg (gënjeshtrash). 5. fletë metalike. 6. deng letre gazete

● webbed [webd] adj 1. rrjetëzor. 2. me membrana (gishta), si këmbë pate

● webbing ['webing] n 1. rrip i trashë pëlhure. 2. zool. membranë, lëkurë mes gishtave

● web-footed ['webfutid] adj. këmbëpatë

● web-toed ['webtoud] adj. shih web-footed

Veb-i (në anglisht Web - shkurtesë nga World Wide Web-WWW ) është internet shërbimi më i popullarizuar (hipertekstual dhe multimedial dhe informativ). Ka server/klient arkitekturë, të bazuar në hipermedia dhe protokol komunikimi (TCP/IP). Në fakt, Veb-i paraqet shumën e dokumenteve hipertekstuale të ndërlidhura mes vete, që gjenden në veb serverët në gjithë botën. Veb dokumentet, të njohura edhe si veb faqe, janë të shkruara në gjuhën "markuese" hipertekstuale ( HTML ). Këto datoteka mund të përmbajnë tekst (me fonte dhe stile të ndryshme), fotografi grafike, datoteka filmike dhe të zërit ose programe tjera të instaluara softuerike e të vogla, që paraqiten kur shfrytëzuesi i aktivizon me zgjedhje të lidhjes (linkut) me miun kompjuterik. Shfytëzuesi që viziton veb-faqe mundet poashtu të zbresë dokumente dhe t'u dërgojë porosi shfrytëzuesëve tjerë me postë elektronike, duke i shfytëzuar linqet e veb-faqes. Veb-i është i zhvilluar nga Timothi Bemers Li në vitin 1989, për nevojat e Këshillit Europian për Hulumtime Nukleare ( CERN ).

Secili dokument në veb quhet veb-faqe (anglisht, web page ) dhe ai mund të përmbajë lidhje (hiperlinqe) për në veb-faqe tjera, që ofrojnë informata plotësuese. Veb-i bazohet në dokumente tekstuale dhe kjo e bën krijimin, rregullimin dhe transferine veb-faqeve shumë të lehtë. Veb servisi është fleksibil: në veb-faqe lehtë mund të ngjisni dokument me grafikë ose multimedia, nëse atë dokument e lidhni me datotekën (dokumentin) tekstual bazik. Poashtu ekziston mundësia që veb-faqja të ndërlidhet me veb-faqe tjera.

Tërësia e veb-faqeve të ndërlidhura mes vete quhet veb-sajt ( Web site ).

Servisi Veb është shërbimi më i popullarizuar i internetit, sepse grafikisht është i lehtë per përdorim, e poashtu i lehtë është edhe publikimi i informatave në veb.

(Definicion tjetër për Web Veb-iështë shërbimi më i ri dhe më i popullarizuar nga serviset e shumta të përhapura në internet. Veb-i kombinon tekst, grafikë, multimedia dhe linqe mes datotekave, duke krijuar rrjet të madh të informatave, të cilat mund t'i gjejmë shumë lehtë. Në fakt, ai paraqet mënyrë e qasjes deri te një informatë në internet, duke shfrytëzuar tekst dhe grafikë.)

* * *

rrjet

[hwait /wait] n., adj. -n 1. e bardhë. 2. bardhësi. 3. bojë e bardhë. 4. të bardha; rrobë e bardhë; dressed in white veshur me të bardha. 5. i bardhë, njeri i racës së bardhë. 6. e bardhë veze. 7. polig. bardhësi, boshllëk (në tekst). 8. hist. pol. reaksionar; monarkist. 9. gurët e bardhë (në shah) /-adj 1. i bardhë. 2. i zbetë, dyllë i verdhë (nga frika etj). 3. i bardhë, i racës së bardhë. 4. polig. bosh, i pashkruar, pa tekst. 5. fig. i paster, i papërlyer. 6. gj.fol. i ndershëm; i drejtë. 7. hist. pol. reaksionar; monarkist.

● bleed white [bli:d hwait /wait] i nxjerr fundin (parave etj)

● white ant ['hwait /'wait ænt] n. zool. termit

● whitebait ['hwaitbeit /'waitbeit] n. sardele; peshk i vockël (si karrem)

● white blood cell ['hwait /'wait blad sel] n. anat. rruazë e bardhë

● whitecap ['hwaitkæp /'waitkæp] n. dallgë me kreshtë/me shkumë

● white coal ['hwait /'wait këul] n. qymyr i bardhë, energji ujore

● whitecoat ['hwaitkout /'waitkout] n 1. fokë e re. 2. lëkurë foke

● white-collar ['hwaitkolë: /'waitkolë:] adj. nëpunësi; a white-collar job/worker punë nëpunësi; punonjës zyre

● white corpuscle ['hwait /'wait 'ko:pasël] n. anat. rruazë e bardhë

● whited sepulchre ['hwait /'wait 'sep(ë)lkë] n. fig. hipokrit

● white elephant ['hwait /'wait 'elifënt] n. fig 1. gjë e çmuar që të hap telashe. 2. objekt i kushtueshëm pa shumë dobi. 3. send që nuk hyn në punë

● white-faced ['hwaitfeist /'waitfeist] adj 1. i zbetë, i zbehur. 2. bardhosh (kalë)

● white feather ['hwait /'wait 'feðë(r)] n. shenjë paburrërie

● white flag ['hwait /'wait flæg] n. flamur i bardhë

● white gold ['hwait /'wait gëuld] n. aliazh ari me zink e bakër, platin i rremë

● Whitehall ['hwaitho:l /'waitho:l] n 1. rruga e ministrive (në Londër). 2. fig. qeveria britanike

● white heat ['hwait /'wait hi:t] n 1. nxehtësi e madhe; inkandeshencë. 2. fig. kohë aktiviteti të ethshëm

● white hope ['hwait /'wait hëup] n. zhrg. shpresa e së ardhmes ( also great white hope)

● white-hot ['hwaithot /'waithot] adj 1. inkandeshent. 2. fig. tepër entuziast; i eksituar

● White House ['hwait /'wait haus] n. amer. Shtëpia e Bardhë; Presidenca (e SHBA)

● white lie ['hwait /'wait lai] n. gënjeshtër e vockël

● white-livered ['hwaitlivë:d /'waitlivë:d] adj 1. frikacak 2. i zbetë; me çehre të sëmurë

● whiten ['hwaitën /'hwaitën] v 1. zbardh. 2. zbardhet

● whitener ['hwaitënë: 'waitënë:] n. zbardhues, zbardhës

● whiteness ['hwaitnis /'waitnis] n 1. bardhësi. 2. zbetësi

● whitening ['hwaitning /'waitning] n 1. zbardhje. 2. çngjyrosje. 3. zbardhës

● whiteout ['hwaitaut /'waitaut] n. knd. bardhësi verbuese (e ambientit arktik); verbim nga bardhësia

● white pepper ['hwait /'wait 'pepë:(r)] n. piper i bardhë

● white pine ['hwait /'wait pain] n. pishë e butë

● white plague ['hwait /'wait pleig] n. tuberkuloz

● White Russia ['hwait /'wait 'rashë] n. gjeog. Biellorusi (republikë në Evropën lindore, ish republik Sovjetike që fitoi pavarsinë në vitin 1991)

● White Russian ['hwait /'wait 'rashën] n., adj 1. biellorus. 2. hist. pol. rus i Bardhë

● white sauce ['hwait /'wait so:s] n. salcë e bardhë, beshamel

● white slave ['hwait /'wait sleiv] n. prostitutë e detyruar

● white trash ['hwait /'wait træsh] n. amer.keq. i bardhë varfanjak

● whitewash ['hwaitwosh /'hwaitwosh] n.,v.-n 1. sherbet gëlqereje. 2. fig. mbulim i gabimeve; furçë, lustër. 3. sport. gj.fol. humbje e thellë/me zero /-vt 1. lyej me gëlqere, zbardh. 2. fig. mbuloj gabimet, shfajësoj; lustroj, i jap një furçë. 3. sport. gj.fol. shpartalloj, mund keqas

● white waters ['hwait /'wait 'wotë:(r)s] n. pragje, ujëra të shkumëzuara (në lumë)

● whitey ['hwaiti /'waiti] n. amer.keq. i bardhë; të bardhët

● whitish ['hwaitish /'w-] adj. i bardhëllemë

● whiting II ['hwaiting /'w-] n. amer. bojë e bardhë

* * *

i bardhë

[wish] v.,n. -v 1. dëshiroj, dua; what do you wish me to do? çfarë dëshiron që të bëj? I wish I hadn't said that më vjen keq që e thashë atë gjë; I wish it weren't so ah, sikur të mos ishte keshtu! 2. i dua; uroj, we wished them good luck u uruam mbaresi; I don't wish him any ill/harm nuk ia dua të keqen. 3. fig. (on) (ia) ngec, (ia) lë në dorë; the job was wished on to me ma ngecën këtë punë. 4. shfaq një dëshirë; you must wish as you eat it shfaq një dëshirë gjatë kohës që e ha.

-n 1. dëshirë; against her wish kundër dëshirës së saj. 2. lutje, dëshirë; their wishes came true/were granted, they got their wish dëshira iu plotësua. 3. të fala; urime; give her my best wishes bëji shumë të fala nga unë; with best wishes for a speedy recovery/for the New Year me urimet më të mira për një shërim të shpejtë/ për Vitin e Ri.

● wishbone ['wishbëun] n. shpor, parmëz (kocka e kraharorit të shpendëve, samari a gjoksi i shpendëve; heqës)

● wishful ['wishful] adj. i gatshëm, i dëshiruar, i etur (për të bërë diçka)

● wishful thinking ['wishful 'thinking] n. psik. marrje e dëshirave për realitet

● wishy-washy ['wishiwoshi] adj 1. e zbardhulët, e shpëlarë (ngjyrë). 2. i lëngshëm, i ujshëm. 3. fig. i shpëlarë; bajat

* * *

dëshiroj

['jestë:dei] adv.,n. -adv. dje; a week yesterday dje java, dje një javë; by yesterday, no later than yesterday jo më vonë se dje, të shumtën dje; the day before yesterday pardje; yesterday evening mbrëmë.

-n 1. dje; dita e djeshme; yesterday was a very nice day dje ishte ditë shumë e bukur. 2. fig. e djeshmja, e kaluara; the great men of yesterday njerëzit e mëdhenj të së kaluarës

● yesternight ['jestë:nait] n., adv. mbrëmë; dje mbrëma

● yesteryear ['jestë:jië:] n.,adv. poet. vjet, vitin e kaluar

● yestreen [jes'tri:n] n.,adv. skoc.,poet. mbrëmë

* * *

dje